Lögberg - 14.06.1934, Qupperneq 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 14. JÚNl, 1934.
Verndið börnin
Fyrir einstaklinginn—fööurinn og
móðurina, er barnið dýrmætasta,
helgasta eign heimilisins. ÞjóÖfé-
lagiÖ hefir samþykt þessa hugmynd,
—þessa tilfinningaríku hugsjón.
Stjórnir landanna hafa samþykt
hana meÖ þeim skilningi aÖ á nú-
tiÖarbarni byggist framtiÖ ríkisins
—þjóÖfélagsins. FélagslífiÖ lætur
sér ant um börnin. Kirkjan hefir
tekiÖ aÖ sér aÖ leiÖbeina ungdómin-
um í siÖfræÖilegri mentun. RíkiÖ
stonfar barnaskóla og hærri skóta til
uppfræÖslu barna í almennum fræÖ-
um, til undirbúnings undir fullorÖ-
inslífiÖ. Barnaverndunarfélög eru
til í sambandi—eða utan viÖ kirkj-
una. Allir virðast bera ást til barn-
anna. Allir vilja vara börnin við
hættum lífsins og vernda þau gagn-
vart þeim. Svo það sýnist nærri ó-
hugsandi að nokkuð verulega mis-
jafnt geti komið fyrir börnin. Þegar
þau skortir fæði eðá klæði, þá er
óðar komin hjálp úr öllum áttum.
Þegar þau verða veik, er læknirinn
jafnan við höndina, reiðubúinn aÖ
veita hjálp. Spítalinn stendur op-
inn fyrir þeim og hjúkrunarkonan | heilbrigðisfræðingar,
er þar reiðubúin að líkna. Og ná-
grannarnir vitja þeirra til að geta
glatt þau á meðan á veikindunum
stendur. Þetta er einn sá gleðileg-
asti vottur um vaxandi siðmenningu
vorra tíma.
En hvað gjörir þá vínbruggarinn hljóta að vHrða ofan á, að þeir séu
máli í því aÖ koma áfenginu á mark-
aðinn, aÖ lögleiða það, að mæla með
þvi og lögvernda það, séu allir svo
fáfróðir einfeldningar að þeir hafi
aldrei heyrt getið um eða orðið var-
ir við afleiðingar vindrykkjunnar,
hvorki á sjálfum sér eða öörum,
svo að það hafi getað að neinu leyti
ýft við samvisku þeirra?
Er hugsánlegt að alt það, sem
hefir verið rætt og ritað um bind-
indi, hafi alveg farið framhjá öllum
þeim, er á einhvern hátt hafa stutt
og verndað vinsölu?
Mannúðar vegna hefði eg feginn
kosið að geta sagt “já.” En vit mitt
og þekking á mönnum og málefnum
hlýtur að segja “nei”, frversu hrylli-
legt sem það er að verða að viður-
kenna slika mannvonsku meðal sið-
aðra manna. Því annaðhvort er til-
gangurinn góður eða vondur. Sé
tilgangurinn góður, þá lýsir hann
makalausum sauðarhætti. Þá ber
hann þess vott aÖ þessir mörgu
menn og konur skilja ekki eða sjá
hvað fram fer í þjóðfélaginu um-
hverfis, og likist helst óvita börnum.
Og af því að í þessum flokki eru
embættismenn og fulltrúar þjóða,
efnafræðingar, meðalafræðingar,
siðfræðingar,
mentamálafræðfngar, iðnfræðingar
og starfsmenn að ógleymdum réttar-
farsfræðingum, þá sýnist hreint ó-
hugsandi að þessar mannfélagsstétt-
ir og einstaklingar séu allir slíkir
hálfvitar. Virðist því hin hliðin
og vínsalinn fyrir börnin? Brugg-
arinn býr til áfenga drykki af öllum
tegundum,—og vínsalinn sér um að
finna markaðinn
kröfum fólksins.
feðurna, svo þeir geti komið enn þá
í frekara lagi kærulitlir um almenna
velferð. Og að eigin hagsmunir og
sjálfselska sitji í fyrirrúmi fyrir
til að fullnægja | mannúðinni, þrátt fyrir hjartnæmar
Hann vill gleðja og þráfeldar kærleiks yfirlýsingar.
Væu barnavinirnir sjálfum sér
stoð í þvi efni. Þér getið einmg
skrifað mér, eg kem því á framfæri
S. B. Benedictsson.
Áritun stór-ritara er:
Miss S. Eydal, G. Sec.
745 Alverstone St., Winnipeg.
Áritun mín er:
S. B. Btenedictsson, G.S.J.W.,
551 Maryland St., Winnipeg.
glaðari og elskuríkari heim til konu samkvæmir, myndu þeir ekki vilja
og barna, eftir vel unnið dagsverk. vita börnin gjörð að fórnardýrum
Hann vill lífga upp félagslifið, auka vinvaldsins. Þeir gætu ekki hugsað
gleði og velsæmi samsætanna, gjöra
danssamkomur unga fólksins enn
f jörugri og yndisríkari. Hann, með
víninu, vill skerpa vitsmuni stjórn-
málamannanna, lögmannanna, lækn-
anna, prestanna og dómaranna.
Hann vill jafnvel hressa upp sál og
samvizku hengjarans, áður en hann
gengur til ins mikla verks, að full-
nægja réttlætinu. Já, hann vill
gleðja alla og vera þjóðfélaginu til
góðs og uppbyggingar. Vel og gott.
Og bjórstofan — svínastían — er
stofnsett á hentugum stað í bygð og
bæ, svo að sem flestir, helzt allir,
geti notið þeirrar blessunar, sem
hún ávalt ber í skauti sínu.
Þannig hljóta allir vinbruggarar
og vínsölumenn að hugsa. Og þannig
hljóta allir þeir að hugsa, sem greiða
atkvæði með vínverzlun. Og þann-
ig hljóta allar stjórnir að hugsa,
sem vilja taka að sér umboðssölu og
útbýtingu á áfengum drykkjum
Annað væri óhugsandi i nokkru sið-
mentuðu þjóðfélagi, þar sem öllum
er svo hjartanlega ant um börnin.
Og um þetta væri svo ekki meira að
segja, ef að það sem eg hefi tekið
fram væri satt og rétt og öllum feðr-
um og mæðrum gæti sýnst það þann-
ig. Ef orsök og afleiðing gætu ver-
ið svona gagnstæðar.
Á öllum öldum hafa verið ti/
menn og konur— feður og mæður
—sem sáu einungis illar afleiðing-
ar af ofdrykkju. Var af því sú. á
lyktun dregin að orsökin hlyti að
vera slæm—áfengið sjálft. Og nýrri
tima vísindi hafa sannað að alcohol
er dauðlegt eitur fyrir menn og
skepnur. Svo, þó að það sé krydd-
að með ýmsum efnum og þynt út
með vatni, þá samt sé það eitur, og
verki þannig á líf og heilsu manna
—ilt eitt—í samræmi við, eðli þess
rétt eins og hvert annað eitur, og sé
aðeins læknisins meðfæri að með-
höndla það eins og hvert annað eit-
urlyf. Að áfengið sé óhæft til dag-
legrar drykkju og ætti þvi ekki að
komast í hendur almennings og sizt
af öllu barna og unglinga.
Þessa skoðun hefir reynslan og
heilbrigð skynsemi sannað, reynsla
margra alda, reynsla, sár og bitur.
Og á þeirri reynslu byggja bind-
indismenn skoðanir og kenningar
sínar. Er sú skoðun orðin mjög al-
menn.
Er það nú með nokkru móti hugs-
anlegt að allir þeir, sem hlut eiga að
til þess að til væru nokkur drykkju-
manna heimili. Þeir gætu ekki þol-
að að unglingarnir sæjust ölvaðir.
Þeir myndu gráta fögrum tárum yf-
ir þeirri hugsun að æskan yrði út-
ötuð í slori ofdrykkjunnar. Þeir
myndu hugsa: “Hvílik óhæfa að
drukkin æska nútímans eigi að taka
við stjórn ins komanda! Hvílíkur
þjóðararfur!”
Þér foreldrar munuð kanske svara
mér: “Hvað á að gjöra? Hvað er
hægt að gjöra?” Mitt svar við því
yrði aðeins þetta: Fyrst af öllu er
að reyna að sjá inar virkilegu hliðar
þessa máls. Þar næst að vera sjálf-
um sér trúr.
Það er mjög létt verk að vera
bindindismaður. Aðeins það, að
byrja aldrei að drekka. Hitt er
miklu erfiðara að hætta að drekka.
Það er hverju orði sannara, að
hver einn getur litlu orkað út af fyr
ir sig, í baráttunni fyrir heill og
vernd barnanna, hvað áfengisnautn
snertir. En svo er það orðið í öll-
um málum. Félagsbundin athöfn er
nauðsynleg í öllum málum hvort
heldur er til ills eða góðs. Vinverzl-
unin er bundin sterkum félagsbönd-
um. Og það gjörir hana enn ægi-
legri. Hún er vaíd—öflugt auðvald
innan þjóðvalda heimsins. Það er
því nauðsynlegt fyrir bindindismenn
að bindast félagslega á sama hátt.
Sú er nú þeirra eina von.
Og þess vegna, kæru feður og
mæður, bindist öflugum félagsbönd-
um til verndar barnanna yðar.
Þeirra líkamlega og andlega velferð
er í veði. Stór hætta liggur fyrir
dyrum á þessum viðsjálverðu tím-
um.
Myndið bindindisdeildir í hverri
bygð og kennið börnum yðar að
starfa i félagsmálum. Hefjið starf-
ið með einbeittum huga og munið
þér þá finna fáa mótstöðumenn, því
langflestir menn eru bindindisvinir í
hjarta sínu. Og allir foreldrar elska
börnin sin nógu mikið til að vilja
þeim vel.
Börnin er dýrmætasta eign hvers
þjóðfélags. Um fram alt verndið
börnin yðar. Með því eruð þér að
vernda þjóðfélagið og siðmenning-
una. Það er bæði skylda yðar og
sómi.
Viðvíkjandi deildamyndun getið
þér skrifað ritara stórstúku Mani-
toba, ef þér æskið eftir einhverri að-
Ein lítil athugasemd
við “Mola úr Fingrafrœði” S. B
Benedictssonar, með ofurlitlnm leið
réttingum og fáeinum viðauknm.
f “Lögbergi”, sem mér barst
hendur fyrir fáum dögum, rak eg
augun í fyrirsögn á grein, svohljóð
andi: “Molar úr Fingratræði.
Flaug mér strax í hug, að hér væri
ný fræðigrein á ferðinni, sem eg
hefði ekki fyr heyrt getið. “Fingra
fræði!” Ef til vill eitthvað skylc
höfuðkúpufræði, andlitsfræði, o.
frv. Og nú geta menn lært að
þekkja lyndiseinkunnir og skapgerð
manna af fingrunum einum, hugs
aði eg, og látið höfuð og andlit eiga
sig. En svo þegar eg nú för að
lesa greinina, sem fylgdi þessari
fyrirsögn, þá sá eg brátt, að hug
mynd sú, er eg hafði skapað mér
um innihaldið var röng. Gladdi það
mig stórlega, því að eg er lítið gef
inn fyrir þau “vísindi,” sem kenna
“karakter” 'lestur.
Eg hafði sérstaklega gaman af
þessari grein Sigfúsar, vegna þess
að hún fjallar um islenzkt tímatal
Eg fór yfir allar tölurnar, sem höf-
undurinn gefur um sumar-páska á
19. og 20. öld, og mega lesendur
blaðsins reiða sig á, að það er alt
hárrétt, sem þar stendur. En hann
hefir í ógáti gleymt árinu 1832; þá
koma páskar 22. apríl, en sumar 19,
april. Sömuleiðis vantar á listann
árið 1984; þá koma páskar enn 22.
apríl, en sumar þann 19.
Því miður hafa nokkrar villur
slæðst inn hjá höf. í greinarnar um
árin 930 og 1930. Vona að hann
misvirði ekki þótt eg taki mér
Bessa-leyfi, i mesta bróðerni, að
lagfæra sumt af þeim villum.
Hver sá, sem ætlar sér þá dul, að
fastákveða sumarkomu og setning
Alþingis árið 930, hættir sér út á
hálan ís. Og eitt er víst, og það er,
að hvorki kom sumar 20. apríl, né
Alþingi hófst 22. júní á því ári,
eins og S. B. B. segir, af þeirri ein-
földu ástæðu, að 20. april féll á
þriðjudag og 22. júní símuleiðis.
Sumarkoma var á einlægu reiki á
því tímabili, vegna þess, að ár var þá
talið 52 vikur réttar, og því tæpum
1-1/4 degi of stutt. “Sumar munaþi
aptr til várs,” segir Ari fróði.
Þorkell veðurstofustjóri í Reykja-
vík, Þorkelsson, mun einna fróðast-
ur þeirra manna íslenzkra, sem nú
eru á lífi, um íslenzkt tímatal að
fornu; hefir hann gert ítarlegar
rannsóknir í því efni og birt um það
á prenti margar, afar fróðlegar rit-
gerðir í Skírni og víðar. Þorkell
telur líklegt, að 930 hafi sumarmái
verið á fimtudaginn 22. apríl. Þá
má og telja sennilegt, að samkoma
sú, er setti fyrsta Alþingi hafi haf-
izt á fimtudaginn 24. júní, og að
þeirri skoðun hallast Einar Arnórs-
son (Sjá Skírni CIV., bls. 32).
Alþingi hófst á fimtudaginn í 10.
viku sumars fram að árinu 1000, en
eftir það viku síðar (fimtudaginn i
11. viku sumars). Þessu ákvæði var
:ylgt til 1271. Þá bauð Járnsíða og
síðan Jónsbók að menn skyldi komn-
ir til þings, eigi síðar en Péturs-
messu aptan (29. júní), og hélzt
það til 1700. Með innleiðingu nýja
stíls árið 1700 var setning Alþingis
hleypt fram til Seljumannamessu
(8. júlí), og loks var með konungs-
bréfi 1754 boðið, að Alþingi skyldi
framvegis byrja 3. júlí.
Um sumarkomu er það að segja,
að árið 1000, eða stuttu síðar, þá
er kristni hafði verið lögtekin á ís-
landi, mun hafa verið skipað svo
fyrir, að sumar skyldi koma þann
fimtudag, er fellur inn 9.-15. apríl,
að þeim dögum báðum meðtöldum.
Þetta ákvæði er að finna í Rímbeglu
og öðrum gömlum rímritgerðum og
hljóðar svo: “Sumar scal eigi koma
nærr Mariomesso of fösto heldr en
xv. nóttom epter. oc eigi firr enn
einni nótt oc xx°. oc scal enn fimte
í meir en þriðjung aldar hafa Dodd’s
Kidney Pills verið viðurkendar rétta
meðalið við hakverk, gigt, þvagteppu
og mörgum öðrum sjúkdómum. Fást hjá
öllum lyfsölum, fyrir 50c askjan, eða
sex öskjur fyrir $2.50, eða beint frá The
Dodd’s Medicine Co., Dtd., Toronto, ef
borgun fylgir.
dagr fyrstr í sumre.” Maríumessa
á föstu (Boðunardagur Maríu) er
25. marz, svo hérmeð er sumarkoma
íastákveðin 9.-15. apríl. Þetta
ákvæði um sumarkomu hélzt óbrevtt
hartnær 700 ár, eða þangað til nýi
stíll var tekinn upp árið 1700.
Páskar og aðrar hátiðir kristinna
manna hafa að Hkindum ekki verið
haldnar á íslandi, er Alþingi var
stofnað 930. Landið var þá víst aft-
ur orðið alheiðið, að minsta kost
ber hin fyrsta löggjöf engar menjai
kristinnar trúar. En það er vanda
lítið, að setja páskum og öðrum
merkisdögum kirkjunnar réttan
mánaðardag. Talsverður ruglingur
er lika á þeirri dagsetningu hjá S.
B. B.
Svo að lesendur blaðsins geti bet
ur glöggvað sig á því, sem hér hefir
verið stuttlega minzt á,„þá set eg hér
lista Sigfúsar yfir 930, eins og hann
var í “Lögbergi” 24. maí, þ. á. og
læt svo fylgja þær leiðréttingar, sem
eg hefi drepið á hér að ofan.
S. B. B.
“Fyrsta Alþingi Islands var þald-
ið 22. júní, á fimtudag, 930.
Þá kom tunglið 8. júní og var
fult þann 22.
Fardagar byrjuðu 1. júní.
Sumar kom 20. april.
Vetur kom 21. október.
Páskar komu 2. apríl.
Níuvikna fasta kom 29. janúar.
Hvítasunna kom 21. maí.
Þorri kom 20. janúar.
Jóladaginn bar upp á mánudag.
Gullna tala 19—Sdb. A.”
Leiðréttingar:
22. jún, 930 bar upp á þriðjudag.
Alþingi gæti hafa komið saman
næsta fimtudag, 24. júní.
Sumar hefir að likindum komið
22. april.
Fardagar hefðu þá byrjað 3. júní.
Þorri 22. janúar og vetur 23.
október.
Páskar komu 28. marz árið 930.
Níuvikna fasta 25. janúar, og
Hvítasunna 16. maí.
Jóladaginn bar upp á laugardag.
Gyllinital var 19.
Sunnudagsbókstafur C.
Af ofanrituðu sést,' að gyllinital-
ið er þð rétt hjá Sigfúsi. Og eins
er með tunglið: það er eins rétt og
unt er að ákveða það með rímregl-
um.
íslenzka tímatalið fyrir Alþing-
ishátíðarárið 1930 er rétt hjá S. B.
B., en páskar komu þá 20. apríl,
ekki 13. apríl, eins og hann segir.
Þarafleiðandi lætur Sigfús níuvikna
föstu og hvítasunnu koma viku fyr
en rétt er. Tunglið er líka í stak-
asta ólagi, því að það kom þá 26.
júní, en ekki þann 15.
Samkvæmt boði Friðriks Dan-
merkurkonungs fjórða, var nýi stíll
innleiddur á Islandi árið 1700. 16.
nóvember á því ári var á laugardag
og skyldi sunnudagurinn, sem þá
var að morgni, teljast 28. nóvember.
Með öðrum orðum: hér var slept úr
11. dögum. 17. til 27. nóvember
1700 hafa aldrei verið til á Islandi,
og engir því fæðst eða dáið þá daga.
Laugardaginn 16. nóvember 1700
var sunnudagsbókstafur F; morg-
uninn eftir, á sunnudaginn var nú
sunnudagsbókstafur orðinn C.
Margt fleira kemur í huga manns
þegar minst er á tímatalið á íslandi,
en hér verður nú að nema staðar að
sinni.
Svo vona eg að S. B. B. reiðist
mér ekki fyrir þessar athugasemdir
og leiðréttingar. Tilgangur minn
var alls ekki að áfella, heldur aðeins
löngun til að lagfæra það, sem virt-
ist vera miður rétt.
Bremerton, Wash., 4. júlí, 1934.
Sveinn Arnason.
Vér norðmenn
(Tileinkað Einar Hilsen)
NorSmenn fyrr námu lönd,
norræna bygðu strönd.
Sægarpar sigldu þrátt
sól með í vesturátt.
Hinn norræni andi er
útþrá—þar lifum vér.
Loga þau ljósin há
lífssviði voru á.
Yér námum Noreg fyrr.
Norðlægar opnast dyr
frelsi og framaþrá,
fornaldarslóðum á.
Islancl fann Ingólfur,
Arnar er kennist bur.
Norrænn í húð og hár
lióf íslands þúsund ár.
Eiríkur rauði rann,
ránarsvið, Grænland fann.
Landfundur Leifs er æ
ljóisblik í tímans sæ.
Helmingur hnattar vors
hámark var norræns þors!
Vel glæðir Vínlandssál
víkinga’ að snarki bál.
Hilsen, sem heimleið fer,
honum nú fela ber:
Birti vorn bræðravott,
bræðsluþel furðu gott.
Norrænir allir enn,
íslenzkir, norskir menn,
burtför við Hilsens hér
heillum það norrænt er.
0. T. Johnson.
Norðmaður
(Peer Storeygard)
/
Slokkni allir eldar
ættjörð fjær,
dugþjóð norræn dregin
dauða nær—
vakin Vesturálfu
víga-öld!
Samt nú saman eigum
sann-norskt kvöld.
Norskur þú og norrænn
nærir önd,
hug þar heilög glæðir
heimaströnd.
Yzt í úthafs-landi
átt þú bál;
anda þínum ómar
íslenzkt mál.
Egils táp þig örvar.
Ingólfs far
nær til Njáls og Snorra.
Njáll vor þar:
Vörður landsins laga,
lýðræns þors,
Islands árdagsroði
eilífs vors.
Norskur þú og norrænn,
njóttu lífs!
Verji þig frá valdi
voða. ogkífs.
Að þinn anda glæðir
íslenzkt mál.
Heill sé horskum niðja!
Heill 0g—skál!
0. T. Johnson.
'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Ungmennablað
Þjóðræknisfélagsins
“Heiður og þökk á ÞjóSræknisfé-
lagið skilið fyrir að koma þessu á
stað. Mun blað þetta koma sérstak-
lega vel að notum úti á landsbygð-
inni, þar sem mæður verða sjálfar
í hjáverkum sínum að uppfræða
börn sín i móðurmálinu.”
Þetta er tekið úr bréfi, er eg fékk
með áskriftargjaldi fyrir hinu nýja
Ungmennablaði Þjóðræknisfélags-
ins. Mörg bréf af þessu tagi langar
mig til að fá áður en blaðið fer að
koma út. Það hefir ávalt verið
skoðun min, og er enn, að barna-
blað ætti nauðsynlegt erindi inn á
hvert vestur-íslenzkt heimili. Ef vel
er efnt til efnis í slíkt blað, þá vek-
ur það sjálfstæði í hugsun og starfi
unglingsins strax í æsku og hvetur
hann til að taka þátt í heildarstarfi
með öðrum unglingum víðsvegar;
fyrir utan það ómetanlega menning-
argildi, sem útgáfa slíks blaðs hlýtur
að hafa i för með sér. Mig langar
til að sjá að eitt þúsund vestur-ís-
lenzk ungmenni verði búin að skrifa
sig fyrir blaðinu áður en það fer að
koma út í haust. Eg er sannfærður
um að meir en 1000 ungmenni lang-
ar til að vera skrifuð fyrir slíku
blaði, og eiga það sjálf, og hjálpa
til að gera það að málgagni og
menningarafli vestur-íslenzkrar
æsku. Þetta er ekkert gróða fyrir-
tæki, því 50C ársgjald borgar ekki
kostnað, nema mest af verkinu sé
gefið, heldur er þetta tilraun til að
bæta úr þörf, sem um of langt skeið
hefir verið vanrækt.
Þau áskriftargjöld, sem eg hefí
fengið hingað til eru öll utan af
landi, og þætti mér nú vænt um að
bæjar-börnin sýndu að þau væru
ekki eftirbátar bygðar-barna að
skrifa sig fyrir blaðinu. Enginn
unglingur þarf að vera feiminn eða
hræddur að skrifa mér bréf, mér
mun æfinlega þykja gaman og vænt
um að fá bréf frá íslenzkri æsku.
Sendið áskriftargjöld ykkar til und-
irritaðs að 1016 Dominion St., Win-
nipeg.
Bergthor Emil Johnson.