Lögberg - 20.12.1934, Blaðsíða 8

8
LÖGBETtGr, FIMTUDAGINN 20. DESEMBER, 1934.
iögijerg
OeflB öt hvern fimtudag af
TBW COLUMBIA PRE88 LIMITWD
496 Sargent Avenut
Winnipeg, Manitoba
tTianftakrift ritstjðrans.
BDITOR LÖGBERG. 695 SARGENT AVE
WINNIPEG, MAN.
Tarð IS.OO um árið—Borgixt fvrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Colum-
bia Press, Limited, 695 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
• JÓL
Það fer nú óðum að líða að þeim tíma, er
sú hátíðin, sem öðrum íhátíðum fremur er
kend við ljós og frið, verði hringd inn; þó
verður því ekki neitað, að þrátt fvrir öll fag-
urmælin um frið á jörðu og bræðralag meðal
annanna, byrgi útsýnið uggur um friðrof hér
og þar, og að margt sé enn á leið frá ljósi til
myrkurs í stað krossgöngunnar miklu frá
mvrkri til ljóss; enn getur víða blakkar biik-
ur og skuggarnir teygjast frá tindum. Annað
veifið bregður þó fyrir glampa af trú-
mensku við hugsjón bræðralagsins og frið á
jörðu; nægir í því efni að vitna í hina síðustu
sættargerð þjóðabandalagsins milli Balkan
ríkjanna tveggja, er heita mátti að komin
væri á fremsta hlunn að gera sig sek um
hjaðningavíg; örlítinn neista hefir jólaboð-
skapurinn, að minsta kosti um stundarsakir,
tendrað í hjörtum þeirra, er þar stóðu að
miálum.
Höfundur ræðunnar á fjallinu, sátta-
meistarinn mesti, er enn og ávalt á ferð; og
það jafnvel engjj síður fyrir það, þó nafn
hans sé víða vanhelgað og notað að skildinga-
beitu.
# * #
Um jól þau, sem nú fara í hönd, verða
aðstæður mannanna, eins og reyndar um öll
önnur jól, með næsta mismunandi hætti.
Einum lífið arma breiðir,—
öðrum dauðinn réttir hönd.
Frá því á jólunum í fyrra, hefir dauðinn
víða höggvið strandhögg og afkvistað marg-
an fjölskyldumeið; þess vegna verður víða
einu sæti, eða jafnvel fleiri sætum færra við
jólaborðið nú, en þá. Hvert einasta heimili,
sem þannig er ástatt með, heimsækir ósýni-
Jegur jólagestur og mælir fram þ-essi hug-
hreystandi orð: “Grát þú eigi.’r—
# # #
Fréttablöðin mintust fyrir nokkrum ár-
um unglingsstúlku, er frosið hafði í hel á að-
fangadagskvöld jóla í stórborg einni á vest-
urhveli jarðar; hún hafði verið elzt sjö syst-
kina og var sextán ára að aldri; föður sinn
hafði hún mist fyrir mörgum árum, en móðir
hennar vann að þvottum og lánaðist með því
að fleyta fram barnahóp sínum án þess að
flýja á náðir hins opinbera. Dóttirin, sem
úti varð, hafði fengið atvinnu, eða svo var
það að minsta kosti kallað, á Verksmiðju
nokkurri, og starfað þar frá því hún var
þrettán á^ gömul; kaupið hafði verið, að því
síðar auglýstist, innan við fjóra dali á viku.
Verksmiðja þessi hafði það einkum og sérí-
lagi með höndum að búa til nærföt úr ull;
vafalaust skjólgóð og vönduð; þau voru það
dýr að ekki var viðlit að fátæklingarnir gætu
keypt þau; þessi unglings stúlka hafði unnið
að því í þrjú ár samfleytt, að prjóna hlý nær-
föt handa þeim, er meiri höfðu peningaráðin
og að öðru leyti margfalt betri aðbúð; laun
hennar voru fólgin í því að frjósa í hel sök-
um klæðleysis á sjálft aðfangadags kvöldið.
Eitthvað kom til tals, er hljóðbært varð um
atburð þenna, að taka málið til rannsóknar
og klekkja á eigendum eða forráðamönnum
verksmiðjunnar. Stúlkan fraus í hel og mál-
ið var þagað í hel. Þessi harmsaga er tákn-
ræn mynd þess, er einna ömurlegast fer í
mannfélaginu, sem og hins hversu nokkur
hluti þess á enn óendanlega langt í land með
að eiga falslausa samleið með höfundi jóla-
baðskaparins.
# # #
Stórblaðið The Christian Science Moni-
tor, flutti ekki alls fyrir löngu merka og í-
hyglisverða ritgerð um viðskiftavenjur nú-
tímans og komst meðal annars þannig að
orði:
“Þó því verði að vísu ekki neitað, að
hinar og þessar reglur og ráðstafanir í sam-
bandi við stóriðju yfirstandandi tíma, horfi
að ýmsu leyti til bóta, þá geta þær þó ekki
undir neinum kringumstæðum talist fullnægj-
andi; þær verða heldur aldrei það megin-
markmið, er stefna 'ber að; aukin og
bætt viðskifti verða að grundvallast á sann-
gildi og fegruðum hugsunarhætti. Við verð-
um að spyrja oss sjálfa hvert stefni í við-
skiftalífinu fró siðferðilegu sjónarmiði séð,
engu síður en á öðrum sviðum mannlegrar
hyggju og mannlegra athafna. Við tölum um
verzlunarjöfnuð; verðgildi útfluttra og inn-
fluttra vörutegunda. En höfum við nokkurn
tíma gert okkur grein fyrir því, hver og einn,
hvað mikið við flytjum út af góðvilja,
ef svo mætti að orði kveða? Hvernig birgðir
okkar mælast er til kemur hugrekkis og
þreks ? Hvað okkur hefir skilað áfram að því
er hreinskilni og trúmensku áhrærir? Hvað
það helzt sé í hugsunum okkar er líklegt megi
teljast til nota. Hver 'hundraðhluti það sé
af mannúðarkend okkar, er sofi svefni hinna
andvaralausu? Aður en vænta má bjartara
viðhorfs á sviði viðskiftalífsins, verður að
fara fram nákvæm niðurjöfnun þeirra sál-
rænu vörubirgða, er nú hafa nefndar verið.”
Það er fagur siður að takast í hendur
með ósk um gleðileg jól; hann getur þó orðið
tvíeggjað sverð, “sé hjartað ei með, sem
undir slær.”
Dagátund hjá Thorvaldsen
tFerðaminning frá 1930')
Eftir prófessor Richard fícck.
Kaupmannahöfn er fjölskrúðug miðstöð
menningar; auðug að fögrum og sögufrægum
stórhýsum og margskonar stofnunum, sem
draga að sér athygli eftirtektarsamra ferða-
manna og fróðleikshneigðra. Listunnandi ts-
lendingum verður að vonum hvað starsýnast
á Thorvaldsens-safnið (Thorvaldsens Mu-
seum), enda stingur það mjög í stúf við önn-
ur stórhýsi borgarinnar, að svip og sniði.
Þar er eigi aðeins að finna á einum stað lista-
verk hins mikla snillings, sem hjó í steininn
“sinn himneska draum”; heldur gerir það
safnið ennþá einstæðara, að það er jafn-
framt grafhýsi meistarans, því að leiði Thor-
valdsens er í garðinum bak við framhlut
safrihússins.
Fer sannarlega vel á því, að honum var
búin hinsta hvíla, umkringdum óviðjafnan-
legum snildarverkum sínum, sem svala ríku-
lega hverjum fegurðar'þyrstum vegfaranda,
sem þangað leggur leið sína. Með hugkv^æmni
ög smekkvísi hefir byggingarmeistari safns-
ins leyst af hendi hlutverk sitt, svo að það er
hvorutveggja í senn hæft umhverfi listaverk-
um snillingsins og viðeigandi hvílustaður
sjálfum honum. Er safn/húsið með sniði
forn-egiptskra og grískra grafhýsa, tigið á-
sýndum, því að þau voru jafnframt með
miklum musterisblæ. Ýmsum, sem þangað
koma, mun einnig finnast sem standi þeir á
helgum stað; svo friðsælt er innan veggja
þess og hátíðlegt um að litast.
Thorvaldsen var sann-klassiskur í mvnda-
gerð sinni; trúr fylgjandi listastefnu hinna
fornu grísku meistara, þó verk hans séu jafn-
framt tjáning einstaklingseðlis hans og beri
ríkan svip stórfeldrar snilligáfu hans, víð-
fleygs og djúpsæs skapandi anda.
Eðlilega sækir hann því tíðum viðfangs-
efni sín í forngrískar og fomrómverskar
hetju- og goða-sagnir. Fvrsta stórvirki hans
var höggmyndin mikilúðlega af Jason, hetj-
unni forngrísku, sem varð að vinna það til að
eignast konungsríki föður síns, að sækja
gullreyfið fræga í hendur hins grimmasta
dreka. Mjmdhöggvarinn sýnir oss Jason
sigri hrósandi þegar hann er nýbúinn að
vinna á drekanum; verður mynd þessi því
jafnframt táknmynd af mætti mannsins til að
sigrast á andvígum öflum og erfiðleikum.
Efniviðinn í margar ágætis-myndir sín-
ar sótti Thorvaldsen í frásagnirnar um
Trójustríðið, sem Hómer skáld hefir ódauð-
legar gert, í Hions-kviðu og Odysaeifs-kviðu,
og Sveinbjörn Egilsson sneri með alkunnri
snild á íslenzka tungu. Sérstaklega hrífandi
er lágmynd (relief) snillingsins af skilnaði
þeirra Hektors, höfuð-hetju Trójumanna, og
smásveinsins sonar hans. Sem góðum föður
sæmir, er hermaðurinn, þó hraustur væri,
hrærður mjög á skilnaðarstundinni; en að
baki honum stendur Andrómakka kona hans
sorgmædd á svip.
Aðdáanleg og rík samúðar er einnig
mvnd Thorvaldsens af því, er Príamus kon-
ungur Trójumanna grátbænir grísku hetjuna
Akkilles um, að fá sér í hendur lík Hektors
sonar konungs; áhorfandinn getur eigi ann-
að, en fundið til með hinum aldna föður, sem
orðið hefir að sjá á bak óskasyni sínum.
Af öðrum lágmyndum á safninu — en
margar þeirra eru meðal allra snildarríkustu
verka Thorvaldsens—má sérstaklega nefna
“Nótt” og “Dag,” einna vinsælust og víð-
kunnust alls þess mikla, sem eftir hann ligg-
ur. Er svo sagt, að meistarinn hafi mótað
myndir þessar á fáeinum klukkustundum, er
honum var svefns varnað sumarnótt eina. 1
engil-líki svífur “Nóttin” hóglega niður til
jarðar, færandi frið mönnum og ■
málleysingjum. í fangi sér heldur
hún tveim börnum, Svefninum og J
Dauðanum, og þrýstir þeim að
brjósti sér með móðurlegri blíðu.
“Dagurinn,” einnig í engils-líki,
svífur hinsvegar mót himni og strá-
ir rósum dögunarinnar yfir vakn-
andi jöröina ; f jör og gleði lýsa sér
í öllum hreyfingum hans og klæða-
fellingum. Báðar eru myndir þess-
ar gullfagrar, en dýptin og mýktin
meiri i “Nótt,” að dómi listafræð-
inga. Yfir henni hvílir draumræn
ró hljóðrar og húmdökkrar nætur.
Af þeim listaverkum Thorvald-
sens, sem fjalla um efni úr Heilagri
ritningu, nemur augað óðar staðar
við myndina af Jóhannesi skírara
úti á eyðimörkinni. Allmargt fólk
hefir safnast saman og hlýðir ber-
sýnilega með eftirtekt á boðskap
hans, þó hann falli í misjafnlega
frjóan jarðveg hjá tilheyrendum.
Athyglisgáfa og skarpskygni lista-
’ mannsins koma glögt fram í svip-
breytingum þeim, sem honum hefir
tekist að sýna í ásýnd hinna ýmsu á-
heyrenda; úr augum piltsins vinstra
megin við prédikarann skin einskær
aðdáun; jafn áuðsæ er andúðin í
andliti hins skriftlærða rétt hjá, og
með sama skilningi og nákvæmni er
lýst geðbrigðum annara tilheyrenda
eins og þau speglast í andlitsfalli
þeirra og limaburði.
Á þá við, að stiga inn í “hið allra
helgasta” safnsins — Kristssalinn.
Hér skipar sjálfur Kristur öndveg-
ið, eins og vera ber, en út frá hon-
um standa lærisveinar hans; voru
höggmyndir þessar gerðar til að
prýða Frúarkirkju, eins og umrædd
mynd af Jóhannesi skírara.
Kristmynd Thorvaldsens, er var
árangur margra tilrauna og flestir
kannast við úr kirkjum viðsvegar,
er máttug og listræn túlkun orð-
anna: “KomiS til mín allir þér, sem
erfiðið og þunga eruð hlaðnir, og
eg mun veita yður hvíld.” Mann-
ástin holdi klædd breiðir þar faðm-
inn öllum þreyttum og þjáðum, Hér
birtist oss hinn upprisni Kristur, til
daganna enda ástríkur vinur og
bróðir mannanna barna, “ástvin alls
sem lifir.” Látlaus en hátíðleg að
allri ytri ásýnd, er mynd þessi jafn
fögur og hún er guðdómleg að kenn-
ingu.
Að sínu leyti er sami meistara-
bragurinn á myndum postulanna.
Þó svipaðir séu að klæðaburði og
álitum, eru þeir sérkennilegir hver
um sig, og hefir snillingurinn fært
sér vel í nyt lýsingar ritningarinn-
ar á skapbrigðum þeirra og áhuga-
efnum. Þannig er hreystisvipur og
athafnasemi yfir skörungmenninu
Páli postula.
Heiðríkja og hreinleiki einkenna
listasafn Thon'aldsens. Hið hjákát-
lega, öfgafulla og óeðlilega er þar
algerlega utan gátta; heimsækjand-
inn er þar i ómenguðu andrúmslofti
hreinnar listar. Og snillingurinn
unni jafnvægi í lífskoðunum eigi
síður en í listum. Hann var maður
þýðlyndur og friðsamur, sem leit á
lífið og samferðamennina gegnum
gler manngæsku og samúðar. Tam-
ast er honum að lýsa æsku og full-
orðins árum, fólki á blómaskeiði
lífsins, en ekki hrörnandi ellinni.
Margar ágætustu höggmyndir hans
eru af ungmennum. Æskan og feg-
urðin hlæja því komumanni hvar-
vetna við sjónum á listasafni hans.
Þangað að koma og þar að dveljast,
þó ekki sé nema dagstund, er því
andlega hressandi og hreinsandi —
yngjandi og göfgandi. Séra Matt-
hías hafði rétt að mæla þegar hann
sagði um Thorvaldsen: “Andi hans
var jafnauðugur sem hönd hans var
hög, en guðablær er yfir mörgum
myndum hans, sem mjög hylur feg-
urð þeirra fyrir óvönu auga; en svo
þegar minst varir, er sem hreistrið
falli frá og þá fá steinn og mynd
eins og lifandi eðli.”
(Við túlkun myndanna hefir hér
verið stuðst við skýringar M. Gal-
schiöts. Höf.).
Borgið Lögberg!
TH
I
O
Stofnaður 1871
Vér seljum bankaávísanir, ferða-
manna peningaávísanir og sendum
peninga með síma eða pósti til allra
landa, fyrir lægstu hugsanleg ómaks-
laun.
Vér veitum sérstaka athygli viSskifta-
reikningum þeirra viSskiftavina, er
búa utan borgar. Upplýsingar fúslega
látnar í té.
Vér bjóSum ySur aS skifta viS oss og
legg-ja peninga. ySar inn í næstu spari-
sjóSsdeild vora.

Otibú í Winnipeg . . .
Main Office—Main St. and McDermot Ave.
Main St. and Redwood Ave.
North End Branch—Main St. near C.P.R. Station
Notre Dame Ave. and Sherbrooke St.
Portage Ave. and Kennedy St.
Portage Ave. and Sherbrooke St.
Union Stockyards, St. Boniface.
SCOTT BATHGATE
COHPANY LIMITED
Importers and Commis-sion Merchants
Óska Islendingum gleðilegra jóla
og farsæls nýárs!
149 NORTE DAME AVE. EAST
V Vwt* ftaai
Tryggingin
í nafninu
PantiS um hátíSirnar beztu
tfcgundirnar
frá gömlu og velþektu ölgerSarhúsi
STADAOONA og TALBOT
PHONE 57 241