Lögberg - 31.01.1929, Side 2

LÖGBERG FIMTUDAGINN 31. JANÚAR 1929.
Jólin í Dal
á Þingvöll að fornum sið að njóta
þar hátíðarinnar. Þar var mann-
valið mest. Þar var konungurinn
sjálfur, Valdimar prinz sonur hans
og aðrir vildarmenn, stór hluti af
stórmennum höfuðstaðarins R.vík-
ur, og fjöldi heldri manna víðs-
vegar af landinu.
Bændur tóku að sér að útvega
he"ta handa konungi og fylgdar-
liði hans; allmarga hesta þurfti
konungur, því farangur var ærinn.
Heátum var safnað um allar hin-
ar nærliggjandi ■’ýslur, austur að
JökuFá á Sólheimasandi. Hest-
unum fylgdi einn bóndi úr hverri
sveit. Var það hlutverk Eiríks
á Brúnum, að fylgja hestum Ey-
f jellinga. Sjálfur átti Eiríkur
góða hesta í förinni. — Þá er tíl
Þegar hinir eldri menn gera upp
reikninginn og líta yfir liðna tím-
ann, verða margar endurminn-
ingar og mörg æfintýrin, sem
koma fyrir á langri leið, og mörg
af þeim æfintýrum verða all-
skilmerkileg, þegar langt er frá
liðið.
Mér duttu í hug jólin í Dal fyr-
ir endur og löngu, og ýms æfin-
týri og frásagnir í sambandi við
þau#-
Eitt af hinum íornu og nafn-
kunnustu höfðingjasetrum á ís-
landi, er Dalur undir Eyjafjöllum.
Þar bygði fyrstur Jörundur
Hrafnsson; kom hann út ungur að
aldri með föður sínum, Hrafni Reykjavflcur kom, komst Eirikur í
hinum heimska á Rauðafelli und- ! föruneyti konungs, lánar Valde-
undir Eyjafjöllum. Gjörðist Jör- ; mar prinz góðhest sinn, svartan
undur brátt mikill höfðingi og ag lit. Valdemar var, sem kunn-
goðorðsmaður; var goðorð «»»»■ ' ugt er, i fylgd með konunginum
nefnt Dalverja goðorð. Sést enn föður gínum VeJ líkaði prinsin-
móta fyrir rústunum af hofi þeirra mar prinz góðhest sinn> brúnan
Dalverja. haldið til Þingvalla og austur um
Sonur Jörundar var Úlfur aur- Biskupstungur) og er komið var ti!
goði og bjó í Dal eftir föður sinn. Beykjavíkur aftur, kemur Eirikur
Sonur Úifs var Runólfur goði i að máH við prinsinil) 0g biður
Dal, sem bezt var kunnur af Njálu hann Valdemar prins að Veita sér
og nafnkendur höfðingi var á dög- þá 4nægju> að þiggja hestinn af
um Njáls, fyrir risnu og höfðings- sér að gjðf> Prinsinn þakkaði Ei-
skap. Að Runólfi goða í Dal riki mjog. góðleika sinn og kvaðst
Lesið Það Sem Mrs. A. Frame Seg-
ir um Doddl’s Kidney Pilis.
sóttu heimboð Oddkell úr Kirkju- mundu þiggja ,hestinn
og Skamm-
og hafa
bæ og bræður hans og öKamm- heim með sér En borgun yrði
kell; voru þeir átta saman, þá er , hann að taka Biður prinsinn
sat Eirik að koma þangað, sem fað-
þeir fóru frá boðinu í Dal,
Gunnar á Hlíðarenda fyrir þeim ir sinn haldi til> og það gjorði Ei.
Oddkatli við Rangá hina eystri, rjjkm- ]itiu síðar. Vej toku þeir
gagnvart Hofi. Lauk þeim við- konungur á móti Eiríki, og borg-
skiftum þannig, að Oddkell og uðu honum hestinn; sögðu þeir
þeir félagar kunnu engir frá tíð- honum, ef hann kæmi til Danmerk-
indum að segja. ur að heimsækja sig-
Níu árum síðar sóttu heimboð s ■ ■* + i ,, , . ,. .
r. -ic , —— , An siðar tekur Eirikur bondi sig
að Runolfi 1 Dal Þráinn Sigfús-1 . , , » *
, * upp, tekur ser far til Hafnar. Þa
son og felagar hans; voru þeir átta „ u ’ u
- - . _ ,. H er hann hafði dvalið skamma hrið
og Þorgerður kona Þráins og Hall- «
„ . i Hofn, gengur Einkur einn góð-
gerður moðir hans. Sátu beir « . , . , ,
t— , . y an veðurdag a fund konungs;
t. . . , „ . , g«ngur hann heim til hallarinnar
fynr þeim Þráni í Rauðusikriðum. „„ ... , _
AiiTnfvnv * , • a. , ogkveðurdyrajvar bratttilhurð-
AlImiKlir sogulecrir atburðir komu .
fvrír á hoi'm +• ' ar Srengið og Eiríki boðið inn. Þá
fyrir a peim timum 1 sambandi við • , ,
Runólf goða í Dal. IJ mn Var k°mið’ var konun«ur
TTm „u, aa- , . '^ar íyrir °£ fjölskylda hans. —
Um alda mótin 1000 sotti Run- _+ +. , ,,, ._
ölfnr n.A*; < i tt• i Kannast konungur bratt við Ei-
oiiur goði 1 Dal Hjalta SkecB-ia-1
: rík og fagnar honum vel; og hið
<tL J , Þl"f,: "m 8°5- <»■»* 811 fjölskyldan. Ei-
fynr.viau M h.na alkunnu, sem rlkur hufði
alti kvað
Spari’ ek eigi goð geyja,”
Alt frá dögum
ýmsa góða gripi að
færa konungsfóilkinu; þáði kon-
ungur og börn hans gjafirnar með
hefir verið kirkja i Dal ój'sér! i ÍT?" ^onunear k.f Ei-
takt prestakall fram til 1870, að1 Va“ & ^ !mikl8 af Lengra gat ekki
Dalur sameinaðist Holts presta- l í' TT*
knJH bí/Ia, og folk hans við Eirik með hinni
kalli. Þjonuðu, þvi Holts prestar
Dal eftir þann tíma og þá orðið
sameinað.
Fyrstur var séra Björn Þor-
valdson, þjóðkunnur höfðingi á
þeim tímum, mikill maður vexti
og skörulegur, stórskorinn og fyr-
irmannlegur, höfðingi í lund, en
ærið stórbrotinn, sem hann átti
kyn til; var séra Björn sonur
Þorvaldar. prófasts Böðvarsonar
sálmaskálds, Högnasonar prests á
Breiðabólstað.
Eftir séra Björn þjónaði í Dal
séra Sveinbjörn Guðmundsson, áð-
ur prestur a Krossi í Landeyjum,
en fyr í Móum á Kjalarnesi; séra
Sveinbjörn er bezt kunnur af þjóð-
sögum sínum í Þjóðsagnasafni
Jóns Arnasonar. Séra Sveinbjörn
var meðal maður að vexti, vel
vaxinn og þéttur á velli, fríður
sýnum og góðmannlegur, hógvær
og prúður í allri framgöngu, enda
góðmenni hið mesta, snildar ræðu-
maður og raddmaður mikill; þótti
í þann tíma unun að hlusta á séra
Sveinbjörn, er hann stóð fyrir alt-
ari og tónaði. Séra Sveinbjörn
var, sem margir prestar á þeirri
tíð, strang lúterskur og var alt
annað en rúmur í skoðunum sín-
um á því sviði.
Um og eftir miðja 19. öldina bjó
á Brúnum í Dalssókn bóndi sá,
sem Eiríkur hét og var Ólafsson,
ættaður frá Hlíð undir Eyjafjöll-
um. Eiríkur var á þeirri tíð makt-
arbóndi, einn af allra gildustu
bændum í sinni sveit, og allmikill
atikvæðamaður. Eiríkur var mik-
iíl maður vexti, gildur á velli og
karlmannlegur. Ekki var Eiríkur
kallaður fríður sýnum, en stór-
skorinn var hann og myndarlegur
í sjón og sópaði allmjög að hon-
um þar sem hann fór á mann-
fundum öllum og ððrum samkund-
um. Þjóðháíðarárið mikla 1874,
Þá er hinn ástsæli konungur
Kristján hinn níundi rýmkaði
frelsi lslendinga og færði íslend-
ingum að gjöf stjórnarskrána á
þúsund ára afmæli þjóðarinnar, og
Matthías kvað sitt fagra og al-
kunna kvæði, “Stíg heilum fæti’ á
helgan völl”, þá var uppi fjöður
og fit á íslandi; alt var í háa lofti,
hátíðahöld í hverri sveit, veizlur
og mannfagnaður. Allir gerðu
sem gátu að auka gleði og skemt-
un á hverri samkomu. Sumir riðu
mestu blíðu og árnaði honum allra
heilla. — Sigldi Eiríkur heim um
haustið með frægum sigri og
sæmd mikiMi.
Liðu nú tímár fram, og situr
Eiríkur að búi sínu hina næstu
þrjá vetur. Að þeim tíma liðnum
fyllist hann útfararþrá, selur bú
sitt og siglir af landi burt, nemur
eki staðar fyr en í Spanish Fork í
ríkinu Utah, í Bandaríkjunum, og
tekur Mormónatrú. Dvaldi Eirík-
ur þar hin næstu missirin, gjörð-
ist prestur þeirra Mormóna og pré-
dikaði með áhuga miklum. Komst
hann sjálfur svo að orði síðar, er
hann kom til íslands, að hann hafi
verið stumparaprestur í fjögur ár
í Utah.
í þann tíma, sem Eiríkur dvaldi
í Utah og gegndi þar prestsverk-
um, skrifaði hann all-langt bréf
til Sveinbjarnar Guðmundssonar
prests í Holti, og áður hafði verið
sóknarprestur Eiríks. Innihald
bréfs þessa var það, að koma
Sveinbirni presti til Mormónatrú-
ar, sem að Eiríkur kallaði mór-
mónatrúna; vildi Eiríkur fyrir
forna vináttu leiða Sveinbjörn
prest; leiða hann í ellinni á rétta
götu í trúarefnum.
Tveimur árum síðar tók Eiríkur
si? upp og siglir heim til ís!ands,
stígur á land í Reykjavík, og held-
ur þaðan sem leiðir liggja austur
yfir Hellisheiði, þaðan austur um
um ár, gegnum Arnes og Rangár-
vallasýslur, austur yfir Markar-
fljót. Allstaðar prédikar Eiríkur
sína nýju trú. Urðu þeir tiltölu*
lega fáir, sem sinna vildu þess-
um nýja boðskap. Var Eiríki all-
staðar veitt viðnám1 mikið og
andmæli.
Aðfangadag jóla fór Eiríkur yf-
ir Markarfljót, kemur að kvöldi
dags til gistingar í Eyvindarholt;
þar bjó þá Sighvatur Árnason al-
þingismaður Rangvellinga. Báð-
ir voru þeir fæddir og uppaldir
undir Eyjafjöllum og nálega jafn-
aldra; báðir höfðu þeir byrjað
búskap á sama tíma í sömu kirkju-
sókninni, Dalsókn, fyrir 40 árum
síðan. Tók Sighvatur vel á móti
Eiríki, sem öllum, er að garði bar,
og veitti honum hinn bezta beina.
En það áskildi Sighvatur, að Ei-
ríkur mintist ekki á trúarbrögðin,
og það efndi Eiríkur.
Morguninn eftir rann upp jóla-
dagurinn bjartur og fagur, snjó-
Iaus jörð með litlu frosti. Messa
átti í Dal. Fregnir höfðu borist
um komu Eiríks austur um ár,
einnig að hann ætlaði að vera við
messu sjálfan jóladaginn í Dal.
Bjuggust margir við sögulegum at-
burðum og stórum tíðindum. All-
ir vissu, að prestur var strangur
kirkjumaður. — Mikið fjölmenni
kom til messu þennan dag, nálega
allir, sem rólfærir voru, börn og
gamalmenni, konur og karlar.
Séra Sveinbjörn kom á vanaleg
um tíma. Synir prests riðu þrír
með föður sínum, ^emíallir áttu
.heima í nágrenni við hann. Voru
þeir synir prests atgervismenn og
fóru geyst.
Prestur gekk í kirkjuna að vanda
hempuklæddur, prédikaði vel og
einarðlega um jólafögnuðinn. Ei
ríkur var að meðhjálpara leiddur
í kór og settur í sæti sitt, sem
hann átti áður og hafði setið í yf-
ir 30 ár undir prédikunartólnum.
Eftir messu gengur prestur úr
kirkju og til stofu; gengu synir
prests næstir föður sínum, þá Ei-
ríkur, þá hreppstjórinn, og svo
hver af öðrum, unz stofan var
troðfull orðin, allur gangurinn og
bæjardyr út á hlað. Allir vildu
vera sem næstir og heyra samtal
þeirra prests. >
Það fyrsta, sem Eiríkr gerði, er
þeir námu staðar í stofu, að hann
heilsar presti á þessa leið: “Kom-
ið þér sælir, séra Sveinbjörn.” —
“Komið þér sælir, Eiríkur minn,’
kvað prestur.
Eiríkur mælti: “Hafið þér feng-
ið bréf frá mér, séra Sveinbjörn?”
—Já. kvað prestur, einhvern tíma
minnir mig, að eg hafi fangið það
— Hvernig þótti yður það bréf,
séra Sveinbjörn? — Eg man það
ekki, svaraði prestur.. Það var
svo illa skrifað, að eg gat ekki les-
ið það.
Eiríkur svarar: Þér áttuð þá að
fá aðra til að lesa þáð, séra Svein-
björn, úr því þér gátuð það ekki
sjálfur.
Prestur mælti: Eg er nú svo
stór upp á mig, Eiríkur minn, að
það sem eg get ekki lesið sjálfur.
fæ eg ekki aðra til að lesa.
Eiríkur svarar: Þá eruð þér ekki
líkur frelsaranum, prestur góður,
í því að vera lítillátur.
samtal þeirra
prests og Eiríks orðið, synir prests
veittust að Eiríki með þeim orð-
um og látæði, sem fáum þótti
sæma og stiltu lítt við hóf.
Eirí'kur snýr sér við í mann-
þrönginni og gengur út, og mælti
um leið, “úr syndasalnum gekk.”
Eftir allmiklar ryskingar og
troðning, komst Eiríkur , gegn um
mannþröngina og út á hlað. Þá
tók iítið betra við. Allstór hópur
unglinga og ungra manna slógu
hring um Eirík með allmiklum ó-
hljóðum og ósæmilegum orðum,
spýttu hann allan utan, og gerði
Eiríkur enga tilraun til að verja
sig fyrir þessum skríl, tók öllu
með stillingu og jafnaðargeði.
Eiríkur var svo búinn, að hann
var í fínum svörtum fötum frá
Vesturheimi; þar utan yfir bar
hann þykka og vandaða klæðis-
kápu, gjörða af hinu dýrasta efni,
með> flauelskraga. Þá er Eiríkur
fór alfarinn af þessu höfðingja-
setri, Dal, á sjálfan jóladaginn
1884, var kápan hans þakin hrák-
um þessa tilfinningalausa skríls,
er ekki var kominn á það þroska-
stig, að kunna betur en þetta að
meta sjálfa jólahátíðina.
Oft mintist Eiríkur síðar á þessi
jól við þann, sem þetta ritar.
Hann fann með sjálfum sér, að á
þessum jólum voru fáir vinir hins
snauða. Hann fann vel til ein-
staklingsskaparins, sem minti
hann á hina fornu æfi á Brúnum,
er hann bjó þar með rausn; hann
mintist á állar kirkjuferðirnar,
sem hann reið að Dal með sínuir.
fjórum mannvænlegu börnum um
hálfan fjórða tug ára. En nú var
hann sekur um goðgá, um trúar-
brögðin, af óupplýstum lýð.
Árið 999 var það RunóUur goði
í Dal, sem sótti höfðingjann Hjalta
Skeggjason í Þjórsárholti til
skriftar á Alþingi um goðgá, og
ári síðar kom til íslands og reið á
þing með Gizuri hinum hvíta og
barðist fyrir kristnitöku þjóðar-
innar. En’nú var það óupplýstur
lýður, sem veittist að Eiríki frá
Brúnum fyrir þá goðgá, að hafna
hinum forna sið, sem þeir Gizur
og Hjalti boðuðu árið 1000, og
og taka hina ógeðslegu Mormóna-
trú, sem á þeim árum var óalandi,
og óferjandi öllum hinum ungu
Dalverjum, eftirkomendum Run-
ólfs goða Úlfssonar í Dal.
S. J.
Vinur hennar ráðlagði “5jiseurmaas
henni að reyna þœr
deyi af
Kona Ein í Alberta Þjáðist í Meir
en Ár af Nýrnaveiki og Bakverk.
Champion, Alta., 28. janúar —
(Einkaskeyti)—
Mrs. A. Frame, sem hér á heima,
segir í eftirfarandi bréfi, hvernig
sér hafi reynst Dodd’s Kidney
Pills. “Mér var ilt í nýrunum og
í bakinu í meir en heilt ár. Eg
hafði reynt flest meðul, sem eg
gat látið mér detta í bug, en á-
rangurslaust. Vinur minn sagði
mér frá Dodd’s Kidney Pills. Eg
reyndi þær, og þegar eg var búin
úr þremur öskjum, leið mér miklu
betur. Eg ræð öllum, sem hafa
sama sjúkleika, að reyna Dodd’s
Kidney Pills.” . .
Dodd’s Kidney Pills styrkja og ins.
græða nýrun. En það er ætlunar-
verk nýmanna að hreinsa öll o-
holl efni úr blóðinu. Ef þau eru
veik, geta þau ekki hreinsað þessi
efni úr blóðinu, er valda þá hættu-
legum sjúkdómum.
Séu nýrun hraust, þa er blóðið
hreint , og ef blóðið er hreint, þa
er heilsan góð.
Fréf frá Californiu
Los Angeles, Cal.
Herra ritstj. Lögbergs!
Mér er að detta í hug að senda
þér nokkrar l'ínur héðan, þó eg
eigi þekki þig persónulega. Ef þér
sýnast eftirfarandi línur nokkurs
virði, þá tel eg þig vísan til að
birta þær.
Eg hefi eigi orðið þess var, að
Lögbergi hafi borist neitt mikið
héðan, síðan Stígur heitinn féll
frá. Hann skrifaði héðan nokkr-
um sinnum mjög góðar greinar,
sem voru lesnar hér með hinni
mestu athygli.
Stígur Thorvaldson var maður
mjög vel gefinn. Hann hafði að
sönnu bjargfastar skoðanir, en var
þó mjög vandur að staðhætfingum
sínum. Mikið álit hafði hann á
Californíu. En taka má það fram,
að mjög misjöfn er hún, eftir því
hyar dvalið er. Víða er loftslag-
ið ótemprað. Aftur á móti er, held
eg, hvergi í víðri veröld betur í
hóf stilt, heldur en á vegalengd-
inn frá San Francisco til Sant-
Diego með fram sjávarströnd-
inni, enda sækir þangað ‘ mikift
fólksfjöldi. Þar af leiðandi vex
Los Angeles svo hratt, fyrir hið
óviðjafnanlega veðurfar, og það
svo að Los Angeles county er tal-
ið lang-ríkasta county í öllum
Bandaríkjunum, sem enn fremur
stafar af því, að bæði á það frjó-
saman jarðveg og feikna olíu-
framleiðslu. Auðvitað er langt
frá því, að það hafi sínar olíu-
lindir ofarlega í jörðu,. heldur
liggur olían mjög djúpt, t. d. á
4,000 til 5,000 feta dýpi; það er
vanalega sú dýpt, sem þarf að bora
eftir henni.
Þegar fara á að grafa einn af
þessum brunnum, eru reistar upp
yfir 100 feta háar trönur, og 3
eða 4 eimkatlar, sem hafa næstum
að segja ótakmarkað afl, til að
snúa bornum annað veifið. En ef
komist er niður á mikla olíu, þá
borgast sú fyrirhöfn fljótlega, eða
þannig hefir það reynst. Þó er
vanalegur kostnaður við að bora
einn af þessum brunnum áætlað-
ur um 75,000 dali. En margir
hinna beztu brunna gefa 2,600
tunnur á sólarhring. Stundum er
borað langt niður og engin olía
finnanleg, og eru þá vanalega 60
til 70 þúsund dalir tapaðir. Þann-
ig er það með olíuna á þessum
slóðum.
Eg ætlaði ekki í upphafi þess
arar greinar að skrifa langt mál
um olíubrunna, enda þótt margt
fróðlegt mætti um þá rita.
Los Angeles er að verða stærsta
borg í heimi, að því leyti hvað
hún er útþanin, en langt frá því
að vera þéttbygð. Það telst svo
til, að hún þenjist yfir sextán
hundruð og fjörutiu fermílur, og
þó er fólkstalan nú sem stendur
aðeins ein miljón og átta hundruð
þúsund. Borgin hefir 1400 skóla-
byggingar, um átta þúsund skóla-
kennara, sex til sjö hundruð
kiorkjur, um tuttugu og átta hund-
ruð pólití, það er að að meðtöld-
um Hollywood. Ekki veit eg upp
á víst, hvað margir bílar eru í
borginni, en talið er það víst, að
þeir muni vera um þrjá-fjórðu úr
miljón að tölu.
Strætin eru hér afar góð og eins
utan borgar vegir, allir steyptir;
á mörgum stöðum hafa þeir að
sögn kostað unv 65 þús. dali á
hverja mílu. — Mörg eru bílslys-
in hér. Það telst svo til, að 8—
11 manns slasist á hverjum degi,
eingöngu í sjálfri borginni. Áætl-
Heyrt hefi eg því fleygt, að það
séu 44 jaiðarfarir á dag í Los Ang-
eles, að meðtöldu county-inu. Auð-
vitað ber að gæta þess, að fjöldi
af fólki kemur hingað dauðvona
og deyr hér. Annars virðist
heilsufar fólks hér mjög gott yf-
irleitt.
Á þessu umliðna hausti gekk þó
spanska veikin (flú), en var ekki
talin mjög mannskæð; eitthvað
1800 manns dáið til samans í öllu
ríkinu af völdum hennar.
Talið er, að uppskera ríkisins
hafi verið 23 miljón dala virði
á liðnu ári, og er það meira en
nokkru sinni áður.
Hingað er alt af ferðamanna-
straumur úr öllum löndum heims-
Hingað koma frægustu menn
heims og er þeirra vanalega getið
í dagblöðunum og frá því skýrt,
hvernig þeim lítist á sig. Sumir
þeirra verða mjög hrifnir af ýmsu,
sem þeir sjá og ekki er til annars
staðar. Til dæmis leitast allir at-
hugulir ferðamenn, sem hingað
koma, við að sjá og skoða hinar
mörgu og heimsfrægu hreyfi-
myndastöðvar í Hollywood, Mount
Low, Pasadena, Mount Wilson Sg
stjörnuturninn, Lincoln Park, Cat-
alina Island o. m. fl. En aftur á
móti eru sumir, sem ferðast hing-
að, mjög óduglegir í því að vilja
sjá nokkuð, og að auk sýnast ekki
eiga til neina athyglisgáfu, fara
svo héðan’ engu fróðari en þeir
komu.
Þó margt sé fallegt og rausnin
há og ríkmannleg, himininn ávalt
heiður og blár, þá er samt mjög
erfitt að lýsa því, hvað sumt af
fólkinu hér er hábölvað gagnvart
öðrum samferðamönnum (fellow-
men); krókarefir og morðingjar
á þrettánda hverju strætishorni,
ef svo mæti að orði kveða. Borg-
in full af bófum í svo mörgum
myndum. Hér hefir heldur ekki
verið auðvelt að ná rétti sínum
gagnvart þessit böli í mörg und-
anfarin ár, þar til nú að verið er
að rannsaka gerðir héraðslög-
mannsins, sem nýbúinn er að tapa
því embætti. Nafn hans er Asa
Keyes, og er hann sakaður um að
hafa þegið mörg hundruð þúsund
dala mútur, til að ónýta hvert mál-
ið af öðru. Svo eru fleiri ákærð-
ir með honum, og einnig partur
af lögreglunni.
Fólki hér þykir mjög vænt um
þessa rannsókn. Bæði er hún af-
ar nauðsynleg og mjög líklegt að
réttarfar batni hér á eftir, um
stundarstakir að minsta kosti. Þo
er haldið, að breitt verði yfir
margt, og rannsóknin verði tor-
sótt og langvinn.
Áður en eg skil við þessar lín-
ur, ætla eg að minnast á börn
Stígs sál., sem hér eru í Los Ang-
eles, þar eð eg gat hans í upphafi
þessarar greinar.
Elzta dóttir Stígs heitins er Pál-
ína, gift E. J. Skjöld; þau hjón
hafa hér lyfjabúð og farnast vel.
Þau standa fyllilega jafnfætis
hérlendu fólki, eru mjög vinsæl
og vel látin, enda er frú Skjöld
góð kona, skarpgáfuð, eins og hún
á kyn til; þau hjón tala bæði
tungumálin, ensku og íslenzku, á-
gætlegaj eiga fjölda af vinutn, er
ávalt gleðjast yfir því að þeim
gangi vel.
Eg held eg hafi nú þetta ekki
lengra í þetta sinn, herra ritstjóri,
en sjái eg þessar línur í þínu
heiðraða blaði Lögbergi, þá er
eins víst að eg bæti um þær síðar.
Þinn með virðingu,
Erl. Johnson.
Böðin í Róm
á keisaratímunum.
Án efa mundi samkvæmisvönum
manni nú á dögum verða dálítið
hverft við, ef hann væri skyndi-
lega horfinn til Rómaborgar, eins
og hún var þega#- veldi hennar
stóð sem hæst, fyrir 20 öldum síð-
an. Veitingahús eða gildaskála
fyndi hann þar enga, sem jöfnuð-
ust á við vorra tíma. Að vísu voru
veitingahús þar í úthverfum borg-
arinnar, en fólk, sem taldi sig sið-
samt, sótti þau ekki, enda lá mjög
slæmt orð á þeim fyrir ýmiskonar
ólifnað.
Þessi ungi samkvæmismðaur
mundi ■ því sennilega komast eitt-
hvað lí'kt fþessu að orði í bréfinu
til kunningja síns:
“Það er enn þá leiðinlegra hér
en í London, og er þó öllum kunn-
ugt, hvernig veitingahúsin eru
þar.”
En þegar þessi gleðskaparmað-
ur færi að kynnast Róm betur,
mundi hann sér til mikillar á-
nægju komast að
böðin og baðlífið bætti það ríku-
lega upp, sem ábótavant var í
veitingahúsalífinu.
Og af baðstöðum var þar nóg,
einkúm í lok keisaratímabilsins.
Er í opinberri skrá frá þeim tíma
taldar upp ellefu baðhallir (Ther-
mer) og 588 smærri baðstaðir.
Getur engin borg nú á dögum bor-
ið sig saman við hina fornu Róm
í þessu efni.
Rómverjar hinir fornu gengu
til baðs, er þeir höfðu lokið vinnu j
sinni, en það var kl. 4 síðdegis.
Dvöldu þeir lengi á baðstöðunum,
flestar stærri baðhallirnar voru,
og gátu 1600 menn baðað sig þar
samtímis. Altítt var aftur á móti,
að smærri baðstaðirnir væru sam-
eiginlegir fyrir karla og konur.—
Voru konur nær (því klæðlausar í
baðinu en karlmenn höfðu enga
spjör á sér. — Þótti það því eng-
inn skírlífisvottur á þeim konum,
sem mjög iðkuðu böð á þessum
raun um, að ' stöðum og ýmsir af mætustu keis-
urum Rómverja lögðu blátt bann
við þessum sameiginlegu böðum.
Þegar komið var inn fyrir múr-
garðinn, sem lukti um Caracallas-
baðhöllina, mátti sjá yndisfagran
listigarð með trjám, runnum,
myndastyttum og smá stöðuvötn-
um. Hafa fræg listaverk fundist
þarna, sem nú eru komin á söfn
ýmisleg.
Til beggja hliða í garðinum voru
salir stórir, sem baðgestirnir
söfnuðust saman í til margskonar
skemtana. Lásu skáldin þar upp
kvæði sín, hugvitsmenn sögðu frá
sínum og heim-
og til þess að njóta geisla og feg- ■ uppgötvunum
urðar kvöldsólarinnar, sem bezt, I
spekingarnir þreyttu þar orðræð-
íþróttir margskonar voru
sneri aðalsalurinn með gluggum ur- .
þa^ einnig þreyttar, en þeir, sem
ekkert af þessu kusu, reikuðu um
garðinn eða fengu sér hvíld á
marmarabekkjum og skröfuðu um
viðburði dagsins.
Thorvaldur, elzti sonur Stígs, er
hér einnig og stundar smíðavinnu.
Systir þeirra, Þorbjörg, býr hér
líka; hún er gift Birni Hjálmars-
syni; haiin er smiður; ætt hans er
frá Brekku 1 Mjóafirði, alþekt
bæði hér og heima á Islandi. Þá
er hér líka yngsta dóttir Stígs,
Jenney; hún er lærð hjúkrunar-
kona og vinnur fyrir hið opinbera
sjúkragæzlulið borgarinnar.— öll-
um þessum systkinum farnast vel,
sem er eðlilegt, því þau eru öll
bráð-myndarieg.
Ekki veit eg eins mikið um hagi
annara Islendinga, er hér búa, þó
hygg eg að öllum líði frekar vel.
Félagslíf þeirra er sáralítið og
langt frá því að þeir styðji hvern
annan í atvinnugreinum. Eg tel
það ekki félagsskap, þótt það hafi
verið haldnar nokkrar samkomur
meðal þeirra. Þær eru lítils virði,
því þeim hefir aldrei fylgt neitt
andlegt fóður.
Throsteinn Johnson, er margir
munu kannast við, einn af fyrstu
frumbyggjum í North Dakota, hef-
ir verið mjög lasinn nú um tíma;
fékk sár á annan fótinn. Miss Jó-
hanna Thorarins datt og mjaðm-
arbrotnaði, og liggur á sjúkra-
húsi. Kona mín fékk slag 3. okt.
s. I. og hefir legið hér heima á
heimili okkar síðan og liggur enn,
án þess að nokkur bati sé sýnileg-
ur. —
móti vestri, lágu gluggarnir hátt,
til þess að hnignandi kvöldsólar-
geislanna nyti sem lengst. — Má
óhætt fullyrða, að það voru bað-
hallirnar framar öllu öðru, sem
skópu byggingarlist Rómverja,
sem naumast á sinn líka.
Veggir þesara baðsala voru
lagðir hinum dýrasta marmara,
var það ekki einungis gert til feg-
urðar, heldur vissu Rómverjar, að
sumar tegundir marmara leiddu
betur hita en aðrar. Skortir oss
nú efni til þess, að rannsaka
þetta til hlítar.
Fáar minjar eru nú eftir af
hinum glæsilegu baðsölum Róma-
borgar, og ekki nema rústir ein-
ar. Eina bezt hefir geymst bað-
staðurinn, sem kendur er við Car-
rallas. Stóð hann við rætur Caeli-
us hæðarinnar og var mjög þétt-
bygt umhverfis hann. Var það
Septímus keisari Serverus, sem
byrjaði á því að reisa baðstað
þenna um 200 e. Kr., en sonur
hans, Carcallas, lauk við hann.
Skulum vér nú athuga í stórum
dráttum, hvernig skipulag þess-
ara baðstaða var háttað.
í framhliðinni allri voru löng,
en fremur smá herbergi, tveggja
hæða. 4 n€ðri hæð mátti fá alt
sem til baðsins þurfti, olíur,
smyrsl, lyf, baðdúka o, s, frv. Auk
þess voru seldar þar pylsur, sæl-
gæti, og margkonar matur og
drykkjarvörur.
Var þarna ótölulegur grúi selj-
enda, líkt og nú er á stórum járn-
brautarstöðvum, og var þar alls
ekki næðissamt, enda kvartar
heimskepingurinn Seneca mjög
undan því í einu af bréfum sínum,
en hann hafði orðið fyrir þeirri
mæðu, að búa í námunda við eina
baðhöllina.
Uppi yfir þessum sölubúðum
voru klefarnir, sem þrælar bað-
staðanna höfðu aðsetur sitt í. —
Lágu þaðan jarðgöng til baðher-
berkjanna, sem ekið var í gegnum
hreinu og óhreinu líni. — Drógu
þrælarnir það á sjálfum sér í
vögnum.
Á miðri framhliðinni var aðal-
inngangurinn. Stóðu þar dyra-
verðir, sem kröfðu inngangseyri
af baðgestunum, var hann ekki
nema 2 aurar í vorum peningum,
og börn fengu ókeypis aðgang.
En oft bar það við, að þeir, sem
vildu -komast í mjúkinn hjá múgn-
um, greiddu allan inngangseyrir-
inn. Lögreglan hélt uppi reglu á
baðstöðunum, og sá um, að brenni
skorti ekki.
II.
Lessalir voru þarna einnig og
bókasöfn mikil, bæði grísk og róm-
versk. Á bókasöfnum þessum voru
aðallega bækur til skemtilestr-
rar, en bókasöfn alvarlegs efnis
voru geymd í hofunum, éins og
átti sér stað í kirkjunum á fyrstu
tímum kristninnar.
Geysistórt áhorfendasvæði var
í einum stað í garðinum. Gátu þar
hundruð og jafnvel þúsundir
manna horft á veðreiðar, hnefa-
leika og rómverskar glíimur — Má
af þessu marka, að baðgestirnir
nutu margs fyrir þenna 2 aura
inngangseyri, og mundu menn nú
ekki telja eftir sér að borga þetta
gjald fyrir aðrar eins skemtanir
og þægindi, sem þarna var kost-
ur á.
Sjálfu baðinu irar þannig fyrir
komið, að heitu vatni var hleypt
í geysistórt ker, sem menn böðuðu
sig í. Lágu menn svo þétt hverir
að öðrum, að hnífsblaði varð
naumast milii komið og atti þetta
sinn þátt í því, að böðin urðu oft
og tíðum pestarholur, þar sem
smitandi sýki barst frá einum til
annars.
Útfrá baðstaðnum sjálfum voru
litlir klefar, þar sem menn gátu
notið ýmsra auka þæginda fyrir
sérstaka borgun. Er talið að um
1600 marmarastólar hafi verið í
klefum þessum í Caracalla-bað-
höllinni.
Á eftir heita baðinu gafst svo
mðnnum kostur á að Iauga sig í
köldu vatni eða synda í sundþró,
sem var 55 metra löng, en þeir,
sem ekki kusu það, gátu fengið
strokur (massage) og nudd, eða
þá sérstök brennisteins og salt-
böð. —
III.
iBaðlífinu rómverska fylgdi mik-
il menning og margháttaðar un-
aðsemdir, en því verður ekki neit-
að, að baðstaðirnir voru jafn-
framt vermireitir margskonar
lasta og spillingar og þeir voru
einnig nokkurs konar letigarður
dáðleysingja og órnenna, sem að
nutu nautnarinnar af því að láta
fara mjúkum höndum um líkama
sinn. — 'Og þau vöndu margan
Rómverjann á slæpingslíf og iðju-
leysi, ekki síður en kaffihúsin og
gildaskálarnir gera nú á dögum.
—- Og það verður ekki útskafið,
að böðin áttu sinn þátt í hrösun
og falli þessarar miklu menning-
Caracalla aðhöllin var einvörð- / arþjóðar fornaldarinnar. —- Lesb.
ungu fyrir karlmenn, eins og Mgbl. (Úr “Politiken”).