Lögberg - 22.02.1934, Blaðsíða 4

4
LÖGBBRG, FIMTUDAGINN 22. FEBRUAR, 1934.
Högberg
QeflS tit hvern fimtudag af
TBE COLUMBIA PRE88 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans.
EDITOR LÖGBERG. 69 5 SARGENT AVE.
WINNIPBG, MAN.
Verð $3.00 um árið—Borgist fi/rirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Colum-
bia Press, Limited, 695 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba
PHOPíE 80 327
Um bækur og tímarit
i.
Eimreiðin XXXIX. ár, 4. hefti.
Síðasta hefti Eimreiðariimar er nú ný-
komið hingað vestur. Er það fjölbreytt að
innihaldi og læsilegt eins og það merka rit
hefir jafnan verið.
Fyrsta greinin í þessu hefti er jólaerindi
“Hann er að koma,” eftir ritstjórann, Svein
Sigurðsson. Erindið er prýðilega samið og
meðferð efnisins hin bezta. Höf. lýsir í nokkr-
um dráttum því ástandi, sem var í heiminum
er Kristur fæddist, og eftirvænting allra
þjóða eftir þeim, er frelsa ætti mannkynið.
Þá segir höf. að í vissum skilningi sé Kristur
ætíð að koma; að koma til þeirra, sem hungrar
og þyrstir eftir réttlætinu. Sá sem hlustar,
heyrir fótatak hans í fjarska enn í dag, og
bíður komu hans með eftirvænting.
Þá er alllöng ritgerð eftir Dr. Stefán
Einarsson, háskólakennara í Baltimore, sem
hann nefnir “Alexander Kielland og Gestur
Pálsson.”
Höfundur leitast við að sýna hversu
mikil áhrif Kielland hafi haft á skáldskap
Gests, og færir mörg góð rök fyrir sínu máli.
Bendir hann á að Gestur hafi tekið stærri
verk Kiellands sér til fyrirmyndar, en þó
ekki viljandi; heldur öllu fremur að hugsanir
þeirra og skoðanir hafi verið svo líkar að
Gestur hafi ósjálfrátt orðið fyrir sterkum
áhrifum úr þessari átt.
Greinin er hin fróðlegasta, og vel skrifuð.
Næst koma nokkur smákvæði eftir Sigur-
jón skáld Friðjónsson, sem hann nefnir “Úr
söngvum til Svanfríðar.” Öll eru kvæði þessi
vel gerð, og hljóma vel í eyrum, sérstaklega
vísurnar “Er lauf taka að gróa”' og “Sól-
stöðunótt. ” Einnig munu yísurnar “Laxá
niðar á hrjúfu hrauni,” snerta viðkvæma
strengi, í hjörtum gamalla Þingeyinga, að
minsta kosti. Síðari vísan er þannig:
“Laxá niðar í hrjúfu hrauni,
hrynur í djúpan sjó.—
Á Syðrafjallsengi er sólskin,
sólskin um Jarlsstaðamó.
Alftirnar kvaka á Fögrufit.
í Fellsmúla er þögul ró.
Þar vorar um Vatnshlíðarskóg.”
“Islenzk kirkja” heitir mjög skarplega
ritað erindi eftir Pál Þorleifsson. Fer hann
þungum orðum um þá, sem sífelt herja á
kirkjunnar menn og starf þeirra, og færir
góða vörn fyrir máli sínu. Br hann trúaður
á framtíð kirkjunnar á Islandi, ef hún ekki
bregst köllun sinni.
Einnig er í þessu hefti þýðing á hinu
fagra rússneska betjukvæði “Stenka Rosin”
eða “Volga—Volga. ”. Jochum M. Eggerts-
son þýðir og tekst vel.
“Hrímskógur,” smásaga eftir Helga
Valtýsson er vel sögð og skáldleg, en ekki
laust við að stíllinn sé tilgerðarlegur.
Sveinn ritstjóri skrifar “Frá Hnitbjörg-
um, ” grein um nokkur verk Einars Jónsson-
ar. Fylgja sjö myndir af listaverkum Einars,
hver annari ágætari.
“Esperanto og enska,” er vel rökstudd
og skynsamleg grein eftir Þorstein Þorsteins-
son. Þó mun það varla á annara færi en
Þóúbergs Þórðarsonar, að skrifa þannig um
esperanto að skemtilegt sé til aflestrar,
Þá ritar Ólafur Lárusson “Sambands-
lögin fimtán ára.” Er það fróðleg grein og
samin af þekkingu og vandvirkni.
“Eftirköst” er smásaga eftir Bjartmar
Guðmundsson, son Guðmundar skálds Frið-
jónssonar á Sandi. Mun saga þessi vera eitt
af því fyrsta, sem séðst hefir eftir hann á
prenti; er hún þó alt annað en viðvaningsleg,
og getur vel svo farið að hann jafnist á við
föður sinn, með tíð og tíma,.þótt enn eigi hann
alllangt í land.
Stjörnuspá Jóns Árnasonar, “Hvað
segja stjörnurnar um árið 1934” er að finna
á öðrum stað í blaðinu og getur hver lagt á
hana þann dóm, er honum lýst. Annars á
hún ekki að koma í stað Islandsfrétta, en gam-
an er að sjá þetta sýnishorn stjörnuspádóm-
anna, sem nú birtist í fyrsta sinn í íslenzku
tímariti, það vér bezt vitum.
Kvæði Böðvars frá Hníf.sdal “Að
Nausti” er frumlega ort og kröftuglega. Það
verður einnig birt hér í blaðinu.
II.
Arsrit Jóns Bjarnusonar skóla
Þetta mun vera annað sinn, sem skólinn
hefir ráðist í að gefa út árbók, eða ársrit. Hið
fyrsta kom út í fyrra vetur og fékk hvarvetna
góðar viðtökur. Ýmsir merkir menn fóru þá
lofsamlegum orðum um ritið og það að verð-
ugu.
Þessa árs rit er með svipaðri gerð og það
í fyrra og hefir verið vandað til efnis, útlits
og innihalds eftir því sem föng voru til.
Nokkrar ágætar myndir prýða ritið. Er
þar fremst mynd af Jáni heitnum Bjarnasyni,
þá eru myndir af öllum þeim, sem útskrifuð-
ust af skólanum í fyrravor, dréngjum og
stúlkum. Einnig er þar mynd af Mr. H. J.
I Stephenson, B.A., forseta hins nýstofnaða fé-
lags “The Alumni Association of Jón Bjarna-
son Academy. ”
Séra Rúnólfur Marteinsson skrifar inn-
gansorð og gefur um leið stutt yfirlit yfir
starf skólans síðastliðið ár.
Næst er löng grein eftir Col. H. M. Hann-
esson, ‘ ‘ Some Observations Based on the Con-
stitution and Laws of the Old Icelandic Re-
public.” (Nokkrar athuganir bygðar á stjórn-
arskrá og löggjöf hins forn-íslenzka lýðveld-
is). Höf. virðist haffa mikla þekkingu á hinni
fornu löggjöf Islendinga, og margt er þar
skýrt athugað og ýmsar ályktanir hans ef-
laust réttar. Má vel lesa ritgerð þessa sér
til fróðleiks og ánægju.
H. J. Stephenson skrifar stutta grein um
hið nýja. nemenda-samband (Alumni Associ-
ation). Fer hann hlýjum orðum um skólann
og’ starf hans.
Dr. W. A. Mclntyre ritar einnig vandaða
grein um “The Meaning of Education” (Til-
gangur mentunarinnar og Rev. E. J. B.
Salter skrifar um Martein Lúter; gerir hann
efni sínu góð skil í stuttu máli.
Þá eru þar kveðju-ræður tveggja nem-
enda úr tólfta bekk, þeirra Valborg Nielsen
og Louisa Bailey. Ræður þessar voru fluttar
á skólaslita-samkomu vorið sem leið. Báðar
eru ræðurnar fremur snotrar og vel frá þeim
gengið.
Að ytra útliti er ritið hið þokkalegasta,
og skólanum til mikils sóma.
Til kaupenda “Lögbergs”
Um leið og' blaðið þakkar öllum þeim, sem
svo vel hafa brugðist við áskorun þess um að
greiða áskriftargjöld sín, neyðist það til að
endurtaka enn einu sinni þá beiðni, að þeir,
sem enn eru í skuld við blaðið, láti ekki undir
höfuð leggjast að greiða hana svo fljótt sem
auðið er.
Annars er það gleðiefni hve margir vilja
nú reyna að standa í skilum, þrátt fyrir erfið-
ar kringumstæður og sýnir þetta betur en
nokkuð annað hve íslendingum hér vestra er
ant um að blöðin geti haldist við. Margir
hafa nú þegar borgað blaðið fyrirfram, og
vilja þeir, sem annast um fjárhag þess koma
á þeirri reglu að allir borgi þannig, eins og>
viðgengst um önnur blöð. Með því móti er
mun hægara að koma blaðaútgáfunni aftur á
traustan fjárhagslegan grundvöll.
Rétt þykir að taka fram að blaðið treyst
ist ekki að verða við þeim tilmælum sumra
kaupenda að þeim sé gefinn stór afsláttur á
skuldum sínum. Slíkt væri óréttlátt gagnvart
þeim, sem ætíð hafa staðið í skilum, og myndi
þeim finnast, og það réttilega, að þeim væri
hlunnindi veitt, sem sízt hefðu til þess unnið.
Að vísu eru þeir ekki margir, sem þessa af-
stöðu hafa tekið, og í þeim tilfellum eflaust
fremur af því að þeir treysta sér naumast að
greiða skuld sína að fullu, en að þeir vilji
nokkurn svíkja. Samt sem áður gerir þetta
innheimtumönnum óhægt um vik og veldur ó-
ánægju og leiðindum.
Smávegis
Einn af merkustu stjórnmálamönnum,
sem nú eru uppi er Mustapha Kemal Pasha,
stjómarformaður og einveldisherra Tyrk-
lands.
Þjóð hans þykir hafa tekið svo miklum
framförum síðastliðin 10 ár, að Tyrkland
megi nú teljast ein mesta framfara Jtjóð
heimsins.
Tyrkir voru fyr á árum mjög gamaldags
og sérvitrir í háttum sínum. Þessu vildi
Kemal breyta og byrjaði með því að láta
skera hár og skegg allra karlmanna að vest-
rænum sið. Þá hefir hann bætt hag kvenna
á ýmsan hátt og gefið þeim fullkomið frelsi.
Nú }>urfa þær ekki lengur að hylja andlit sín
þegar })ær sjást á almannafæri, né fara að öllu
leyti eftir fyrirskipunum karlmanna.
Síðustu fréttir herma að nú hafi hann
látið það boð út ganga að hér eftir verði allir
góðir Tvrkir að vera komnir í rúmið ekki
seinna en klukkan hálf tólf. Klukkan ellefu
hætta allir bílar og strætisvagnar að ganga,
og finnist nokkrir á götum úti eftir þann
tíma, verður þeim hegnt.
Islandica 1933
Eftir prófessor Richard Beck.
Halldór prófessor Hermannsson
heldur dyggilega áfram þarfri og
þakkarverðri starfsemi sinni í þá átt,
að auka þekkingu og áhuga á ís-
lenzkum fræðum meðal enskumæl-
andi lærdómsmanna og annara fróð-
leikshneigðra lesenda. Islandica hans
fyrir árið 1933 kom út á liðnu surnri,
og er það tuttugasta og þriðja bindi
þessa eftirtektarverða og nytsama
ritsafns; ber sú upptalning ein óræk-
an vott um elju Halldórs í fræði-
störfum og hefir hann þó margt ann-
að merkilegt unnið.
I’etta nýjasta bindi Islandica er
bókfræðileg lýsing á islenzkum forn-
bókmentum og nefnist Old Icelandic
Literature. (A Biographical Essay).
Er vísindalega með efnið farið eins
og viðurkendum fræðimanni hæfir,
en frásögnin er jafnframt öll svo
lipur og ljós, að sæmilega skilnings-
góður lesandi hlýtur bæði að njóta
hennar til fullnustu og hafa ánægju
af henni; enda er rit þetta sérstak-
lega samið með það fyrir augum, að
ná til sem flestra, lærðra og ólærðra.
í bók þessari er í stuttu máli lýst
öllum hinum helztu útgáfum og þýð-
ingum af íslenzkum fornritum víðs-
vegar um lönd, og rakin í höfuð-
dráttum saga markverðustu félaga
og stofnana, sem unnið hafa að út-
breiðslu þeirra. Verður slík frá-
sögn einnig, óbeinlínis,, lýsing á
viðtækum áhrifum fornrita vorra og
á því hvernig straumar frá þeim hafa
runnið í meginkvíslir bókmentalegra
hreyfinga á liðnum öldum. Útgáf-
urnar og þýðingarnar, en um þær
fjallar aðal kafli ritsins, eru flokk-
aðar eftir hlutaðeigandi löndum, og
er það heppileg og skipuleg niður-
röðun. Auk íslands sjálfs koma hér
þessi lönd við sögu: “Danmörk,
Ncfregur, Svíþjóð, Þýzkaland, Hol-
land, England, Amerika, Erakkland,
Spánn, ítalía, Rússland, Pólland,
Tékkóslóvakia, Ungverjaland og
Finnland. Eins og við mátti búast,
sýpir lýsing þessi, að islenzk forn-
rit hafa náð mestri útbreiöslu, utan
íslands, hjá frændþjóðum vorum á
Norðurlöndum, í Þýzkalandi og á
Englandi.
Annar kafli ritsins segir frá út-
gáfufjölda og þýðinga einstakra
rita. Til fróðleiks má geta þess, að
til eru eitthvað tutugu og fimm
heildar-útgáfur af Sæmundar Eddu,
auk átta af nokkrum hluta hennar,
en þýdd hefir hún verið öll, eða að
nokkru leyti, á eftirfylgjandi tung-
ur: dönsku, hollenzku, ensku,
frönsku, þýzku, ungversku, ítölsku,
latínu, norsku, pólsku, rússnesku,
spænsku og sænsku; á sum málin
hefir hún verið þýdd margsinnis;
þannig er hún til í átta heildar-þýð-
ingum á dönsku, niu á þýzku og sex
á sænsku. Af íslendingasögum hef-
ir Gunnlaugs saga ormstungu orðið
lang víðförlust; hún er til í tuttugu
og einni útgáfu og samtals í þrjátíu
og sjö þýðingum á tíu tungumálum.
Af Njálu og mörgum öðrum íslend-
ingasögum er einnig fjöldinn allur
af útgáfum og þýðingum; sama máli
gegnir um Konungasögurnar, sér í
lagi Heimskringlu Snorra Sturlu-
sonar og um Fornaldarsögu Norð-
urlanda, en af þeim hafa Friðþjófs-
saga og Völsungasaga orðið ástsæl-
astar erjendis.
Þriðji partur bókarinnar er gagn-
orð lýsing á prentun og öðrum frá-
gangi á umræddum útgáfum og þýð-
ingum af íslenzkum fornritum; all-
ur þorri þeirra hefir að vísu verið
prentaður í hversdagslegum útgáf-
um; en samt eru til hreint ekki fáar
skrautútgáfur af þeim, stundum
prýddar myndum eftir kunna lista-
menn. Má þar til dæmis nefna
hina glæsilegu útgáfu Storms af
Heimskringlu (1899), sem sex
snillingar Norðmanna lögðu saman
að prýða ágætum myndum, og Her-
rriannsson réttilega telur afbragð í
sinni röð. Kormákssögu-þýðing
þeirra dr. Jóns Stefánsonar og W.
G. Collingwoods (1902) er einnig
hin prýðilegasta, og valda þar ekki
minstu um hinar snildarlegu lit-
myndir hins síðarr.efnda af íslenzku
landslagi. Enn aðrar vandaðar og
skrautlegar útgáfur íslenzkra forn-
í melr en þriðjung aldar hafa Dodd’s
Kidney Pills verið viðurkendar rétta
meðalið við bakverk, gigt, þvagteppu
og mörgum öðrum sjúkdðmum. Fást hjá
öllum lyfsölum, fyrir 50c askjan, eða
sex öskjur fyrir $2.50, eða beint frá The
Dodd’s Medicine Co., Ltd., Toronto, ef
borgun fylgir.
rita mætti einnig telja, en hér skal
staðar numið.
Loks er niðurlagskafli ritsins
(Epilogue), sem mörgum mun
þykja hvað mesttir matur í, þó alt
sé það hið fróðlegasta og greinar-
bezta. Kemur Hermannsson þar
fram með afar tím-abærar og merki-
legar tillögur um betra skipulag á
útgáfu íslenzkra fornrita og aukið
samstarf með þeim stofnunum á
Norðurlöndum (og annarsstaðar),
sem vinna að slíkum útgáfum. Eðli-
lega hafa þessar tillögur sætt mót-
spyrnu sumra, sem Hermannsson
telur verið hafa óforsjála og einræna
í útgáfustarfseminni; en þær hafa
þegar vakið miikla athygli í Dan-
tnörku, og í íslenzkum blöðum er
þess nýlega getið, að dr. Sigurður
Nordal telji líklegt, að þær nái fram
að ganga. Væru það hin æskileg-
ustu málalok, því að þær miða ein-
dregið að því marki, að koma út-
gáfum og þýðingum af íslenzkum
fornritum sem greiðast og sem víð-
ast í hendur fræðimanna og alþýðu
út um heim.
Fyrir þetta rit sitt, eins og hin
fyrri í Islandica-safninu, sem öll eru
íslandi og Islendingum á einhvern
hátt til þarfa, verðskuldar Her-
mannsson þökk landa sinna og hlý-
hug. Slíkrar útbreiðslustarfsemi og
hann hefir með höndum verður enn
um langt skeið brýn þörf út um
lönd; mikill hluti almennings þar
situr enn í svarta myrkri hvað snert-
ir þekkingu á íslandi og íslending-
um. En er til þess kemur, að veita
einhverri þekkingarglætu inn í það
myrkur, verður sú fræðsla, þó færö
sé í alþýðlegan búning, sem byggist
á hógværri og traustri fræðimensku,
affarasælli þegar til lengdar lætur,
heldur en innantómt orðaglamur.
Að Nausti
Nú eru Naust í eyði.
Nú er horfin veiði
af miðunum fyrir framan.
Forðum þótti gaman
flata fiska’ að draga
fram af Þönglaskaga.
Blóndi bjó að Nausti,
bæði að vori og hausti
hrjóstrugt var þar heldur,
hraun og sandur veldur.
Hentast þótti' að hafa
einn hest—og tvær á klafa.
Létt og lítil slægja,
langt til næstu bæja,
en sauðfjárbeit því betri,
ei brást á hörðum vetri,
auð var alt af f jara
og alveg full af þara.
Bóndi bjó að Nausti,
bæði að vori og hausti
bylgju braut á skeri,
björg ei þraut í veri.
Bátinn bar frá landi.
Börnin léku í sandi.
Hundur hrafna elti,
hljóp og stökk og gelti.
Bóndi báti lenti,
brátt upp veiði henti,
hóf svo skip á hlunnum,
hvalbeinsflögum þunnum.
Kona kom frá bænum*
með krakka nið’r að sænum,
sótti sér þar fiskinn
að sjóða og færa á diskinn.
Bóndi bjó að Nausti,
bæði að vori og hausti
svignuðu rár hjá sænum
suður og nið’r af bænum
undir fiskiföngum.
Fullur hjallijr löngum.
Börnin uxu óðum,
og á þessum slóðum
alt of afskekt þótti.
Og er fram í sótti,
bræður burtu fóru,
burt á skipi stóru,
þau, sem vélaveldi,
viti, stáli og eldi
etja Ægi móti
i öllu veðraróti.
Systur seinna fcru,
sóttu í þorpin stóru.
Þar eru húsin hærri,
himinn blárri og stærri,
meiri möguleikar,
meyjar hvergi smeikar,
og karlmenn þeir, sem kunna
konum heitt að unna,
með gull og græna skóga,
gleði og skemtun nóga.
Bóndi bjó að Nausti,
bar á einu hausti
bein sín—inni í bænum.
Bárust hljóð frá sænum.
Gall í fuglageri,
gnægð í hverju skeri,
bylgju braut á sandi,
bátur stóð á landi.
Og að öðru hausti
enginn bjó að Nausti,
en aftur alla daga
út af Þönglaskaga
sáust suður um voga
svartir knerrir toga,
einir af þeim stóru,
er á þeir bræður fóru.
Hallaði síðla hausti,
heim eg kom að Nausti,
horfði á rústir hljóður
og hélaðan jarðargróður.
Hallar síðla hausti,
held eg burt frá Nausti,
hangir þoka í hlíðum,
hrafnar fljúga tíðum
eitthvað út með landi.
Ýfist brim á sandi.
Yfir sílum sjávar
svífa hvítir máfar. %
Viða er horfin veiði,
viða’ eru býli í eyði—.
Böðvar frá Hnífsdal.
RAUDHÆRD A EINNI NÓTTU
Það kemur fyrir að menn verði
gráhærðir á einni nóttu af einhverju
hryllilegu, sem fyrir þá kemur. En
að menn verði rauðhærðir á einni
nóttu er sjaldgæfara; nema það þá
verði með hjálp duglegrar hár-
greiðslukonu. Þetta kom þó fyrir
unga stúlku í ítalíu, sem heitir Eve-
lina Signorelli. Kvöld eitt kom hún
heim frá vinnu og kveikti á litlum
“brassero”, smáofni, sem hægt er að
bera með sér, og hitaður er með tré-
kolum. Áður en hún lagðist til
svefns, slökti hún á ofninum. En
liklega hefir logað áfram í kolun-
um, og af því myndast einskonar
gasreykur, sem breiðst hefir út um
herbergið. Víst er það, að um morg-
uninn fanst stúlkan meðvitundar-
laus í rúmi sínu. En brátt tókst að
vekja hana til meðvitundar. Tóku
foreldrar hennar þá eftir því, að hár
hennar var orðið ljósrautt.—Þann-
ig hafði gasið breytt háralit hennar
um nóttina.
—Mbl.
ÞÝSKIR FLÓTTAMENN MEGA
HVERFA HEIM AFTUR
Hinn 17. janúar gaf Göhring út
yfirlýsingu um það, að ekkert væri
á móti því, að Þjóðverjar, sem hafa
flust úr landi, hverfi heim aftur.
Þó er það tekið fram, að glæpa-
menn og menn, sem ekki hafa Þýsk-
an ríkisborgararétt sé ekki taldir þar
með. En ef þeir samt sem áður
hverfi aftur til Þýskalands, verði
glæpamennirnir afhentir réttvísinni
og hinir settir í fangabúðir, þangað
til ákvörðun verður tekin um það
hvað við þá skuli gera. Menn, sem
hafi rekið fjandsamlega undirróð-
ursstarfsemi gegn Þýskalandi er-
lendis, geti ekki búist við öðru en
fá makleg málagjöld, ef þeir komi
til Þýskalands, segir Göhring.
—Mbl.