Lögberg - 05.01.1933, Síða 1

46. ARGANGUR WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 5. JANÚAR 1933 NÚMER l
Lö gberg óskar öllum Islendingum g] eðilegs N ýárs!
Hugleiðing Mannfagnaður
i otubbs maho Alneims utvarp
Freklega sextán ár eru nú lið-
in frá þeim tíma/er eg fyrst gekk
í þjónustu ÍLögbergs; þau hafa lið-
ið fljótt, að því er mér finst, en
minnisstæð verða þau þó mér engu
að síður.
Mér hefir ávalt verið það ljóst,
en þó jafnvel aldrei ljósara en nú,
hve miklum vanda það er bundið,
að halda lifinu í íslenzkum blöð-
um vestan hafs, og það að sjálf-
sögðu því fremur, sem harðara er
í ári, eins og nú 'gengst við. Það
reynir óneitanlega á þolrif þeirra,
er blöðin eiga, að gefa þau út ár
eftir ár með tapi. Slík hefir nú
samt sem áður jafnan orðið reynd-
in á. En ekki dylst mér það, að
bróðurpartinn í viðhaldi íslenzkr-
ar tungu og íslenzks táps í Vest-
urvegi, eiga þeir, er fyrir útgáfu
blaðanna hafa staðið síðastliðna
hálfa öld, eða því sem næst.
Blöðin hafa aðeins tvo tekju-
stofna, það er að segja áskrifta-
gjöldin og auglýsingarnar. Um
fjölgun kaupenda er tæpast að
ræða; hitt jafnvel sennilegra, að
það gagnstæða eigi sér stað. Þeg-
ar hart er í ári rýrna báðir þess-
ir tekjustofnar af skiljanlegum
ástæðum til muna.
Hin og þessi verzlunarfélög, svo
sem T. Eaton félagið, veita blöð-
unum árlega þakkarverðan stuðn-
ing í auglýsingum, og lengja með
því að nokkru líf þeirra. En ein-
hvernveginn hef eg það á með-
vitundinni, að íslenzkir kaup-
sýslumenn, er margir hverjir
njóta drjúgra viðskifta af hálfu
ættbræðra sinna, hafi að minsta
kosti í ýmsum tilfellum, sýnt blöð-
unum meira tómlæti, en æskilegt
var. Jafnvel í sjálfum jólablöð-
unum, rekst maður vebjulegast
ekki nema á sárfáar auglýsingar
frá kaupsýslumönnum af íslenzk-
um stofni, og þá helzt ekki nema
héðan úr borginni.
Af þeim kaupsýslumönnum ís-
lenzkum er viðskifti reka í hinum
ýmsu nýbygðum okkar, man eg
ekki eftir nema einum manni, er
stutt hefir blöðin með auglýsing-
um svo nokkru verulegu nemi; á
eg þar við Svein kaupmann Thor-
valdsson í Riverton.
íslenzkir kaupsýslumenn gætu
auðveldlega, að því er mér skilst,
veitt blöðunum, eða prentsmiðjum,
er gefa þau út, þó nokkurn árlegan
stuðning í prentun, ef ekki ham-
laði tómlæti á einhvern hátt;
sama er um hin og þessi íslenzk
isveitarfélög að segja, þar sem ís-
lenzkir menn sitja við stjórn. öll
þurfa þau þó nokkurrar prentunar
við; þau komast að minsta kosti
ekki hjá því að prenta kjörlista.
Ósanngjarnt yrði það tæplega tal-
ið, þó íslenzku prentsmiðjurnar,
þær, er blöðin gefa út, kæmi að
einhverju leyti til greina, er um
úthlutan slíks verks væri að
ræða.
Menn greinir á um mai'gt; menn
gera úlfalda úr mýflugunni og
sutnum liggur við drukknun i
smámunaseminni; menn spá feigð
á sjálfa sig og andlegt erfðafé;
þó flýtir enginn andlega fullveðja
maður fyrir dauða sínum. Hvað
íslenzk tunga á langt líf fram-
undan hér vestra, er að miklu
leyti undir blöðunum komið;
hnijgnun þeirra verður hennar
hnignun; tortíming þeirra hennar
tortíming.
Eg hefi ávalt verið trúaður á
mennina, og þá ekki hvað sízt
íslenzka menn. Mér hefir ávalt
orðið það ofurefli, að fylla flokk
þeirra, er öllu vantreysta og ávalt
halda að alt sé að fara í hund-
Á mánudagskveldið þann 19.
desember síðastliðinn, safnaðist
saman í samkomusal Fyrstu lút-
ersku kirkju álitlegur hópur
manna of kvenna með það fyrir
augum að samfagna þeim hr. Sig-
urði Björnssyni og frú Gíslínu
Björnsson, 679 Beverley stræti hér
í borg í tilefni af fjórðungsaldar
hjónabands afmæli þeirra. Prest-
ur safnaðarins dr. Björn B. Jóns-
son, stjórnaði þessu hlýlega vina-
móti og átti í því sinn drjúga þátt,
hve glatt var á hjalla, um kveldið.
Eftir að sunginn hafði verið brúð-
kaupssálmurinn “Hve 'gott og fag-
urt og indælt er,” settust gestir að
snæðingi og nutu ríkmannlegra
vista.
Megin töluna fyrir minni silfur-
brúðhjónanna flutti hr. S. Ander-
son. Frú Hansína Olson flutti
silfurbrúðurinni hu'gnæmt ávarp
tfrá kvenfélagi Fyrsta lúterska
safnaðar, en í því hefir frú Gís-
lína starfað árum saman í ein-
lægni og ötulleik. Auk þeirra, er
nú hefir verið minst, tóku til máls
hr. Gunnlaugur kaupmaður Jó-
hannsson, hr. Friðrik Bjarnason,
lífsábyrgðar umboðsmaður, og sá,
er línur þessar ritar. Með ein-
söng skemti frú Hope, með aðstoð
hr. Ragnars H. Ragnars við slag-
hörpuna, en hljóðfærasveit þeirra
Pálmason-systkina varpaði jafn-
framt ánægjulegum litbrigðum á
samkvæmið með nokkrum streng-
leikum. Veizlustjóri afhenti heið-
ursgestunum silfur borðbúnað að
gjöf, til minja um atburðinn, auk
þess sem silfurbrúðurinni tféll í
skaut fagurt blómknippi. Þess
skal getið að móðir silfurbrúð-
gumans, frú Magnússon, átti af-
mæli þenna sama dag, og flutti
veizlustjóri henni árnaðaróskir í
tilefni af því.
Undir veizlulok þökkuðu silfur-
brúðhjónin, hvort um sig, þá vel-
vild, er þeim hefði verið sýnd með
samsætinu og minningargjöfun-
um, og kváðust hvorttveggja
myndu langminnug verða.
Hr. Sigurður Björnsson hefir
um Iangt skeið starfað í þjónustu
Winnipeg-borgar, og nýtur í hví-
vetna góðs álits, sem ötull og
skyldurækinn maður. Þau hjón
hafa aflað sér margra trúrra vina;
heimili þeirra er gestrisið, og
börnin öll hin mannvænlegustu.
—E.P.J
G. A. Dalman dáinn.
Hann andaðist að heimili sínu
í Minneota, Minn., hinn 24. des.,
76 ára að aldri. Hafði hann átt
heima í Minneota í 53 ár og lengst
af rekið þar verzlun. Hann er á
margan hátt hinn merkasti mað-
ur og er hans að nokkru getið á
öðrum stað hér í blaðinu.
Dánarfregn
Föstudaginn 16. des., sl., and-
aðist góðkunni bóndinn og hag-
yrðingurinn Kristján Rósmann
Casper, að heimili sínu í Blaine*
Wash., eftir langa og þungbæra
legu. Verður æfiatriða hans
nánar getið síðar.
ana. Þess vegna held eg að ís-
lenzkt þjóðerni vestan hafs eigi
enn nokkuð langt líf fyrir hönd-
um. En til þess að svo megi
verða mega blöðin ekki undir
nokkrum krinlgumstæðum falla úr
sögunni. Þau hafa verið einn
megin þátturinn í menningarbar-
áttu íslendinga hér vestra síðan
landnámið hófst, og þau mega til
að verða það um langt skeið enn.
Einar P. Jónsson.
HHlj ómaklettar
(Á gamlárskvölcl 1932)
Það hefir verið mikið um bergmál í dag. Hljómarnir
frá klettunum mínum gömlu hafa glapið fyrir mér við ný-
ársræðuna.
1 dag hefi eg spurt andlát tveggja vina niinna.
Og í dag fékk eg bréf frá hjónum, sem eg hafði gift
fyrir 25 árum.
í þetta sinn hafa hljómarnir flestir komið að sunnan.
Frásögnin í “Mascot” um fráfall Dalmanns vekur berg-
tmál í fornum klettum.
Mér hafði í mörg ár þótt vænt um Guðmund Dalmann.
Ekki var hann þó í söfnuði hjá mér, þegar eg var suður þar.
Við höfðum ólíkar skoðanir á mörgum hlutum. En hann
var maður og eg var rnaður og við áttum samkynja kendir.
Hann var jafnan nefndur Dalmann, og þegar bezt gegndi
G. A. Dalmann. Skírnarnafn hans heyrði^t sjaldan og viss
er eg um, að margir vissu ekki hvers son hann var. Eitt
augnablik áttaði eg mig heldur ekki á því, þegar eg fékk
síðustu jólakveðjuna hans: “Frá Guðmundi Grímssyni og
Kristínu dóttur hans.”
Eg man ekki fegurra dæmi föðurástar og dótturtrygðar,
en þeirra Guðmundar og Kristínar.
Móðir hennar var dáin, heilsa hans var þrotin, en Kristín
stýrði búinu og búðinni af snild. Þeir í Minnesota minnast
þess lengi.
Man eg það, er fundum okkar Dalmanns bar fyrst
saman. Eg hafði kornið til Minneota í nóvember, svo að
segja barnungur prestur. Nú fóru jólin í hönd. Nokkrar
fjölskyldur þar í þorpinu áttu þá við þröngan kost að búa.
Vió tókum okkur saman um það einhverjir, að safna lítils-
háttar fé og matvælum til að gleðja með fátæklingana um
jólin. í þeim erindum fór eg á fund íslenzku kaupmannanna.
Eg kveið fyrir að finna iJalmann. Þekti hann þá ekki af
öðru en hans oddhvassa penna. En er eg hafði tjáð honum
erindið, þá blátt áfram ljómaði andlitið á honum, og óðara
tók hann upp gullpening og gaf mér handa þeim fátæku.
Þarna var Guðmundur Dalmann allur. Það fékk eg oft að
reyna síðar. Eg held mannúðin hafi verið höfuð lyndisein-
kunn lians.
Nema það hafi verið hnittyrðin, sem mest auðkendu
hann—stundum nokkuð beizk, en þó raunar græskulaus, enda
bitnuðu þau oftast á Repúblikunum, og þó voru margir
þeirra beztu vinir hans.
Og nú kemur mér Gunnar B. Björnson í hug, ramur
Repúbliki, en aldavinur Dalmanns. Eg kyntist Gunnari
fyrst um sama leyti og hinum. Gunnar var þá búðarsveinn
hjá norskum kaupmanni í Minneota. Mér hafði verið sagt
um hann, að piltur sá stæði uppi í hári á hverjum manni. Um
fáa menn hefir mér þótt vænna en Gunnar, og vel á það við
mina lund, sem Gunnar hefir nú ritað um Dalmann vin sinn
látinn. Viss er eg um það, að gaman hefði Dalmann haft af
niðurlagsorðunum í grein Gunnars. Þau eru á íslenzku eitt-
hvað á þessa leið:
“Mér liggur við að segja—segi það svona fyrir sjálfan
mig, að ef til er himnaríki, þar sem maður eins og hann má
ekki koma, þá kenni eg í brjósti um það himnaríki.”
“Eftir eru hendur Hrólfs,” má segja um Gunnar, þó
synir hans hafi nú tekið við ritstjóra-pénnanum af honum.
Þó snjallir séu, mega þeir spjara sig til að hafa við karli
föður sinum.
Margt er það, sem bergmálar frá hljómaklettum liðinn-
ar æfi á gamlárskvöld.
Alla vega gengur okkur mönnunum samferðin. Sitt sýn-
ist hverjum um bláma fjallanna. En undursamlegt er það,
að þegar gamlárskvöld einhverrar æfinnar kemur, þá finnum
við glögt, að í rauninni höfum við altaf verið bræður.
En það er raunalegt að við ekki skulum átta okkur á
þvi, oft og einatt, fyr en á gamlárskvöld.
Nú er klukkan að verða tólf.
Hvað ætli bergmáli frá Hljómaklettum næsta gamlárs-
kvöld ?
Þar slær klukkan.—Guð blessi vini mina!
Eitt, tvö, þrjú—TÓLF. —B. B. J.
Móttökutæki
Hér í Canada eru sextán sveita-
heimili af hverju húndraði, sem
hafa útvarps-móttökutæki, olg alls
728,623 slíkar maskínur í sveitum
landsins. Tala þeirra í hverju
fylki, er sem hér segir: Prince
Edward Island, 11 af hundraði;
Nova Scotia, 11; New Brunswick,
8; Quebec, 6; Ontario, 21; Mani-
toba, 18; Saskatchewan, 20; Al-
berta, 18; British Columbia, 23.
Hvað borgirnar snertir, þá hef-
ir Montreal 86 móttökutæki fyrir
hverja þúsund íbúa; Toronto, 117;
Hamilton, 144; Ottawa, 101; Cal-
gary, 94; Victoria, 130; Moose
Jaw, 100; Edmonton, 71; Regina,
91; Saskatoon, 83; Brandon, 92;
St. Boniface, 71; Portage la
Prairie, 65; Winnipeg, 87.
Allir, sem útvarpstæki hafa,
verða að kaupa leyfisbréf af
stjórninni, til að mega hafa þau.
Þær tölur, sem hér eru gefnar, eru
teknar eftir tölu leyfisbréfanna.
Séu móttökutækin fleiri í landinu
en hér segir, þá hefir einhver
gleymt að fá sér leyfisbréfið.
Lesendum Lögbergs er ekki með
öl’u ókunnugt um þetta mál, því
þess hefir áður nokkrum sinnum
verið getið hér í blaðinu. Dóms-
málaráðuneytið í Ottawa hefir
skipað Ford dómara frá Edmori-
ton til að rannsaka kærur þær,
sem bornar hafa verið á Stubbs
dómara, en sá heitir Arthur Sulli-
van, lögmaður hér í Winnipeg, sem
sama ráðuneyti hefir skipað til að
sækja málið, yfirheyra vitni, o. s.
frv. Alls eru kærurnar 'gegn
Stubbs dómara ellefu, eða þeim
sökum, sem á hann eru bornar er
skift í ellefu atriði. __ Flest eru
kæruatriðin þess efnis, að Stubbs
dómari hafi farið niðrandi, en
óverðskulduðum orðum um áfrýj-
unarréttinn í Manitoba, og að
minsta kosti einn dómaranna, og
að ummæli hans um hann, hafi
ekki aðeins verið ástæðulaus, held-
ur hafi þau einnig verið algerlega
ósæmileg fyrir dómara, að láta
þau út úr sér. Einnig að hann
hafi farið óvirðulegum og tilefn-
islausum orðum um lögregluna og
aðra fulltrúa og þjóna réttvísinn-
ar, og réttarfarið í fylkinu yfir-
leitt.
Þrjár af kærunum eru samt
annars eðlis, hin sjötta, sjöunda
olg áttunda. í sjöttu kærunni er
það á hann borið, að hann hafi,
á árunum 1929-1931, tekið $5.00
fyrir hvert af 197 erfðamál-
um, án þess hann hefði rétt
til þess, þar sem fylkið borg-
aði honum $2,500 á ári fyrir að
sinna slíkum málum. Sjöunda
kæran er þess efnis að hann hafi
tekið $1,000 frá sambandsstjórn-
inni fyrir eitthvert verk, án þess
hann hafi haft rétt til þess. Átt-
unda kæran er þess efnis, að í
júlí, ágúst, september og október
1932, hafi 32 mál komið fyrir
Stubbs dómara, þar sem sakborn-
ingarnir hafi ekki játað á sig þær
sakir, sem þeir voru kærðir fyrir,
en aðeins einn af þessum mönnum
hafi verið fundinn sekur. Hinir
allir fríkendir. Þykir þetta ekki
einleikið og naumast geta átt sér
stað, að hér sé um réttláta dóma
að ræða.
Gullbrúðkaup
Á föstudagskveldið í vikunni
sem leið, hinn 30. desember, var
þeim hjónum Jóni Markússyni og
Margrétu konu hans, haldið mjög
myndarlegt og ánægjulegt sam-
sæti, að heimili þeirra, 854 Ban-
ning stræti hér í boriginni. Var
tilefnið það, að þau Mr. og Mrs.
Markússon hafa nú verið gift í
full fimmtíu ár. Dr. Rögnvaldur
IPétursson stýrði samsætinu, á-
varpaði gullbrúðhjónin og afhenti
þeim all stóra peninga gjöf í
gulli frá gestunum, sem voru um
sjötíu. iSkemti fólkið sér lengi
fram eftir kveldinu við ágætar
veitingar, ræðuhöld, söng o!g
ihljóðfæraslátt. Ymsir tóku til
máls og voru þar á meðal Rev.
Philip Péturssón og Mr. M. Mark-
ússon, sem einnig flutti gullbrúð-
hjónunum kvæði, sem prentað er á
öðrum stað hér í blaðinu. Einnig
flutti Þorsteinn skáld Þorsteins-
son þeim kvæði. Mörg heillaóska-
skeyti bárust þeim einnig frá fjar-
lægum frændum og vinum.
Mr. og Mrs Markússön hafa um
langt skeið átt heima í Winnipeg.
Mestu dulgnaðar og myndar hjón
og vinsæl hjá öllum sem þeim hafa
kynst.
Á jóladaginn flutti Bretakon-
ungur stutta ræðu, ávarp til þegna
sinna. Sjálfur var hann á Eng-
landi, en útvarpið flutti ræðuna
um alt brezka ríkið, en það er nú,
eins og allir vita, í öllum álfum
heims. Hér í Winnipeg heyrðist
ræðan ágætlega og er hún á þessa
leið:
“Fyrir eina af hinum stórmerki-
legustu uppfyndingum vísindanna,
gefst mér nú kostur á að ávarpa
fólk mitt, á þessum jóladelgi, hvar
sem það er í heiminum.*
“Mér skilst það véra merkilegt
tákn, að hepnast hefir að full-
komna útvarpið, eins og raun hefir
á orðið, einmitt á sama tíma sem
brezka ríkið hefir tengst traustari
böndum en áður, því einmitt það
gerir mögulegt, að samtengja það
enn betur.
“Það getur verið, að framtíðin
leggi oss marlga erfiðleika á herð-
ar. En reynsla vör hefir kerit oss
að mæta þeim, án þess að skelfast.
“Nú er það hlutverk allra, að
vinna að velferð sinni og vel-
genlgni og bæta aftur hag sinn,
en án eigingirni, og oss ber að
aðstoða þá sem bezt vér getum,
sem á undanförnum árum hafa lát-
ið hugfallast.
“Stefna lífs míns hefir verið sú,
að vinna í þessa átt eftir föngum.
Þegnhollusta yðar og traust til
mín hefir verið mér ósegjanlega
mikið enduiigjald og styrkur í því
starfi.
“Eg tala nú frá heimili mínu og
orð mín koma frá hjartarótum
mínum til yðar allra; til karla
og kvenna, sem snjór og eyðimerk-
ur og hafið einangra, svo manns-
röddin kemst ekki til þeirra, öðru
vísi en í loftinu.
“Öllum þeim, sem ekki mega
fyllilega njóta gleðinnar vegna
isjónleysis, veikinda eða hrum-
leika, og þeim sem nú gleðjast með
börnum sínum eða barnabörnum,
öllum, öllum óska eg nú gleðilegra
jóla. Guð veri með yður!”
Þetta konungs ávarp heyrðist
út um alt brezka ríkið, að segja
má, svo fullkomið er nú útvarpið
orðið. Einnig talaði London,
þessi miðstöð brezka ríkisins, við
borgir og bæi í öllum brezkum
löndum í heimi, þar á meðal við
fjórar borgir í Canada, Montreal,
Toronto, Winnipeg og Vancouver.
En einnig við skip, bæði á At-
lantsháfinu og Rauðaihafinu. Er
þetta vafalaust hið viðtækasta og
merkilegasta útvarp, sem enn hef-
ir átt sér stað.
Heilsan að bila
Fréttir frá London, nú um
jólaleytið, segja að heilsa Mac-
Donalds ráðherra, sé ekki nærri
góð um þessar mundir og eru nú
allmiklar tilgátur um það, að
hann muni ekki lengi úr þessu
endast til að 'gegna sínu erfiða
embætti. Þykjast menn nú sjá
þess ýms merki, að honum sé mik-
ið að fara aftur. Vitanlega á
hann mótstöðumenn, sem gjarnan
vilja koma honum frá völdum. Þó
er sagt að Mr. Baldwin, sem nú
sem stendur er líklegasti maður-
inn til þess að verða næsti for-
sætisráðherra, vilji ekki að Mr.
MacDonald hætti, því með ihonum
myndi samvinnustjórnin missa
gildi sitt og væntanlega hætta að
vera til og myndu þá almennar
kosningar fram fara, og hin reglu-
lega flokksstjórn komast á aftur.
Telur Mr. Baldwin það ekki heilla-
vænlegt, eins og nú stendur.