Lögberg - 22.12.1921, Side 1

w
34. ÁRGANGUK ||
WINNIPEG, MANITORA, FIMTUDAGINN 22. DESEMBER 1921
NÚMER 51
.új
1
ÓLAGUÐSPJALLIÐ er nú í huga
vorum. og þar stenudur þetta :
“Fœddi hún þá son sinn frumgetinn,
vafði hann reifum og lagði hann í jöt-
una, því þau fengu ckki húsrúm í
gestahcrberginu.” — Ilin mesta og
inndælasta gleðihátíö vor er út af barni, sem fædd-
ist svona fátæklega, á eins lágum og lítilfjörlegum
staö, sem byrjaöi æfi sína meö því, aö vera útrek-
inn úr mannlegu félagi. í manna híbýlum þarna
í Betlehem, fékst ekkert húsrúm handa honum.
Þau María uröu aö víkja útúr _ gestaskála hins
litla bæjar fyrir öörum gestum, sem meira þótti
í variö og meira létu á sér bera. Úthýsiö með jöt-
unni varð að duga handa þeim. Þarna .fæddist
barnið, sem hefir gefiö oss vora jólagleði. Og
æfisaga hans, er i jötunni fæddist, hún hefir þessa
yfirskrift: “Refar hafa holur og fuglar himinsins
skýli, en mannsins sonur hefir hvergi höfði sinu aö
aö halla.” Og svo endar æfi hans meö þessu:
í blóma og broddi lífsins er hann dæmdur til dauða
og krossfestur milli tveggja óbótamanna. Meö
alt þetta kemur jólahátiöin fram í huga vorn.
Maður sorganna, maður fátæktarinnar, maöur
krossins og kvalanna er fæddur — þar er efni
jólagleði vorrar, þaö er heimsins langmesta gleöi-
efni. Gleöiefniö er svo mikið, aö herskarar himn-
anna syngja yfir sorgarbarninu í jötunni: “Dýrð
sé guði í upþhæðum, friður á jörðu og velþóknan
yfir mönnunum.” Alveg einstakt í sinni röö, er
gleðiefni jóianna og lofsöngurinn yfir jötunni er
undarlegri en nokkur annar lofsöngur, sem nokk-
urn tíma hefir heyrst.
1 sUara hluta i. kap. Rómverja-bréfsins er
voðaleg lýsing á hinu siðferðislega og andlega á-
■)*: standi manna í mentalöndum heimsins, hins ?óm-
verska heimsríkis, um þaö leyti er boðskapurinn
um hann, er fæddist i Betlehlms-jötunni, fór aö
breiðast út um löndin. Þar í er meöal annars þetta:
“Fullir allskonar prettvísi, saurlífi, vonsku, á-
girndar, ilsku, fullir öfundar, manndrápa, þrætu-
gimi, svika, illmensku, illkvittnir, bakmálugir, guð-
lastarar, smánarar, drambsamir, sjálfhælnir, hrekk-
visir, foreldrum óhlýönir, samvizkulausir, trygö-
rofar, ræktarlausir, ósáttgjarnir, ómiskunnsamir
(29.-31. v.). — Þetta er yfirskriftin frá Páli post-
ula yfir mannfélaginu á svokallaöri gullöld hins
forna Rómaveldis. Þetta eru lýsingarorðin, sem
heilagur andi leggur Páli í munn, til þess aö ein-
kenna með líf og hugsunarhátt þeirrar aldar manna
svona aiment. Þaö var gullöld þá í heiminum, í
meira en einum skilningi. Visindi, íþróttir og
bókmentir stóðu þá á hæsta stigi meðal Rómverja,
og ríkismannadýrðin rómverska, með sinu feykilega
auösafni og glóandi gulli var þá í sínum fylsta
blóma. Meiri hlutinn af almenningi var aö vísu
ánauðugir þrælar, sem fremur voru taldir til dýra-
flokksins en reglulegra manna. En þessir “reglu-
legu menn”, þeir voru menn gullaldarinnar, og
gullaldarmönnunum lýsir postulinn eins og vér höf-
um heyrt. Hann gengur alveg fram hjá hinni
gyltu dýrö samtíöar sinnar; lætur rétt eins og
hann sjái hana ekki; en hann afhjúpar orminn,
hinn eyðanda orm, sem lá á gullinu og sem langa-
lengi haföi verið að vaxa þar, þangaö til liann var
nú orðinn svo voöa stór, að hann gat naumast
stærri oröiö.
Hin siðferðislega spilling i mannfélaginu róm-
verska hafði alt af verið að magnast, eftir því sem
hin vaxandi mentun færöi mönnum heim sanninn
um þaö, aö goðasögur og trúfræöi heiöindómsins
væri ekkert annaö en æfintýri. Gullaldar-mentun-
in rómverska gjörði út af við hina heiðnu trú, og
af því aö hún gat ekkert sett í staðinn, eins og
mentunin, hversu háu stigi, sem hún nær, aldrei
getur fylt pláz trúarinnar, þá spiltist gullaldar-
lýöurinn meir og meir i siðferðislegu tilliti. Fjöld-
inn hugsaði yfir höfuö um ekkert annað, en að
njóta lifsins, en fann þó alt af ööru hverju til þess,
aö nautnin fullnægði ekki instú þrá sálarinnar. Og
einstöku djúpt hugsandi menn aldarinnar, eins og
t. a. m. hinn frægi sagnaritari Tacitus, sáröfund-
uöu þjóðirnar, sem ósnortnar voru enn af róm-
versku mentaninni og sem í rauninni lágu fyrir ut-
an endimörk hins mentaöa heims, fyrir það, hve
jj . óendaniega ípiklu meira þeir áttu í eigu sinni af
dygðum og drengskap, hversu miklu hreinna og
sælla líf þeirra var heldur en hinna hámentuöu
Rómverja. Gofugustu sálir heiöindómsins á þeirri
öld hölluðu sér að hinni svo kölluðu stóisku heim-
speki, er löngu áður var upp risin á Grikklandi, og
sem með miklu afli hélt fram dygð og sjálfsafneit-
an svo sem æðsta endimarki mannlegs anda. Þeir
sáu heiminn í hans voðalegu spilling; þeir vissu af
Ifrelöartnn t Wöti itnnt
<0rmurtttn á <í lulltnu
Eftir séra JÓN BJARNASON . . ■ ■ = ^ =—1 — —f'j
mannféjaginu á leiðinni að rotna sundur í andlegu
tilliti. En persónulegan lifanda guö gátu þeir ekki
fundiö meö heimspeki sinni, og gátu þar af leið-
andi ekki beint hinum líöandi og leitandi manns-
sálum þangað. Og svo er ekkert friðland fyrir
anda mannsins á hinni vondu tið, þegar hið góða
málefni sannleika og dygða sökum hinnar yfir-
gnæfandi spillingar verður að lúta hér í lægra haldi.
Lifsskoöanin endar i helberum “pessimismus”, sem
aftur leiöir til þess, að þessir beztu menn þessarar
ógæfusömu aldar grípa einatt til sjálfsmorðs svo
sem hins síðasta óyndis úrræðis. Svo lengi sem
endurlausnarhugmynd kristindómsins er óþekt,
liggur hin pessimistiska lifsskoöun opin fvrir
heimsins beztu mönnum.
Kristindómurinn kemur með von og vissu end-
urlausnarinnar. - Hann kemjir meö hina bik
svörtu lýsing á hiuu siðfræðislega ástandi mann-
félags, þegar gullöld menningarinnar rómversku
stóö sem hæst. Hann sýnir ofurmagn syndar-
innar eins voöalegt eins og það var, voöalegra jafn-
vel en sjálf örvæntingin í huga djúpsæustu anda
heiðindómsins útmálaði þaö fyrir sér. En um
leið og hann sýnir þessa svörtu mynd, sem knýr
hverja sál til að varpa sér flatri í duftið út af alls
herjar- dauðameini mannfélagsins, kemur hann með
endurlausnar evangelíið þetta: “Yður er frelsari
fæddur” Og yfir jötunni í Betlehem, fjarri róm-
versku dýröinni og heimspekiskenningunni hljómar
hinn himneski lofsöngur englanna: “Dýrð sc guði
í upphæðum, friður á jörðu og velþóknun yfir
mönnunum."
Hiö norska Realista-skáld, Alexander Kjelland,
sem alveg virðist standa í anda fyrir utan kristin-
dóminn, en sem hefir ákaflega mikinn styrk í því
að afhjúpa hinn andlegu tnein á þjóðarlíkama síns
fólks, hefir meðal'annars ritaö átakanlega slcáld-
sögu eina, sem eftir aðalpersónunni,er sagan hljóðar
um, heitir Else. Það er ung stúlka, sem smádregst
niður í syndir og svívirðingu, ekki fyrir þá sök,
að hún væri svo vond í sjálfu sér, 'heldur af því
að velmetið og háttstandandi fólk lagði snörur
fyrir hana, svo hún var búin að sleppa sér og, hálf-
sokkin áður en hún vissi af. Það voru úlfar í
kristilegum sauðarklæðum, sem voru aðal orsökin
til falls hennar. Endirinn á hinni raunalegu æfi-
sögu hennar er það, að hún dauðhungruð og viti
sínu fjrer eitt kvöld—og það einmitt aðfangadags-
kvöld jóla — var gripinn í matvælaþjófnaði af
lögreglunni og dregin í dýflizu, þar sem hún rétt
eftir sama kvöldið sloknaði út af. Svo kemur
hjá skáldinu lýsing á jólahátíðinni og jólagleði
hinna einstöku persóna og hins “heiðvirða” mann-
félags, sem höfðu steypt þessiun vesalingi. Menn
haida sin jól og syngja sína jólasálma eins og ekk-
ert hefði í skorist.—Það er herfilega nöpur heims
ádeila — eða öllu heldur kirkjuádeila — þessi svo
kallaða jólasaga Kjellands. Látum vera að hún
komi frá penna vantrúarinnar. Hún minnir þó
engit að stður á það, hvilík skrípamynd af kristin-
dómi trú og lif kirkjumannanna einatt er, hve
voðalega lágt vorrar aldar kristindómur oft og
víða stendur, hve skerandi mótsögn er í þvi, að
taka sér í munn lofsöng englanna, út af endurlausn-
arevangelíinu og hafa þó samvizku til að drýgja
hverja svívirðing sem vera skal. Þegar kirkjan
gleymir því hlutverki sínu, að refsa syndum
manna jafnt á háum stöðum sem lágum, þá læt-
ur guð vantrúarmennina koma með sinn sára hirt-
ingarvönd yfir sjáifa kirkjuna. Þegar kirkju-
mennirnir sjálfir eru orðnir að rotnunarupp-
sprettu i mannfélaginu. þá er von að kirkjudni
svíði undan vopnum vantrúarinnar.
Að kristindómurinn verði eins og í þessari
nöpru jólasögu Kjellands hafður fyrir skálkaskjói
eða fyrir ábreiðu til þess að varpa yfir alls konar
siðferðislega rotnun, viö því er voðalega hætt ein-
mitt á þessum tima, og líklega i engu landi fremur
en í Ameriku. í hinum svokallaða kristna heimi
nú er, því miður, eigi ósvipuð lifstefna ráðandi
eins og meðal hinna heiðnu Rómverja á öndverðri
keisaraöldinni: að einu leytinu þamslaus fíkn í
auð, peninga, taumlaus gróðagirnd, brennheit ást
á mammon, að hinu leytinu óstjórnleg mun-
aðarfýsn, löngun til þess, eins og kallað er að njóta
lífsins, sem þýðir sama sem að liía í sukki og sví-
virðingum. Þessi stefna er það, sem á vísinda-
legu máli, er kallað materialismus.
Materialismus þýðir nú í rauninni sama sem
guðieysi, en hann getur samt býsna vel þrifist und-
ir hjúpi kristilegrar trúarjátningar. Meðan
kirkjan var i algjörðum un'nni liluta i manhfélag-
inu, á postulaöklinni og píslarvættisöldinni, bar
ekki á þessu, og það stóð ekki heldur til: Aðrir
en sanntrúaöir inenn höfðu þá enga hvöt til þess
að gjörast limir kirkjunnar, því grimmar ofsoknir
og nöpur fyrirlitning vofði þá yfir játendum krist-
innar trúar út af 'þeirrí trit, er þeir játuðu , svo
heiður og upphefð frá heiminum var ekki væntan-
leg á þeim vegi. En þegar kirkjan er orðin í
meiri hlutanum í mannfélaginu, þegar hin kristna
trúarjátning stendur ekki lengur i augum heims-
ins eins og eitthvað ilt og óheiðarlegt, þegar það
þvert á móti fer aö opna mönnum veg til meiri
metorða og lífsþæginda að ganga undir kristilegri
trúarjátning, þá fer materíalismusinn að geta átt
heima i kirkjunni, og þegar hann hefir fengið tæki-
færi til að smeygja sér þar inn, fer líka greini-
lega að bera þar á honum. Við fyrsta álit kynni
mönnum nú að virðast svo sem Ameríka, það er
að segja Bandaríkin og Canada, ætti að vera það
land heimsins þar sem materialisminn ætti sízt að
geta þrifist undir hjúpi kristilegrar trúarjátning-
ar, iþar sem hér er þó fullkomnara trúarbragða-
frelsi heldur en í flestum öðrum löndum hins svo
kailaða mentaða heints. Það væri því ekkert
undarlegt þótt nienn kynni af því að draga þá álykt-
an að þeir menn, sem gefið hafa sig hér Material-
ismus aldar þessarar á vald, hefði enga freisting
til að sigla undir fölsku flaggi. kristilegrar trúar-
játningar. En þessu er alls eigi svo farið. Til
þess er einmitt hér svo ákaflega mikii freisting.
Að heyra kirkjunni til, ganga undir ein'hverri
kristindómsjátning, hefir stór-mikla þýðingu fyrir
menn í þessu landi í borgaralegu tilliti, þannig, að
það er margfalt hægra að komast hér upp til met-
orða og tignar, ná trausti aimennings til að styðja
sig til embætta, fvrir þann, sem kallaður er krist-
iiinar trúar, heklur en þann, sem undir engri slíkri
trúarjátning gengur. Kirkjan með öðrum orð-
um er hér, þótt hún sé ekki nein ríkiskirkja, miklu
fremur en í flestum öðrum mannfélögum ofan á í
almenningsálitinu. Og þá liggur í augum uppi, að
í öðrti eins lýðstjórnarlandi eins og þetta, er stór
freisting fyrir þann, er ná. vill stuðningi frá al-
menningi til lx>rgaralegra embætta og annarar
veraldlegrar upphefðar, en sem í lífsstefnu og and-
legri skoðan stendur utan kristninnar, að ganga í
orði kveðnu undir kristnu nafni, gjörast að nafri-
inu litnur kristninnar. Og svo verður niðurstað-
an, að kirkja þessa land§, engu síður en annara
landa kirkja, verði einatt svo full af Faríseahætti,
að út af flóir, að Mammons þjónusta og Material-
isnius getur svo sorglega vel þrifist í hinni frjálsu
kirkju þessa frjálsa lands. Einskis iands þjóðiíf
á þessari öld likist víst eins mjög hinu fornróm-
verska þjóðlífi eins og hið amerikanska. Hinn
rómverski styrkur og hamhleypu-dugnaður er hér.
Þegar um hin amerikönsku stórstig í veraldlegum
framkvæmdum er aö ræða, hina nærri því æðis-
gengnu framsókn fólks hér í auðsafns og verald-
legrar stórmensku, þá er eins og hinir fornu Róm-
verjar sé á ný komnir fram á sjónarsvið heimsins.
En hin svartasta hlið af rómverska þjóðlífsand-
anuni sýnir sig líka hér, því Materalismus með
viðlíka rotnunareinkennum eins og þeim. er til-
færð voru hér að framan úr 1. kap. Rómverja-
bréfsins, hefir greinilega voðalega voldugt ríki i
hinu ameríkanska þjóðlífi, oft, hræðilega oft, og
víða undir flaggi kristinnar trúar.
Inn í þessar andlegu hættur, sem þetta iand
frelsis og framfara alveg ómótmælanlega hefjr tii
brunns að bera, erum vér ísiendingar fiuttir eða
óðum að flytja frá landi, sem vér höfum fyrir satt
að sé á yfirstandandi tíð áþreifanlega að, “blása
upp.” Fólk vort kemur yfir höfuð að tala blá-
snautt til þessa lands, í þeirri von, að sér takist hér
í betra landi og meira af borgaralegu frelsi að
bæta hinn jarðneska hag sinn langt fram yfir það,
sem heima var hugsanlegt að unt væri. Sú von
hefit þegar greinilega ræzt og mun enn frekar
rætast á ókominni tíð. Svo með tiliti til þess at-
riðis hafa vesturfarir íslendinga vissulega heppn-
azt. Þeir eiga yfir höfuð nú þegar miklu betra
hér í sínum nýju heimkynnum heldur en fóik al-
ment á íslandi, að því er líkamlega framfærsiu
snertir, og hinn verklegi framsóknarstraumur hér
hefir brátt hrifið íslendinga með sér, svo að vinnu-
dugnaður þeirra, er að eins fá ár hafa átt heima í
þessu landi er miklu meiri heldur en alment gjör-
ist á íslandi. Þetta alt er ávinningur sem vert er
að þakka forsjóninni fyrir. En hinar andlegu
hættur liggja opnar fyrir fólki voru hér engu að
síður, og það einmitt hættur, sem vegurinn tii
þægilegri lifskjara með auknum efnuni hefir i för
með sér. “Þeir, sem ríkir vilja verða, faila í
freistni og snörur,” segir orð kristindómsins “því
aí> ágirndin er rót alls ills." Og það er nú eirt-
mitt þetta, sem hugur manna yfir höfuð stefnir
að i þessu iandi, að safna auð fjár, að verða sem
allra fvrst rikur. Enda cegja menn, eins og tekið
er fram í síðasta númeri þessa blaðs, að fyrsta
orðið, sem innflytjanda fólk lærir í hinu almenna
tungumáli þessa lands, sé orðið dollar. Ef það
er nú rétt, sem naumast verður með rökum ve-
fengt að fjárgræðgi og mammonsþjónusta sé ríkj-
andi afl í þjóðlífi þessa lands, en landið að hinu
leytinu fyllra af kristnum kirkjum heldur en
nokkurt annað land í heimi, þá er auðsætt, að mikið
af nútíðar kristindóminum hér er ekkert annað en
kalkaðar grafir, fagrar og skínandi að utan sökum
trúarjátningarinnar, sem á lofti er haldið, en að
itman fullar með dauðra manna bein og alls kyns
óhreinindi. Englarnir sungu forðum: “Dýrð sé
guði í upphæöum, friður á jörðu og velþóknan yfir
mönnunum” yfir sorgarbarninu í hinni fátæklegu
jötu. Nú syngja kirkjur iandsins — og landanna
— jænnan jólalofsöng yfir Materialismus og
mammonsþjónustu aidarinnar. Það er eins og
öllum fjöldanum hafi verið opinberuð þau tíðindi,
að Jesús Kristur frelsari heimsins hafi fæddur ver-
ið í höll Ágústusar keisara eða mitt inn í hinni
rómversku ríkismanna dýrð. Lifsstefnan hjá
öllum þorra sjálfra kirkjumannanna talar hástöf-
um á móti 'því, að þeir trúi í sannleika á jólaguð-
spjallið eða sjálfsafneitunar-evangeiíum kristin-
dóntsins yfir höfuð. — Ef hér er ekki hætta fyrir
hið inn flytjandi fólk vorrar þjóðar. þá er líka
engin hætta neinsstaðar til.
Þeir af íslendingunt, sem virkilega vilja halda
dauðahaldi i kristindóminn og sem þegar hafa
sannfæring fyrir því, að hið kristna evangelium sé
vor eina frelsis von — þeir mega með engu móti
nú eða i framtíðinni gjöra sig ánægða með slikan
kristindóm, kristindóm, sem ekki er annað en
lausajátning kristinnar trúar yfir heiðinglegum
Materialismus í sinum eigin hugsunarhætti og lífi.
Þegar fjárgróðauppþotið mikla hérna um árið
geysaði i Winnipeg og næstliggjandi bygðum og
bæjum þessa lands, þá gafst Íslendingum hér tæki-
færi til að sjá frant á hætturnar, sem fyrir öllum
þorra manna liggja, þá er mammon er mjög auð-
fenginn. Menn rökuðu þá saman fé nærri fyrirhafn-
arlaust, og mönnum fundust sér allir vegir færir.
Það er hið versta óhappaáfall, sem vort fólk hefir
orðið fyrir siðan það fluttist vestur um haf. Hugs-
unarháttur margra spiltist þá stómm, og sumir
bíða þessa, ef til vill aldrei bætur.
Materialisminn með öllum hans eyðileggjandi
fylgifiskum læsti sig inn að hjartarótum almenn-
ings. En á sama skerinu er enn hætt við að marg-
ir af aðkomanda fólki vorrar þjóðar standi viðs-
vegar um landið á ókominni tið. Og þvi endum
vér nú þessa hugleiðing vora. sent vér byrjuðuni
með jólaguöspjall kristninnar i huganum, með
þeirri alvarlegu áskorun til vors islenzka kirkju-
lýðs í þessu landi, að hann taki vel eftir teiknum
timanna, athugi, hvort batnandi efnahagur hans
er ekki að fiytja hugarfarið enn lengra burtu frá
Bctlehemsjötunni.
v.