Lögberg - 02.10.1924, Blaðsíða 2

fiía, 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
2. OKTÓiBER. 1924.
Sigfús Sigfússon
frá Eyvindará og þjóðsögur
Kans.
íslendingar hafa altaf verið
mikil isögulþjóð. Oð ímyndunarafl
þeirra hetfir verið svo víðfleygt
og fjölskrúðugt, að þjóðsðgur
iþeirra eru einhverjar hlnar fjöl-
breyttustu og merkustu, sem til
eru. Það, sem þjóðin hefir ekki
öðlast í veruleikanum, hefir hún
lifað í heimi draumanna og dag-
sýnanna. Byrgðir í þröngum döl-
um, við erfið kjör, hafa menn flog-
ið um fjöll og höf, gist að konunga
og annara höfðingja og þegið af
þeim miklar virðingar. Þá er dauft
hefir verið í moldarkofum, lágum
og fannbyrgðum, hefir verið lifað
glatt í holtum og hólum, og þegar
hreysti og hugdirfð fengu eigi not-
ið sín í fullum glæsileik og ekki
hlotið makleg laun í daglega líf-
inu, var fjallabúum og æfintýra-
hetjum skapað líf í ljóði og sögu.
Margir h^fa þeir verið á öllum
öldum, sem lagt hafa rækt við
söguleg og þjóðleg fræði. Og iþví
nær allir þessara manna hafa ver-
ið sjálfboðaliðar og felstir lifa [
við þröngan kþ)st. Enginn kann j
þeirra sögu að segja — og segir j
mennings á seinni öldum, þrátt
fyrir það, að margt er í því, sem
ekki getur tailist imerkilegt eða
mikilvægt.. En safnið er ekki ein-
ungis fágæt iýsng á hugmynda-
lífi þjóðarinnar, heldur og frábær-
legá falieg mynd af hveradagslíf-
inu. Margar af sögunum koma svo
mjög við daglegt líf þeirra manna,
sem í raun og veru hafa lifað og
ekki eru neinn skáldskapur eða
ímyndun, að heilar sveitir og ætt-
bálkar eystra eiga þar að meira eða
minna leyti sðgu sína. Sést það
þegar á því bindi, sem nú er komið
út, ogjpun sjást Ibetur siðar. Hygg
j eg, að mannfræðingar muni um
langan aldur sækja þangað fjár-
[ sjóðu, — og í fáum setningum,
sem oft eru aðeins skýrngaratriði
í sögunum, eygir glöggur lesandi
örlagaþræði ýmisra manna svo að
nægja mqndi sem efni mörgum
skáldum í margar bækur. Eg veit
það vel, að Sigfús hefir með safnl
sínu unnið eitt af þeim stórvirkj-
um, sem þjóðin horfir síðar á með
undrun og aðdáun, hvað sem ann-
ars má út á það setja.
Vel má vera, að einihvern fýsi að
heyra meira um Sigfús sjálfan, og
vel þýkir mér hann þess verður,
að skrifa nokkur orð enn um hann.
þar fatt af einum. En vist er það, , , - o *• «
* . Ef þú kemur a Seyðisfjorð, sérð
að engum þessara manna yrðx full-!, . , . ,., . ...
, ., t , . * , . L , ... þú þar ef til vill mann a gotu,
þakkað, þo að þeir lifðu nu a dog- * , ,. ... , , »
y * i meðalhaan vexti, mikinn í herðum
um og þjóðin réði öllu gulli og
gimsteinum þeirra, er nú geta sér
mestan orðstír og völd með fjár-
afla.
og þykkan undir hönd. Hann hefir
rauða tösku á baki, staf í hendi
og stígur fast og þreklega til jarð-
ar. Hann hefir hátt og afturíreg-
Árið 1855 fæddist Sigfús Sig- ið enni, miklar og þreklegar auga-
I1CI Clrt n fi nnlii m X 1? í_-
fússon austur á Fljótsdalshéraði
Hann er af góðu bergi brotinn, 1
brýr, stórt kónganef, sterklega
höku og gránað yfirskegg. Þér
'báðar ættir af helstu gáfumönnum: þykir maðurinn karlmannlegur og
n ii,n+„ M T_n m I,' m,i 1. n. u * i. __P —
austur þar. Eru ^þeir báðir forfeð-
ur hans, séra Einar í Heydölum og
Stefán í Vallanesi. Er ætt hans hln
sama og Páls og Jóns Ólafssona—
og fjöldi alþýðuskálda og fræöi-
manrfa á síðustu öldum hefir ver-
ið af því kyfti.
Sigfús misti snemma föður slnn,
en ólst upp hjá merku fólki; var
hann snemma bókhneigður, sér-
kennilegur og áhugasamur um al’-
sérkenniilegur í ,sjón, en þó ekki
ófríður eða ferlegur. En augun
sérðu ekki, því að maðurinn hefir
fyrir þeim blá hlífðargleraugu.
Þú gengur til hans og (heilsar
honum. íHann nemur staðar og
svarar þér sterkri en einkennilegri
rödd, svarar skýrt og festulega,
einarðlega og þó ,því nær eins og
hann sé á verði. Ef þú lætur falla
orð um hann, glottir hann við tönn
an fróðleik. Þá er hann var vaxinn, j gefur svör og frekjulaus, — og
var thann víðsvegar í vinnumensku finnur þú enn, að ekki hefir þú
og við sjóróðra, uns hann fór aðj séð manninn allan. Ef til vill býð-
Möðruvöllum og var þar við nám ur honum einhversstaðar Inn,
tvö vetur. Var hann þá þegar tek-iþig sitjið og hann þiggur hjá þér
inn að skrá sögur, og sáu þeir kafifL gérðu nú að hðfuðið er alt
Hjaltalín og* Halldór Briem safn
hans. Hvöttu þeir hann báðir til
starfsins, — og þó að raunar væri
næg hin meðfædda tilhneiging,
ýtti þetta ærið undir hann.
Þá er ihann ihafði lokið námi, fór
hann auatur — og hefir síðan
lengst ai dvalið þar. Hann hefir
verið við heyviniju á sumrum og
lengst við barnakenslu á vetrum.
Safn sitt það hið mikla hefir hann
skrifað, þá er aðrir íhvíldust, skráð
mikið af því á hné sér, þreyttur
af líkamlegri og andlegri strit-
vinnu. Hver stund Og hver eyrir
hefir farið til þess að gera þetta
safn sem skipulegast og skýrast,
sem mest að vöxtum og sem sann
ast og réttast, eftir því sem heim-
ildir voru fyrir'hendi. Og oftlega
hefir höfundurinn átt við að búa
misskilning og keksni, ilt aðkast
og ónot. Ekki hefir þetta orðið
minna fyrir þær sakir, að Sigfús
hefir jafnan verið einbeittur og
farið sinna ferða, nokkuð skap-
harður og óivæginn, er því hefir
verið að skifta, tannhvass'og bei3k
ur, þegar honum hefir þótt smá-
menni og oflátungar troða sér um
tær eða vilja skopast að og gera
lítið úr íslenskum fræðum eða ís-
lenskri menningu. En þá er hann
hátt á sjötugs aldri ferðaðist fót
gangandi um alt Austurland að
vetrarlagi og safnaði áskrifendum
að safni sínu, mun hann þó víða
hafa fundið það, að margur kann
enn að meta slíka menn og vill
vera þeim ,þel.
Af safni hans eru nú komnir út
tveir flokkar, “Sögur um æðstu
völdin’’ og “Vitranasögur.” Er það
aðeins hvefrandi lítill hluti safns-
ins, og fyrsta bindið einna rýrast,
bæði að vöxtum og verðleikum. Það
bindi, sem nú er komið út, er aftur
á móti .hið merkasta og sýnir glögg
lega, hve margvíslegar hugmyndir
þjóðin ihefir um hið ókunna, eða
hve hún er skygn á það, sem al-
ment er hulið mannlegum augum.
Eru og sögur þessar skemtilegar
og flestar skýrari og betur skráð-
ar en í fyrsta bindinu. En þess
skal þó getið, að enn eru miklu
merkari sögur og fróðlegri í safni
Sigfúsar. Eru draugasögur hans
margar stórkostlegar, um feikn
og kyngi, en einkum má þó minn-
ast á sögur hans af afreksmönn-
um, sem sérstakar í sinni röð.
Annars er safn Sigfúsar sem heild
einhver hin yfirgripsmesta mynd
sem vér eigum af hugmyndalífi al-
stórbeinótt og heilaibúið mikið.
Fátt mælir hann enn og lítillát-
lega, en vel má svo fara, einkum
ef talið leiðist að því, er honum
þykir mikið um til góðs eða ills,
að hann ýti gleraugunum upp á
ennið, rómurinn hækki, festan og
skerpan í rödinni verði meiri og
augun öndótt eða glettin, eftir þvl
sem við á. Sérð þú þess merki, að
þau hafa verið enn iskærari og
skýrari en nú, þó að ekki skorti þau
enn þá biæbrigði. Nú hafið þið
drukkið fyrri bollann af kaffinu
— og laumar <þú þá ef til vill ferða-
pela upp úr vasa þínum. Þú býður
Sigfúsi, og þá má vera ,að yfir
honum lifni, þó að vel haldi hann
í hófi látbragði sínu. En nú aetur
komið saga gömul og ný, endur-
minningar og gamlar sagnir. Og
máksé opnar hann töskuna rauðu,
sem .í eru skýrt og skipulega iskrif-
uð handrit. Bregður hann þá alt I
einu við........ og hraðar en
þú átt von á, svipbrigðin verða
fleiri og tíðari og þú finnur, að
f jör og skerpa er honum ekki horf-
ið. En eg get ilíka sagt þér það,
að varasamt væri fyrir margan
þann, sem yngri er, að hætta sér
undir högg, ef því væri að skifta.
Og Sigfús greiddi þau stundum
hér áður á tíð, ef þörf gerðist og
á hann var leitað. Munt þú komast
að raun um, að á allskonar sögu-
legum fróðleik kann hann skil,
tímarita útgefandinn heimsfrægi,
Adam Willis Wagnalls, — maður,
sem með nytsamri iðju hefir reist
sér þann minnisvarða í hjörtum
þjóðbræSra sinna, er seint mun
fenna í kaf. >
Adam Willis Wagnalls var fædd-
ur aiS Lithopolis í Ohioríki, hinn
24. dag septembermánaðar 1843.
Hann var á æskuskeiði, er hinar
gömlu Norðurálfuþjóðir sýndust
næsta dauftrúaöar á, a'S Bandarík-
in mundu lifa af þrautir borgara-
stríðsins. Nú hefir keisara- og
konungsættum ýmsra þessara vold-
ugu og gömlu þjóöa, verið steypt
af stóli, en í stað tekiS viö lýð-
stjórnar fyrirkomulag, bygt aö
mikld leyti á sama grundvelli og
stjórnarskrá Bandaríkjanna.— Mr.
Wagnalls hafði snemma einsett sér,
að komast til menta. Fjárhagur-
inn var þröngur og var því ekki
um annað að gera, en reyna að
vinna sér eitthvað inn. Fyrsta
starfið, þótt eigi gæfi mikið af sér
í aðra hönd, var það, að ferðast
um og selja orðabækur, gegn um-
boðslaunum. Merkustu samgöngu-
undrin voru um þær mundir járn-
brautirnar. Hann átti eftir að lifa
það, að bréf bærust á einum degi
frá hafi til hafs og að loftför svifu
urn hinn endalausa himinsæ. Há-
skóli sá, er Mr. Wagnalls stundaði
fyrst nám við og veitti honum
fyrstu prófskírteinin, veitti honum
siðar doktorsgráðu í bókfræði og
lögum. Á ungum aldri tók Mr.
Wagnalls að starfa i þarfir lút-
ersku kirkjunnar og gerðist prest-
ur við Fyrstu lútersku kirkjuna í
Kansas City, árið 1867. Gegndi
hann því embætti um tveggja ára
skeið. Tók hann siðan að leggja
stund á lögvísi og flutti til Atchi-
son i Kansasríki 1870. Hafði hann
á hendi bæjarskrifstofusýslan þar
í þrjú ár. En starf það, er lengst
mun halda nafni Mr. Wagnall’s á
lofti, hófst ekki fyr en hann kom
til New York 1877, er hann í sam-
bandi við Dr. Isáac N. Funk,
stofnaði útgáfufélagið Funk and
Wagnalls. Nú er félag þetta eitt
af stærstu og mestvirtu fyrirtækj-
um slikrar tegundar í Norður
Ameríku. Eitt hið fyrsta, er þeir
gáfu út, var timaritið Metropolitan
Pulpit, er siðar hlaut annað nafn
og var kallað The Homiletic Re-
view . Þar fylgdi á eftir “Schaff-
hefir lagt á alt sinn sjálfstæða manni- _
............... * ' ■ semin einkendu alt hans lif. Vin-
nnrn Hvi as þjaÆt &t
W p 1 £> W synlegrur. pvl Dr.
■ " '■ || t>Iæ8andd o? bólg-
I I li Ba II ínm gylJlnlæí?
UppskurCur ónauö.
ChanBi Ointment hjálpar þér strax.
ÍO cent hylkiC hjá lyfsölum eSa frá
Kdrnanaon, Bates & Co., Ijmlted,
Toronto. Reynsluskerfur sendur 6-
kev-i.=, ef nafn pessa blaBs er tlltek-
1 cont frlmerk* —
dóm, á mörg rök og skörp og getur
jafnvel látið ærið smellnar vísur
fjúka. En vinnir þú vináttu hans,
mun þér óhætt um það, að ekkl
átt þú annan vin betri til halds
og trausts, það er hann megnar.
Og viljirðu launa honum, þá er það
mitt ráð, að þú greiðir götu safns-
ins miklla, því að meira hugsar
hann um það en sjálfan sig . . . En
annars væri ékki úr vegi ,að þú
beittir áhrfum þínum til þess, að
heldur ykist styrkur sá, er hann
nýtur, því að 4 til 500 krónur eru
ekki stórvægileg upphæð mannl
við aldur, sem hefir unnið dag og
nótt að nytjastarfi fyrir þjóð sína.
Maklega væri þeim og Jaunað,
sem ráðast í útgáfu þessa safns,
ef þá keyptir það og hvettir aðra
til þess. Ef þú ert Reykvíkingur,
getur :þú fengið bindin, sem út eru
komin, bjá Benedikt kaupmanni
Þórarinssyni, sem reynst hefir
Sigfúsi og safni hans fyr og síðar
svo sem góðum dreng og þjóðleg-
um samir.
Guðmundur Gíslason Hagalín.
“Lögrétta.”
Herzog Encyclopedia of Religious
Konwledge”, “Treasury of David”,
eftir Charles Hadden Spurgeon og
Dr. Parkers “People’s Bible”. —
Mesta og merkasta útgáfu-nýjungin
var þó tímaritið The Literary Di-
gest, er fyrst kom fyrir almenn-
ings sjónir, 1. marz árið 1890.
Ári síðar leysti félag þetta annað
bókmenta þrekvirki af hendi, er
það sendi á markaðinn Funk and
Wagnalls’ Dictionary, er talin er
að vera ein sú vandaðasta og á-
byggilegasta bók, slíkrar tegundar,
sem unt er að fá. Nokkru seinna
kom út Jewish Encyclopedia í tólf
bindum. er lýsir grandgæfilega
sögu, trúarbrögðum, bókmentum
og siðum Gyðingaþjóðarinnar að
fornu og fram til vorra daga. Fé-
Iagið auðgaðist mjög að áliti og fé
við útgáfu bóka þeirra og tíma-
rita, sem nú hafa nefnd verið.
Var Mr. Wagnalls um þær mund-
ir forseti þess og gegndi hann
starfa þeim í samfleytt tólf ár. Um
þær mundir gaf félagið út tvær
orðabækur, sem í raun og veru
ýoru smækkunarútgáfur af hinni
voldugu Standard Dictionary, og
nefndust þær The Desk Standard
Dictionary og The Practical Stan-
dard Dictionary, sem komist hafa
svo að segja inn á hvert ameriskt
heimili og auk þess hlotið feikna
útbreiðslu út um allan hinn ensku-
mælandi heim.
í ritstjórnargrein, sem birtist
fyrir skömmu í blaðinu Brooklyn
Eagle, er komist þannig að orði:
“Við útgáfu bóka eins og “Stand-
ard Dictionary og Jewish Encyclo-
pedia, hefir bókmjentaheimurinn
auðgast til muna. Bókmentir
Bandaríkjaþjóðarinnar eiga Mi*
Wagnalls meira gott upp að unna,
en ef til vill nokkrum öðrum einum
Drenglyndið og samvizku-
hafa verið “dauð”. Þetta er lofs-
verð framtakssemi og vonandi að
vel hepnist, einstökum bændum og
almenningi í heild til búbætis. —
Að klakhúsagerð þessari vinnur
nú Jxerra Þórður Flóventsson frá
Svartárkoti, og um starf sitt á
Suðurlandi i sumar farast honum
orð á þessa leið í Lögréttu 12. ág.
síðastliðinn:
“Eg fór frá Reykjavík 27. maí í
Borgarnes, áleiðis vestur að Haf-
fjarðará, til að byggja þar laxa-
klakhús fyrir Thor Jensen fram-
kvæmdadstjóra, eins og eg hafði
lofað. Þá var svo að undirbúning
vantaði og ekki hægt að byrja fyr
en í1; 3°- °g vai" byggingunni lokið
2. júní. Það er það vandaðasta
hús, sem eg hefi bygt, aðöllu leyti,
og á að taka nálægt 300 þúsund
laxahrogn, og var það með 7 glugg-
um og alt svo vandað sem eg hafði
þekkingu til, því eg var beðinn að
hafa það svo
En á þriðjudaginn kom séra
Kjartan á Staðarstað til 'mín að
Rauðamel, og bað mig að koma til
sín og byggja klakhús, svo nú fór
1 eg með honum vestur að Staða-
stað.
Á leiðinni sá eg margt, og það
mikið fallegt, bæði landið og ár, og
þó einkum Iandslagið, og vegir á-
gætir. Til dæmis er þar sléttur
olduhryggur, sem gengur frá austri
til vesturs, eftir endilöngum sveit-
um þar, og á leiðinni vestur að
Staðastað sá eg þrjár fremur litl-
ar ár, en þó nógu stórar til þess
að lax og sjóbirtingur geti gengið
upp eftir þeim, enda hafði verið
þar veiði áður, en er nú lítil. Ekki
sá eg vötn fyr en eg kom vestur að
Staðastað, og er þar eitt það fall-
egasta pláss, sem eg hefi farið um,
það er að segja vesturhlutinn af
Staðarsveit. Þar kennir flestra
gæða, sem hægt er að sjá á þessum
tima árs. Þar eru mörg vötn, sem
silungur getur þrifist í, og það
nokkuð stór, og eru æðarvarps-
hólrrtár í sxpnum og mættu vera i
þeim flestum, enda er æðarvarp
talsvert á Staðastað. Eg bygði
þar klakhús og var þar ekki gott
hússtæði, oflitið frárensli, en prest-
urinn vildi epdilega láta það kom-
ast upp; hann er áhugamikill við
búskapinn. Og þegar eg var að
enda við það hús, kom Jón Stef-
ánsson á Vatnshorni til að sækja
Adams Willis Wagnalls.
h.ins og þegar hefir verið getið
um, lézt þann 3, september síðastl.
að heimili sínu Northport, Long
Island, einn af ágætustu mönnum
Bandarikjaþjóðarinnar, bóka og
irnir, sem nú syrgja hann látinn,
skifta eigi að eins tugum, heldur
tugum þúsunda.” Fram að síðustu
tveim árum var Mr. Wagnalls á-
valt að hitta á skrifstofu sinni á
reglubundnum tima, ávalt til taks
að leysa af hendi sinn ákveðna
hluta starfsins. Yfir andliti
og limaburði, hvildi göfgi sannar-
legs prúðmennis, -sem í engu vildi
vamm sitt vita. Það stóð öldungis
á sama hversu annríkt hann átti,
eða hvað á móti blés, hann var
ætíð jafn kurteys og ljúfmannleg-
ur. Slík var reynsla allra, jafnt
hárra sem lágra, er starfað höfðu
með honum á einu eða öðru sviði,
í því nær hálfa öld. Mr. Wlag-
nalls var framúrskarandi iðjumað-
ur, slapp helzt aldrei verk úr
hendi. Hann var ávalt í samræmi
við sjálfan sig, — yíirlætislaus
mannvinur, einn þeirra andans að-
alsmanna, sem varpa frá sér i allar
áttir geislum manúðar og bræðra-
þels. Slíkir menn þarfnast ekki
minnisvarða úr málrni, því nöfn
þeirra geymast helguð í þakklátri
endurminningu þjóðanna, öld fram
af öld.
Klakhúsgerð á íslandi.
Allmikill áhugi virðist nú að vera
vaknaðar á íslandi fyrir þvi, að
auka lax- og silungsveiði í vötnum
og ám á íslandi, og láta ýmsir dugn-
aðarmenn byggja klakhús á jörð-
mig, til að byggja silungs klakhús
hjá sér, og fór eg þangað. Þetta
er vestur undir Snæfellsjökli. Þar
Ijómandi fallegt pláss, og má heita
að þar geti verið mikillífsþægindi.
Sjórinn er stutt frá, og á Vatns-
horni eru tvö silungsvötn rétt við
bæinn og er nú mjög lítill silungur
í þeim. Vildi því bóndinn að eg
bygði þar klakhús og er þar eitt hið
allra bezta skilyrði fyrir noturn
þess; líka var svo gott hússtæði
þar, að varla hafði eg fundið betra
Jþað var líkt og á Alviðru í ölv-
esij; lika bygði eg þar lítið klak-
hús, en snoturt. Bóndinn er frem-
ur efnalítill. Þar er lítið æðar-
varp, en mætti auka það. Líka er
þar stutt sunnan við nokkuð stór á
og ofurlítill lax, sem gengur í hana.
Þar eiga tveir bæir veiðiréttindi.
Þar mætti auka mikið afurðir bæði
með æðarvarpi og lazveiði, og þar
mætti vera fyrirtaks búskapur.
Svo þegar eg kom aftur að
Staðastað, til séra Kjartans, lágu
orð fyrir mér að koma að “Elliða”
til Elíasar og fór eg þangað. Þar
eru beztu skilyrði til að byggja
klakhús rétt í túninu, enda ætlaði
bóndinn að gera það, því þar ná-
lægt eru vötn til að taka við seiðum
framvegis.
Svo fór eg til gamla kunningj'á
míns, Hjörleifs Bjarnarsonar á
Hofstöðum og var þar nóttina;
þar er gömul bygging og léleg.
Þar er víst landgott, því hann var
að taka ull af geldfé sínu um morg-
uninn og hafði það tekið góðum
bata. En yfirleitt á þessu plássi
allvíða virtist mér að fóður á flest-
um búp?hingi hafa verið þar í vet-
ur með lang. lakasta móti, sem eg
hefi séð, enda höfðu þar verið
harðindi mikil i vetur, einkum i
.St'iðarsveitinni, og gat eg um það
við bændur, að þeir þyrftu að fóðra
betur framvegis.
Frá Hofstöðum léði Hjörleifur
mér fylgd austur að Haffjarðará.
Mér sýndist langtum betri afokma
í Hnappadalssýslu, og mikið betur
fóðrað og betur farið með búpen-
inginn. Um kvöldið fór eg að
Haukatungu, var þar nóttina og á
hvítasunnumorgun léði Páll, bónd-
inn þar, fér fylgd austur að Stað-
arhrauni, og er þar minni sögu lok-
ið um Snæfellsness- og Hnappa-
dalssýslur.”
Klakhús þessi eru bygð vorið
1924: , _ ,
í Mýrasýslu: Á Laxafossi, á
Staðarhrauni og i Norðtungu.
í Borgarfjarðarsýslu: á Drag-
hálsi, á Stórufellsöxl og á Skelja-
brekku.
í Snæfellsnessýslu: á Staðastað
og á Vatnsholti.
í Hnappadalssýslu: eitt við Haf-
fjarðará og 3 fyrir Thor Jensen.
fyrirlestra í einhverju afskektu há
skólaherbergi eða samkomusal, og
hljómlistarmenn haldi hljómleika
með miklum undirbúningi og kostn-
aði. Þetta form þykir nú orðið
ekki einhlítt til þess að nota þá
krafta, sem til eru, og hugmýndin
er þessi, að fá listamennina til að
gera sig minna kostbæra og koma
á þá staði, þar sem fólkið safnast
saman, hvort sem er t.d. á góða
veitingastaði eða annarsstaðar, og
miðla því andlegri hressingu, um
leið og menn leita hinnar líkanx
legu.
Auðvitað er hugmyndín líka
gömul, um leið og hún er ný. Mál
tækið er gamalt, sem segir: “Ef þú
hefir einhverju að miðla, þá láttu
mennina ekki þurfa að leita að þér,
heldur leita þú að þeim!” Enda
var það svo, á tímum gömlu menta
þjóðanna, að mælskumenn og lista
menn sóttu þangað sem fólkið var
vant að safnast saman, og léku þar
listir sínar.
Það er ekki . mannsaldur síðan
það fór að tiðkast, að hafa hljóð
færaslátt á veitingastöðum, svo al
ment sem nú er. En afleiðingin af
bvi hvað sú skemtun er eftirsótt
hefir komið mönnum til að hugsa
að veitingastaðirnir, svo sem þeir
eru nú sóttir, séu einmitt vel lagað-
ir til að njóta þar fleiri lista, svo
sem upplesturs, söngs, fyrirlestra
smáleikja o.s.frv. Enda er þetta
viða farið að tiðkast.
En það hefir verið að þessu
fundið, að yfirleitt sé litið vandað
til listanna, það sé mest farið eftir
ómentuðum smekk fjöldans, í stað
bess að reyna að hafa uppaland
áhrif.
Þeir sem láta sig varða uppeldi
fjöldans, eru því einmitt farnir að
veita því athygli, að það þurfi að
veita holluin straumum einmitt að
þeim stöðum, sem fólkið sækir
mest, og til þess eigi að sjálfsögðu
að nota þá mentamenn og lista
menn, sem til eru á hverjum stað
Af því að menn sækja veitingastað-
ina í fritímum, sér til hressingar,
þá á alt, sem framborið er, að vera
með léttum blæ; það á að forðast
allan þungan og langdreginn fræða
stíl og hafa alt “stutt og laggott”
og gefa mönnum tíma til að spjalla
saman á milli. Með þessu móti, að
hækka lista- og mentagildi þess.
sem fram borið er á þessum stöð-
um, ætla menn að koma megi í veg
fyrir það, að þeir verði, eins og
margir nú óttast, til að ala upp
slæpingshátt og illan smekk
Þess vegna er þessu máli hreyft
nú, að liklegt er, að gerð verði til-
raun, ef til vill næstu daga, til þess
að koma þessari hugmynd í fram-
kvæmd hér í Reykjavík. Sést þá
hvernig hún gefst.
-------o-------
List fyrir almenning.
Ný hugmynd■
Undir þessari fyrirsögn skrifar
einhver X. nýlega í Morgunblað-
ið það, sem hér segir:
Vegna þess hvað mikið er orðið
til af mentamönnum og listamönn-
um, hafa víða erlendis verið gerðar
ráðstafanir til að láta þá komast :
nánara samband við almenning
um sínum við vötn og ár er áður ■ Jield7 ,en veriS Gamln la?'
voru fiskisæl, en um langt skeiö ^ er það, að mentamenmrmr hald.
Eigendaskifti á lista-
verkum.
Eins og kunnugt er, hafa ame-
rískir auðmenn keypt fjölda lista-
verka frá Evrópu síðustu ár. Styrj-
öldin varð orsök þess, að ýmsir
eigendur listaverka í Evrópu hafa
neyðst til þess að selja þau, vegna
fjárskorts. Mr. Edward H. For-
bes, forstöðumaður Fogg Art Mu-
seum í Harvard, gizkar á, að frá
því í ársbyrjun 1910 hafi listaverk
frá Evrópu um 250 miljóna doll-
ara- virði, verið keypt af Ameríku-
mönnum og flutt vestur. Hér er
ekki einungis um málverk og líkn-
eskjur að ræða, heldtxr og fornar
bækur, handrit o.s.frv. Talið er,
að x Bandaríkjunum séu nú fágæt
listverk, sem eru um hálfri biljón
dollara virði. Mörg þessara lista-
verka eru í söfnum víðsvegar um
landið, en mörg eru eignir ein-
stakra manna. Fyrir tilhlutun
kennara við \ Harvard-háskólann,
er nú verið að safna í tveggja
miljóna dollara sjóð, er nota á til
þess, að varðveita þau listaverk,
sem flytjast munu til Anxeriku og
þar eru nú, Einnig hefir komið til
orða, að reisa nýtt listaverkasafn.
Listaverkaeigendur eiga að fá að-
stoð og upplýsingar frá sjóðs-
nefndinni, sem telur það hlutverk
sitt, að benda þeim á ábyrgðina,
sem hvíli á þeim, er eiga sjaldgæf
listaverk, svo þeir gæti þeirra vel
og láti þau eigi komast í hendur
rnanna, er skortir skilning á þess-
um málum. Talið er liklegt, ^ að
langt um meira en tvær miljónir
dollara safnist í sjóð þann, sem
hér er minst á.
Fyrir hálfri öld síðan, voru epg-
in listaverkasöfn i Bandarikjun-
urn. Nú eru 53 slík söfn, þar sem
mörg ágæt listaverk eru geymd.
Til dæmis um það, hve vaudfarið
er með sum listaverk, má benda á,
að til dæmis málverkum frá 14.
öld, sem hangið hafa i byggingum
í ítaliu Jen í þvi landi er rakara
loft en í Bandaríkjunum) um 500
ár og lengur, er nxjög hætt við
skemdum vestra, þvi loftið er þar
þurtara og hús eru þar hituð upp
um of á vetrum, svo skemdir geta
af hlotist á málverkum.
Englendingar eru og að safna
fé í líku augnatniði og hér að
framan er minst á.—Mbl.
----—o-------
lagi þeirra Austurskaftfellinga.
Mér satt að segja datt þá í hug, að
grein sú væri ekki skrifuð af góð-
um hvötum, í Ihans gai'ð, því hún
er alt annað en rétt lýsing á fram-
klomu Þorleifs í lands og lýða
þörfum. Eg ætlaði mér að gjöra
dálitla athugasemd við téða grein,
en varð seinni til þess en þú.
Eg þakka þér fyrir leiðrétting
þá, sem birtist í Lögbergi 14. ág-
úst; hún er sönn og rétt, um alla
framkomu Þorleifs í lands og þjóð
ar þarfir, og svo ummæli þín um
Hornfirðinga yfirleitt, jþví ekki
þekki eg þá að því að þeir séu að
vega að mönnum úr skúmarskot-
um ,enda var þín von og vísa til
slíkra ummæla, því þín hefi eg æ-
tíð heyrt getið sem drengskapar
manns. Árið 1920 fór eg heim til
íslands og var þar ár. Dvaldi um
tíma á Eskifirði en lengst af I
Hornafirði og Lóni á æskustöðv-
um mínum. Þá voru Austurskaft-
fellingar nýbúnir að stofna kaup-
félag sitt. Nefnd var skipuð bestu
mönnum sýslunnar og einn þeirra
var Þorleifur Jónsson, og sögðu
mér ábyggilegir menn, að hann
Hin stórhrífandi St.
Lawrence leið til
EVRÓPU.
Á þriðja farrými Cunard skipanna
er ágætis fæði, bestu rúm. Opið
skemtigöngu þilfar, fyrsta flolkks
afgreiðsla og hrífandi útsýni á
hinni fögru St. Lawrence sigling-
arleið frá Mlontreal og Quebec á
haf út.
Cunard Ltnc
CANADISKAR SIGLINGAR.
Skrifið eftir bæklingi um far-
gjöld og siglingar eða finnið um-
boðsmann Cunard Eimskipafélags-
ins.
The. Cunard Steam Ship Co. Ltd.
270 Main St.,
WINNIPEG, MAN.
Foringi leiðangursins er ánægð-
ur með ferðina og hefir mikla trú
er veiðar snertir á þessum miðum.
— Hœnir.
væri sterkasta driffjöðrin í þeim a Só6um framtíðarhorfum að því
félagsskap, og heyrði eg alment,
að menn báru mikið traust til hans
bæði í því félagi og öðrum málum
þjóðarinnar. Þessvegna fanst mér
þessi umtalaða fréttagrein koma
að öllu leyti í bága við almennings
álitið, og því kom mér í hug eins
og þér, að fréttin væri ekki skrif-
uð af Hlornfirðingi. Svo er ei.meir
um þetta mál að sinni. Eg hefði
haft gaman af, að fá lokaðar línur
frá þér ,síðar meir, en eg veit ekki
fyllilega um áritun til þín. Utaná-
skrift mín er sem hér stendur neð-
an undir með vinsemd og virðir
frá
Gísla Jónssyni.
18. septemb. ’24. Wapah P. 0. Man.
Œðey.
Eftir Guðm Friðjónsson.
í fegurðarlendu og friðsælu stöð
mig farkostur loksins ber
til eyjar, sem mig hefir ávalt
dreymt
og æðurin helgar séx.
(
Nú kem eg til þin á fagnafund
og færi þér hjarta mitt,
er úar bliki sín ástarljóð
um átthaga veldi sitt.
En skrúða tignina bezt hann ber
er bjasir við hreiður gjörð
og lognalda vaggar sjálfri sér
í svefnró um stafaðan fjörð.
Er eggtiðin birtist og umhyggia
vex
og alúð við hækkandi sól,
er Æðey gersemi allra mest
og unaðar höfuoból.
Hjá arðsælu metféað eiga dvöl
er árbót og lypting sönn.
Ef elli getur ei yngt sig hér,
er innræti komið í fönn.
|
Er sigldi eg frá þér um sólarlags-
bil
ogsá yfir ríkdóm þinn,
þá fann eg hvernig þitt aðdrátt-
arafl
fór eldi um huga minn.
Á Æðey sjást ekki ellimörk,
hún yngist í raun og sjón.
MeS eftirsja lít eg um öxl til þín,
er ^ndi minn kveður Frón.
—Lögrétta.
Frá Islandi.
— SeyðisfirSi, 21. ág.
Biskupinn, Dr. Jón Helgason,
dvelur hér í bænum þessa dagana,
Héðan fer hann með GoSafossi til
útland.
Sildveiðin er heldur að glæðast.
Allnxörg skip hafa veitt meira og
minna síSustu dagana. Hingað
kom i fyrramorgun færevska skij>-
ið Skarsten með 300 tunnur og á
mánudaginn “Skandia”, skip þeirra
Wathnes bræðra, meS 100 tunnur,
sem það hafSi veitt suunan viS
Langanes.
Fiskiveiðaflotanum hér hefir
bæzt nýr viSaukj, Er það gufu-
skip, sem Wathnes bræður hafa
keypt í Norcgi, 108 smálestir að
stærð, hið traustlegasta að öllu
leyti og gengur II—14 mílur. Er
þaS nú fyrst um sinn gert út til
síldarveiða, en verður, er því lýk-
ur, látið stunda þorskfiskiveiSi
SkipiS heitir Skandia og ,vor unx
eitt skeið björgunarbátur við Nor-
egsstrendur.—H cenir.
Fiskveiði við Grœnland
Fáein orð
Til
herra Carls Steinsen,
Shell Lake, Sask.,
sem eg bið herra Bíldfell, ritstjóra
Löigbergs um að taka í blað sitt.
Fréttagrein Hornfirðingsins
17. júlí í sumar kom mér skrítilega
fyrir sjónir ,sérstaklega þar sem
talað er um afskiftaleysi br. Þor-
leifs Jónssonar á Hólum á kaupfé-
1 júní síðastliönum var hafin
fiskiveiða leiðangur frá Álasundi
í Noregi vestur fyrir Grænland
með tveimur gufuskipum, “Stoi'm-
gulett” og “Ameta”. Skipverjar
voru Ishafsfarar frá Suðurmæri
og forystu hafði skipstjóri fiá Ála-
sundi, Elias Stokke, sem einnig
stýrði Stormgulan, en leiðangurinn
var kostaður frá Þrándheimi.
Stormgulen kom 24. júlí til Ála-
sunds frá Englandi, þar sem hún
hafði selt 30,000 k^. af spröku.
Leiðangurinn hefir hépnast ágæt-
lega og vakið mikla athygli meðal
fiskimanna. Vestan við Grænland
út af Góðvon ('Godthaab) reyndu
leiðangursmenn fyriir sér, vegna
þess, að sökum hafíss vildu þeir
ekki fara norður á sprökumiðin fyr
en ísinn væri rekinn burtu, og
duttu þar niður á æfintýralega
auðug þorskamið. Sem dæmi upp
á hvað fiskitorfan hefir verið rnik-
il, er sagt að fiskur hafi staðiS á
hverjum linuöngli.. 1 Á línustuf
með 500 krókum, fengu þeir hleðslu
á tvær 18 feta “doríur”. Þorsk-
urinn var grxðarstor, vigtaSi að
meðttali 5—6 kg. þegar búið var
að fletja hann.
Þegar íslaust varð. héldu leið-
angursmenn norður eftir á spröku- j
rniðin, og þar hlóðu þeir Storm-]
ytllen af sprökxx a 8 dögum, þrátt ! Ijúft aSgöngu og hressir ySur fljótt.
fyrir, aö peir ao eins gíetu nota( . jjafi Íæknirinn ekki ráðla&t þaS, þó.
mjög stuttar línur, vegna þess hve skuiuS þér fá fiösku af Nuga-Tone hjá
sprökurnar voru þungar^ og á
miklujdýpi, svo “doríurnar” þoldu
ekki áð á þeim værtx dregnar lang-
ar línur.
Þegar Stormgulen kom til Ája-
sunds, lá Ameta enn á þorskamið-
unum og beið þess að fá fulla
hleðslu.
Hraði og Seinlceti.
Þegar menn líta í kring um sig '1
Reykjavík, þykjast þeir sjá á henni
fagran og mikinn framtíðarsvip.
Er það ráðið af stækkun hennar og
öðrum hamskiftum nú á nokkrum
árum. Énda er von að menn hugsi
þannig. Allir, karlar sem konur,
eru nú á fleygiferð, daga og nætur.
Er ýmist farið á bifreiðum eða á
hjólum. Hitt er annaö mál, hvort
slikar ferðir séu allar til þarfa eða
bílaskrölt og bjölluhljómar eru dá-
þrifa. En svo mikiö er þó víst, að
lítið hjáróma við dýrtíSarkveinin.
Því kvartað er um, að allan fjöld-
ann skorti )öt og fæði, .hús og
hlýju. En breytnin mælir mótsett.
Þegar Bíóin bjóða, skemtanaþráin
skipar og dansinn lokkar með daðri
sínu, sýnist tólfið uppi á teningn-
um. Þá hefir allur fjöldinn nkgu
að fórna, tíma fyrir ekkert og seöl-
um fyrir silki.
En þrátt fyrir alt þetta líf og
læti, er farið gróflega seint á öör-
um sviðum. Sumt þegar gert, er
gjarnan hefði mátt bíöa, en sumt
dregið á langa langinn, sem bráö-
þörf heimtar.
Nú er mikill hluti Reykjavíkur
orðinn raflýstur. En þó hefir ekki
enn sýnst þörf að raflýsa Laug-
arnar. Ef mig minnir rétt, kvört-
uðu þvottakonurnar í fyrra undan
þessu seinlæti; en bæajrstjórnin
liefir farið sér fremur rólega. Og
svo er í'ósemin rík þar, að ekkert
heyrist um, að framkvæmdin sé í
nánd.
Þau mannvirki, sem þegar eru
gerö í Laugunum, sóma sér illa í
skugganum utan við birtuna x bæn-
um. Þó hraðinn sé mikill annars-
staðar í Reykjavík, er þó mikið
seinlæti þarna. Allar líkur til, að
hamrað veröi á þessu máli, unz
bæjarstjórnin vaknar, já, og vaknar
vel
Zealot.
—Mbl.
Mæður og Dætur
Kf Yður Líðiir l'.kki Vel—Kf pér Kr-
uð 'Pau íi'iivei k laðar Kða preyttar
o@ .Makri I it.IíLi-—pá tReynlð
Nýja Meðalið, Nupi-
Tone.
|>úsundum hefir batnað á fáum dög-
um við að nota meðal þetta. Nuga-
Tone hleypir Ufi og magni í hinar
veikluðu taugar og vöðva. Tykur líf-
efnin I blóðinu og kveikir nytt fjör.
Veitir fólki gðða matarlyst og væran
svefn ásamt ðslökkvandi starfslöng-
un. JLiíði ySur ekki sem bezt, ættuð
þér að reyna meðal þetta, það kostar
ekkert, ef yður batnar ekki. pað er
lyfsalanum. Varist eftirstælingar.
Reynið það I nokkra daga og batni
yður ekki, skuluð þér skila a.fgang-
inum og fær lyfsalinn ySur þá pen-
ingana tii baka. PramleiSendur
Nuga-Tone Ieggja rlkt á viS alla lyf-
sala, aS ábyrgjast aS skila pbningun-
um aftur, ef fðlk er ekki ánægt meS
meSaliB. MeSaliS ábyrgst og fæst hjá
öllum lyfsölum.