Lögberg - 29.05.1930, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. MAÍ 1930.
Bls. 11.

ISLAND FYRIR
ÞÚSUND ÁRUM
(framh. frá bls. 10.)
inni, og einnig frá Skotlandi og
írlandi. Einkum síðari hluta
landnámsaldar fluttu menn hóp-
um saman frá hinum síðast-
nefndu löndum, því kostur þeirra
þar var farinn að verða allþröng-
ur.
Skömmu eftir að alt landið var
bygt, var sett þing í hverjum
fjórðungi, og er haldið að fjórð-
ungsþingin hafi verið fullmynd-
uð þegar menn fóru að hugsa um
að hafa eitt þing fyrir alt landið.
Ari fróði segir, að þá er landið
var búið að vera bygt í þvínær 60
vetur, þá hafi hinum vitrustu
mönnurn landsins fundist nauð-
synlegt að koma á fót stjórnar-
skipun til að halda þjóðfélaginu
saman. Bóndi einn austur í Lóni
í Skaftfellssýslu, er Úlfljótur
hét, var valinn til að setja lög í
landinu. Úlfljótur var þá 60 ára
gamall, og hafði búið um 20 ár á
íslandi. Úlfljótur var dótturson-
ur Hörðakára, en móðir hans hét
Þóra, systir Þorleifs hins spaka.
Úlfljótur fór til Noregs, og
samdi lög handa íslandi eftir
Gulaþingslögum; jók hann við og
feldi úr, eftir því sem honum þótti
við þurfa. Við þetta starf naut
hann aðstoðar Þorleifs móður-
bróður ■síns, sem þá var mestur
lagamaður í Noregi.. Meðan Úlf-
ljótur var í burtu, fékk hann Grím
geitskó fóstbróður sinn til að
kanna landið, og velja þingstað
Valdi hann vellina fyrir norðan
Ölfusvatn. Þegar Úlfljótur kom
heim til íslands, höfðu lands-
menn fund með sér til að yfirlíta
lög hans og voru þau samþykt
Um leið var allsherjar þing setl
á stofn fyrir landið á Þingvöll-
um við öxará, og kallað Alþing
Með þessu var grundvöllurinn
lagður fyrir hið íslenzka þjóðfé-
lag í júnímánnði 930. Vellirnir
voru kallaðir Þingvellir og vatn
ið Þingvallavatn; er staður sá
einkar fagur og svipmikill. Hrafn
sonur Ketils hængs var kosinn
lögsögumaður á þessu þingi. Hélt
hann þeim starfa í 20 ár. Lög-
sögumaðurinn var þingstjóri og
var kosinn til þriggja ára af lög-
réttunni, en svo mátti endurkjósa
hann aftur og aftur. Starf hans
var, að segja upp lögin að Lög
bergi í heyranda hljóði. í byrj-
un hvers þings átti hann að segja
upp þingsköpin. Var honum gert
að skyldu að hafa við hlið sér
nokkra lögfróða menn úr lög
réttunni; áttu þeir að gæta þess
að ekkert gleymdist, og að alt
væri rétt. Skyldur var lögsögu-
maður einnig að segja öllum hvað
vær lög, og að leiðbeina öllum,
sem óskuðu þess, í þeim vafamál-
um, sem fram kunnu að koma.
— iSamþykt var á hinu fyrsta
þingi, að Alþing skyldi haldið ár-
lega þá er 10 vikur væru af sumri.
Var þing sett með því að lýsa
friðhelgi yfir þinginu og gjörð-
um þess. Framan af voru ætt-
menn Ingólfs Arnarsonar til þess
kjörnir, Þorsteinn Ingólfsson,
Þorkell máni sonur hans, og Þor-
móður allsherjargoði, sonur Þor-
kels mána. Voru þeir kallaðir
allsherjargoðar; voru þeir allir
hin mestu göfugmenni í heiðnum
sið; en eftir að kristni var lögtek-
in, 'höfðu biskuparnir þetta starf
á hendi. — Eftir Úlfljótslögum
áttu goðarnnr sæti í lögréttu auk
lögsögumanns. Hafði hver goði
tvo ráðunauta sér við hönd. Lög-
rétta var þannig mynduð, að þrír
gras-bekkir voru hlaðnir hver
utan um annan með hæfilegu
millibili, og mynduðu þannig
hring. Goðarnir sátu á miðbekk,
er ráðnautar þeirra á yzta og
insta bekk. Hver goði hafði þann-
ig annan ráðunaut sinn að baki
sér, en hinn að brjósti. í miðri
lögréttunni, innan hringsins, var
autt svæði, ætlað þeim aðeins,
sem áttu málum að skifta. Mesta
starf þingsins fór fram í lögrétt-
unni, en í henni áttn sæti 145
rianns, að lögsögumanni með-
íöldum. Lögréttan hafði alt lög-
gjafarstarfið á hendi. Þar fór
alt fram með friði og spekt, allur
þingheimur sat fyrir utan og
hlýddi á mál manna.. Var sá kall-
aður vargur í véum, sem trufl-
aði þinghelgina.
Merkasti staðurinn á Þingvöll-
um var hið helga Lögberg; við
það voru bundnar allar hátiðleg-
ustu athafnir þingsins. Þar setti
allsherjargoði þingið og helgaði
það; þar fóru dómar fram; þar
las lögsögumaður upp öll lög, sem
öðluðust gildi á hverju þingi. Þar
var lýst sektum og sýknu. Sög-
urnar geta þess oft, að aðrir en
þeir, sem málum áttu að gegna,
hafi haft aðgang að Lögbergi;
fluttu þeir þar oft snjallar ræður
fyrir öllum þingheimi. Til dæm-
is má nefna Þórarinn Nefjólfs-
son, er hann fór 'með erindi Ólafs
konungs helga með tilkall til
landsins. Sögurnar geta þess, að
oft hafi verið mannþröng mikil að
Lögbergi, á meðan á þingi stóð.
Enn er eftir að minnast nokkr-
um orðum á dómana. Voru 9 dóm
ei dur úr hverjum fjórðungi, sam
tals 36 menn, þrennar tylftir
Liigréttan ákvað hvenær dóma
skyldu fara fram. Fimtardómur
ínn var æðsti dómstóll landsins
í honum áttu 48 menn sæti. Sak-
araðilar skyldu kveðja úr sex
meyin hver. Njála skýrir bezt frá
þessu réttarfari, þá er Mörður
Valgarðsson lét þrjár og hálfa
tylft manna dæma um mál.
Þegar Alþing var stofnað 930,
var landið búið að vera bygt í 56
ár. Voru þá lifandi af landnáms-
mönnum, eftir þvi sem hægt er að
komast næst. að eins fjórir:
Skallagrímur á Borg á Mýrum
Ingimundur hinn gamli á Hofi
Vatnsdal; Þorst^inn hvíti á Hofi
í Vopnafirði; og Ketilbjörn gamli
á Mosfelli í Grímsnesi. Þessir
Þessir voru nafnkendastir höfð-
ingjar á landinu er Alþingi var
sett 930:
Hrafn Hængson á Hofi á Kang
árvöllum, er fyrstur tók lögsögn
á íslandi. Mörður gýgja á velli
á Rangárvöllum; var hann talinn
mestur lagamaður á íslandi um
sína daga, var Iþað kallað lok-
leysuþing, sem hann kom ekki til,
og ekki löglegir dómar, nema
hann væri við. Jörundur goði í
Dal undir Eyjafjöllum. Teitur
Ketilbjarnarson að Mosfelli, fað-
ir Gizurar hvíta, ættfaðir hinna
frægu Haukdæl#. Þormóður
Skapti í Ölfusi, afi Þóroddar goða
á Hjalla. Þorsteinn Ingólfsson í
Reykjavík. Valþjófur á Esjubergi.
Gunnlaugur Ormstunga hinn eldri,
og Tungu-Oddur í Borgarfirði.
Egill Skallagrímsson á Borg á
Mýrum. Þorgrímur Kjallaksson
Bjarnarhöfn. Þorsteinn Þorska-
bítur á Helgafelli. Þorsteinn surt-
ur á Þingvöllum. ólafur feilan á
Hvammi í Hvammssveit. Þórður in íslenzka sína björtustu og sæl-
gellir á hvammi í HvammssveitJ ustu daga, þar stóð lýðveldið með
einn af mestu stjórnmálamönnum
þjóðarinnar; er Þórður frægur
fyrir endurbót á lögunum með
stofnunl fjórðungsdóma 965. Hall-
steinn goði á Hallsteinsnesi. Atli
úlfsson á (Reykhólum. Þorsteinn
Ingimundarson á Hofi. Eyjólf-
ur Valgarðsson á Möðruvöllum.
Ingjaldur Helgason (magra) á
Þverá. Hrólfur Helgason (magra)
í Gnúpufelli.( Þórir H]ámundar-
son á Espihóli, og Áskell goði.
Árið 930 fæddust nokkrir menn,
sem síðar urðu höfðingjar miklir.
Eru þessir helztir Njáll Þor-
geirsson á Bergþórshvoli, Þórodd-
ur goði á Hjalla, Þorgeir Ljós-
öllum sínum blóma, í 332 ár. Á
Þingvöllum hafa margir stórvið-
Durðir gerst; þar hafnaði þjóðin
sínum forna átrúnaði og tók
kristna trú 24. júní árið 1000.
Þá stóð allur þingheimur á önd-
inni, menn skipuðu sér í tvo
flokka, albúnir til bardaga. Eft-
ir að heiðnir menn og kristnir
höfðu sagt sig úr lögum hvorir
við aðra, kom hinn vitri þjóð-
höfðingi og miðlunarmaður, Þor-
geir Ljósvetningagoði, sem þá
var lögsögumaður, og heiðinn,
fram og flutti að Lögbergi hina
merkilegu ræðu, þar sem hann
ræður til, að allir skuli ein lög
völlum, var háð árið 1121. Þar
áttust við tveir merkustu bændur
landsins, Þorgils Oddason á Stað-
arhóli og Hafliði Mársson á
Breiðabólstað í Vesturhópi. Komu
þeir á þing með stóra flokka, Þor-
gils með 840, en Hafliði með 1^40
rnanna. Var við voða búist, ef
þeir legðu til orustu á þinginu.
En hinir beztu menn og vitrustu
gengu í milli og leiddu þá til sátta
þar á þingi. Héldu þeir þá sátt
meðan þeir lifðu.
Þá er að síðustu að minnast á
þingið sorglega, og ógleymanlega,
sem haldið var 1262. Þá var það,
að Hallvarður gullskór og Gizzur
jarl kúguðu landsmenn til að
stlja frelsi sitt og sjálfsforræði í' hringa, 30 sjómílur út frá Reykja-
hendur harðstjóranum Hákoni^ nesi. Bátsmenn voru óskemdir.
gamla. Um leið var frelsið tap-
að, sem þjóðin hafði notið um
332 ára skeið. Aldrei hefir ömur-
lc-gra né sorglegra þing verið
haldið á hinum fornhelga stað
hinnar íslenzku þjóðar.
FRÁ ÍSLANDI.
Vélbáturinn Snarfari frá Sand-
gerði varð fyrir því nýlega, er
hann var að veiðum í Faxaflóa,
að vél hans bilaði, og hrakti bát-
inn til hafs. Var óðinn sendur
að leita hans og fann hann, ey
bátinn hafði vantað i fjóra sólar- polit. — Lögr.
—Lögr.
Mjólkurbú Flóamanna fær nú
um ellefu þús. pd. mjólkur á' dag
frá bændum.
Dáinn er hér í Reykjavík Völ-
undur Guðmundson frá Sandi,
Þingeyjarsýslu, nemandi á Kenn-
araskólanum, efnismaður. 24 ára
gamall. >— Lögr.
Franskur ræðismaður, er ný-
kominn hingað, IPellersier að
nafni, og tekinn við ræðismanns-
embætti Frakka hér á landi.
Hann er lögfræðingur og cand.
vetningagoði, Gestur Oddleifsson hafa og eina trú, og að lands-l’
í Haga á B|arðaströnd, Ösvífur menn skuli allir gerast kristnir.
Helgason á Laugum í Sælingsdal.
— Eru þá taldir þeir helztu menn
og nafnkendustu, sem uppi voru
landinu, er þing var stofnsett
930.
Þýðing Alþingis var ekki tak
mörkuð við löggjöfina og réttar-
farið, heldur var það um leið mið-
stoð íslenzkrar menningar. —
Þangað sókti múgur og marg-
menni úr öllum héruðum lands.
Goðorðsmenn og lallir þeir, sem
mikið áttu undir sér, riðu þang-
að á hverju ári með flokk manna
vel búna að vopnum og klæðum.
Á einum stað í sögunum er sagt:
“Þá reið drjúgum hver bóndi til
þings.’ Níundi hver bóndi var
skyldur að fylgja goða sínum til
þings. Þeir, sem heima sátu,
áttu að greiða þingfararkaup, ’
eða greiða kostnað þeirra sem
fóru. Kusu flestir því fremur
að fara.
Fyrir þennan ógleymanlega úr-
skurð, verður nafn hans uppi
meðan ísland er bygt og íslenzk
tunga töluð. — Annar merkileg-
ur atburður skeði á alþingi fjór-
um árum síðar, er Njáll endur-
bætti löggjöfina og setti fimtar-
j dóminn á stofn, sem varð hæsti-
j réttur landsins. Var öllum stór-
| málum skotið undir þenna dóm,
| ef eigi máttu á annan veg lúk-
ast. Nokkrum árum síðar (1012)
i var “þingið mikla”, sem kallað
i var. Var það þingið næsta á eft-
l ir Njálsbrennu, þar sem Mörður
Valgarðsson sókti brennumálið á
hendur Flosa, en Ejólfur Böl-
verksson yvarði með allmiklum
lagaflækjum. Engin af sögunum
segir eins vel frá þessu og Njála.
Þar standa þeir á öndverðum
r.ieiði Mörður og Eyjólfur. Eyj-j
ólfur færir sér í nyt allar yfir-
sjónir Marðar, en Þórhallur Ás-
grímsson bjargar málinu við einsj
Fimtudaginn í elleftu viku sum-' iengi og hægt er. — Að síðustu;
ars var þingið sett. Bar öllum að| barðist allur þingheimur, þar til1
vera komnum til þings fyrir á-| Snorra goða og Halli af Síðu
kveðinn dag, einkum Lögsögu-^ tókst að koma sættum á. Þáj
manni og öðrum, sem málum áttu' lag-ði Hallur af Síðu son sinn til
að gegna. Alþing stóð yfir í tvær sátta. Aldrei fyr hefir hokkur
vikur. Á alþingi gafst kostur á^ islendingur sýnt aðraeins göfug-
u5 sjá alt mannval þjóðarinnar, mensku. Snerti það svo mjög
a la höfðingja landsins, all sem hina viðkvæmu strengi hinnar
kunnir voru að viti, rausn og íslenzku þjóðar, að allur þing-
hreysti. Þar komu höfðingja heimur bætti Halli son sinn með
synir. sem farið höfðu til útlanda fernum manngjöldum. —
og getið höfðu sqr fjár og framaj Hið næst stærsta og söguleg-
með erlendum höfðingjum. Gengu asta þing, sem haldið var á Þing-j
þeir um meðal manna skrautklædd
ir og höfðu frá mörgu að segja.
Þar komu konur með mönnum
sínum og allar helztu hefðar-
meyjar landsins, að sýna sig og
sjá aðra. Þar komu skáldin og
sagnfræðingarnir og skemtu lýðn-J
um með íþróttum sínum. Við^
þessi tækifæri sögðu fræðimenn-j
irnir ,frá hinum fornu sögum og
öðrum * fræðum af hinni mestu
snild. Alþýðan lærði og hélt
þessu á lofti mann fram af
manni. Var slíkt hvergi þekt,
nema á íslandi í þá daga, enda
blómgaðist sagnfræðin og vís-
indin hvergi betur. — Á meðan á
þingi stóð, var félagslífið' fjörugt
og tilreytingaríkt. Frændur og
vinir heimsóttu hverir aðra, gerðu
út um kaup og kvonföng. Líka
voru haldnar kaupstefnur, þar
sem menn sýndu og seldu varn-
ing sinn. Allan þann tíma, sem
þingið stóð yfir, var vakað nótt
og dag. Mál voru rekin að nótt-
unni; ungir menn skemtu með
glímum og knattleikum, sagna-
lestri og skáldskap.
Þingvellir við Öxará er lang-
merkasti staðurinn á íslandi. Þar
er hvert spor helgað þúsund ára
endurminningum. Þar átti þjóð-
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
Congratulations to the
Icelandic People on the
Thousand Year Anni-
versary of the First
Democratic Goverment
-X-Z.
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
:=ri
|

Hamingjuóskir til íslenzka þjóðarinnar!
í/Sili/fili
mmm
THE
Canada Metal Co. Ltd.
LEAD PIPE
BABBITT
SHEET LEAD
METALS
TORONTO - MONTREAL - HAMILTON - WINNIPEG - VANCOUVER
.1
ALBERTA-FYLKI *
Alberta vottar sínar innileguátu hamingjuóskir hinni
íslenzku þjóð—-heima og erlendis
1,000 ÁRA AFMÆLI - HINS ISLENZKA ALÞINGIS
Það er oss óblandin ánægja, að mega óska hinni íslenzku þjóð til hamingju, þegar hún nú heldur
þúsund ára afmæli hins íslenzka Alþingis. Margar þjóðir hafa orðið til og aftur horfið á því tímabili,
og það er eilífur heiður þjóðarinnar, að Islendingar hafa, þrátt fyrir langvinna erfiðleika og þrenging-
ar, haldið velli og eru nú fullkomlega frjáls þjóð í frjálsu landi.
Fólkið í Alberta hefir á ýmsan hátt haft svipaða reynslu eins og fólkið á Islandi. Það hafði
margra ára stríð, að ná fylkisréttindum. Þar voru borgarleg, trúarbragðaleg og þjóðernisleg ágrein-
ingsefni, og þá ekki sízt hagfræðisleg og eru þau enn ekki til lykta leidd. En í þessn fylki höfum vér
myndarfólk, sem mætir örðugleikunum ákveðið og ræður skynsamlega fram úr sínum vandamálum. 1
þessu fylki höfum vér einnig fólk af sama uppruna eins og fólkið á íslandi og af 607,599 íbúum alls
árið 1926, voru 775 Islendingar. Mælt er að Islendingar séu löghlýðnustu menn í heimi, og það eru
slíkir nýbyggjar, sem einnig eru ótrauðir til vinnu,sem gert hafa garðinn frægan í Alberta.
PARLXAMENT BUILDINGS—EDMONTON
Alberta veitir aðkomulýð óviðjafnanleg tœkifœri
par sem Alberta fylgi liRKur tiltölulega nærri hinum mikla f jalla klasa, Klettafjöllunum, er þar vanalega nægilegt regn-
fall og hentugt veCur um gróðrartímann. Kornið þroskast miklu fyr I Alherta heldur en I eldri löndum og uppskerubrestur I sumum
héruBum fylkisins varla komið fyrir. Með samvinnu um sölu á búsafurðum, stendur búnaðurinn nú fastarl fótum en áður.
Alberta 1906 1929
Akurvrkju framleiðsla 19,321,843 147,805,500
Járabrautir 1,239 5,568
Náma framleiðsla $4,657,224 $34,652,128
Pað er að ýmsu leyti likt ástatt í Alberta eins og á Islandi, hvað snertir búskap og iðnað. Hér höfum við mikið af smábýlum
I grend við borgir og bæi og selja bændurmr þar mikið af garð mat. Hér eru líka mörg fiskivötn og er þar mikill fiskur veiddur
og seldur til útlanda. Margir af vorum beztu mönnum, sem skógarhögg stunda, eru frá Islandi "og öðrum Norðurlöndum.
1 suðurhluta Alberta fylkis er aðallega stunduð hveitirækt, og Þar eru . hinar miklu gripa-hjarðir, en I miðhluta fylkisins er
stundaður blandaður búskapur. par una Islendingar sér bezt, þvi þar er margt, sem minnir þá 4 föðurland þeirra.
MEGI HIN ÍSLENZKA ÞJÓÐ NJÓTA GÆFU OG GENGIS I ÞÚSUNDIR ARA.
GOVERNMENT OF THE PROVINCE OF ALBERTA
EDMONTON — — — CANADA