Lögberg - 18.11.1926, Blaðsíða 4

Bu. 4
LÖGBEBG FIMTUDAGTNN,
18. NÓVEMBER, 1926.
Jogbetg
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Press Ltd., Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str., Winnipeg, Man.
TaUhnm N,6327 »4 N-6328
JÓN J. BILDFELL, Editor
(jtaniskrift tii blaðnnc
TKt COLUMBI^ PRISS, Ltd., Box 3171, Winnlpag. M»H-
Utan&skrift ritstjórans:
(OlTOR L0C8ERC, Box 3U1 Winnípsg, Man.
The ••LÖKbe^*•' ls prlnted and publiahed by
The Columbla Press, Llmlted. ln the Columbla
Buildin*. tíE Saraent Ave., Winnipeg, Manitoba.
Vaka.
Tímarit handa tslendingum hefir Lögbergi
verið sent, sem vér 'þökkum.
Sjálfsagt hefir innri hvöt knúð menn þá, er
fyrir útgáfu þessa nýja tímarits hafa gengist
til þess að hejast handa, — þrá hrennandi heit
eins og í hjörtnm Fjölnismanna forðum til þess
að leiða þjóð sína og lýsa henni að fullkomnara
og a?ðra takmarki og er það göfugmannlegt og
virðingarvert í alla staði.
Útgefendurnir eru engin smámenni heldur
á bókmentasviðinu ísleúzka. Þeir eru Agúst H.
Bjamason, Ámi Pálssou, Ásgeir Ásgeirsson,
Guðm. h innbogason, Jón Sigurðsson, Kristján
ÁLbertsson, Ólafur Lárasson, Páll ísólfsson og
Sigurður Nordal.^
Tímarit þetta er í sama sniði og Eimreiðin.
Kemur út fjómm sinnum á ári, kostar 10 kr.
Afgreiðslumaður Helgi Árnason, safnhúsinu í
Reykjavík.
Þetta fyrsta hefti, sem prentað er í Guten-
herg er að mörgu leyti girnilegt til fróðleiks og
sjálegt í alla staði.
Ritgerðirnar eru ákveðnar og örfandi og í
þeim allflestum er hreimur karlmenskn og
framsóknar.
Fyrsta ritgerðin er eftir Ágúst H. Bjama-
son og heitir sjálfstæði Islands. Rekur hann
þar að nokkru sjálfstæðisbaráttu Jóns Sigurðs
sonar. Bendir á losið, sem stjómarfvrirkomu-
lagið eins og það er uú á Islandi er háð og finst
að úr því mætti að nok'kru bæta með því að þjóð-
in kysi sér landstjóra til lengri tíma, stingur
upp á 8 ára tíma og sé festan í málum þjóðar-
innar bæði inn á við og út á við og hafi því hönd
í bagga með utanríkismálum-þjóðarinnar í stað
sendiherra og er þetta jarlshugmynd Jóns Sig-
urðssonar að mestu óbreytt.
Annað atriði, sem Dr. Bjaraason leggur á-
herzlu á e,r að gæta landsins inn á við og út á
við gagnvart “leppum” þeirn, er jafnan virð-
ast þess albúnir, ef þeir sjá sér nokkum hag í
því að selja útlendingum landið og gæði þess;
en út á við gagnvart yfirgangs-seggjum þeim
og lögbrjótum, er vaða uppi í landhelgi.”
Hegna vill hann láta slíkri ótrygð grimmi-
lega, sem er rétt og einnig að % af öllu stofn-
fé til fyrirtækja í landinu sjálfu sé eign lands-
manna og varði f jármissi ef uppvíst verður að
út af sé bragðið.
Skiljanleg er þessi aðstaða doktorsins, en ó-
víst virðist oss að hún verði eins hagnýt, ef um
stærri fyrirtæki er að ræða og svo er þess að
minnast að einangran þjóða og landa frá al-
heimssambandi og alheims viðskiftum er nú orð-
in óhugsanleg ef vel á að fara.
Þriðja og aðal atriðið í grein þessari er
fjármálalegt sjálfstæði þjóðarinnar, því vill
hann að sé borgið með lögboðinni elli og slysa-
trý£íringn, þar sem hver maður er náð hefir 16
ára aldri, greiði í, 0g tryggi sjálfan sig gegn
sjúkdómum og elli og telst honum svo til að
sjóður sá eftir 36 ár verði orðinn 50.000.000 kr.
og geti enda fyrir þann tíma staðið straum af
framfara fyrirtækjum þjóðarinnar.
Sú hugsun, ;að hver einn borgari ætti að
leggja meira inn í borgarafélags sjóðinn en
hann tekur úr honum, er eflaust rétt. Álitamál
getur aðeins orðið nm aðferðir í því sambandi.
“Lög og landslýður” heitir næsta grein eft-
ir ólaf Lárasson. skýr og vel rituð og í anda
sem laðar hugi lesendanna. fÚnst honum að ls-
lendingar ættu að vera búnir að skafa burtu úr
lagasafni sínu öll dönsk lög árið 1930 svo þjóð-
in lúti aðeins lögum, sem rituð eru á hennar
eigin máli eftir þann tíma.
Hm rafstöðvar á sveitabæjum ritar Dr. Sig-
urður Nordal.
“Helgar tilgangurinn tækin?” Heitir rit-
gjörð eftir Dr. Guðm. Finnbogason, sem hver
einasti maður ætti að lesa.
Fimta ritgjörðin í ritinu er eftir Dr. Sigurð
Nordal og nefnist “ Samlaguing, ” er það erindi
sem höf. hefir flutt á kennaraþingi í Reykjavík
og víða f Skaftafellssýslum 1926, aukið _oss
liggur við að segja ofcaukið. Gengur ritgerðin
út á að sýna og s&nna að manngildið verði e'kki
með tölum talið eða á alinmál mælt. Út á það
er ekkert að setja í sjálfu sér. Doktorinn er vel
kominn að þeirri meiningu sinni, hvort sem hún
er nú rétt eða röng. En hann ætti að geta hald-
ið henni fram, an þess að veitast að öðram með
gýfur-yrðum, sem hver sanngjarn og óvilhallur
maður getur séð og skilið að á sandi eru bygð.
1 sambandi við frétlabréf, er stóð í Morgun-
blaðinu 1. sept. s. 1. fra Steingr. kennara Ara-
syni er hann reit frá Los Angeles og gétur þess-
ara mælingaraðferða að nokkru, farast Dr. Sig-
urði Nordal svo orð: “Það er þó a. m. k. hugg-
un, að ein þjóð sknli vera komin svo langt, að
hún metnr röksemdir dollaranna meira en rök
hugsunarinnar. ’ ’
Hvílík fyra eru það ekki, að sjá annað eins
og þetta á prenti eftir einn af mestn lærdóms-
og gáfumönnum hinnar íslenzku þjóðar. Eng-
um manni, sem gætt hefði orða sinna, eða sem
til hefði þekt hefði getað komið til hugar að
bera það upp á leiðtoga mentamálanna í Banda-
ríkjunum að þeir með þessari mælinga viðleitni
sinni vildu steypa sálir æskulýðsins í dollara
móti eða gjöra þær að s‘teingjörvingum. Hitt
ætti að vera hverjum manni ljóst að þeir með
því að taka hana að meira og minna leyti í þjón-
nstu sína eru að reyna að bæta, eða laga van-
kanta, sem þeir hafa fundið á mentamálafyrir-
komulaginu og vonast eftir að með þeirri að-
ferð mætti gjöra meira úr manndóms- og mann-
dygða frækorni því, sem sálum æsknlýðsins er
meðskapað. Getur vel verið að þetta reynist
ekki svo — að það nái ekki tilganginum. Það
leiðir tíminn í ljós. En enginn maður, hvorki
Dr. 'Sigurður Nordal né heldur aðrir hafa rétt
til þess að lagða leiðtoga mentamálanna í
Bandaríkjunum sem svikara eða sálarmorð-
ingja fyrir það, þó þeir leiti fyrir sér um bætt-
ar nðferðir í uppeldis og mentainálnm.
í þessari sömu ritgerð þarf Dr. Sigurður
Nordal líka að seilast sérstaklega til Vestur-
íslendinga. Um þá kemst bann svo að orði:
“Vestur-lslendingar guma mikið af skólament-
un barna sinna og þykir lítið koma til sjálf-
mentunar íslenzkra sveitabúa. En á meðan
enginn Stephan G. Stephanson kemur úr skól-
um þeirra, og þeir kunna ekki einu sinni að
meta Stephan betur en þeir gera, ættu þeir að
tala gætilega. ”
Oss er ekki Ijóst á hverju að doktorinn bygg-
ir þessar staðhæfingar sínar. 1 þau 39 ár, sem
vér höfnm átt heima í Vesturheimi höfum vér
k>rnst hugsunarhætti Vestur-lslendinga all-mik-
ið — eins mikið og nokkur annar maður og höf-
um ekki orðið varir við það, að þeir gerðu sér
neitt sérstakt far um að “guma af inentun .barna
sinma.” Hitt vitum vér að þeir hafa álitið það
velferðarspursmál barna sinna að þau nytu hér
sæmilegrar mentunar, ef þau ættu að geta stað-
ið börnum innlends fólks á sporði í samkeppni
lífsins. En það hefir verið erfiðleikum háð.
Frumbýlingsþarfirnar hafa stundum krafist að-
stoðar barnanna og hefir því þurft að uppörva
bæði foreldrana og bömin til framsóknar. Þá
uppörvun hafa vestur-íslenzku blöðin veitt eft-
ir megni með því að geta námsfólksins. Ef að
Dr. Sigurður Nordal kallar það “menta-gum”
þá fer hann vilt, því það hefir aðeins verið
eggjan til framsóknar án nokkurs mikillætis eða
mentarígs. Meira að segja án þess að þar sé
látin í Ijós minsta vitund um það, hvort menn
séu ánægðir eða óánægðir með mentamála fyrir-
komulag það sem hér á sér stað. Vér fullyrð-
um að Vestur-lslendingar skilji og viti eins vel
og doktorinn sjálfur, að mentamála fyrirkomu-
lagið sé ófullkomið, jafnvel þar sem það er bezt
— að námstíðin og skólanámið sé aðeins undir-
búningur undir aðalskólann — skóla lífsins, er
einn getur leitt í ljós hinn sanna manndóm
mannsins.
Hvað viðvíkur því, að Vestur-lslendingar
geri lítið úr “sjálfmentun íslenzkra sveitabúa”
er það að segja, að vér minnumst ekki að hafa
séð fráleitari staðhæfingu á prenti í langa tíð.
Sjálfmentun eða menning íslenzkra sveitabúa
er sú eina innstæða, sem þeir áttu er þeir komu
hér til lands og sem þeir hafa stuðst við og
styðjast enn.
Það er fyrir hana að þeir eyddu stórfé til að
reisa sér kirkjur og halda þeim ýið í öllum
stærri bygðum Islendinga í Ajneríku. Það var
fyrir hana að þeir lögðu fé í bókasöfn víðsveg-
ar um bygðir sínar í þessu landi. Það var fyr-
ir hana að þeir hafa verið og eru enn reiðubún-
ir að styðja og styrkja landa sína heima, þegar
til þeirra hefir verið leitað í nauð, eða með þjóð-
þrifa fyrirtæki. Það var fyrir hana að þeir
mynduðu félög víðsvegar um bygðir sínar henni
til viðhalds. Það var fyrir hana að þeir brut-
ust í stofna hér skóla og halda honum við
með æraum kostnaði og erfiðleikum til þess að
hann gæti verið miðstöð þeirrar menningar.
Kallar Dr. Sigurður Nordal þetta að láta
sér lítið ant um, eða lítið koma til sjálfmentun-
ar íslenzkra sveitabúa ? Oss er nær að halda að
hvorki hann né heldur no'kkur núlifandi íslend-
ingur haJ'i unnað sjálfmentun íslenzkra sveita-
búa meir en Vestur-lslendingar hafa gjört, og
að bríxla þeim um vanrækslu í þeim efnum, virð-
Lst oss eins ranglátt og það er óvingjarnlegt.
Um vit Vestur-lslendinga til þess að meta
Stephan G. Stephansou skáld þarf ekki að rita
langt mái, þó væri ekki úr vegi að spyrja Dr.
S. Nordal að, á hvaða mælikvarða að hann mæli
það. Tvisvar hafa verk þess skálds verið*gefin
út og í bæði skiftin af Vestur-íslfendingum. í
fyrra skiftið sá heimabjóðin sér fært að kaupa
og Iesa 700 eintök af ljóðum hans — allir Aust-
ur-fslendingar um 100,000 manns, ein 700 ein-
tök en Vestur-Islendingar, sem fráleitt geta tal-
ist fleiri en þriðjungur af heimaþjóðinni, alt
hitt, eða 800 eintök.
Af síðari útgáfunni er það að segja, að að-
eins 66 eintök af henni voru seld heima á fs-
landi af þeim 700 er þangað voru send 1923 í
árslok 1925 og að aðeins tveir menn heima, sém
ljóðin voru send til umgetningar, mintust á
þau. Þeir Dr. Guðm. Finnbogason og Dr.
Agúst H. Bjarnason, hinir allir — þögðu þau í
hel.. Möttu hvorki ljoðin né höfund þeirra svo
mikils að minnast á þau og ekki heldur neinir
aðrir, ekki einu sinni Dr. Sigurður Nordal.
Gamalt spakmæli segir “af ávöxtunum skul-
uð þér þekkja þá. ” Oss vitanlega gefa þeir á-
vextir Austur-lslendingum engan rétt til þess
að bera Vestur-íslendinga bríxlyrðum í þessu
sambandi — minsta kosti ekki á meðan að skiln-
ingur þeirra á lífsstarfi þessa manns nær ekki
lengra en til nasanna. Dr. Nordal ráðleggur
Vestur-fslendingum að tala varlega á meðan
enginn Stephan G. Stephanson komi úr skólum
þeirra. Það er ekki líklegt að slíkt komi nokk-
urn tíma fyrir. Svo eru staðhættir skólafólks-
ins hér breyttir frá staðháttum þeim, sem
ófust inn í líf Stephans G. En úr skólum vorum
hér hafa nú þegar komið menn, sem hafa hlotið
alþjóðar viðurkenningu fyrir hæfileika, þekk-
ingu, manndóm og mannvit á sviði vísindanna,
læknisfræðinnar, stjórnvísinnar og hókmentanna
og að minsta kosti einn alþjóða viðurkenning og
óhikað segjum vér að allir þessir menn hver á
sínu sviði hafi verið lifandi vottur manndóms
og drengskapar.
1 þessu riti er ennfremnr snjalt kvæði eftir
Davíð Stefánsson um Hallfreð vandræðaskáld.
“Um gengi,” eftir Ásgeir Asgeirsson og skorin-
orð grein eftir Árna Pálsson er hann nefnir
“Þingræðið á glapstigum,” auk ritfregna eftir
Ólaf Lárasson, Guðmund. G. Bárðarson og Sig-
urð Nordal. •
Samtal við Sócfates
sem gæti hafa átt sér stað.
Fyrir nokkru síðan vár Dr. Caius Glen
Aikins staddur í Athenu og kveld eitt, eftir að
hann kom um borð í skip það, sem hann ferðað-
ist með, ritaði hann hina einkennilegu grein,
sem hér fer á eftir.
“Við höfðum neytt dagverðar í Aþenu, þó
það standi ekki í neinu sambandi við það sem á
eftir fer.
Eg býst við að það hafi verið töfra-afl stað-
araafnanna. Við höfðum komið í gegnum
Andros og Euboea, farið fram hjá Kos og litlu
eyjunum með klukkuhljómsnafninu. Sólin
hafði sest yfir Salamis og er það næsta nóg á-
stæða til þess, að endurminningaraar kæmn
fram í huga manns og að maðnr sæi galeiðurii-
ar koma að landi og þreytta ræðarana leggja
upp áramar og ráseglið falla. Maður hafði
þægilega komist um borð í skip okkar með
myndasjöld og máða minnisgripi til að selja.
Hví gat þá ekki andi mannsiris frá Limbo komið
líka.
Eg sá hann ekki fyrst í fallandi rökkri, en
maður gat ekki vilst á hinu viðkunnanlega,'
hrikalega andliti og hann hefði getað verið eig-
andi að Lamartine svo var hann ákveðinn. Sarnt
var svipur hans forvitnislegur, og orð hans
þungráðin. “Eg hefi séð mörg skip,” sagði
hann, “frá framandi löndum, skipuð villimönn-
um og farþegjum, sem yngri samtíðarmenn
mínir hentu gaman að, þó eg sjálfur trúi að
framandi menn séu eins og vatnsdjúp, sem
vitrir menn ættu ávalt að kynnast til þess að
vita. hÝort nokkuð er af þeim að læra. En eg
hefi aldrei séð néinn þér líkan. En þú ert ekki
ókunnugri mér en alt er í kring um mig. Eg var
hérna um daginn mcð Claucon, syni Aristons
til þess að gjöra hæn mína til Bendis í þeirri
von að hún veitti mér blessun, sem eg hefi ekki
eun féngið að njóta og vinir mínir fengu mig
til að bíða og sjá blysför henni til heiðurs.
Blysför sú var ánægjuleg nýjung og við áttum
ánægjulegar samræður. Eg kom seint heim og
Xantippa. En það var annaðhvort draumur,
eða að mig dreymir nú og hann var langt frá því
að vera ánægjulegur. ”
“Má eg spyrja Socrates hversvegna að þú
komst? Hér er ekki lengur um neina blysför
að ræða, og enga samkeppni nema keppnina,
sem fátæktin á við hungrið, eða fjárgræðgis-
mennirnir eiga við skugga sinn.
Hví hefir þú yfirgefið hinn göfuga félags-
skap, sem George Santayana fann þig í nýlega
fyrir félagsskap við okkur, eins og við erum
nú?” t
.0
Þeir sern hafa komið til okkar á síðustu
tímum, hafa sagt frá nýjum atburðum á máli,
sem eg ekki skil, ” sagði Sócrates, “svo eg kom
sjálfur til þess að kynnast, én að sjónum, eyj-
unum og f jöllunum undanskildum, þá er alt hér
breytt. Eg held^eg fari aftur til vina minpa og
bíði eftir að þú komir, því það gerir þú fyr eða
síðar”
En Sócrates, pú átt.vini hér, þó þeir sem
þektu þig bezt séu gengnir til hinstu hvíldar.
En það er enn ekki orðið framorðið nætur og
þó dekkstólamir á Messageries séu ekki eins
mjúkir og fjaðrasætin hans Cephalusar þá get-
ur vísdómselskandi maður sætt sig við þau dá-
litla stund. Eg tel mig ehki í tölu þeirra öldr-
uðú manna, sem gætu frætt þig um hvort vegur-
inn verður greiðfærari eða torsóttari eftir því
sem lengra dregur, en síðah þú varst, í Piræu.s
síðast, þá hefir mannkynið ferðast langan á-
f anga. Eg kannast við að það eru margir mér
fróðari,, sem þú gætir fengið frásögn um hvern-
ig aðferð sú hefir tekist og ef Dean Ingi og
Chesterton væru fáanlegir þá er eg sannfærður
um að samtalið yrði skemtilegra, og eg get held-
ur ekki rætt málin við þig eins og Santayana
gerði. En ef engar annir kalla að. Hví ekki að
staldra ofurlítið við?
Framh.
ÞEIR SEM ÞURFA
LUMBER
KAUPI HANN AF
The Empire Sash& Door Co.
Limited
Office: 6th Floor Bank of Hamilton Chambcrs
Yard: HENRY AVE. EAST. - - WINNIPEG, MAN.
VERÐ og GŒDI ALVEG FYRIRTAK
T IEIMIL1Ð er ekki Kentugur staður fyr-
* * ir verðmæt skjöl, Það er skrifstofa
yðar ekki heldur. Fyrir litla borgun get-
ið þér fengið að nota öryggisskáp vorn,
Viljum gjarnan leigja yður einn.
•
Til að geyma á öruggum stað Erfðaskrár, Veð-
bréf, Eignaskjöl, Ábyrgðarskjöl og skjöl
sem tilheyra fjölskyldunni,
Skrautmuni o fl„ o,fl.
The Royal Bank
o£ Canada
Ábrifa yðar og at-
kvæða
er hérmeð æskt í þeim tilgangi
að endurkjósa bæjarfulltrúa
Thomas Boyd
Hann hefir gegnt bæjarfulltrúa-
stöðuí sex ár fyrir 2. kjördeild.
Til þess að tryggja atkvæði yðar
á rif, skuluð þér merkja kjörseð-
inn með t ölunni 1 þannig:
BOYD, THOMAS
Traveller
1
Campbell’s
\ /
Hlý-jiryfirfrakkar með loð-
skinnskraga . . . $22,
Mackinaws í stóruúrvali 8.00 upp
Mackináw skyrtur og jumbers ,
Pantið frá oss vörur með pósti. Má skrifa á ís-
lenzku,
Nærfatnaður karla, alullar combinations frá
$2.95 til $3.50. Stanfields $4.50
Þykkar Fleeced lined combinations $1.95 til$2,25
*
Mikið úrval af hálsbindum karla, 50, 75, $1, 1.50
Húfur $1.45 og hækkandi
CAMPBELL’S
Stærsta fatabúð Winnipeg. 534 Main St.. Cor. James
Tvær nýjar bœkur
útkomnar á síðastl. sumri, fékk
eg frá Reykja!vík með póstinum í
vikunni sem leið, og varð eg svo
hugfanéinn af lestri þeirra og
innihaldi, að eg get ekki látið vera
að vekja athygli landa minna hér
vestra á þeim þegar í stað, því eg
er sannfærður um að allir, þeir
' ,að minsta kosti, sem unna boð-
skap meistarans frá Nazaret,
muni hafa stórmikla nautn og
andlega blessun af að lesa þær.—
Bækurnar eru um kristniboðsstarf
tveggja Austurlanda-manna, sem
gerst hafa lærisveinar mannkyns-
frelsarans og kastað frá sér auð
og metorðum og þolað allskonar
mótlæti og andúð ættingja og vina
til þess að geta þelgað sig því há-
leita starfi að leiða meðbræður
sína að krossi Krists, þar sem þeir
sjálfir hafa eignast sæiu og frið.
Páll Kanamori, postuli Japana,
heitir önnur bókin, þýdd af hr.
Bjarna Jónssyni, meðhjálpara við
dómkirkjuna í Reykjvík, en gefin
út af hr. S. A. Gíslasyni, sem for-
málann skrifar um kristniboðið í
Japan. Helmingúr bókar þessar-
ar, eða liðugar 30 blaðs., er æfi-
saga KanaTnoris, eftir hann sjálf-
an. Ungur, eða fyrir 50 árum,
verður hann hrifinn af anda
kristindómsins, gerist nemandi
við kristinn skóla í landi sínu,
Japan, og síðar guðfræða-kennari