Lögberg - 02.03.1933, Síða 1

46. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 2. MARZ 1933
NÚMER 9
LANDNEMINN
(Ilann reis upp úr gröf sirnii eftir 50 ár)
Hann reis upp úr gröfinni hraustur og hress
og hristi’ af sér fimtuga mold,
og svipurinn ljómaði’ af þakklæti þess
að þvngdi ’ ekki tuskur né liold.
Við svefninn og friðinn í fimtíu ár
hve fagurt var draumlandið háns:
því niðjarnir uxu tii frægðar og fjár
í faðmi hins algóða lands.
Hann mundi hve glírhan var lamandi og löng
við lífið á þessari jörð,
live brekkan var örðug, hve brött og hve þröng
var brautin, sem honum var gjörð.
Hve fjöldamörg vonin í fæðingu dó,
hve förlaðist hamingjuleit.
En eitt var í fyrndinni þungbærast þó,
og það var — að dæmast á sveit.
Því fanst honum sjálfsagt að flýja þann dóm
og flytja sig vestur um haf.
Þó elskaði ’ "hann jafnan hvert einasta blóm,
sem Islandi hamingjan gaf.
Hve landneminn átti liér örþrönga skó,
það einungis skaparinn veit.
en ánægður var hann og þakklátur þó
að þurfa’ ekki’ að dæmast á sveit.
Ef 'bróðir lians átti’ ekki björg eða hús,
ef brauðvana systur hans kól,
þá bauð hann þeim seinasta bitann sinn fús
og bygði þeim sæmilegt skjól.
Við sjálfan sig mælti’ ’hann ermintist liann
þess
hve mannlega skildi’ ’hann við liold:
“Nú rís eg úr gröfinni hraustur og hress
ogjirysti’ af mér fimtuga mold.
Hve sæl verður stundin! að sækja þá heim
°g sjá þeirra eining og völd,
því drottinn mér leyfði að dvelja með þeim
í dag — eftir hálfnaða öld.”
Og það var að sjá sem liann þyldi ekki bið
liann þaut eins og örskot af stað;
en signdi sig áður að íslenzkum sið—
hún amma hans kendi ’ ’lionum það.
Á fólkið sitt alskygnum augum liann leit,
en ánægjusvipurinn hvarf,
því dugandi menn sá hann dæmda á sveit
og drukkinn út landnemans arf.
Hann vatt sér í gröfina, vafði sig mold
og vonbrigði hnykluðu brár.
Hann dreymir um kvalið og klæðlítið liold
í komandi fimtíu ár.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Japan
Hindenburg
segir nokkur vel valin orð
Um síðastl. áramót hafði Hinden-
burg forseti tal af blaðamönnum, og
birtist samtal þeirra í þýskum blöð-
um.
Hinn aldurhnigni ríkisforseti
komst m. a. að orði á þessa leið:
—Eg er orðinn maður gamall og
einmana. En eg verð kyr í stöðu
minni eins lengi og kraftar mínir
frekast leyfa. Því þegar yngra fólk-
ið sér að eg, eins gamall maður og
eg, er kyr við skyldustörfin, þá er eg
að vona; að skyldurækni þeirra auk-
ist.
Mér fellur það ætíð þungt, að
þurfa að láta þá menn frá mér fara
sem eg hefi unnið með, sem lagt
hafa að sér, og gegnt skyldu sinni
til hins ítrasta. Þetta eru einhverj-
ar þyngstu raunir þjóðhöfðingja.—
En þingræðið krefst þess. Þingræð-
ið sópar mönnum burtu, og setur
aðra i þeirra stað.
Meinið í þýskum stjórnmálum er,
aö svo til hver einasti Þjóðverji hef-
ir sína ákveðnú sérskoðun í lands-
málum, og stendur í þeirri bjarg-
föstu trú, að hann hafi hina einu
réttu skoðun. En skortur á sam-
heldni og samvinnu er sannarlega
tilfinnanlegur. Því get eg ekki horf-
ið frá þvi að brýna sífelt fyrir
mönnum: Verið þið nú fyrir hvern
mun samtaka. Þeir menn, sem á
annað borð vilja gera gagn, komast
lengst með því að leita samvinnu við
aðra, í stað þess að steita sífelt hnef-
an^. hvorir framan í aðra. Það er
ekkert gagn í því, að sýna fööur-
landsást á hátíðum og tyllidögum, en
gleyma landi sinu og þjóð, alla aðra
daga. Menn verða að gleyma sér og
hagsmunum sínum fyrir velferð
föðurlandsins.
Mbl.
Enn meiri hraði
Hinn hraðfara bilstjóri, Sir Mal-
colm Campbell, hefir enn hækkað
sitt eigið met og keyrt sinn hrað-
skreiða bíl hraðara en nokkru sinni
fyr. Það gerði hann á Daytona
Beach, Florida, hinn 22. f. m. I
þetta sinn var hraðinn 272 mílur á
klukkustund, og þó heldur betur. Er
þetta hraSasta ferð, sem nokkur
maður hefir farið á bíl, svo vitað sé.
Síðan 1925 þefir Sir Malcolm verið
þektur fyrir það, að keyra bil hrað-
ara en aðrir menn. Það ár fór hann
150 mílur á klukkustund, og þótti
mikið; hann hefir síðan, svo að
segja árlega, verið að fara hraðara
og hraðara, og er nú kominn upp í
það sem fyr segir, eða 272 milur á
klukkustund. Hvaöa gagn kann að
verða af öllum þessum mikla hraða,
eða þá ógagn, virðist en nokkuð ó-
víst.
Verigin frjáls maður
Samkvæmt úrskurði Humphrey
Melfish, dómara í Halifax, verður
Peter Verigin, leiðtogi Doukhobor-
anna í Canada, ekki fluttur úr landi,
eins og til stóð og er nú frjáls mað-
ur og má vera hvar sem hann vill í
Canada. Lítur Mellish dómari svo
á, að Verigin hafi ekki aðhafst
nokkuð það, er geri yfirvöldunum
heimilt að gera hann landrækan og
láta flytja hann burt úr Canada.
Hinsvegar hefir hann nú sjálfur lát-
ið í ljós, að hér eftir muni hann ekki
lengi verða í Canada, en hvert hann
hugsar sér að fara með þær sextán
þúsund manneskjur, sem hann ræð-
ur yfir og lúta hans boði og banni,
er enn leyndarmál, sem hann segir,
að enginn viti nema hann sjálfur og
Guð. Helst er haldið að hann hafi í
hyggju, að flytja með alt sitt fólk
til Mexico.
EINAR S. JÓNASSON
Þingmaður Gimli kjördæmis, sá er
flutti ræðti þá, rétt eftir setning
Manitoba þingsins, er birt er á öðr-
urn stað hér i blaðinu.
Stórkoálleg launalækkun
Skólaráð Winnipeg-borgar er í
f járþröng. Það má nú maður manni
segja um þessar mundir. Það sér
ekki veg til að auka tekjúrnar, og
hefir því ekki önnur úrræði en að
draga úr útgjöldunum. En. hér mun-
ar rniklu og því úr vöndu að ráða.
Eftir langa umhugsun hefir skóla-
ráðið komist að þeirri niðurstöðu,
að lækka laun allra, sem kenna við
alþýðuskóla borgarinnar um 30 per
cent. Sú lækkun er þó miðuð við
laun kennara eins og þau voru 1931,
en í fyrra voru þau lækkuð um 10
per cent. Þykir kennurunum, eins
og viS er að búast, að þeir verði hér
fyrir miklu skakkafalli, með því að
laun þeirra séu lækkuð svona gífur-
lega mikið. Finst þeirn, að hér sé
of langt gengið og ekki með öllu
réttlátlega. Ekki mun þetta fylli-
lega útkljáð enn. Kennararnir vilja
sætta sig við 15 per cent launalækk-
un.
Þykir kennurunum þetta tæpast
sanngjarnt í samanburði við aðra,
sem laun sín þiggja a'f bæjarfé, því
laun annara starfsmanna bæjarins
hafa ekki verið lækkuð «ema um 10
per cent., og það hefir ekki enn ver-
ið talað um að lækka þau frekar í
bráðina. En í raun og veru, er
kennurunum borgað úr sama sjóðn-
um eins og öllum öðrum, sem hjá
bænum vinna. Þessi mikla launa-
lækkun nemur alls $121,000 á ári.
Það er illa farið, ef taka þarf til
þeirra neyðarúrræða, að lækka laun
kennaranna og það svo mjög að þau
séu ekki lengur lífvænleg. En vér
hyggjum að þegar búið er að taka
30 per cent. af launum kennaranna,
eins og þau voru fyrir tveimur ár-
um, þá séu þau ekki lengur lífvæn-
leg» þó undantekningar kunni þar
að vera, hvað þá af kennurunum
snertir, sem mest laun hafa.
Ljóðasamkepni
Snemma í vetur hét rithöfunda-
félagið hér í Canada (Manitoba-
deildin), tvennum verðlaunum fyr-
ir beztu kvæði er ljóðskáld í Mani-
tóba vildu senda félaginu fyrir 1.
febr. s. 1. Kvæðin máttu vera um
hvaða efni sem var, og á hvaða máli
sem var. Þau máttu ekki vera
prentuð áður og höfundurinn varð
að eiga heima í Manitoba. Félaginu
barst mikill fjöldi af ljóðum, milli
fjögur og fimm hundruð, á einum
tíu tungumálum, þar á meðal all-
mörg íslenzk. Eyrstu verðlaun hlaut
Mrs. Ulric Benson, Wpg., fyrir
kvæði á ensku, en önnur verðlaun
hlaut Einar P. Jónsson fyrir kvæði
á íslenzku—Upprisa vorsins.
Þeir sem um kvæðin dæmdu, voru
prófessorarnir Watson Kirkconnell,
Aaron Perry og Arthur Phelps.
Japanar hafa sagt skilið við Þjóð-
bandalagið, og þeir hafa hafið hreint
og beint stríð gegn frændum sínum,
Kínverjum, og ráðist með her
manns inn í land þeirra. Þjóð-
bandalagið hefir lýst vanþóknun
sinni á þessu athæfi Japana, og tel-
ur þetta stríð með öllu óréttmætt.
Meira um útfarir
Það er satt, að ekki hefjr oft
verið rætt um útfarir í blöðunum, og
hefði þó sennilega verið til þess full
ástæða. Nú hefir Hr. J. B. Holm
á Mountain riðið á vaðið og ritað
grein um það mál í Heimskringlu
frá 22. febr. þ. á. Eg kann honum
þakkir fyrir að hafa reift málið og
fyrir sumar þær bendingar, sem þar
koma fram. Þó býst eg við að eg
hefði verið honum enn þakklátari í
huga ef það hefði ekki kent bæði
mikilla öfga og nokkurrar ósann-
girni í greininni. Og mun eg eitt-
hvað vikja að því áður en eg lýk
máli mínu.
Greinarhöfundurinn gefur það í
skyn í byrjun greinar sinnar að hann
riti þetta útaf því að þessi athöfn
hafi fjötrast svo mjög í eldgömlum
og úreltum siðvenjum, að það gjöri
hana nærri óbærilega fyrir syrgj-
endur, þó hún ætti að vera þeim til
hjálpar og huggunar. Því er heldur
ekki að neita að við Islendingar höf-
um verið átakanlega fastheldnir við
ýmsa siði og venjur, sem þróast hafa
í sambandi við útfarir. Þó höfum
viö nú þegar unnið bug á hinum
lökustu þeirra og erum, að eg held, á
góðum vegi að sigra aðrar fleiri.
Það var t. d. alveg óumflýjanlegt
hér áður fyr að allir stæðu við gröf-
ina meðan frá henni var gengið að
öllu leyti, og syngja mest af þeim
tima, jafnvel þó úti væri afar kalt.
Þetta er nú alveg afnumið víðast
hvar, ásamt með þeim sið að hafa
um hönd veitingar á heimili syrgj-
endanna þegar jarðarförin fer fram.
Eg held öllum finnist það nú vel
farið að þessar breytingar hafa á
orðið. En við ættum kannske að
ganga spori lengra, og hætta alveg
að syngja úti við gröfina að vetrar-
lagi. Og sjálfsagt finst mér það
vera að menn hætti að standa ber-
höfðaðir við gröfina þegar úti er
frost og kuldi. Það er fallegur sið-
ur í sjálfu sér. En réttast að fara
ekki út i öfgar í því sambandi frem-
ur en öðru.
En það er nú reyndar alt annað
sem greinarhöfundurinn víkur að,
en þessi atriði, sem hér hefir verið
minst á. Hann vill losast með öllu
við kirkjulega athöfn i sambandi
við útfarir. Kannske það megi til
sanns vegar færa að hinn látni eigi
ekkert sérstakt erindi i kirkjuna. En
þeir sem eftir lifa geta átt þangað
erindi í sambandi við útför hans
engu að síður. Ef á að halda því á-
fram að fleiri taki þátt í kveðjuat-
höfninni en nánustu ástmenni ein,
þegar verið er að fylgja dánum til
grafar, og ef á að halda því áfram
að við útfarir séu fluttar ræður og
sungnir sálmar (og það eins þó ræð-
urnar séu stuttar og sálmarnir
heppilega valdir), þá eru nægilegar
“praktiskar” ástæður fyrir því að
athöfnin fari fram i kirkjunni, þó
maður sleppi öllum öðrum ástæð-
um. Það hefir litla þýðingu að
flytja ræður ef nærri engir sem
koma geta notið þeirra, og svo
mundi verða ef athöfnin færi fram
á litlu heimili. Það er líka oft næsta
erfitt að koma að nokkrum söng við
jarðarfarir í heimahúsum.
En hér kemur nú að þeirri spurn-
ingu, sem kannske er mergurinn
málsins. Á að afnema útfararræð-
ur? Eg er í vafa um það atriði.
Stundum finst mér að það væri bezt
að afnema þær, og eg sé margt sem
mælir með því. En svo finn eg til
þess aftur á móti, að það er oft svo
sérstaklega gott tækifæri að ná eyr-
um margra með boðskap kristin-
dómsins þar, að mér finst að það
væri ekki rétt að sleppa þeim. Þvi
það er við þá sem lifa, en ekki við
hinn látna, sem talað er. Og oft
getur hugsun, sem framcr borin við
útför náð að grafa um sig i huga
einstaklings, og hafa áhrif á líf hans.
• •
Þorvaldur Ogmuudson
Þorvald Ögmundsson tók út af
togaranum Fordham, á leið til hafn-
ar í Boston, Mass, aðfaranótt þess
8. febr. Þá var mikið veður og ó-
sjór, að sögn félaga hans, er ritað
hefir hingað þessa sorgarfregn.
Einn skipverja sá þegar alda reið
yfir skipið og tók Þorvald útbyrðis,
og sagði strax til; var skipið þá
jafnskjótt stöðvað. Ráðstöfunum
til bjargar varð ekki við komið fyr-
ir stórviðri, en stýrimaður, Jón Ás-
geirsson að nafni, hélt skipinu í
klukkustund á þeim slóðum sem
slysið bar að.
Þorvaldur var sonur Ögmundar
skólastjóra Sigurðssonar í Hafnar-
firði og Guðbjargar konu hans,
Kristjánsdóttur; hann var þritugur
að aldri, vel upp alinn, stúdent frá
Reykjavíkur mentaskóla. Knálegur
maður, vel stiltur og þó glaðvær,
geðþekkur í viðkynningu. Á skóla-
árunum hafði hann ráðist á togara,
í sumarleyfum, með ráði foreldra
sinna, en brá af námi til embættis
frama, eftir að hann útskrifaðist,
og fór að heiman. I aBndaríkjun-
um hafði hann dvalið nokkur miss-
iri, oftast við fiskiveiðar.
Hinum aldraða föður, sem nú er
sagður blindur, og móður hins látna
efnismanns, vottum vér, ásamt mörg
um vinum og kunningjum hér
vestra, innilega samhygð, út af þess-
um sviþlega atburði.
Þjóðræknisþingið
Það var haldið hér í Wjinnipeg,
eins og til stóð, dagana 22.-24. febr.
Gera má ráð fyrir að fundargerðin
verði birt í heilu lagi, eins og gert
hefir verið á undanförnum árum,
og eiga því þeir, sem kynna vilja
sér gerðir þingsins, greiðan aðgang
að þeim.
Oss skilst að fjárhagur félagsins
sé i góðu lagi, og er það rneira en
flest önnur félög geta sagt um þess-
ar mundir. Mun félagið hafa sett
sér það, að fara varlega í þessum
krepputímum og ekki ráðast í margt,
sem mikil útgjöld hefir í för með
sér, en hinsvegar reyna að halda í
horfinu eftir föngum.
Almennar samkomur voru haldn-
ar öll kveldin meðan þingið stóð
yfir og á tvær þeirra var almenn-
ingi boðið endurgjaldslaust. Allar
voru þær vel sóttar og þóttu hepn-
ast vel. Síðasta kveldið flutti Guð-
mundur Grímsson dómari mjög
fróðlegt erindi um flugferðir og
sérstaklega um norður flugleiðina,
milli Ameríku og Evrópu.
Embættismenn fyrir næsta starfs-
ár félagsins voru kosnir: Séra Jónas
A. Sigurðsson, forseti; Séra Ragnar
E. Kvaran, varaforseti; Dr. Rögnv.
Pétursson, skrifari; Dr. A. Blöndal,
varaskrifari; Árni Eggertsson, fé-
hirðir; P. S. Pálsson varaféhirðir;
Jónas Thordarson, fjármálaritari;
Á. P. Jóhannsson, vara-f jármálarit-
ari; B. E. Johnson, skjalavörður,
Guðmann Levy, yfirskoðunarmað-
ur.
þó að sú sama hugsun fengi engan
aðgang, ef hún væri borin fram á
öðrum tíma. Eg vtit ekki með vissu
livort greinarhöfundurinn vill af-
nema útfararræður með öllu, en
hann fer æði mörgum orðum um
langar útfararræður, og finst þær
næsta óbærilegar. Eg tel það vera al-
gjörlega rétt, að iitfararræður ættu
ekki að vera mjög langar. Mér er
að sönnu ekki kunnugt um útfarar-
ræður margra presta, en að þvi leyti
sem eg þekki til eru þœr ekki lang-
ar. Og mér finst hiklaust að orðin
um langar útfararræður séu næsta
óverðskulduð hér á Mountain! Og
(Framh. á bls. 5)
Útsýn
Ef að þið klífið í kletta
Og komist á hæsta tind,
Æ verður útsýnin fegri
Og indælli sérhver mynd.
Því kjarni ’ins eilífa anda
Á efsta tindinum grær,
Þar verður lauf hvert að Ijóði,
Lækur og jörð og sær.
Því heimur ’ins hulda, stóra
Er himinn í vorri sál.
Við heyrum fossana hrynja
I hafdjúpsins miklu skál.
Hver foss er sem heilagt hugþrif,
Hjartsláttur lífsiris í dag.
Hvert ódeili’ í lieilum huga
Er himinsins undirlag.
Það samband ’ins eilífa anda,
Hið aldýra tungumál.
Eigum vér sjálfir að eignast
Og ávaxta í hreinni sál.
S. E. Björnsson.