Lögberg - 15.10.1925, Síða 2

LÖGBERG FIMTUDAGINN,
16. OtKTÓBER 1925.
ZAM-BUK
, Við
V r
Skurðum, rispumC>
brunasárum og
sprungum
og öllum öðrum hör-
undskvillum.
Haf Zam-Buk
til taks, hvað
sem ber að
hendi.
Eftirköstin.
Seint mun afmáður einhver
svartasti bletturinn í sögu styrj-
aldarinnar mlklu: Árás Þjóðverja
á Belgíu og aðfarir þeirra þar.
Og meðal hreystiverka er unnin
voru í stríðinu, mun viðnáms þess,
er Belgar veittu^ verða minst
sínar allar. Ef ,sá yrði endirinn, en
það er harla ólíklegt, þyrftu þeir
að láta af hendi 12 af hundraði
árlega af ðllum tekjuín ríkisins!
Fjármál Frakka eru komin í óefnl,
fJkattarnir þyngjast, frankinn|ur Þar mestu' Árið 19n‘ voru Þ"
mundur biskup Arason flúði til
Grímseyjar 1222 með 100 manns
í eftirdragi. Sat hann þar um
stund og er ekki getið um neinn
bjargarskort. Það vitum við og, að
í móðuharðindunum náði reykjar-
móðan til Grímseyjar og drap þar
búpening manna, líkt og annars-
staðar. Engu að síður er mælt að
þá hafi 300 manns flúið úr landi
til Grímseyjar og eyjarskeggjar
bjargað þeim öllum úr hungur-
greipum. Þess er hvergi getið, að
menn hafi faltið úr Harðrétti í
Grímsey. Þar eru margar matar-
holurnar og flestar lítt notaðar
enn í dag.
Um fólkstalið í Grímsey er þetta
víst:
Ár. íbúar
1890 77.
1901 83.
1910 101.
1925 113.
Fólksfjöldinn hefir verið mjög
kvikull. Burtflutningur fólks veld-
Ár. íbúar
1801 45
1840 66
1860 Ej9
1880 96
99 manns, en 1912 ekki nema 78.
26 manns höfðu þá fluzt til lands,
en fáir komið í staðinn; óttuðust
menn þá að eyjan ætlaði að eyð-
ast. En svo bættist fólk í skarðið,
og 1914 var fólkstalið 102
III.
Um barnadauða í Grímsey.
Barnadauði hefir verið ægilega
að ræða á meðan þær ausi stórfé I e% hcfi f>*óðleik minn um það og
í herkostnað Því verður ekki flest annað viðvíkjandi sóttarfari
neitað, að þessi ásökUn er þung og °* manndauða frá séra Matthíasi
fellur. Þjóðin mundi tæpast geta
risið undir'slkuldabyrðinni. Á hinn
‘fbóginn «ru engar eða sáralitlar
líkur til að Ameríkumenn gefi
lengi, og þjáningarnar, sem þjóð- Frökkum eða nokkrum hinna
in varð að l ða meðan Þjóðverjar skuldunauta sinna uþp nokkurn
réðu lögum og lofum i landinu, hluta stríðsskuldanna. Það hefir
vakti nleðaumkun og samúð allra, verið bent á það í amenskum blöð-
ekki síst Bandamanna, sem Belg- um, að engin ástæða sé til að vera
ar unnu’ hið mesta gagn, með því mjúkur á manninn við Evrópu-
að veita Þjóðverjum mótspyrnu, þjóðirnar, þegar um skuldirnar mikill. Skal eg strax getá þess, að
þegar þeir rudd,ust yfit landa-*
mærin, þótt sú vörn væri í sjálfu
sér alveg vonlaus. Belgir sýndu
lofsamlega hugprýði og skyldu-
rækni með þvi að banna Þjóðverj-
um yfirferð um landið, þvi þeir
vissu hver afleiðing þeirrar synj-
unar mupdi verða. Belgia hefir
verið í miklu uppáhaldi hjá hin-
um Bandamönnunum, eða var það
sérstaklega framan af. Eftir að
Belgía, s ðustu árin, hefir snúisf
á sveif með Frðkkum í mörgum
þeim málum, sem Bandamenn og
samherjar þeirra hafa verið tals-
vert ósáttir. um innbyrðis, er
frammistaða Belga á stríðsárun-
um farin að gleymast og samúðin
með þeim að rýrna. Af sérstölkum
ástæðum hefir þó verðleika þeirra
enn á ný verið minst með virðingu
og aðdáun. Svo er mál með vexti,
að Belgía neyddist til að fá að láni
talsverðar fjáfupphæðir, fcæði
meðan á str ðinu stóð pg eftir að
því lauk, eg auðvitað leitaði land-
ið á náðir þess ,sama og hinir, sem
lán þurftu, sem sé Bandaríkjanna.
Eggertssyni, glöggum manni og
greinargóðum. Hann tjáði mér
(eftir kirkjubókum) að frá 181V
til 1900 hefði annaðhvort barn dá-
ið á 1. ári, þeirra, sem lifandi
fæddust. Þ^tta hefir stórum lag-
! ast. Árin 1915 til 1924 ( bæði árin
meðtalin) fæddusít- samtals 38
að sfímu leyti réttmæt, enda mun
hún verða notuð sem svipa, þegar
hinir biðjast írestar eða uppgjaf-
ar skuldanna.
Sennilega lýkur málum þessum
þannig, að ílver um sig verður að
Iborga hvern skilding, en ekki er
ósennilegt, að vextirnir verði lág-1
ir og borgunarfrestir langir. — , , ,, . . . „
,.í, _ I þo ekki nema 4 börn a
Það er oskemtileg tilhugsun, að
Evrópa verður að sitja með ame-
rísku skuldahnappelduna um fæt-
ur sér næstu tvo mannsaldrana
eða hver veit hvað lengi. Auður-
inn nfagnast óðum 'í Amer,ku og
altaf er vérið að taka lán þar„
enda ekki erfitt, því þeir vita tæp-
j börn lifandi, og á sama tíma dóu
1. ári —
og annars-
ast hvað gera skuli við fjármagn-
hlutfallslega svipað
| staðar á landinu.
Hvað olli þessum gífurlega
I barnadauða á 19. ðldinni? Mér er
| Ijóst, að þar er aðallega um tvær
ólííkar orsakir að ræða: Ginklófa
og mjólkurleysi.
Ginklofinn (stífkrampi í ný-
ið. Vald, Ameríku eykst með degi
.! fæddum ibörnum) var víða skæður
á öldinni sem leið. Um langt skeið
ur og netju. Höfuðsótt kvað hann
fátíða. Prestur kvaðst í 30 á aldrei
hafa orðið var við sullaveiki í
mönnum.
V.
Um berklaveiki.
Berklaveiki virðist ekki hafa
náð bólfestu í Grímsey. Hins veg-
ar komst eg að því, að 3 ungar
manneskjur, sem farið höfðu úr
eynni til dvalar á landi, höfðu
fengið berkla — smitast þar (?).
Var tveim batnað, og komnir heim
en einn ókominn. Eg sá þar all-
mörg börn, en ekkert með vott um
berkla. Eg spurði um kryplinga,
var sagt frá einni stúlku, skoðaði
hana, en það voru ekki afleiðingar
af berklum, heldur ljótar menjar
eftir beinkröm.
VI.
Um farsóttir o. fl.
Taugaveiki hefir aldrei gengið í
Grímsey í tíð séra Matthiasar
(síðan 1895). Barnaveiki kom þar
1908 og dóu 3 stálpuð börn. Misl-
ingar komust ekki til Grímseyjar
1882 né helduy 1907, en 1916 komu
þeir, þó ekki nema á eitt heimili,
og dó enginn. Skarlatssótt barst
þangað 1923, en olli engum mann-
dauða. Kígósti gekk þar 1898 og
1920. Dóu 3 stálpuð börn í seinna
skiftið, en enginn í fyrra skiftið.
Síðan 1895 hefir ein kona dáið
af barnsförum. Náðist þó til lækn-
is og það í tíma, skildist mér.
Skyrbjúgur var mjög tíður áð-
ur meir, en hefir nú ekki sést í
15 ár.
DruknaS hefir enginn í 30 ár,
en einn maður farist í bjargi.
VII.
Niðurlag.
Það er ógerlegt að lýsa Gríms-
ey, landi og lýð, í lítilli blaða-
grein. ,
Eg hefi hér farið á handahlaup-
um. En það er ásetningur minn,
eins og eg gat um í fyrstu, að gera
síðar nána grein fyrir áliti mínu
já eynni.
Það þótti ekki mikið varið í
Vestmannaeyjar fyrir einum
ingi skipaði ennfremur ibókara og
féhirði bankans.
Landsbankinn tók til starfa 1.
júlí 1886 i húsi Sigurðar Krist-
jánssonar við Bankastræti. Fyrsti
framkvæmdarstjóri bankans var
Lárus E. Sveinbjörnsson, yfirdóm-
ari, en gæslustjórar Jón Péturs-
son, háyfirdómari, kosinn af efri
deild og Eiríkur Briem kosinn af
neðri deild. Bókari var skipaður
Sighvatur Bjarnason og féhirðir
Halldór Jónsson.
iSkal hér á eftir lauslega vikið
að breytingum þeim og viðaukum
er síðar hafa orðið á lögunum um
Landsbankann. Með lögum frá 12.
jan. 1900 var seðlalán landssjóðs
til ibankans aukið um % miljón kr.
og nemur því alls % miljón kr.
Ennfremur var starfsfé bankans
aukið mqð lögum frá 10. nóv. 1913;
samkvæmt þeim leggur landssjóð-
ur bankanum til 100,000 kr. á ári
í 20 ár og gengur þetta innskotsfé
til þess að greiða 2 milj. kr. veð-
bréfalán, sem bankini* hafði áður
tekið; af innskotsfénu fær ríkið
feömu ihlutdeild af hreinum ágóða
bankans, sem það mundi fá af
jafnhárri hlutafjárupphæð í hlut-
falli við annað eignafé bankans.—
Vegna inndráttar á seðlum ís-
landsbanka var með lögum frá
1922 ákveðið, að ef frekari seðla-
útgáfa sé nauðsynleg, þá annist
Landsibankinn útgáfu seðlanna.
Fram til ársloka 1909 var stjórn
bankans skipuð einum fram-
ar amtmaður í NÍrður-Grænlandi.
Leiðangur landnámsnefndarinn
ar vinnur í sambandi við annan
landbúnaðarleiðangur, er innan-
ríkisráðuneytið danska gerir út> til
nyrstu sveitanna í Eystribygð og
til Vestribygðar. Fyrir þeim leið-
angri er R. Hansen landbúnaðar-
ráðunautur og Knudsen landbún-
aðarkandídat á Færeyjum. Til-
gangur þeirrar ferðar er að rann-
saka jarðveg, jurtagróður 'og
möguleika fyrir ræktun fóður-
Jurta og einnig fyrir öflun fóðurs
í þessum héruðum, þar sem búast
má við að fénaður muni geta þurft
fóður á fjögra mánaða tíma úr ár-
inu. En um'miðja og sunnanverða
Eystribygð og sunnar, er álitið að
fénaður geti gengið úti án fóðurs.
Nationaltidende hefir átt eftir-
farandi samtal við dr. Hartz, sem
ferðast hefir sem grasafræðingur
um Eystribygð og þekkir landið
flestum betur:
Eftir mínu áliti geta 25 þúsund
manns lifað af landbúnaði i Júlí-
önuvonarhéraði (Eystribygð).
Það er áreiðanlega ekki ofsagt, en
mig skyldi ekki undra, þótt þar
væri rúm fyrir miklu fleira fólk.
Þarna e» landrými er nemur
hundruðum kvaðratmílna, sem á-
gætlega er fallið til kvikfjár- og
nautgriparæfktar. Það getur því
ekki verið of mikið að ætla, að þar
geti búið yfir 25 þús. manns.
Landbúnaðarnefndinni hefir
það verið mjög mikið áhugamál að

kvæmdarstjóra og tveim gæslu-|fá þennan rannsóknarleiðangur
stjórum. Frá 1. jan 1910 voru j sendan, því að vér álítum það mik-
framkvæmdarstjórarnir tveir og, iivægt atriði að fá það staðfest, að
hélst þettá, fyrirkomulag í 8 ár.; hin víðáttumiklu beitilönd séu
Með lögum frá 1917 var svo gerð ^ fallin fyrir sauðf jár-, geita- og
sú breyting, að bankanum skyldi i nautgriparækt.
stjórnað af þrem bankastjórum, I okkur virðist í nefndinni, að
en jafnframt væri gæslustjóra- þag g- aðaJatrjði fyrir danska rík-
stöðurnar lagðar niður. Kom þ»tta iðj að danskir bændur geti fest bú
fyrirkomulag til framkvæmda 1-: á Grænlandi, að nokkru leyti til
jan. 1918 og hefir haldist óbreytt ag g.ei;a haldið danska útflutnings-
síðau. I straumnum innan danska ridsins,
Árið 1900 var stofnuð veðdeild I ag nokkru leyti til að kenna Græn-
við Landsbankann og var það, lendingum á skynsamlegan hátt
fyrsta og fram til þesS eina fast- þessa atvinnu og síðast en ekki
Hveiti sem
staðist hefir
öll próf
Hver efnarannsóknin
á fætur annari, í voru
eigin fyrirmyndar
brauðgerðarhúsi, sann
ar yfirburði Robin
Hood hveitisins, Sér-
hverjum poka fylgir
ótakmörkuð ábyrgð,
ásamt 10 per cent
skaðabótum, ef alt
reynist ekki eins og
frá var skýrt.
Ho od
Flour
mannsaldri Nú eru bær taldar ein I eignalánstofnun 1 landinu. Hefir síst; til að tengja Grænland sem
mannsaldri. Nu eru þær taldar em ** . .f nýlendu fagtara við Danmörku.
hverjum, en Evropa mun þiast um, , . ,, ,
, ., , . . var hann ogurleg plaga í Vest-
langan aldur af sarum str.ðsins . , » , ,
Auk þess gáfu ; ofurefli væri að etja og ósigurinn
o^ innbyrðis syndrung.
. 'T. S.
/ Eftir að þetta var skj-ifað hefir
náðst samkomulag um afborgun
Lánuppæðin er að samanlögðu belgisiku skuldjanna. Af nokkrum
orðin ca. 600 milj. dollara og fénu | hluta þeirra (172 milj. doll.) greið
varði iBelgía sumpart til þess að ist engir vextir, en af hinum hlut-
kaupa fyrir það matvæli, fafnað/ anum (ca. 400 milj. doll.) greiðist
vopn, skotfæri og fleira í Ameríku 314 . Afborgunin á að fara fram
-iá stríðstímanum og sumpart til að á 62 árum. Þegar sá tími er liðinn
komast á laggirnar. aftur, þegar!hefir Belgía greitt um 850 milj.
viðreisnarstarfið héfst. Versala-! dollara (með vöxtum). Tvær kyn-
friðurinn mælir svo fyrir, að slóðir verða að rogast með skulda-
Þýskalandi beri að borga lán þau baggann ameríska af því að þjóð-
öll, sem ^Belgía varð að taka ájin varði hlutleysi sitt, þótt við
stríðstímanum.
“þrímenningarnir miklu
Clemanceau og Lloyd
Belgíu hátíðíega yfirlýálngu n
að auðvitað þyrftu Belgar ekki a
endurgreiða grænan túskilding af
stríðslánunum. Það kom því flatt
upp á alla, þegar belgísfka stjórnin
fékk boð frá Washington fyrir
skömmu síðan um, að nú væri tími
til kominn að borga skuldir s'nar
e. a. m. k. semja ufn endurgreiðslu
þeirra. Þetta kom undarlega fyrir
-8jónir þar sem Wilson hafði lofað
því gagnstæða og ætla mætti, að
ríki efndi loforð þess manns, sem
verið hefir æðsti valdsmaður þess.
Nú ber að gæta þess, sem er
Wilson, væri vís.
George
T. S.
— Morgunbl.
Ur Grímsey.
1. *
Hvers virði er eyjan?
Þorvaldur Thoroddsen reit á-
gæta grein um Grímsey (-Ferða-
bók” hans, I. bindi, bls. 220—253).
tlann kom þangað 1884. Segir
sjálfur að lýsing sín snerti aðeins
Grímsey á 19. öld og telur vel
fallið að éimnver skýri frá því, er
síðan hefir- gerst. Honum fin^t
heldur lítið til um eyna og hefi eg
Bandaríkjunum til afsökunar í.þó heyrt marga aðra gera enn
þessu máli, sem sé breyting sú, erlminna úr gögnum hennar og gæð-
varð á stjórnmálum landsins, I um.
þegar “republikanarnir”' komust Þessvegna hefir mér lengi leik-
að völdum. Þeir virtu að vettugi
aðgerðir Wilsons í Evrópu neituðu
ið hugur á því að koma til Gríms-
eyjar, aðgæta heilsufar manna
að gaHgæ í þjóðbandalagið og þar og veita því fulla athygli, hvort
kváðu orð Wilsons yfirleitt alls j eyjan yfirleitt er byggileg, hvort
mannaeyjuai, en það er -bert, að
Grímseyinga hefir hann leikið
harðast. 1896 dóu 6 börn úr gin-
klofa. Síðan um aldamót hefir
veikin verið fátíðari, en(er þó alls
ekki útdauð. 1904 dóu t. d. 5 börn
úr ginklofa; 1905—1914 dóu samt.
4 börn úr ginklofa og 1915—1924
dóu enn 4.
iStífkrampasóttkveikjurnar lifa
í jarðveginum. Þær geta á ýmsan
hátt borist í sár á mönnum, þar á
meðal í naflasár hvítvoðunga. Og
ef þangað er komið, getur ljós
móðirin borið sýklana með sér af
einu heimilúiu, á annað, frá einu
barni til annars. Hér veltur alt á
þvi, að hirða naflasárin vel og
vandlega. Nú er komin ný Ijós-
móðir í Grímsey. Henni ætla eg að
útrýma ginklofanum. Það á að
takast.
Þá er að minaast á mjólkur-
skortinn. •— Kúahaldið hefir geng-
ið skrykkjótt þar í sveit. Og eg
ætla mér að fullyrða að það er
ekki eynni að kenna, heldur eyj-
arskeggjum. Sagt er, að á önd-
verðri 18. öld hafi yerið 24 kýr í
Grímsey. 1776 voru ekki nema 3
eftir. Á 19. öld var þar oft kýr-
laust árum saman. Mér var sögð
þessi saga í Grímsey:
1857 á Jón landlæknir Hjaltalín
að hafa gengist fyrir því, að
Grímseyingum væru sendar 2 kýr.
Er mælt að þar hafi síðan verið
kúahald um hríð, en s\w farið út
um þúfur, af því að eyjarskeggjar
gátu ekki komið sér saman um
þarfa^ajitið. Og víst sé eg í göml-
stærsta gullkista þjóðarinnar.
Grímsey er gullkista. Það mun
sannast, þótt síðar verði.
31. ágúst 1925.
G. B. .
— Morgunbl.
Landsbankinn 40 ára.
í <jag eru liðin 40 ár frá því að
veðdeildin gefið út 4 floikka af
bankavaxtabréfum. Síðasti flokk-
urinn tók til starfa 1914.
Bankinn starfrækir nú fjögur
útibú. Fyrsta útibúið var sett á
stofn á Akureyri 1902, annað á
ísafirði 1904, þriðja á Eskifirði
1917 og fjórða á Selfossi 1918.
Eins og að framan er getið hafði
Landnám af dönskum borgurum
mundi fá geysimikla þýðingu í
deilum um réttinn til Grænlands,
sem vel má búast við að upp kunni
að rísa við ríki, er líta gráðugum
augum á auðæfi Grænlands. Það
er ber höggstaður á yfirráðum
okkar yfir Grænlandi, að Danir
bankinn fyrét húsnæði í Banka- ekki þúa í landinií; væri landið
stræti í húsi Sigurðar Kristjáns-! þar með nufiiið af Dönum og þar
lögin um stofun Landsibankans sonar bóksala. Árið 1898 bygði | með orðið þeirra eiginlegt föður-
öðluðust konungsstaðfestingu. Að bankinn eigið ús í Austurstræti og , land.
dragandi málsins á Alþingi var! flutti í það 17. ágúst 1899. En það | Eg er glaður yfir því, segir dr.
ekki mjög langur. Stjórnin lagði'brann í brunanum mikla í apríl Hartz að lokum, að þessi umbóta-
fyrir Alþingi 1881 frumvarp til j 1915; frá því og til 1924 leigði i leiðangur nú leggur í haf, og eg
Iaga um stofnun lánsfélags fyrir ( bankinn húsnæði, fyrst í pósthus-jer ekki síður glaður yfir því, að
eigendur fasteigna á íslandi; var'inu og síðar í húsi Nathan & | það er jafn ágætur og sérfróður
fyrirkomulag félagsins að miklu ! Olsen. Árið 1922 lét bankinn byrja j maður og O. Bendixen, er stýrir
leyti sniðið eftir samskonar félög-j að reisa að nýju bankabyggingu j leiðangrinum, leggur aftur út í
um í Danmörku. Neðri deild af-|á lóð sinni við Austurstræti ogjlanga för og sýnir þar með, ihve
síðastliðið ár.
Vísir.
greiddi frumvarpið lítið breytt, en yar hún tekin til afnota 1. mars
nefnd sú, er fékk málið til með-
ferðar í efri deild, bar fram nýtt
frumvarp, sem var um stofnun
landsbanka. Samþykti Ed. þetta
nýja frumvarp, en í Nd. var það
felt. Á þinginu 1883 var aftur
borið fram í Ed. frumvarp'til laga
um stofnun landsbanka og var
það svipað frv. frá 1881. Efri
deild afgreiddi frumvarpið, en í
neðri deild féll það aftur. Stjórnin
tók né málið að sér og bar það
undir stjórn Þjóðbankans danska.
Gerði Þjóðbankastjórnin tillögur
Danskt landnam á
Grænlandi.
Haustið eða veturinn 1923 fór
Sigurður Sigurðsson forgeti Bún-
aðarfélags íslands rannsóknar-
ferð fyrir dönsku stjórnina til
Eystri foygðar (á Grænlandi. Er
heim kom til Danmerkur lofaði
mikið honum'þykir hér við liggj^.
Væntanlega verður árangurinn af
leiðangrinum sá, að nokkrir ungir
danskir landnámsmenn leggja af
stað til Grænlapds á næsta sumri
og stofna raunverulega danska ný-
lendu á Grænlandi, þ. e. gera
Grænland að Danmörku.”
Nationaltidende hafa ennfrem-
ur átt eftirfarandi samtal við
trúnaðarmann innanr.-ráðuneyt-
isins, landbúnaðarráðunaut Han-
sen:
“Að hægt sé að reka sauðfjár-
rækt á Grænlandi er engin efi, það
. , ,. ... . , . | Sigurður landið mjög, og eggjaði|er ekki þessveg.na( að eg fer þang-
um mahð og fylgdi stjorn.n þeim menn á að nema aftur hinar fornu að_ E á að rannsaka> hvort hægt
. frumvarpi því um stofnun lands- b ðir ísiendinga á Grænlandi. I sé bar norður fr4 að fá vetarr.
foankans, er hún lagði'fyrir AL Hefir sigurður fengið af því j
þingi 1885. Gekk frumvarpið manna jof um alla Danmörku, að
ekki Ieggja þeim skyldur á herðar. | sannara er það, sem eg hefi lesið um lan(lslia£Ralcýj,sluIn. 1854
J fornsogum> ega hitt( sem sagt I voru engir nautgripir í eynni. Um
Belgar tókú skilaboðunum frá
stjórninni \ Washington með hóg-
værð og gerðu enga tilraun til að
hefir verið í mín eyru,
Eg kom loks til Grímseyjar í
færst undan í flæmingi né vísa til sumar, 28 júlídag. Og mér dylst
skriflegra loforða Wilsons. —| ekki lengur 'að Einar Þveræingur
Nefnd var send til Washington j hafði rétt fyrir sér um verðmæti
undir foruStu fyrv. forsætisráðh., | eyjunnar, er hann mælti (a Al-
Thbunis. Þegar þangað var komið, jþingi 1024); . . . En um Grímsey
gerðu Belgar tilboð um afborgun, | er þat að tala, pf þaðan er enginn
sem hinum fanst óaðgengilegt. —j hlutr fluttr til matfanga, sá er þar
Samningstilraunir hættif um hrið, er, þá má þar vel fæða her manns.
en nú er álitið, að Bandaríkja- Eg tel engan efa ^ því, að þús-
menn hafi slakað til og að von sé und manns myndu geta lifað góðu i
árin 1855—58 finn eg ekkert. En
1859*—1863 eru 3 til 5 nautgripir
taldir í Grímsey. Árin 1864 til 71
er þar enginn nautgripur. Eg hefi
ekki 'enn aðgætt árin þar á eftir.
En þegar séra Matthías kom til
Grímseyjar 1895, háfði hann með
sér eina kú, og var þá engin fyrir.
Síðan hefir ekki vérið kýrlaust
nema 1904. Og nú er svo komið, að
j þar eru 15 nautgripir (sumarið
1925). Það má nærri geta, að,þetta
anna.
IV.
Um liundahald og sullaveiki.
Þar í Grímsey hefij verið mjög
síð
um samkomulag á fremur sann-, lífi í Grímsey, en það var “her miall{urleysl he ir veri aga egt
gjörnum grundvelli, ef, á annað manns” 1024 og þó færri væru.
borð'um sanngirni er að ræða, þar Um þetta alt, Grímseyjarmál í
sem Bandaríkin tæpast haía heild sinni, ætla eg mér að ræða
nokkra kröfu, a. m. k. enga sið- í einhverju af tímaritum landsins,
ferðislega kröfu á hendur Belg-jáður langt líður.
fim að því .e^ stríðsskuldirnar Hér ætlá eg lítillega að minnast
snertir. 1 á heilbrigðismál Grímseyinga.
Eins og kunnugt er, eru fleiri II.'
evrópeisk< ríki, en Belg a bundin á Um mannfjölda.
skuldaklafann ameríska og flest-j 'Nú sem stendur eru 15 býli í
um mun hafa verið gert viðvart, Grímsey. í árslok 1924 voru þar
að nú* sé dregið að skuldadögun- 1,13 manns.
um. Hið eina ríki, sem samið hef- Um fólksfjölda á fyrri öldum’
ir við Ameríku iím afborganir vitum við ekki. Til eru munnmæli j Eyjólfsson Geirdal (hann er 4.
svonefndra stríðsskulda er Eng- um það, að fyrrUm hafi verið 50 j maður í beinan karllegg frá
land. Bráðum kemur röðin að foýli á eynni. Og enn í dag vita'Bjarna landlækni Pálssyni) sagði
Frökkum og það er mjög tvísýnt menn þar af eyðibýlum, milli 10
hvort Frakkar geti borgað skuldir og 20. Það vitum vér, að Guð-
greiðlega og með litlum breyting- j hafa bent Donum a sv0 miJda auð.
um i gegnum þingið og öðlaðist legð j þessum fornu héruðum ís-
konungsstaðfestingu 18. sept. s. á. Jendinga, er gætu boðið jarðeigna-
Skipulag foankans var mjög merki- jausu dönsku foændafólki og
legt og frábrugðið því, er tíðkað
ist í öðrum löndum. Miklar blaða
fé og koma því að sér. Þér verðið
að gæta að því, að á því svæði, sem
eg á að fara um, þarf fé öðru
hvoru að fá gjöf i 3>—4 mánuði.
Það stendur alt öðru vísi á um
trygga framtíð.
deilur risu þegar í byrjun um Árangurinn af
foændasonum óekypis bújarðir og'þær sveitir, sem leiðangur Ben-
(iixens rannsakar. Eg á einnig að
rapnsaka möguleikana fyrir að
innleiða ræktun fóðurjurta, sem
ferð Sigurðar
skipulag og starfsemi bankans og var meðaj annars sá, að sett var
komu fram hinar fáránlegustu nefnd j Danmörku til að leiðbeina
^koðanir í þessu efni; var því m_eð- j og standa fyrir jandnámi Dana
al annars haldið fram, að útgáfa á Grænlandi. Formaður nefndar-
landssjóðsseðlanna mundi fljót-, innar er grasafræðingurinn og'
lega setja landssjóð á höfuðið. j stórkaupmaðUrinn dr. phil. 1 N.
/ !• íir- laganna er á þessa leið: Hartz og hinir nefndarmennirnir
“Banka skal stofn/ í Reykjavík. I eru. ,c< Kraemer reiðari, P. Jæger
er kallast Landsbanki; tilgangur framkvæmdarstjéri( < Valdemar
hans er að greiða fyrir peninga-,jGajster ritstjóri, Gregers Winkel
viðskiftum í landinu og styðja að: verksmiðjueigandi og kapt. Einar
framförum atvinnuveganna. Til Mikkelsen.
þess að koma stofun þessari á fót, j 9 4gást sendi Grænlandsnefnd
leggur landssjóður 10000 kr. til.”lþessi 7 sérfræðinga í leiðangur
Sem starfsfé Iagði landssjóður j til Grænlands til að undihbúa
fyrir heifcu manna, ekkTslstTTrn- 'bankanumfhálfa mili«n kr í seðl- landn4m þar 0g gdra búfræðilegar
um, er stjorninm heimilaðist að og vísindalegar rannsóknir. Tveir
gefa út; jafnframt ákváðu löginj menn af leiðangrinum eiga að
að engum öðrum en landssjóði, Verða eftir í sveitunum í grend
væri heimilt að gefa út bréfpen-[við aHðurodda Grænlpnds til að
inga hér á landi. Bankanum bar að athuga snrgófallið, gera veðurat-'
lítið um hundaháld síðan löngujgreiða í landssjóð, eftir* að 5 ár .huganir og sérstaklega athuga
fyrir aldamót. Oftast enginn hund! væru liðin frá stofnun hans, 1% þau hlunnindi, sem danskir bænd-
ur, stundum 1 eða 2 í bili. 1 veturj um árið í vexti af skuld sinni, og Ur geta haft af laxveiði og annari
vel eru fallnar til skepnufóðurs,
og eg efa ekki, að þá möguleika
sé að finna á Grænlandi. Ef við
1 Danmörku ættum að reka land-
búnað á þeim jurtum einum, sem
upprunalega greru hér á landi, þá
væri það_ sannarlega aumlegur
landbúnaður. Nú er Ðanmörk
fremsta landbúnaðarland í heimi,
og við foyggjum þennan landbúnað
á innfluttum jurtum. Þannig er
það einnig í Færeyjum. Þar hafa
menn nú hin síðustu árin inleitt
jurtarækt, sem ekki þektist þar
fyr, en gefur nú hinn allra foesta
árangur. Hví skyldi hið sama ekki
eiga sér stað um Crænland? Þar
hefif áður verið mikil fjárrækt,
og ástæðan til þess, að hún lagðist
niður var, að norrænir menn týnd-
ust á Grænlandi, og eftir það litu
Skrælingar á búféð sem villidýr
og lögðu það að velli sem veiðidýr
og útrýmdu því að lokum.
Eg geri ráð fyrir að verða í
burtu í tvo mánuði og vænti að
koma heim með foinn allra besta
árangur.”
Nationaltidende áttu einnig
samtal við Inspectör O. Bendixen,
sem sagði að landbúnaðarnefndin
væri búin að semja við danska
ibændasyni, er væru ólmir eftir að
gera bú á Grænlandj.
Niðurstöðu rannsókna sinna í
Eystribygð segja Nationaltidende,
9 ágúst, að 'Sigurður Sigurðseon
hafi dregið saman í þess! orð:
“Jurtabreiða Grænlands myndar
frábærlega. góð beitilönd, einkum
fyrir sauðfé og geitur, og stendur
jafnfætis því besta, sem til er á
íslandi og í Ndregi.”
I
Khöfn 17. ágúst 1925.
J.
Morgunbl.
v^ru þar íveir hundar, en voru
báðlr drepnir í vor. Engu að síður
er sullaveiki í fé mjög algeng. Þar
eru þessi árin 5—600 fjár. Og
mjög* glöggur maður, Steinólfur
leggja 2% árlega af henni í vara- veiði, og þar á meðal eiga þeir að
sjóð." Samkvæmt lögunum var, stunda veiði í fjörðunum í vetur,
bankanum áetlað að reka alla en það er búist við, að fjarðfiskið
venjulega bankastarfsemi og enn-j geti orðið stórkostleg auðsupp-
fremur veittu lögin foankanum spretta fyrir bændur að vetrinum.
ýms tiltekin hlunnindi. í stjórn j — Hinum fimm nefndarmönnun-
bankans var framkvæmdarstjóri um er ætlað að ná heim til Dan-
skipaður af landshöfðingja ogl merkur fyrir jól. Formaður leið-
mér, að sullir fyndust í meira en^ tveir-gæslustjórar, kosnir sinn af'angurs þessa er O. Bendixen, er
helmingi kf sláturfé, í lungum, lif- hvorri deild Alþingis. Landshöfð- verið hefir “Inspektör”,, einskon-
MŒSTA VETUR
Canadian PaciSic
með járnbraut
pg skipum til
Gamla L.andsins
Jóla-siglingar
0NTR0SE Liverpool
E LIT A Cher bour g-Sou thampton-A ntwerp
ETAGAMA Greenock (Glasgow) Liverpool
0NTCLARE Liverpool
0NTNAIRN Greenock (Glasgow) Liverpool
Des. 5
“ 10
“ 11 \
“ 16
“• 23
Af
SERSTÖK JÁRNBR.-LEST til SKIPSHLIÐAR í W. St. J0HN
Fer frá Winnipeg kl. 10.00 f.m. 8. og 13. Des. kemst í samband við S.S,
Metagama og S.S. Montclare.
SVEFNVAGNAR MEÐ ÖLLUM ÖÐRUM FERÐUM
Þeir sem panta farrými fyrst hafa meira úr a8 velja
Allar frekari upplýsingar má fá hjá umbóðsmönnum
CANADIAN PACIFIC
0