Lögberg - 14.06.1934, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 14. JÚNl, 1934.
5
trygga málefnum sínum, þá væri al-
varan meiri en hún er.
Já, Arinbjörn Bardal hefir verið
ötull starfsmaÖur í félaginu. Væru
komin saman io cent fyrir hvern
klukkutíma, sem hann hefir starfað
í þarfir bindindismálsins, og alt það
fé, sem hann hefir lagt því til í bein-
um peningum úr eigin vara, þá væri
þaÖ álitleg upphæð.
Arinbjörn Bardal er mesti alvöru-
maður, sem eg þekki og hann er líka
mesti æringi, sem eg hefi kynst, þeg-
ar svo býður viS aÖ horfa. Ham-
ingjan gefi bindindisbaráttunni sem
flesta menn líka Arinbirni Bardal.
Sig. Júl, Jóhannesson.
*
Okrýndur konungur
eða hetjan frá
Auleátad
Auknefni þessi eignaÖist skáldjöf-
urinn Björnstjerne Björnson hjá
þjóÖ sinni á efri árum æfinnar, og
lýsa þau harla vel aðdáun fólksins á
þessum stórbrotna og víðsýna af-
reksmanni og bændahöfðingja Aust-
urdala, sem með eldmóði og leiftr-
andi mælsku flutti áhugamál sín inn-
an lands og utan.
Veturinn i88i-’82 átti eg skóla-
vist á lýÖskólanum Vonarheimi vi8
Aulestad og kyntist þá Björnson
og f jölskyldu hans. Var eg oft sam-
vistum viÖ yngri börn Björnsons, er
þá voru í föðurgaröi, Einar, Berg-
ljótu, Erling og Dagnýu. Þau ræktu
með æskunnar alúð vináttu viÖ “ís-
lenzka frænda,” og var mér í þeim
fýlagsskap gatan greið aÖ heimilinu
glæsilega á Aulestad, en þar réÖi
ríkjum húsmóðirin, Karólina Björn-
son, og fagnaÖi gestum með rausn
og hugulsemi, sem minti mig á
Unni djúpúÖgu.
Fullur aldarhelmingur er nú lið-
inn frá því, aÖ eg skildi við þessa
æskuvini, og hefir fundum aldrei
saman borið á þeim tíma, þótt leiÖ
mín hafi nokkurum sinnum til Nor-
egs legiÖ. HugÖist eg því haustiÖ
1932 að verða viÖ tilmælum forsæt-
isráðherra Ásgeirs Ásgeirssonar og
mæta á aldarafmæli Björnsons i
Osló. En -sakir sjúkleika og annara
forfalla varð eg að hafna þeirri
för, og læt mér nú lynda fáein minn-
ingarorÖ um hetjuna.
Aldarafmæli Björnsons var, svo
sem kunnugt er, hátiðlegt haldið 8.
desember 1932 á ættjörðu skáldsins
og víðar meÖ mikilli og almennri
hluttekninguÖ en nokkurum vikum
áður var afhjúpaÖur veglegur minn-
isvarÖi Björnsons heima á Aulestad.
Veit eg ekki að nokkur hinna krýndu
eöa viöurkendu konunga Noregs
hafi tilkomumeiri bautastein hlotið,
nema Haraldur hárfagri við Hauga-
sund, þar sem sagnir segja, að
Snorri greypti járnkross í klettinn
við Haraldshaug, og nú eru stein-
súlur reistar umhverfis, ein fyrir
fylki hvert, er Haraldur tengdi i
ríkisheild.
Einnig hér á landi var aldaraf-
mælisins hátíðlega minst á nokkrum
stööum. Blöð og tímarit fluttu
lofsamleg ummæli um skáldjöfur-
inn og æfistarf hans. En af öllu,
sem hér var þá um skáldið skráÖ,
kveður mest að Aldarminningu
Björnsons eftir Ágúst próf. Bjarna-
son, sem af næmum skilningi á rit-
verkum Björnsons hefir lýst æfi-
starfi hans og eigindum einkar vel,
þótt eigi styddist hann við persónu-
leg kynni.
Björnson var aÖ ytra áliti, vexti
og vallarsýn, hið mesta glæsimenni,
þó bar enn meir frá andleg atgerfi
hans.
Björnson virtist skilja köllun sína
eins og siðbótarstarf, ekki aðeins
meÖ þjóÖ sinni, heldur einnig með
öllum skyldum þjóSurn. Þess vegna
kom hann svo víSa viÖ og lét sjaldan
dægurmálin hlutlaus hjá grannþjóð-
unum eða heima. Hann ferðaðist
sumar og vetur, innanlands og utan,
boðaði fundi og flutti hvarvetna á-
hugamálin meÖ skörulegri mælsku
og skáldlegum líkingum. Vöktu er-
mdin jafnan ánægju eða andúð, eft-
'r innræti og viðhorfi tilheyranda.
Máttur orðsins í munni Björn-
sons var með eindæmum, svo að
vart trúðu aðrir en þeir, sem heyrðu
hann tala í vígamóÖi áhugans, enda
Mrs. Sigríður Guðmundsson
Hún andaðist þann 27. maí, í Selkirk, Man. Hún var fædd
i febr. 1871, í Holtasveit í Rangárvallasýslu, voru foreldrar
hennar Þorsteinn Þorsteinsson og Jórunn Jónsdóttir. En upp-
alin var hún af móður sinni og stjúpa, Sveinbirni Jónssyni;
bjuggu þau í Prestshúsum í GarÖi. Systkini mun hún eiga á
lífi, eru þau á Suðurlandi.—Sigríður giftist Pétri Guðmunds-
syni; bjuggu þau í MiÖhúsuin í Garði. Fluttu vestur um haf
áriÖ igoojsettust aÖ á Gimli og bjuggu í Baldurshaga.-;—Börn
þeirra: Guðmundur, útgerÖarmaÖur á Gimli, kvæntur GuÖ-
nýju Sólmundsson; Sigurður, einnig útgerðarmaður, kvæntur
GuÖlaugu Brandson; Ólafía Ingibjörg, gift J. Hákonson skip-
stjóra í Selkirk; Mekkin, símamær á Gimli; Victoria, til heim-
ilis hjá systur sinni í Selkirk og Halldór Þorleifur, fiskimaÖur,
starfandi með bræÖrum sínum. Dánir ungir tveir synir þeirra
hjóna, Arinbjörn og Pétur. Óli druknaÖi 18. október 1931, 16
ára að aldri.—
Mann sinn misti Sigríður 21. júlí 1918, þá 52 ára aÖ aldri.
Þegar hann dó voru sum börn hennar á unglingsaldri, en önnur
í bernsku. MeÖ ágætri samvinnu eldri barnanna, sótti hún fram
til sigurs og var með þeim ágæt sambúÖ og gott samfélag, svo
óvíÖa munu dæmi til fegurri samvinnu. Fóru kjör og hagur
batnandi.
SigríÖur var gáfuÖ kona, hjálpsöm viÖ bágstadda, glaÖ-
lynd og var gott til vina, en gaf sig lítiÖ viÖ félagsskap. Hin
siðari ár stóÖ heilsa hennar völtum fæti; mun hún vart hafa
náS sér eftir fráfall drengsins, er hún misti á sviplegan hátt.
Jarðarför hennar, sem var mjög fjölmenn fór fram frá heim-
ilinu og frá lútersku kirkjunni á Gimli, 30. maí. Sóknarprest-
urinn þar, sérá Jóhann Bjarnason, og sá er linur þessar ritar,
tóku þátt í kveðjuathöfninni.
S. Ó.
var aðsókn að málfundum hans um
bygðir Noregs svo geyst, aÖ undrum
sætti, hvört svo sem umtalsefnið
var; alt varÖ þaÖ að andlegum leiftr-
um.
Vér nágrannar Björnsons og nem-
endur lýðskólans settum oss aldrei
úr færi, ef kostur var aÖ hlýÖa á
erindin, þótt sækja þyrfti langar
leiÖir. En þá hafÖi ágreiningur um
trúmál og önnur efni skiliÖ leiÖir
skólastjóra, Christofers Bruun og
Björnsons, svo, aÖ hann var meS
öllu hættur að flytja erindi í skólan-
um, þar sem hann áÖur hafði veriÖ
sjálfboÖinn fyrirlesari og hrókur
alls fagnaÖar.
Oft var gestkvæmt á Aulestad
þegar Björnson var heima, og skorti
þá hvorki föng né fagnað. BúiÖ var
stórt og mannmargt, en búrekstur
hvíldi að mestu á herðum ráÖsmanns
og var eigi vandalaus, því aÖ hús-
bóndinn var glöggskygn á misfellur
allar, en vildi í hvivetna hafa rausn
og skörungsskap hinna fornu höfö-
ingja aÖ fyrirmynd, og þá ekki síst
er gestum skyldi fagna. Var um-
ræÖuefni jafnan fjölbreytt og eigi
laust við að í brýnur slægi, ef gestir
voru andvígir skoðunum Björnsons
og kappgjarnir.
Margir sóttu Björnson aS ráÖum,
þeir er vandamál höföu meÖ hönd-
um eða í raunir rötuðu. Var þar
Njáls aÖ vitja, og reyndist hann
mörgum hjálpfús og hollráður. Er-
indin bárust unnvörpum með pósti,
og mun sjaldan hafa lengi á svörum
staðið, þótt margt væri ítaki haft og
snúast þyrfti viÖ ádeilu andstæðinga
og -blaÖanna, sem tíÖum þurftu aÖ
gagnrýna ketiningar Björnsons. Virt-
ist hann ekki taka sér nærri skilm-
ingar þær eða glettingar skopblaða,
enda var honum sýnt um svörin,
og snerist þá oft sókn andstæÖinga
i fullkeypta vörn.
Ekkert var jafnríkt Lhuga Björn-
sons sem alhliða framför og menn-
ing norsku þjóÖarinnar. Hún hafði
um langt skeið lotiÖ útlendum vald-
höfum og miður notið eigin orku og
framtaks en áður á blómaöld sagn-
konunganna fornu. Endurheimt
fullveldis þjóÖarinnar og lausnin úr
álagaham útlends valds féll einmitt
saman viÖ þroska-aldur Björnsons,
og var hann sjálfkjörinn talsmaður
siðabótar þeirrar. Hann sá í hill-
ingum nýja blómaöld ffamundan og
vantreysti ekki norsku þjóðinni til
brautruðnings að því marki; þegar
hún fengi óháS að neyta krafta sinna
En stærra og fimara takmark var
fyrir honum, frjáls samvinna allra
Norðurlanda og forusta þeirra í
menningarmálum germanskra þjóða.
Kyngikraftur orÖa hans í ræðu og
riti hreif yngri kynslóðina einkum
og örfaði til dáðríkis og fram-
kvæmda, en með skáldritunum dró
hann upp þær þjóðlífsmyndir, sem
henni urðu minnisstæðar og hrifu
ýmist til eftirbreytni eða varnaðar.
SjálfstæÖisbaráttu íslendinga lét
Björnson einnig til sín taka og
studdi einarðlega málstað Jóns Sig-
urðssonar gagnvart dönsku rikis-
valdi á íslandi; en þar lá á bak viÖ
hugmyndin um samband íslands og
Noregs, sem hann hugði báÖum
þjóðunum heillavænlegt. Hann dáði
“feðurna frægu” og bókmentastörf
Islendinga aÖ fornu, sem hann áleit
aÖ hefði átt rætur í sambandinu við
Noreg, en efaði hæfileika íslend-
inga í nútíÖ til sjálfstjórnar og af-
reka slíkra, sem fyr höfðu þeir unn-
ið. Hann kom aldrei til tslands, svo
víöförull sem hann var, og þess
vegna voru kynni hans af högum
íslendinga lituð af dönsku og norsku
almenningsáliti, en ef til vill þó mest
af kenningum fornvinar hans og
næsta granna, Christofers Janson,
sem eftir yfirborðskynnum af Is-
lendingum mat menningu þeirra kot-
ungslega og dró dár aÖ henni. —
Björnson sá réttilega, að útlent vald
hafði lamaÖ íslenzku þjóÖina menn-
ingarlega og efnalega, en hugði við-
reisn hennar vísasta í skjóli móÖur-
þjóÖarinnar norsku. I þessu efni
greindi hann á viÖ Jón SigurSsson
og flesta íslendinga samtíðar hans
og síðan.
Þótt Björnson væri gleðimaður
og mannblendinn, þá batt hann aldrei
til lengdár skóþvengi sína í fjöl-
menni bæjanna. Þar var of þröngt
um hans víðfeSmu hugmyndir og
frjálsræÖiÖ of takmarkað. ÓÖaliÖ
varð hann að eiga í sveit og ráða
því sjálfur. I sveitinni sá hann
fjöregg þjóðarinnar, og tíðast sótti
hann fyrirmyndirnar fegurstu þang-
aÖ í skáldritum sínum. ÓðaliÖ
prýðilega meÖ mannvirkjum öllum,
byggingum, ökrum, skógum og
skrauti, var eins og smámynd af
konungsríki, þaðan sem fariÖ var í
víking með einstakri sigursæld um
nágrenni og f jarlæg lönd, og barist í
ræðu og riti fyrir réttlæti og mann-
úðarmálum, en eigi til f jár og landa.
Sóknin djarflega og markvissa í
þeim efnum færÖi Björnson hetju-
nafnið. Hitt var eigi síÖur aÖ á-
gætum haft, hve sigursæll hann var í
sambandsdeilu NorÖmanna viÖ Svía,
þar sem hann ætíÖ var brautryöj-
andi, og hve giftusamlega henni lauk
og friðsamlega 1905. í því máli
sameinaði hann sundraÖa krafta inn-
anlands, þótt óvænlega horfÖi lengi,
og þaÖan kom honum auknefnið:
“ókrýndur konungur.”
Engin furÖa var það, þótt óðals-
bændurnir efnuÖu og ríklunduðu í
Austurdölum litu upp til Björnsons
eins og sjálfkjörins leiðtoga og
veittu honum örugt brautargengi.
Hann varp frægðarljóma yfir bygð-
irnar breiðu, bar höfuð og herðar
yfir grannana alla og naut þar við-
ast óskoraðra vinsælda. ÞaÖ var þó
ekki aðeins skáldfrægðin, hetjuhug-
urinn og sigursældin, sem aflaði
honum vinsældanna. Engu síÖur
kom þar til greina göfuglyndi hans,
hjálpfýsi og réttlætiskend. Öllum
þeim, sem ekki misskildu frjáls-
hyggju hans í trúarefnum, var þaÖ
ljóst af dagfari hans, að kærleiks-
boðorÖiÖ mikla og mannástin var
uppistaðan í öllu hans starfi. Þeir,
sem órétti eÖa harÖræði voru beittir,
ofurliÖi bornir, máttarvana eða mót-
lættir, áttu hjá honum athvarf.
Honum var eiginlegt aÖ hjálpa og
hughreysta, og það hygg eg aÖ hafi
veriÖ hans mesta gleSi aÖ finna hjá
sér máttinn til þess. Engin furða
þessvegna að hann, sem oft var ó-
maklega sakaður um vantrú og virð-
ingarskort fyrir kirkjunnar kenning-
um, varpaði fram og skýrSi meÖ
ljósum dæmum setninguna: “GuÖs
vegir eru þar, sem góÖir menn fara.”
Réttilega má svo aÖ orði kveÖa,
aÖ Björnson væri óskabarn ham-
ingjunnar. Hann þá í vöggugjöf
þær náðargáfur, sem skæra birtu
báru á lífsleið hans alla og geyma
munu um aldir minningu hans i
heiðri. Hann naut á uppvaxtarár-
um ástríkis góðra og göfugra for-
eldra, margháttaðrar reynslu og þess
undirbúnings undir æfistarfið, sem
best hentaði innræti hans og hæfi-
leikum. Og eigi lækkaði hamingju-
sól hans, þegar kom aÖ sjálfstæðu
lífsstarfi. Hann eignaðist heimili,
sem var honum örugt vígi i öllum
mannraunum og fyrirmynd þeim,
sem þektu. Kona hans var val-
kvendi, vitur og mikilhæf, en börn
þeirra búin andlegri og líkamlegri
atgerfi. Má fullyrÖa, aÖ heimilis-
hamingja Björnsons hafi átt mikinn
þátt í því, aÖ æfistarf hans varÖ svo
víðtækt og frjótt sem raun ber vitni
um.
Margvíslega viðurkenningu hefir
Björnson hlotið, lífs og liÖinn, fyrir
stórfelt og göfugmannlegt æfistarf
á 77 ára lífsleið. Má þar sem dæmi
nefna Nobelsverðlaunin, sem honum
voru veitt á sjötugsafmæli hans 1902
og hátíðlegt aldarafmælishald árið
1932. En líklega má telja þá viður-
kenninguna mesta, að hann, horfinn
sýnilegum návistum, hefir framar
öðrum samtíöarmönnum orðið í
visum skilningi átrúnaiðargoÖ þjóðar
sinnar—og lengra verður eigi kom-
ist.
Sveinn Ólafsson,
—EimreiÖin.
Um Gretti Ásmundsson
Drengur einn á Bjargi bjó
með býsna harÖa lund;
hann hafði af fööur fáleik kent,
en fögur auðar grund
sýndi honum ætíÖ sannan yl,
því söm er móðurást,
sem aldrei deyr og aldrei dvin
og aldrei neinum brást.
Hann Grettir reyndist garpur brátt
og gerfilegur sveinn;
hann hafði fremur freka lund,
og fór á stundum einn.
Hann eyddi tíðum fjanda fjöld,
og frækinn sýndi þrótt,
en ólániÖ hann elti samt
og aum varÖ síÖsta nótt.
En kergjulund hann kynti sér
og klækja brellin ráS,
og einrænn mjög, á fróÖleik fús,
en fekk þess eigi gáð
að stopult er að standa einn.
ef stoðar ekki neitt;
en ofstopinn er engum nóg,
því aldrei verður breytt.
En ólán Gretti elti hratt,
þvi enginn leyna má,
og vitnar um það sagan sjálf,
en samt má að því gá,
aS einmitt þá hann vildi vel
og viÖfrægt sýndi þor,
þá var eins og heiftugt hel
hans í gengi spor..
A eldsókn Grettis sannast sést
•hve sárleg örlög þjá
hann meinti’ að frelsa f jölda manns,
það flestir ættu að sjá.
Hann sýndi engum ilsku-hót
þá inn hann leit í sal,
en Þóris strákar strax á mót
í stríÖi mættu hal.
G. Th, Oddson.
STÉTTARfGUR.
Hausavíxl vill hjúiS gera
Á húsbóndanum nú.
En húsbóndinn vill heldur vera
Húsbóndi en hjú.
F. R. Johnson.
Ferðist til Islands
með
Canadian Pacific
Eimskipunum
Hin kraða sjóferð frá Canada eftir hinni fögru
St. Lawrence siglingaleið
priöja flokks farrými frá Montreal eöa Qucbec til Rcykjavíkur—
Aðra leið $111.50 — Báðar leiðir $197.00
Fargjöld örlítið hærri með “Duchess” og “Empress" skipunum.
öll þjónusta ábyrgst hin ánœgjulegasta
Vegabréf ónauðsynleg
Sendið heim eftir konu yðar og börnum eða heitmey, og látið þær
ferðast með CANADIAN PACIFIC til þess að tryggja þeim greiða og
þægilega ferð. Vér ráðstöfum öllu aðlútandi hinu nauðsynlega land-
gönguleyfi.
Eftir frekari upplýsingum spyrjist fyrir hjá næsta omboðsmanni eða
skrifið til
W. C. CA8EY, Steamship Qeneral Passenger Agent,
372 Main Street, Winnipeg, Man.
Mussolini vondaufur
Mussolini hélt fyrir skemstu ræðu
í italska þinginu, þar sem hann lét
svo um mælt að þó að allar líkur
væru til þess, aÖ ekki versnaði úr
þessu, þá væri samt löng og erfiÖ
barátta framundan. Hann sagði
einnig aÖ vel gæti svo fariÖ að
mannkyniÖ yrÖi fyrst um sinn aÖ
búa viS verri kjör en veriÖ hefði
fyrir byrjun kreppunnar.
Roosevelt forseti Bandaríkj-
anna er samt á annari skoðun. Hann
spáir því, aÖ bráðlega verði alt kom-
ið i samt lag aftur og aÖ mennirnir
muni halda áfram aÖ sækja upp á
viÖ, þrátt fyrir allar tálmanir.
Sagan verÖur aS skera úr þvi
hvor þessara stjórnmálamanna hef-
ir á réttu að standa.
Til þess að spara kaupendum ó-
mak viÖ aÖ ganga deild úr deild til
þess að skoÖa vörurnar, hefir ein
stór verslun í Los Angeles fundiÖ
upp á því aÖ búa út hreyfanlegan
búðardisk, sem rennur fram hjá
kaupendunum fullur af vörum.
Þetta fyrirkomulag þykir svo gott,
aÖ fleiri stórverslanir í New York
ætla nú aÖ gera hiÖ sama.
Frú ein í Aþenuborg keypti sér
um daginn nýja hanska. Er hún
hafði notaÖ þá nokkra daga, fékk
hún illkynjuð útbrot á höndunum,
og gátu læknar ekki gefið henni
nokkurt ráð viÖ því. VarÖ loks aÖ
taka af henni alla fingur á annari
hendi. ViÖ rannsókn kom í ljós,
aÖ fóðrið í hönskunum hafði verið
litað með eitruðu efni.
Fyrir 85 árum var seld lóðarspilda
á uppboÖi og fékst fyrir hana 12
shillings. Um daginn var erfingjum
kaupandans boðnar 400 þús. sterl-
ingspunda fyrir sömu lóðina. ÞaÖ
má heita góðir vextir af 12 shilling-
um.
UMHVERFIS JÖRÐINA
Á árunum 1519—1522 sigldi
PortúgalsmaÖúrinn Ferd. Magellan
umhverfis jörðina og var á því
ferðalagi i 1,082 daga. Næstur var
Hollendingurinn, G. Spiegelberg.
Hann sigldi umhverfis hnöttinn
1614—1616 á 665 dögum. Síðan
kemur röðin: AmerikumaÖurinn
Pulitzer 1889—1890 á 72 dögum ;
Frakkinn G. Stieger 1901 á 63 dög-
um; Frakkinn Jager-Schmidt 1911 á
39 dögum og loks Japaninn Araki
1028 á 33 dögum og 17 klst.
Til fyrsta hnattflugsins var stofn-
að af Bandarikjunum 1924. Af
fjórum flugvélum, sem lögöu á staÖ
komust tvær alla leið. Þeir voru
176 daga í ferðinni, þar af á flugi
i 63 daga, og alls var flugtíminn 351
klst. og 25 min. Ameríkumennirnir
Wells og Evans fóru umhverfis
hnöttinn 1926 á 28^4 flugdegi.
“Graf Zeppelin” 1929 á 20 dögum
og 4 klst., en var ekki nema 299
klst. á flugi.
í júní 1931 fóru þeir Ameríku-
mennirnir Post og Gatty umhverfis
jörðina á 8 dögum 15 klst. og 45
mín., en flugtími þeirra var aÖeins 4
dagar 10 klst. og 8 min. Og í sum-
ar sem leiÖ flaug Post einn síns liðs
umhverfis hnöttinn á 7 dögum.
—Lesb. Mbl.
Breska þingið hefir -samþykt ný
fuglafriSunarlög. Samkvæmt þeim
Cru margar farfuglategundir alfrið-
aÖar á Bretlandseyjum.
What are you going to do when
school is over?
Have you thought of taking a
Commercial Course?
The Columbia Press, Limited, can
place you with any of the following
Commercial Schools of the city.
DOMINION BUSINESS COLLEGE
ANGUS SCHOOL OF COMMERCE
HOOD BUSINESS COLLEGE
SUCCESS BUSINESS COLLEGF,
Come in and talk this over with
us for it will be to your advantage
to consult us.
We are offering you a discount of
25% of the regular tuition fee.
The Columbia Press Limited
695 Sargent Ave.
Winnipeg, Man.
rpoc
U
o
EATON’S
Cream of
Almonds and
Witch Hazel
Vökvinn úr hvítum almonds er
notaÖur í þennan áburð,—þess-
vegna gerir hann hörundið lit-
fallegt. ÁburÖur þessi hjálpar til
aÖ halda höndunum mjúkum og
hvítum. Einnig er ágætt aÖ nota
þaÖ meÖ andlitsfarða.
Eaton’s Glycerin and Rose Water
er ágætt til að mýkja sárt og viðkvæmt hörund.
Drug Section, Main Floor, Donald
<*T. EATON C9,
LIMITED

u