Lögberg - 29.06.1922, Side 2

bls. 2
LOCrBERG, FIMTUDAGINN
29. JÚNÍ 1922
Með því að sumarfegurðin
hefir nú náð hámarki sínu, ætt-
uð þér að hafa Koda'k og taka
myndir af landslagi, heimilum
skemtiferða fólki og öllu því
öðru er fegurst fyrir auga ber,
á þessum tíma ársins.
Kodaks frá $6.50 og upp
Brownie Camera $2.50 og upp.
Komið með eða sendið oss
myndir yðar til framköllunar og
fullkomnunar. Fljót og áreið-
anleg afgreiðsla.
DUFFIN & CO. LTD.
472 Main St., Winnipeg
Sanngirni.
Sökum þess, að eg hefi ásett
mér að skrifa ekki línu í Heims-
kringlu — fyrst-um sinn — og
liggur ástæðan mín þar til, óbirt
hjá því blaði, þá bið eg Lögberg
að flytja fáar línur fyrir mig.
Tilefnið er grein í síðustu
Heimskringlu, með fyrirsögninni
“Úlfar” og þótt eg geti ekki
komið því fyrir mig, ihver höf-
undurinn er, sem ritar sig J. T.
þá ímynda eg mér hann í andleg-
um skilningi, svo mikið glæsi-
virða eins og gert hefir verið,
fyrir þá einu sök, að eg ihefi haft
fulla einurð, til að segja, að eg
geti ómögulega felt mig við að
trúa á hann St. G. pað sem þess-
um mönnum þykir ranglátt og
ósanngjarnt af öðrum, eins og öll
píningar-þrýsing til |ltrúnaðar-
ins, það sama gera þeir og jafn-
vel dræpu okkur S. Sigurjóns-
son báða ef þeir þyrðu.
Eg geng nú ekki gruflandi að
laununum, sem eg fæ fyrir þessar ganginn
línur. Fyrst skamma vísa hjá
Stefáni gamla. Svo kemur hálf
eða heil tylft af arnarskitu skinn-
brókum, sem eru að reyna að
snýkja sér út prófessors
bót hjá stebba, og taka í
ig tala sín á milli öll góð börn,
eftir að guðsandi hefir snert sál
iþeirra í gegnu-m áhrif verka
sinna í hinni fögru náttúru.
Já, það var um miðjan þenn-
an mánuð, 15. júní kl. 7. um
morguninn, að brautarlestin vein-
aði isvo hátt, að það heyrðist um
allan Gimlibæ. “Minna má niú
gagn gera. Skárri eru það lætin”,
hafa þeir eflaust hugsað í svefn-
rofunum, sem vöknuðu við gaura-
En hiniir, sem ekki
vöknuðu óg steinsváfu, er ekki
gott að vita, hvað þeir hafa ver-
ið að hugsa. En þeir, sem voru
vaknaðir fyrir löngu, og í rúmum
nafn- sínum — hafa líklega óskað, að
sama1 þeir mættu sofna aftur, og sofa
I
skáldlega íþrótt og frægð, þá ber j strenginn. Jæja, verði þeim og' ofurlitla stund lengur.
þetta kvæði langt af hinum fyrr Heimskringlu minni að góðu. En! Eftir mjög stuttan tíma að ]
töldu, og af öllum meiri hlutajþesg vii(ji eg biðja þenna heiðr- brautarlestin var komin inn á
Stephans kvæða. Og listairinnar aða höfund, sem aðallega eg á tal | stöðina — heyrðist sikrölt í vagni
vegna, en ekki efnisins, gat það vjg nú> hann finnur hvöt hjá hér fyrir framan. húsið Betel, og
átt heima í ritinu. Sjáanlega var sár ag g.era athugasemdir við of-, út úr ivagninum kom um 18
St. G. þarna í essinu sínu, og anskráð, að tala við mig eins og manns. ipað var kvenfélagið.
með sömu hugar hræring °K mann, en ekki eins og úlf; bæði i “Djörfung” frá Riverton; kven-
hjartaslögum, hefir hann kveðið . blaðanna og sjálfs manns eigin-; félagskonur 16 að tölu. Voru þær
Í1TT /"V n T fT M 1 lri vC n AWT TTT A «*t4ttma II I « __ _
svo afar mikið, sem við vitum öll
af, og eg kæri mig ekki um að | þolanlegri kurteisi Og engu síð-
nefna. Mér er mjög á móti skapi,' UT lhægt .að halda með heiðri sín-
að rita um hugsjónarstefnu St.! um og máistað uppi.
og stöku manna fleiri, viðvíkj-'
persónu vegna, fer betur á allri komnar til að halda okkur öllum
andi þátt töku okkar í alheims-
menni og háttprúðann, að hann | ófriðnulrl- Um >^ð hefi bæði eg og
láti sér ekki stórum mislíka, þó
fá orð séu til hans stýluð af
sanngirni.
Ekki skal eg ærast þó höf.
kalli mig annan úlfinn, sem vill
rífa hann St. G. í sig. pað var
þakkar vert, að hann skildi ekki
finna annað verra óargadýr að
líkja mér við.
Reyndar eru nú þetta engin
óflcöll, sem eg fæ hjá þessum
heiðraða höf., og hefði míjög vel
mátt vera ósvarað. öll demban
kemur yfir fyrri úlfinn, hann S.
aðrir ritað áður. Og undra verður
er sá þrái hjá jafn vitrum manni,
sem St. er, að vera sífelt að
syngja lof lögbrjótum herskyld-
unnar. pví sjáanlega virðist mér
það aðal markmið þessa kvæðis.
Alt kvalræði og hörmungar, sem
liðið er og ekki verður aftur
tekið eða úr bætt, hefur að minni
hyggju ekkert gott í för með sér.
Sorgin og sviðinn, er meir en
nógur, þótt snillingar, sem part-
| ur þjóðar vorrar glaptist til að
að trúa á, ekki máli myndir -starandi fram undan sér. Stund-
hér á Betel veizlu, eða kaffi sam-
sæti. En af því að svo var
snemma dags, dreifðu þær sér «út
um bæjinn til kunningja sinna,
en komu aftur þegar áliðið var
dags kl. 3, og þá byrjaði samsæt-
ið með fjölda fólks, því að gest-
komandi félagið “Djörfung” bauð
Gimli kvenfélaginu “Framsókn”,
að vera með í samsætinu og skal
eg segja ykkur, að þetta var ekki
slóðalegur ihópur þar saman kom-
inn.
Eftir að staðið var upp frá
manni dettur ,borðum, var leikið á hljóðfæri og
í kvenmanns- ,Sungin mörg af hinum fegurstu
Sundum situr íslenzku Ijóðum og lögum. par
'hún eins og hugsandi, dapurleit, næst afhenti forseti félagsins
styðjandi hönd undir kinn og ] “Djörfung” frá Riverton, for-
Lárus Guðmundsson.
Frá Gimli.
Sól skín á sæ og fold,
slær yfir tind og hlær.
Köld ertu móðir mold,
mj'úk þó og unaðs kær.
G. Br.
Oft er það að
náttúran í hug,
mynd eða konu.
höirmunganna, með dýpstu og á- um sér maður hana eins og sof-
s. og er hann mjög vel fær um, takanlegustu dráttum og beri andi með slegið ihár; þreytusvip
það sjálfur að hrista það bað af slíkt í blöðum og ársritum upp og bleikan vangann. Stundum
sér. Enn það, sem hér við kem-1 að aUgum manna, Slíkt er að er hún með fagurlega 1 uppgert
ur, þá hefur hæfur höf dregið ^ ýfa sollin sár. í iháfið með roða í kinnum, og
flýtislega ályktanir af^Jví, sem^ 0g þess vegna sagði eg að Wog blíðlyndi í hinum unaðs-
eg sagði um kvæði St. G. 1 ^'lþetta kvæði ætti ekki heima í íögru og bládjúpu augum sín-
rækmsritinu. Eg skal þa , fa-| MmL er annað um.
um orðum, vera ljos og hrem-. ^ c . , . ,
, u|°g: annað efni. Her beitti st ! Seinast þegar eg .sendi litla
að’ verá þegar^Vritl^þrátt^fyr- HstÍnnÍ f ranga átt’ °g þaS er grdn hé3an frá Gimli’ var hún
ir alla ’dóma minna ’ mótstöðu- ^!!U °fg Út frá £eirri | ,J,reyU[eg’ fÖlldt . Var' KL 7‘ UTn kveldið vildi
deilu hafa sprottið svo afkara-] ofurlitið ahyggjufull a svipinn,1 C. P. R., hafa aTla sína gesti aft-
legar öfgar og ósnnindi, að slíkt «n undir iþeirri svipbreytingu, er! ur, og þá var ekki við lamb að
stuðukonunum hér á Betel $50 í
peningum sem gjöf til heimilis-
ins frá félagi þeirra. — par næst
voru af mörgum haldnar stuttar
ræðum, með mjög vel völdum og
viðeigandi orðum.
pakklæti allra þyggjanda og
hlutaðeigndi, þarf ekki að taka
fram, það segir sig sjálft. Allan
daginn, var veðrið fyrir ferða-
fólk eins gott og ákjósanlegt og
manna.
í sannleika sarnaði mér, ihvað ( eru fá 0^^;. Dr. Sig. Júl. vill hún einnig sérlega fögur. Ald- 'leika
au ans litið St. G varð ur þessu i iáta taha þetta kvæði, og setja í rei getur hún verið ófríð, en al-'
g æsilegu efni fyrsta kvæðisins. j iestrar bækur barna. En líklega1 varleg og ógnandi ef því er að
Eiginlega ekkert tilkomu mikið, verður það aldrei gert, hvorki skifta, — þá voru börnin henn-
nema Voluspain, og það vitum með þetta kvæði eða önnur íhansjar: skógurinn, vatnið, tangar og
við, að margir fl. enn Ingimund
ur gamli, urðu fyrir þeim leið-
indum, eða hverju sem hátíðleg-
ast væri að kalla ,þenna leik, að
fyrir honum væri spáð. Og hreinn
óþarfi er að minna mig á að lesa
þetta kvæði betur Eins og það,
að mér sé ekki fcunn æfisaga
Ingimundar eins og Vatnsdæla
stórvirki. En þetta sýnir flamb- sléttur, 'bundin með klakabönd-
ru skapinn og æðisganginn á Sig- ^ um hins kaldlynda vetrar. Nú
urði, sem talar og ritar svo grát- befir náttúran engann tíma Ttil
lega oft áður.en hann hugsar.
Fyrir utan öll ónot, sem Sigurð-
að sitja döpur og dreymandi
með hönd undir kinn. Nú eru
ur kastaði til mín, skal eg fús-' öll börnin hennar, bæði smá og
lega viðurkenna að fjölda margt stór, leyst undan svefnlyfjum,
í bundnu og óbundnu máli eftir
hann ætti mjög vel heima í les-
skýrir frá. Eg tek þarna ekkert lbók barna, þar er ljós ylur, og
aftur, af því sem eg sagði. Veit ] hjartanlegar tilfinningar, sem
oskup vel, að Stephan átti alt
efni í að gera þarna langtum
betur, en raun vaið á, að hugur
og hjarta var ekki í það sinni með
í verkinu; það var illa smíðað úr
góðu — úrvals — efni.
Yfir “Skinnþúfu” getum við
hlaupið, því eiginlega sagði eg
ekkert nema gott uip það kvæði.
pað á rætur í römmustu þjóð-
sögn, og allur sá skjáldskapur,
eða virkilegleiki, er mjkilsvirði og
stórþakRar vert, af frægum mönn-
um, að blása fremur lífi á iþær
sagnir, en að kveða þeim dauða-
dóm. Og því átti kvæðið vel heima
í ritinu.
pá er sú mikla hneyfcslunarhella
sem verst .hefir farið með okkur
S. S„ og mér finst að vinir St. G.
vildu helst hryggbrjóta okkur
báða gömlu mennina um þann
hellu fjanda. “Á rústum hrun-
inn hella.”
Hafi eg í lítilsvirðingarskyni
fcallað þetta heljar langa kvæði
“langloku”, þá er það goðgá. En
satt að segja er eg búinn að
steingleyma því, hvernig hugs-
anaástand mitt var, þegar ég
klesti þessari langloku niður.
Að því leyti, sem eg ber skyn á
BEACTV OF THE SKIN
|eCa hörundsfegurC, er þrá kvenna og
Ifæflt með því aö nota Dr. Chase’s
lOlntmena. Allskonar húöfljúkdómar,
Ihverfa vJC notkun þesea meöals
log hörundið verður mjúkt og fagurt.
iFæst hjá öllum lyfsölum eða frá
lEdmanion, Bates & Co„ Llmited,
iToronto. ókeypis sýniahorn *ent, ef
blað þetta er nefnt.
i.)f:Clidse*s
Ointmcnt
hefðu bætandi áhrif á barns
hjartað og opna veika og við-
kvæma sála'rlíf þess. parna er
efnið en ekki listin einungis,
sem nærir og yökvar plöntuna.
pað er máske sagt út í hött hjá
mér, en eg get varla á strák mín-
um silitið. Ef St. G. hefur nokk-
ur veruleg áhrif kveðið inn í þjóð
sína, þá er það kuldadramb og
sérgæðingsháttur. Menn hafa
fest á honum sjónir og bundið
sig við ihann með stálstrengjum,
en ekki hjartataugum, og því
finst méir, að alþýðuflokkurinn
sem eg tala úr, hafL kólnað og
bestu og viðkvæmustu tilfinn-
ingar manna sljógvast. Og þess
vegna festa menn ekki augun á
afbragðskvæðum annara hér, eins,
og Dr. Sig. Júl. og séra Jónasar]
Sigurðssonar. Menn eru blindir
— sofandi — sofandi vakandi, og
eg get ekki láð það neiunm, því
dæmin eru deginum Ijósari, að
ef einhver rumskar eins og við
S. Sigurjónsson, og neitum að
falla framm og tilbiðja Isfcaída
skáldatröllið, þá eru hörmungar
og dauði vís. Og ekkerc er það ann-
að en öfgamælgi og ósmngirni
í annara garð, að St. G. sé mesta
skáld austan hafs og vestan. Jafn-
vel allrar veraldarinnar; þá fyrst
er sanngimi brúkuð, og réttlát-
ur dómur upp kveðinn, að St. G.
sé gefið það, sem hann á með
réttu, og öðrum hér á meðal okk-
ar öldungis eins. Hvernig er t.
d. skáldinu góða, J. M. Bjarna-
syni gefið með féttu, það sem
hann á?
Að endingu vík eg að því aftur
að þeim eru hömungar og dauð-
inn vís, sem ekki trúa St. G.
Mér ihefir alla tíð verið kalt til
Ólafs konungs Tryggvasonar.
Engu síður en sfcáldinu porst.
Erlingssyni, fyrir pyntingar hans
í sambandi við trúarboðskabinn.
Samt var hann stórfrægur maður
Og eg hata enn í hjarta mínu
kaþólsku kirkjuna, fyrir • ran-
sóknarréttinn, og allar miljónirn-
ar af mönnum, sem bún befir
myrt og kvalið í nafni trúar sinn-
ar, eða trúboðs. Er það þá sann-
gjarnt að húðflette mig og sví-
út af draumalandi vetrarins, og
þau þarf hún öll að annast. Hún
er ráðskona guðs almáttugs,
sem alt hefir skapað. — Nú
ljjómar af svjp hennar, 'sem er
tignarlegur, yndislegur og blíð-
ur, eins og dagurinn í dag. pað
er líka komið í miðjan júní, og
í mörgu að snúast og mikið um
að hugsa. Vatnið leyst úr læð-
ingi, og einhvern hemil verður
að hafa á því. Vatnadísirnar,
segjast ekkert ráða við stelpurn-
ar (öldurnar á vatninu), þær
séu allan daginn að smá krulla
á sér hárið, fari svo að dansa,
hlægja og skella saman mjalla-
hvítum _ lófunum, og segja svo
að þær vatnadísirnar hafi ekk-
ert verið betri á sínum aldri.
Náttúran sjálf veit þetta alsam-
an og þekir lögmál sitt, sem guð
hefir eitt sinn gefið henni, hún
veit, að enginn eiginlegleiki er
jafn léttur á sér, og stöðugt
reiðubúinn, eins og sá að afsaka
sig, og kenna um öðrum.
Svo þarf hún nú blessuð nátt-
úran einnig fleira að hugsa um.
Litlu fuglarnir hafa búið til
und'ur hugvitsamleg fhreiður, og
gengið frá þeim í sprústrjám og
öðrum trjám, inni í framgörðum
húsanna, og fram með gangpöll-
unum á strætunum, þar sem all
sér. Brautarlestin tók upp
á því að grenja af öllum kröft-
um, eins og hún gjörði um morg-
uninn, þá kl. 7, og þá varð nú
að flýta sér eins og þegar krakk-
arnir eru að grenja.
Við hér á Betel, iþökkum öll
kærlega fyrir þessa heimsókn,
sem fær eins og ennþá meiri
þýðingu, þegar maður minnist
þess, hvað konan hefir frá mörgu
að hverfa, sem hún þarf að ann-
ast, og sem þá másfce verður að
tvöföldu verki, þegar heim kem-
ur. En það er bót í máli, að alt
það, sem kostar fyrinhöfn og
sjálfsfórn, fær ávalt, og á ein-
hvern hátt endurgjald, þannig
hefir hin algóða forsjón hagað
því.
16. júuí 1922.
J. Briem.
Myndun Islands og œfi.
Eftir
Guðm. G. Bárðarson.
I. Inngangur.
Efni þessa greinarkons er
býsna umfangsmikið.
ipví eg ætla að fjalla um mynd-
unarsögu landsins og ævisögu
þess frá ómunatíð fram á þá
tíma, er sögur hefjast. Eg verð
því að fara fljótt yfir sögu og
geta þess eins, sem merkast er.
Flestir hafa meiri eða minni
hugmynd um það, hivernig land
vort lítur út nú á tímum. En
færri hafa hugíeitt það, hvílíkan
óratíma það hefir tekið að skapa
hólma þennan, er vér nú byggj-
um, né heldur líhugað það, hve
mikið efni og orku náttúran hef-
ir lagt fram frá fyrstu tíð til að
ir menn geta náð til þeirra, því, blaða undirstöðurnar að óðulum
þeir vita, að óvinir sínir, rán- j vorum og móta landið, eins og
fuglarnir, þora ekki að koma svo þa® nú kemur oss fyrir sjónir.
nálægt bústöðum mannanna.
Náttúran þarf einnig að hugsa
um þetta. Hún hefir með feg-
urð sinni og hugljúfa svip,
isnortið þannig hjarta og tilfinn-
ingu hinna litlu drengja, að þeir
af og til, tylla sér á tá, til að
sjá litla fuglinn í hreiðrinu
sínu, og eggin, þegar hann er
floginn á burt. peir forðast að
snerta það á nokkum ihátt, 0g
hafa gát á hrafninum, ef hann
flýgur of nálægt. Og litlu stúlk-
urnar láta ekki sitt eftir liggja
til þess að litlu fuglarnir megi
njóta ánægju af sumar vinnu
sinni, hreiðrinu, og litlu ungun-
um sínum. “parna er ormur”,
við sfculum ekki stíga á hann
viljandi. Og þarna er fiðrildi,
sem ekki getur flogið, af því að.
þv"I er kalt, við skulum“anda á’
það hlýjum anda, svo það' geti
flogið hvert, sem það vill”. pann-
Vér íslendingar höfum bygt
land þetta í rúm 1000' ár. Sá tími
er sem lítið augnablik úr al'lri
ævi þess. í sögum, annálum og
öðrum fornritum eru greindar
margar upplýsingar um ævi
landsins á þessu tímabili. En
lengra getur sagnfræðin ekki
rakið hana.
Pá tekur jarðfræðin við. Hún
hefir skygnst mifclu lengra aft-
ur í aldirnar og leitast við að
tendra ljós í hinum yztu myrfcr-
um löngu liðinna alda, svo oss
gæfist fcostur á að vita lítið
eitt um það, hvemig land vort
ihefir litið út og við hvaða fcjör
það hefir átt að búa, jafnvel á
þeim tímum, er mennirnir enn
ekki höfðu stigið fótum á jörðuna.
Jarðfræðin hefir ekki við rit-
uð skjöl aða annála að styðjast.
Heimildarsfcjöl hennar eru jarð-
lögin. paö* hafa náttúrukraftar
þeir, sem starfað hafa að myndun
landsins, sjálfir skrásett sögu at-
burðanna. Hlutverk jarðfræðinnar
hefir verið að þýða þær rúnir.
Hefir henni á þann ihátt tekist að
safna miklum og merkilegum fróð-
leik um myndun landsins og ævi
þess frá ómunatíð.
Hér á eftir ætla eg að skýra frá
því merkasta, sem jarðfræðingar
hafa leitt í ljós í þessu efni.
Áður en eg byrja á aðalefninu,
verð eg, til skilningsauka á því,
sem eftir fer, að skýra lesaran-
um lítið ei'tt frá sögu jarðarinn-
ar í heiid sinni og drepa á það,
ihvernig jarðfræðingar skifta ævi
jarðarinnar 1 timabil eða kafla,
eftir jarðmyndunum þeim, sem
fcunniar eru.
pað er ætlun manna, að jörðin
hafi í upphafi verið glóandi hnött-
ur, er skilist hafi frá geysistóru
glóandi hveli, sem bæði sól og vor
og allir fylgihnettir hennar (jarð-
stjörnurnar) h'afi myndast af.
pegar jörðin varð sérstakur
hnöttur, og tók að snúast um sinp
eigin öxul, var hún mynduð af
hinum sömu frumefnum, sem ihún
befir að geyma enn þann dag í
! dag. En þau voru í byrjuninni
I glóandi og því annað tveggja
bráðin og fljótandi eða í gufu-
formi. Eftir því sem fram liðu
[ sundir mis'ti jörðin mikinn hitá
út í geiminn. Við það kólnaði
] hún svo, að frumefni tóku að
dragast saman og storfcna og
mynda fast skurn á hana. pá
mynduðust hinar fyrstu steina og
bergtegundir. Síðan drógst vatns-
gufan í gufuhvolfi jarðarinnar
saman, féll til jarðar og myndaði
vötn og höf, en í fyrstu voru sjóð-
heit. En brátt tók jarð-
hitans innan frá að gæta minna á
yfirborði jarðar. Hafa eðlisfræð-
ingar leitt rök að því, að jarð-
skurnið hafi eigi þurft að vera
meira en 100 metrar á þykt til
þess að skýla svo yfir jarðhit-
ann, að sólarhitinn yrði að mestu
ráðandi um loftslagið og hitann
á yfirborði jaðrar.
Jarðsagan hefst með myndun
hinna fyrstu ibergtegunda á jörð-
unni, sem varðveizt hafa til vorra
daga. Aðal-jarðsögutímabilin eru
þessi:
I. Upphafsöld (Arkæiska öld-
in; af gríska orðinu archaios,
sama sem, gamall eða uppruna-
legur) heitir elsta tímabil jarð-
sögunnar. pá imynduðust hinar
elztu bergtegundár, /sem fundist
hafa á jörðunni (granitgnejs,
gnejs, fiöguglimmer o. fl„). Koma
þessar myndanir víða í Ijós í Sví-
þjóð, Noregi og Finnlandi; auk
þess á Skotlandi, Grænlandi og í
Kanada í Norður-Amerífcu. Engar
dýra- eða jurtaleifar hafa fundist
í jarðlögum þessarar aldar. Aft-
ur á móti eru þau víða mjög málm-
auðug; t. d. eru hinar bestu járn-
námur í Svíþjóð, eirnám'urn'ar í
Falun og silfurnáman í Kangs-
bergi í Noregi í jarðlögum frá
þessari öld.
II. Frumlífsöld (Eozoiska)
öldin; af eos, sama eem morgun-
roði og zoon, sama sem, lifandi
vera). pá mynduðust þykk lög
af kalksteini, sandsteini og leir-
steini; eru þau upprunalega mynd
uð af vatni, en hafa siðar tekið
miklum umbreytingum. pá urðu
og til ýms lög af gosgrjóti. pykk
lög frá þessari öld hafa fundist
í Norður-Ameríku, Noregi og Sví-
þjóð. — f Bandaríkjuinum í Ame-
ríku hafa fundist lítilsháttar
minjar eftir lifandi veru (af
fcrabba- og lindýrafcyni í jarðlög-
um frá þessum tíma; eru það hin-
ar elstu minjar Mfs, sem fundist
ihafa til þessa.
III. Fornöld (Palæozisfca öld-
in; af gríska orðinu palaias, sem
þýðir, gamall og zoon). Nú er
dýra og jurtalífið búið að ná all-
miklum þroska og tók stöðugum
framförum, eftir því sem leið á
þessa öld; en mjög er það alt frá-
brugðið því, sem ú er. Algengustu
dýrategundirnar voru þríbrotar
(Trilobitar, krabbategund),, arm-
faétlingar (Brachiopoda), bryn-
fiskar (Pherichthys), gljáfiskar
(Granoidei) og hákarlar. pá verð-
ur fyrst vart' við hryggdýr, sem
andar með lungum. pað voru frosk
dýrategundir; voru þau algeng
seint á öldinni. pá er skógargróð-
ur- mikill af risavöxnum elfting-
um og burknum (t. d. á steinkola-
timabiiinu). pá mynduðust þykk
Iög af steinkolum víða um lönd
(í Bretlandi, Frakfclandi, Belgíu,
pýsfcalandi, N.-Ameríku, Kína o.
s. frv.), og gei'si-þykk lög af stein-
salti í pýskalandi (Perm-tima-
bilið).
IV. 'Miðöld (esoziska öldin; af
mesos, sama sem, í miðið). Dýra
og jurtalífið hefir tekið iiiiklum
breytingum. Nú eru fjölmargar
skriðdýrategundir komnar fram
á sjonarsviðið; hefir sá dýraflokk-
ur hvorki fyr eða síðar staðið í
jafnmikl'um blóma; þá voru uppi
fiskeðlur (Ichthyosaurus), svan-
eðlur (Plesiosaurus), fliugeðlur
(Pterodactylus), risaeðlur (Dlí-
osaurus) o. fl. af þeim dýraflofcfci
COPENHAGEN
C?'PBNHAGEN #
•• SNUFF "
Þetta er tóbaks-askjan sem
hefir að innihalda heimsin
bezta munntób?k.
Munntóbak
Búið til úr hin-
um beztu, elstu,
safa - mestu tó-
baks blöðum, er
ábyrgst að vera
algjörlega hreint
Hjá öllum tóbakssölum
Dýr þessi voru sum geisistór
(hvaleðlan 12 m. löng) og mörg
fáránleg að útliti og árum líkust.
pá lifðu og tentir fuglar með
langri fjaðursettri rófu í gtað
stéls. pessir tannfuglar voru for-
feður þeirra fugla, er nú lifa.
Lítilsháttar leifar spendýra hafa
fundist í jarðlögum miðaldarinn-
ar, en mjög hafa þau verið fágæt
á þeirri öld. t— pá mynduðust
kol í Svíþjóð og á Borgundar-
hólmi (Trias) og þykk l'ög af
fcalksteini og krít í Bretlandi,
Frakklandi, Danmörku, pýska-
landi og víðar (Krítar-tímabilið).
V. Nýöld (Kainozoisfca öldin;
af kainos, sama sem, nýr og zoon)
Nú breyti'st jurta- og dýralífið á
jörðunni hröðum skrefum í átt-
ina til þess, sem nú er. Ein- og
tvikímblaðaðar plöntur fá algerða
yfirhönd, og í skógunum ryðja
lauftrén sér til rúms. Hin risa-
vöxnu skriðdýr miðaldarinnar
voru uudir lok liðin, en spendýr-
unum fjölgaði óðum, og einkenna
þau mest dýraríki þessara aldar.
Loks kom maðurinn “kóróna
•s'köpunarverksins” til 'sögunnar.
(Hinar helstu minjar manna
verða með vissu raktar til fyrri
ihluita Kvartertímabilsins (jökul-
tímans). pannig hafa fundtst
beinagrindur manna í hellum í
Mið-Evrópu, sem imenn álíta, að
hafi geymst þar frá fyrri' hlu.ta
jökultímans. Menn þessir hafa
verið allfrábrugðnir þeim mönn-
um, sem nú lifa, og eru þv.í tald-
ir sérstök tegund (Neanderdal-
menn). Höfuðfcúpan var lítil,
ennið lágt og afturdregið,„ hakan
mjög lítil, kjálkarnir sterkir og
tennurnar mjög stórar. í jarðlög-
'Um Miocen-tímans ihafa fundist
tinnuflísar, sem sumir fræði-
menn hafa álitið að væru áhöld
eða vopn eftir menn; en það er
enn alveg ósannað, að svo sé.
Á fyrri hluta þessara alda
(Tertiertímabilinu) urðu miklar
byltingar í jarðlagamyndun ým-
issa landa og eldgos. pá mynduð-
ust helstu fjallgarðar heimsins,
bæði hér í álfu og eins í Asíu og
Ameríku. pá ,ú(rðu mlkil eldigos
víða um lörid, t. d. á Bretlandi,
Færeyjum, íslandi og Grænlandi.
pá uxu mifclir skógar af suðræn-
um trjám í ýmsum norðlægum
löndum, t. d. á Grænlandi, íslandi
og víðar; af leifulm slíkra skóga
hafa víða myndast lög af- mókol-
um og surtabrandi.
Síðar á (Jökultímanum) gengu
jöklar yfir norðurhluta Evrópu
og Ameríku, þar sem nú eru
blómlegar bygðir og frjósöm
lönd.
Jarðsögualdlir þær, sem hér
hafa verið taldar, skiftast aftur
hver um sig í tímabil (poriods),
tíma'bilin í tíma (epoohs), en
þeir aftur í sfceið (ages).
II. Myndun íslands.
Hvernig er ísland orðið til?
Hver eru höfuðefni þess, og
hveirnig eru þau koonin inn fyrir
endimörk þess rúms, er ísland
nú fyilir?
Jarðeldarnir, hínir ægilegu
vágestir vorra tíma, hafa átt
mestan þátt í myndun landsins.
Mestalt það efni, sem landið er
myndað af, á upphaflega rót
sína að rekja til þessa eiilífa elds
sem logað hefir undii rótum
landsins. Eld|gigirnir hafa verið
uppsprettulindir, er stöðugt hafa
borið efni til myndunar landsins
neðan úr undirdjúpunum upp á
yfirborðið.
Eldfjöllin hafa gosið vellandi
hrauni, ösku, v.ikri, gjalli og gló-
andi hraunkúlum, Hraunelfurnar
hafa breiðst eins og eldflóð frá
gígum og eldsprungum, storknað
og orðið að föstu bergi. pannig
hefir hvert hraunlagið hlaðist
ofan á annað og smám saman
myndað þýkk hamralög. Gosin
hafa þyirlað öskunni, vfikrinum,
gjalli og hraubkúlum yfir stærra
svæði; síðan hafa jöfclar, vindar
og vatn tekið við, ekið því til og
breytt á ýmsa vegu og myndað
af því þykfc lög af mióbergi.
Helstu jarðeldamyndanir hér á
landi eru þessar:
Basalt er hin lang-algiengasta
bergtegund á íalandi, er mestur
hluti landsins af því myndaður.
Vér nefnum basaltið ýmsum
nöfnum eftir útliti þess. Ein teg-
und þess er kallað blágrýti, það
er dökt að lit og myndað af svo
fíngerðum steinkornum, að þau
eru vart greinileg með iberum
augum. Meiginhluti fjallanna á
Vestur-, Norður- og Austurlandi
eru mynduð af blágrýti, og er
talið, að það sé undirl'ag alls mið-
|biks landeins. Flest jhm yngri
hraun eru og af ’blágrýti. önn-
ur tegund basaltsins er grástein-
inn (dolerit); hann er grár eða
ljósleitur að lit og svo grófgerð-
ur, að frumkorn hans sjást með
'berum augum. Hann er algeng-
astur á breiðu belti yfir landið
þvert úr pingeyjarsýslum suður
í Rangárvalla-, Árnes- og Gull-
bringusýslur. Hann hittist einn-
ig í ýmisum öðirum hlutum. Blá-
grýtismyndanir landsins eru
geisi-þykkar, eða svo þús'undum
metra skiftir, að því er talið er.
Grágrýtismyndan/irnar eru mið-
bik landsins.
Baulusteinn (liparit) er miklu
óalgengara en 'basaltið hér á
landi, en hittiat þó til og frá f
öllum landshlutum. Sumstaðar
eru ’heil fjöll mynduð af þessari
bergtegund, svo sem Baula í
Norðurárdal. Sá steinn er oftast
ljósleitur. Hrafntinna og bik-
steinn eru nokkurskonar afbrigði
af baulusteini.
Granophyr-steinn er skyldur
baulusteininum; hanin hefir fund-
ist á Snæfellsnesi og við Horna-
fjörð og Lón eystra.
Grabbró er granitkend berg-
tegund; hún ihittist 1 Skaftafells-
isýslum. panni'g eru heilir ham-
rar í Eystra- og Vestrahorni
myndaðir af þessari bergtegund.
Bergtegundir þær, er eg hefi
talið hér að ofan, eru ált gos-
myndanir, myndaðar á sama hátt
, Framh. á 7. Bls.
Anemia
punt blóð hefir engu meiri
kraft til líkamlegrar uppbygg-
ingar, en vatnsiblönduð mjólk
eða undanenning.
En þér getið fljótt auðgað
blóð yðar og ibygt upp líkamann
með því að nota Dr. Chase’s
Nerve Food.
Mrs. F. G. 'Simmons, 42 Curt-
is St„ Brantford, Ont., skrif-
ar oss:
Um hér um bil átta ára sfceið,
þjáðist eg mjög af anaemia.
Blóðrásin var í óreglu, mér var
stöðugt kalt á höndum og fót-
um, og varirnar voru fölar og
bióðlausar. Eg var orðin svo
taugaveikluð, að mér kom
stundum ekki blundur á brá,
n^tt eftir nótt, fylgdi því enda-
laust ákafur höfuðverkur og
hverskonar áhyggjur. Oft
hafði eg hljóm fyrir eyrum, eða
öllu heldur suðu, langtímam
saman. Meltingin var í hinni
stökustu óreiðu. Eg leitaði
læknis og hann sagði eg væri
sjúk af anacmic. Mér .batn-
aði ekkert við meðöl hans og
þessvegna varð það, að eg
reyndi, Dr. Chases Nerve Food
eftir fyrstu öskjuna, var höfuð-
verkurinn úr sögunni. Eg
notaði þessa Nerve Food um
hríð og fékk fulla heilsu inn-
an skams tíma. Eg get því
sannarlega af eiginreynslu
mælt með Dr. Chase’s Nerve
Food, því eg veit það á engan
sinn líka.
Dr. Chase’s Nerve Food, 50 c.
askjan, hjá öllum l.vfsölm eða
Edmanson, Bates & Co. Limi-
ted, Toronto