Lögberg - 23.03.1933, Blaðsíða 5

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 23. MARZ, 1933
Bls. 5
Fjárlagarœða
Ásgeirs Ásgeirssonar í neðri deild
20. febr., 1933
Útdrát'tur
Frv. til fjárlaga fyrir árið 1934
var lagt fyrir alþingi í gær. Fjár-
málaráðherra Ásgeir Ásgeirsson
skýrði fyrst í stórum dráttum frá
fjárlagafrumvarpinu. Að þvi
loknu gaf hann, eins og venja er
til, skýrslu um afkomu ríkissjóðs
á síðastliðnu ári.
Afkoma ársins 1932
Fjármálaráðherra gat þess, að
s. 1. ár hefði verið hið mesta
kreppu ár, verðhrun á landbúnað-
arafurðum og atvinnuskortur í
kauþstöðum og við sjóinn. Kaup-
geta landsmanna, var með allra
krappasta móti og ríkistekjurnar
því fallandi.
Gaf ráðherrann því næst eftir-
farandi bráðabyrgðaryfirlit um af-
komu ríkissjóðs á árinu.
Tekjur:
(í þús. króna)
Fjárlaga- Tekjur
áætlu n. reyndust
Fasteignaskattur 330 371
Tekju- og eignask. 950 1350
Lestagjald 40 52
Aukatekjur 570 572
Erfðafjárskattur 35 76
Vitagjald 425 483
'Leyfisbréfagjöld ' 10 16
Stimpilgjald 360 411
Skólagjald 15 15
Bifreiðaskattur 100 232
Útflutnings!gjald 950 911
Áfengistollur 500 457
Tóbakstollur 1050 1046
Kaffi- og sykurtollur 950 951
Annað aðfl.gjald 200 91
Vörutollur 1550 1216
Verðtollur 1650 758
'Gjald af innl. tollv. 100 128
Pósttekjur 59
Símatekjur 358 190
Víneinkasala 700 700
Ríkisprentsmiðja 40 55
Ríkisvélsmiðja 30 25
Tóbakseinkasala 300
Viðtækjaverzlun 50
Tekjur af fasteignum 36 30
Vaxtatekjur 268 400
Óvissar tekjur 50 25
Skemtanaskattur 0. fl. 39
Tekjur alls 10 milj. 800 þús. kr.
og hefir þá verið dreginn frá 150
þús. kr. reksturshalli útvarpsins á
árinu.
Gjöld:
(í þús. króna)
Áætlun. Greitt.
Vextir 1118 1436
Konungsmata 73 72
Alþingi 233 244
Ráðuneytið 242 290
Hagstofan 58 57
Utanríkismál 95 96
Dómg. og lögr.stjórn 955 1056
Embættisrekstur 194 280
Læknaskipun 700 674
Velgamál 994 . 742
Samgöngur á sjó 451 557
Vitamál 416
Kirkjumál 280 340
Kenslumál 1339 1460
Vísindi, bókm., listir 207 200
Verkl. fyrirtæki 1811 1781
Styrktarstarfsemi 843 1000
Eftirlaun 252 237
Óviss útgjöld 150 213
Heimildir fjárlaga 505
Lög og fjáraukal. 400
Gjöldin alls 12 milj. 056 þús.
Tekjuhallinn á rekstrarreikn-
ingi verður því 1 milj. 256 þús. kr.;
en greiðslujhallinn, mismunurinn
á inn- og útborgunum nemur 2
milj. 249 þús. og er það um 750
þús. kr. minna en 1931.
Til samanburðar milli ára
kvaðst ráðh. hafa látið 'gera tekj-
ur og gjöld ársins 1932 upp eftir
hinu gamla reikningslagi. Samkv.
því voru:
Gjöldin 1931 kr. 17.877 þús.
Gjöldin 1932 kr. 15.716 þús.
Verða það um 2.1 milj. kr.
lægri gjöld 1932 en 1931. Tekju-
megin verður útkoman þessi:
Tekjur 1931 kr. 15.067 þús.
Tekjur 1932 kr. 13.466 þús.
eða 1.6 milj. kr. lægri tekjur 1932
en 1931.
Umframgreiðslur námu 1931 um
5 milj. kr., ven 1932 2.2 milj. kr.,
en af því er tæp 1 milj. greidd
samkv. heimild fjárlaga og sér-
stökum lögum.
—Það yrði ekki sagt, sagði Á.
Á., að niðurstaða fjárhagsársins
1932 væri fagnaðarefni. Það væru
ekki mörg fagnaðarefnin nú á
tímum. En þó örðugir tímar væru,
hefði þó miðað i áttina til jafn-
vægis milli tekna og gjalda.
Útlitið á yfirstandandi ári
Útlitið fyrir yfirstandandi ár er
ekki sem verst, saígði fjármálaráð-
herra. Fjárlög þessa árs eru meir
en 1 milj. kr. hagstæðari að þvi
er útgjöld snertir en fjárlög síð-
asta árs, og hrekkur það væntan-
v lega til að jafna tekjuhallann.
En greiðsluhallann allan þarf að
jafna, ef vel á að vera, og vænti
eg að sumir tekjustofnar svo sem
tóbakstolur og verðtollur muni
rétta sig nokkuð á árinu.
Með auknum sparnaði og nokkr-
um nýjum álögum ætti að
me!ga komast langt í að rétta við
greiðsluhalla fjárlaganna þegar á
þessu ári.
Skuldir ríkisins
Breytingar á skuldum ríkissjóðs
á árinu 1932 hafa verið þessar:
Tekin ný bráðabirgða-
lán innan lands kr. 1.600 þús.
Lán til Þverárbrúar
og Affalls — UO' —
Skuld á hlaupareikn-
ingi Landsbankans — 830 —
Skuld við Handels-
bankann — 60 —
Samtals 2 milj. 600 þús.
Þar frá má draga:
Afborganir á föstum
lánum kr. 890 þús.
Afborganir lausra
skulda — 188 —
kr. 1.078 þús.
og eru þá eftir kr. 1 milj. 522 þús.
Þar við bætist 217 þús. vefena
lóða og húsakaupa í Rvík, en þar
i
STANDARd
Í£3*maldehyd1
>
DREPUR
MYGLU
AHRIFIN
100%
VERNDAR
KORNIÐ
EyðiS ekki Formalde-
hyde. Fáið bolla til
að mæla það í hjá
kaupmanninum fyrir
5 cents.
Kaupmaður yðar hefir nú þessa
árs birgðir !
Hafið ÞÉR pantað yðar?
kemur eignaaukning á móti. Aukn-
ing á hinum eiginlegu ríkisskuld-
um er því kr. 1 milj. 739 þús., en
þar frá dragast 205 þús. kr., sem
eru afborganir sem stofnanir hafa
sjálfar'annast greiðslu á. Nem-
ur því skuldaaukning ríkisins alls
kr. 1 milj. 534 þús.
Skuldir ríkisins námu alls í
árslok 1931 kr. 39 milj. 393 þús.,
en í ártlok 1932 kr. 40.927 þús.
Afkoman út á við
Gagnvart útlöndum hefir hagur
þjóðarinnar batnað að mun á ár-
inu. í árslok 1931 voru lausa-
skuldir bankanna ga'gnvart út-
löndum 398 þús. sterlingspund.—
En í árslok 1932 voru þær 345 þús.
sterlpd. Lausaskuldir bankanna
hafa því samtals minkað um tæpar
1 milj. 200 þús. á árinu.
Verzlunarjöfnuðurinn hefir far-
ið stórum batnandi. Árið 1930
nam innflutningurinn um 12 milj.
kr. meiru en útflutningurinn, árið
1931 var verzlunarhallinn 3.5
milj. kr. en 1932 hefir innflutn-
ingurinn skv. bráðabirgðarskýrslu
numið 34 milj. kr. og útflutning-
urinn 44 milj. kr. Verzlunarjpfn-
uðurinn við útlönd er því orðinn
hagstæður og nemur afgangurinn
af útflutningi um 10 milj. kr. En
þess ber að feæta, að. ósýnilegar
greiðslur eru mestallar til út-
landa.
Eftirtektavert er það, sagði
fjármálaráðh. að því erfiðari sem
hagur manna hefir orðið innan-
lands, því betri hefir greiðslu-
jöfnuðurinn við útlönd orðið. Er
það sannarlega til athugunar, að
láta ekki góðærið bera sig of langt
svo eftirköstin verði minni. Eftir-
köstin hafa nú orðið þungbær, því
það er minkandi kaupgeta almenn-
ings o!g harðhent en óhjákvæmileg
gjaldeyris- og innflutningshöft,
sem hafa kipt greiðslujöfnuðinum
í lag. Það er ekki fyrirsjáanlegt
að hægt sé að lifia á tökunum á
þessu ári. Erlendum gjaldeyri er
þögar ráðstafað að miklu leyti
fram á mitt ár.—
Gott og ilt ár
Að lokum sa!gði fjármálaráðh.,
að segja mætti um sl. ár, að það
hefði verið bæði gott og ilt. Ilt
um það,. að atvinnuleysi og verð-
fall á landbúnaðarafurðum hefði
veitt almenningi þungar búsifjar.
En gott um það, að verðfesting
og jafnvel nokkur verðhækkun
hefði orðið á sjávarafurðum vegna
aukinna sölusamtaka. útgjöld rík-
isins hefðu minkað og afkoman út
á við stórum batnað.
Það væru að vísu mörg verkefni
og stór framundan og tvísýnt um
úrslit sumra stærstu málanna.
Mikil breyting hefði orðið á við-
skiftum þjóðanna sem heimtaði
nýjar aðferðir og nýja viðskifta-
samninga. Höfuðviðfangsefni
þingsins yrði, að gera ráðstafanir
um verslunina út á við, auka notk-
un innlendra afurða og milda áhrif
kreppunnar.
Þessu næst mintist ráðherrann
á viðskiftasamninga þá við erlend
ríki, sem sumpart væru gerðir
(Noreg> en ekki búið að staðfesta,
og sumpart væru ógerðir (Eng-
land). Vafasamt væri hvort samn-
inigunum við Breta yrði lokið áð-
ur en þingið lyki störfum. Væri
því ekki *ósennilegt að vænlegra
yrði, að þessu sinni, að fresta
þingi til haustsins fremur en að
slíta því með vorinu, svo þingið
gæti gert sínar ráðstafanir þeg-
ar fengin yrði vissa um það, hvaða
kjör við komum til að fá á bresk-
um markaði.
í Þýskalandi hefði þegar verið
hækkaðir tollar á síld og útlit væri
fyrir, að bráðlega yrði þar einnig
hækkaðir stórlega tollar á fiski og
síldarafurðum. — Þessir tollar
gætu haft hinar alvarlegustu af-
leiðingar fyrir okkur.
Á Norðurlöndum væru engar
breytingar í vændum, svo vitað
yrði. Suðurlandamarkaðurinn væri
og með líkum hætti og undanfarið.
—Mbl.
Lennart prins, hinn sænski, sótti
nýlega um a8 verða þulur við út-
varpsstöð. En er til kom fékk hann
fyrirskipun um að það sómdi sér
ekki fyrir svo hattsetta persónu sem
hann, að taka að sér þann starfa.
Leifs minnisvarðinn
(Framh. frá bls. 4)
sem fyrst því timinn er orðinn
naijmur.
“Félagsgjaldið í “The Leif Ei-
ríksson Foundation,” tekur hr. Árni
Eggertsson, 1101 McArthur Bldg.,
W'innipeg, Man., féhirðir Þjóð-
ræknisfélagsins á móti. Lægsta með-
limagjald er $2.50.
Samkvæmt ósk stjórnarnefndar
Þjóðræknisfélags íslendinga í Vest-
urheimi og minni eigin sannfæringu.
Jón J. Bildfell.
Frá Islandi
22. febrúar.
Árið, sem leið voru flutt til
Portúgals 9,341 smál. af fiski frá
Noregi og 6,063 smál. frá íslandi.
Árið 1931 voru hlutföllin þéssi: Frá
Noregi 10,188 smál. og frá íslandi
4,762 smál.
\'alepole seldi afla sinn í fyrra-
dag í Grimsby, 2,700 körfut fyrir
1235 sterlpd.
Þingfrestunin. — I fjárlagaræðu
sinni mintist f jármálaráðherra á
það, að farið gætj, svo, að eigi yrði
fengin vitneskja um kjör þau, sem
okkur yrði skömtuð á breska mark-
aðinum, áður en þingi lyki í vor.
En þar sem framtíð landbúnaðarins
ylti mjög á þessu, gæti svo farið,
sagði fjármálaráðh. að vænlegra
þætti að' fresta þingi til haustsins,
svo að þingið yrði til taks til að gera
þær ráðstafanir er þurfa þætti. Að
gefnu tilefni lýsti ráðherrann yfir
þvi, að það væri algerlega frá eigin
brjósti að hann mintist á þingfrest-
un í þessu sambandi, því að hann
hefði ekki orðað það við flokkana.
\
Aðalfundur Þjóðræknisfélagsins
var haldinn í sameinuðu þingi í gær.
Forseti félagsins, dr. Páll Eggert
Ólason skýrði frá hag félagsins;
tekjuafgangur í árslok 1931 nam
rúml. 10 þús. kr.—Reikningarnir
voru samþyktir í einu hljóði. I
stjórn voru kosnir: dr. Páll E. Óla-
son forseti, Bogi Ólafsson Menta-
nefnd voru kjörnir: Séra Magnús
Helgason, Sigurður Nordal pró-
fessor og dr. Guðm. Finnbogason
landsbókavörður.
—Mbl.
Ferðir fuglanna
Hinn 3. nóvember 1932 var skot-
inn grámáfur hjá Marstrand í Sví-
þjóð. Var hann merktur með hring
og mátti á honum sjá, að fuglinn
hafði verið merktur í Rússlandi.
Kom það svo í ljós við nánari rann-
sókn, að hann hafði verið merktur
22. júní 1930 á eynni Solovki í
Hvítahafinu. Þetta er sjötti grá-
máfurinn, sem veiddur hefir verið af
þeim, sem merktir hafa verið á
þessari ey. Hinir hafa veiðst á
Borgundarhólmi, Norður-Sjálandi,
í Litlabelti, austurströnd Jótlands, í
Þrándheimi og hjá Rositten í
Þýskalandi.
Hinn 5. júli 1932 var merktur
smyrill í sænska Lapplandi. Hann
veiddist 8. október 1932 hjá Susdal,
þorpi, sem er 185 km. norðaustur
af Moskva. Á milli merkingarstað-
arins og Ssusdal eru 1550 kílómetra
bein loftlína. Þykir það merkilegt,
að fuglinn skyldi veiðast þarna, því
að venjulega eru smyrlar þeir heima-
alningar, að þeir halda altaf kyrfu
fyrir á sömu slóðum. Má sjá það á
smyrlum, sem veiðst hafa og merkt-
ir hafa verið í Svíþjóð, Noregi,
Finnlandi og Þýskalandi. Hefir það
eigi þekst fyr að smyrill hafi farið
lengra frá hreiðri sínu én svo sem
100 kílómetra.
—Lesb.
Vatn varð að duga
Fyrir nokkru dó kona ein í Toulon
er ákveðið hafði i erfðaskrá sinni,
að við grafreit hennar skyldi standa
borð, og á því vínflaska, til þess að
þeir, sem framhjá færu gætu svalað
þorsta sínum. Bæjarsjóði ánafnaði
hún ríflega upphæð, til þess að
standa straum af kostnaðinum.
Borgarstjórn tók við fénu, og alt
var gert, sem fyrir var mælt. En
þeir urðu nokkuð margir sem fram-
hjá fóru og þyrstir voru, svo oft
varð að bæta í pytluna. Og ekki var
örgrannt um, að róstusamt yrði við
gröfina, þvi þar gat verið álitamál
hver ætti forréttindin að vökvun-
inni, hver hefði komið fyrst, hver
væri þyrstastur o. s. frv. Horfði til
vandræða.
Menn fóru að glöggva • sig á
erfðaskránni. Viti menn. Þar stóð,
að þarna ættu þyrstir menn að fá
svaladrykk. Aukaatriði var hver
drykkurinn væri. Vatn varð að
duga. Alt rólegt síðan.
Giftingar bannaðar í Rússlandi
Nýlega hefir Sovietstjórnin á-
kveðið að hreinsa rækilega til i borg-
unum í Rússlandi. Hefir hún gert
útlæga þaðan alla þá, sem ekki fylla
flokk kommúnista. — I Moskva
einni nemur tala þeirra, sem reknir
voru burtu, 800 þúsundum. Er fólk
þetta sem sagt rekið út á guð og
gaddinn. — Fyrsta afleiðingin af
þessu valdboði varð sú, að fjöldi
fólks, sem átti von á þvi að verða
rekið í burtu reyndi að giftast þeim,
sem eftir máttu vera og ætlaði á
þann hátt að komast hjá brott-
rekstri. En stjórnin sá fljótt við
þessu. Hún gaf út bráðabirgðalög,
sem banna allar giftingar í Rússlandi
fram i miðjan apríl,' en þá á “land-
hreinsuninni’’ í borgunum að vera
lokið.
—Mbl.
Skák
Hvítt
Tom Finninq
1. p—g4
2. p—qb4
3. N—QB3
4. B—N5
5- N—KB3
6. P—K3
7. PxP
8. O—N3
9. R—Bi
10. B—Q3
11. O—O
12. PxN
13. BxB
14. B—Ni
15. KR—Ki
16. QR—Öi
17. N—K5
18. R—Q2
19. N—Q3
20. P—KB4
21. P.—K4
22. R-KB2
(23. P—B5
24. PxP
25. N—K5
26. P—B6
27. PxNP
28. RxR
29. Q—B2
30. Q-K2
31. BxP
32. RB2xN
33- Q—N4 skák
34. R—B8 skák
STAKA
Fegurð lama, skot í skot,
skotin ama tvinna,
þegar saman ber eg brot
brotalama minna.
G. Ó.
—Lesb.
Svart
Mr. Helman
N—KB3
p—k3
P—Q4
N—Q2
P--QB3
Q R4
NxP
B—N5
QN—N3
N—RS (a)
QNxN
B—K2
NxB
P--QN3
O—Oí
Q—KR4
B—QN2
N—KN3
Q—KN4
Q—K2
Q—B2
QR—Bi
PxP
N—R5 (b)
P—B4
KR—Ki
RxN
P—B5
P—b4
QxP
NxB
Q—Q2
K—Ri
Gefst upp
(a) Þessi tilraun að ná í biskups
peðið var röng, þvi hann varð á eftir
með leik fyrir bragðið.
(b) Virðist slæmur leikur, því
hann króar riddarann inni.
Mr. Finning tefldi mjög góða
skák á móti þessum ágæta tafl-
manni, sem ekki hefir tapað skák
fyr í þessari samkepni.
Agnar R. Magnússon.
INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Amaranth, Man.................. B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota.................B. S. Thorvaldson
Árborg, Man....................Tryggvi Ingjaldson
Árnes, Man............................ G. Sölvason
Baldur, Man..........................O. Anderson
Bantry, N. Dakota...............Einar J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash..............Thorgeir Símonarson
Belmont, Man..........................O. Anderson
Blaine, Wash..................Thorgeir Símonarson
Bredenbury, Sask.........................S. Loptson
Brown, Man...........................J. S. Gillis
Cavalier, N. Dakota.............B. S. Thorvardson
Churchbridge, Sask...............................S. Loptson
Cypress River, Man..............F. S. Frederickson
Dafoe, Sask ...»....................J. Stefánsson
Edinburg, N. Dakota.............Jónas S. Bergmann
Elfros, Sask...............Goodmundson, Mrs. J. Hi
Foam Lake, Sask...............Guðmundur Johnson
Garðar, N. Dakota...............Jónas S. Bergmann
Gerald, Sask...........................C. Paulson
Geysir, Man....................Tryggvi Ingjaldsson
Gimli, Man..........................F. O. Lyngdal
Glenboro, Man...................F. S. Fredrickson
Hallson, N. Dakota..............Col. Paul Johnson
Hayland, Man....................................Kr. Pjetursson
Hecla, Man..................................Gunnar Tómasson
Hensel, N. Dakota............................John Norman
Hnausa, Man.................................... G. Sölvason
Höve, Man...........................A. J. Skagfeld
Húsavik, Man..........................G. Sölvason
Ivanhoe, Minn............................B. Jones
Kandahar, Sask......................J. Stefánsson
Langruth, Man...................John Valdimarson
Leslie, Sask..........................Jón Ólafson
Lundar, Man...........................S. Einarson
Markerville, Alta..............................O. Sigurdson
Minneota, Minn............................B. Jones
Mountain, N. Dakota..............Col. Paul Johnson
Mozart, Sásk.................................Jens Eliason
Narrows, Man.......................Kr. Pjetursson
Oak Point, Man......................A. J. Skagfeld
Oakview, Man........................Búi Thorlacius
Otto, Man.......................................S. Einarson
Pembina, N. Dakota...................G. V. Leifur
Point Roberts, Wash....................S. J. Mýrdal
Red Deer, Alta.......................O. Sigurdson
Reykjavík, Man......................Arni Paulson
Riverton, Man..................................G. Sölvason
Seattle, Wash..........................J. J. Middal
Selkirk, Man..................... Miss D. Benson
Siglunes, Man.......................Kr. Pjetursson
Silver Bay, Man.....................Búi Thorlacius
Svold, N. Dakota................B. S. Thprvardson
Swan River, Man.. .. ..................A. J. Vopni
Tantallon, Sask....................J. Kr. Johnson
Upham, N. Dakota................Einar J. Breiðfjörð
Vancouver, B.C.....................Mrs. A. Harvey
Víðir, Man......................Tryggvi Ingjaldsson
Vogar, Man....................Guðmundur Jónsson
Westbourne, Man..................Jón Valdimarsson
Winnipeg Beach, Man..............................G. Sölvason
Winnipegosis, Man............Finnbogi Hjálmarsson
Wynyard, Sask..................Gunnar Johannsson
N