Lögberg - 11.03.1937, Side 1

50. ÁRGrANGUR
Jón G.^Johnson
Háa skilur hnetti
himingeimur;
blað skilur bakka og egg.
En anda sem unnast
fær aldregi
eilífð aðskilið.
Engan veginn tel eg ólíklegt, aÖ fyrir fleirum hafi fariÖ likt
og mér, að þeim undurfögru ljóðlínum og spaklegu, sem 'hér eru
birtar, hafið skotið upp í huga þeirra við fregnina um sviplegt
andlát Jóns Guðmundssonar Johrison.
Fyrir nokkrum árum varð það hlutskifti mitt að minnast
Fríðu heitinnar systur Jóns hér i blaðinu, er sviplega var einnig
burtkölluð úr samferðasveit sinni, og vænti eg þess þá að eigi
yrði eg til þess knúður að kveðja fleiri af hjartfólgnum vinum úr
hópi Húseyjar-systkinanna á þann hátt. En hér fór á annan veg.
Jón G. Johnson lézt af hjartaslagi á fimtudaginn; dauði hans
kom mér og öðrum vinum hans næsta óvart á. Eg hitti hann síðast
í lifanda lífi á Frónsmótinu, og talaði við hann góða stund; talið
snerist einkum og sér i lagi um ísland og íslenzk ljóð. Þvi þó hann
kæmi hingað sem drengur innan við fermingaraldur, þá stóð hon-
um ísland, saga þess, ljóð þess, barátta þjóðarinnr og sigrar, ávalt
ljóslifandi fyrir augum; hann las ógrynnin öll um ísland og ís-
lenzkar bókmentir; hann sagði mér það oft, að í því fyndi hann
hina dýpstu hugsvölun; lykilinn, er gengi að instu fylgsnum eðlis
síns og vitundarlifs. Jón var óvenju marghæfur maður, óvenju
hreinlundaður maður, óvenju góður maður. Þetta er ekki sagt
út í hött; við, sem áttum því láni að fagna að eiga hann að vini,
getum með góðri samvizku staðfest þessi sérkenni 'hans.
Sem dæmi upp á samúð Jóns og nærgætni við vini sína, vil
eg minnast eins atriðis, þó það persónulega snerti mig sjálfan;
við afar viðkvæm þáttaskifti í einkalífi mínu fyrir mörgum árum,
kom Jón til mín og sagði'við mig eftirgreind orð, sem rituð eru i
minnisbók nrina. “Einar minn! Eg ætla að vera hjá þér í eina
eða tvær .nætur. Eg er engan veginn viss um hvað einveran er
þér holl.” Þetta atriði bregður upp að minsta kosti skýrri mynd
af einum þættinum í sálarlífi Jóns heitins frá Húsey.—
Jón var fæddur að Húsey í Hróarstungu þann 8. dag septem-
ber mánaðar árið 1892. Faðir hans er gáfu- og fræðimaðurinn
Guðmundur Jónsson, fyrrum bóndi í Húsey, en nú búsettur i
Vogar pósthéraði við Manitobavatn, en móðir Jónína Björnsdóttir,
látin >fyrir rúmu ári. Fluttist Jón með foreldrum sínum hingað til
lands árið 1903. Settist fjölskyldan brátt að norður við Mani-
tobavatn, þar sem hún hefir búið síðan og farnast vel. Af skóla-
göngu hafði Jón lítið sem ekkert að segja, að öðru leyti en þvi,
sem hann stundaði vetrarlangt nám við verzlunarskóla í Winnipeg;
hann tók snemma að vinna fyrir sér sjálfur og ryðja sér braut til
vegs og gengis í hérlendu þjóðlifi; lagði (hann svo mikla rækt við
sjálfsmentun sína, að með fágætum telst; enda varð hann djúp-
mentur maður á mörgum sviðum. í heimsstyrjöldinni miklu frá
1914 tók Jón heitinn þátt; bilaði hann við þá eldraun nokkuð að
heilsu þó eigi bæri hann mikil ytri merki þess; var hann sæmdur
verðlaunapeningi fyrir frækilega framgöngu á vígvelli.
Árið 1925 kvæntist Jón og gekk að eiga ungfrú Maye G.
Hanscombe, konu af amerískum ættum, mæta konu og mikilsvirta.
Ekki varð þeim barna auðið, en tóku til fósturs og ættleiddu bróð-
urson Mrs. Johnson og gengu honum í góðra foreldra stað.
Auk ekkjunnar, fóstursonarins og hins aldurhnigna föðurs,
lætur Jón eftir sig eftirgreind systkini: Jóhönnu, gifta Geirfinni
Péturssyni; Sigríði, í heimahúsum; Björn, búsettan við Vogar;
Guðrúnu, gifta Stefáni Hólm að Flin Flon; Eirík, að Ashern; Jón.
búsettan við Vogar og Stefaníu, gifta Vigfúsi Hólm að Beresford
Eake hér í fylki.
Jón G. Johnson var maður, sem ávalt og á öllum tímum mátti
treysta. í veröld hinnar ströngu og óvægilegu viðskiftasamkepni
ruddi hann sér glæsilega braut; fékk eina stöðuna annari betri og
virðulegri. Alímörg síðustu árin gegndi hann einkaumboðsmanns-
stöðu (Special representative) fyrir bæði járnbrautarfélögin cana-
disku, farþegadeild þeirra, og naut þar sem annarsstaðar óskiftrar
virðingar og trausts. Jón var í röð allra merkustu Vestur-Islend-
inga hinnar yngri kynslóðar; maður, selii alt af var að þroskast og
ná meiri og meiri festu. Með fráfalli hans er eigi aðeins kveðinn
þungur harmur að nánustu ástmennum, heldur og ’fjölmennum
hópi vina og samferðamanna.
Útför Jóns fór fram á laugardaginn þann 6. þ. m. frá útfarar-
stofu Thompsons, að viðstöddu fjölmenni. Tveir prestar töluðu
yfir moldum hins mæta manns. Var annar þeirra séra Rúnólfur
Marteinsson, er flutti yndislega fögur kveðjumál.
' E. P.J. I *
Til ritstjóra Lögbergs
Akra, N. Dak., 1. marz, '37
Kæri herra:—
Viltu gjöra svo vel að ljá þessum
línum rúm í blaði þínu? Þegar eg
sá bréfin í Heimskringlu — lof um
boðskapinn frá sambandskirkjunni í
útvarpið, sunnudaginn 14. febrúar—
þá langaði mig til að láta lesendur
Lögbergs vita, hvernig mér líkaði
það. Eg hefi hlustað tvisvar á mess-
ur þaðan (en eg get varla kallað það
messur) en eg vildi ekki opna út-
varpið í þriðja sinn, til að hlusta á
boðskap þaðan. Eg hefi yndi, af að
fara til messu, en það verður að
vera Guðs orð og um Guðs son, Jesú
Ivrist, sem talað er. Jesús er mitt
lífsins ljós og hjartans fró og líkn-
arskaut; eg elska hann af öllu hjarta
og þar sem Guðs sonar nafn er ekki
nefnt á nafn í kirkju eða í messu-
gjörð, þar get eg ekki verið.
Með vinsemd og virðingu.
* Mrs. Asbjörn Sturlaugson.
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 11. MAÍfcZ, 1937
NÚMER 10
Nýjar “ myndir ” eftir
tk.i Einar Jónsson
Vísi barst nýlega í hendur Ekstra-
bladet frá 19. jan. þ. á. og er þar
sagt frá eftirfarandi atviki:
Suður í bænum Lodz í Póllandi
andaðist nýverið kona, sem hafði
verið gift pólskunr konsúl í Kaup-
mannahöfn. Meðan hún dvaldi þar
hafði hún kynst nokkuð listaverk-
um Einars Jónssonar og fengið á
þeim anesta dálæti. Hún lét oft þá
ósk í ljósi við mann sinn, að gaman
væri að eiga frummynd eftir Einar.
Það varð þó aldrei úr þvi, að hún
-eignaðist slíka mynd meðan hún
lifði.
En er hún var dáin kem manni
hennar þessi ósk konunnar í hug.
Hann skrifaði því Einari Jónssyni
og bað hann að gera minnisvarða á
leiði konunnar. Einar gerði varð-
ann og nú stendur myndin á gröf
pólsku konunnar suður í Lodz. Frá-
sögn blaðsins endar þannig, að nú
standi myridin á þessum fjarlæga
stað, “og ber vott um hinn mikla
íslenzka listamann og ást pólsku
konunnar á verkum hans.”
Tíðindamaður Vísis fór til próf.
Einars Jórissonar og sýndi honum
blaðið. Kvað hann alt vera rétt
hermt, sem þar stæði um atvikið
sjálft. Myndfn er nú steypt i bronz
suður í Lodz, en sjálfur á listamað-
urinn myndina ekki öðruvísi en ó-
samsetta. Hlutar af henni standa í
sýningarsalnum.
Meðan tíðindamaðurinn gekk
með prófessornum; um safnið, bar
ýmislegt á góma viðvíkjandi því.
"Eg vonast til,” sagði próf. Einar,
“að það geti komið ný myndabók aí
verkum mínum út í vor. Það var
1925, sem gamla bókin kom út og
síðan hefir ýmislegt bæst við. Það
verða um 50 myndir, sem; birtast í
þessari nýju bók. Meðal þeirra eru :
Úr álögum, Hvíld, Skuld og Sindur.
Þær standa nú margar hér í vinnu-
stofunni minni,” sagði prófessorinn,
“en henni hefir orðið að breyta í
safn."
Einar hefir nú orðið að þrengja
svo að sér, að vinnustofan er raun-
verulega ekki orðin annað en dálítið
skot í einu horninu. Þar inni stóð
mynd hálf-mótuð í leir, og vinnu-
jakki listamannsins var breiddur yíir
hana.
Af nýrri mynduin, sem nú standa
í hinni fyrri vinnustofu, má nefna,
auk þeirra, sem taldar voru upp áð-
ur, mynd af Indriða Einarssyni, og
nýjustu tmyndina, rrjinnisvarðann
yfir sjómennina, sem fórust með
Pourqoi Pas ? Sú mynd er enn ^gkki
komin í gips, en stendur enn í leirn-
um, rétt komin undan fingrum lista-
mannsins.
Það sést, að þarna er mikill f jár-
sjóður saman kominn, en því miður
brothættur fjársjóður.
Meðan myndir Einars Jónssonar
eru ekki komnar i fastara efni en
gipsið, þá eru þær i nokkurri hættu.
Þær þrirfa að klæðast því efni, sem
mölur og ryð f á ekki grandað. Fyr
erum við íslendingar ekki öruggir
um þennan fjársjóð.
Fjöldi erlendra ferðamáfína, sem
hingað kemur, lætur það verða eitt
fyrsta verk sitt, að fara að skoða
safn Einars.
“Þá er eg venjulega ekki heima,”
sagði listamaðurinn. “Þegar sumr-
ar, fer eg austur í dálítinn kofa, sem
eg á í heimahöguim mínum. Fólkið
getur skoðað — en þarf ekki að
hafa mig nálægan.”
Það er alkunnugt um marga þess-
ara ferðamanna, að þeir koma hing-
að aftur og aftur. Það er líkt og
landið búi yfir einhverju seiðmagni,
sem dregur þá aftur upp að hinni
f jarlægu strönd. Eitthvað svipað er
um myndir Einars Jónssonar. Hann
hefir náð þessum íslenzka blæ, sem
Til Þjóðrœknisþingsins 1937
ífelenzka þjóð, sem býr í vesturvegi,
vinarorð sendir þú til landsins kæra.
Ennþá býr þar þitt líf, þín ást og æra,
Islands á vonaríkum heiðursdegi.
\ *
Þingskipuð ást, til ættarlands og lýða,
leikur í tónum söngva, máls og ljóða,
sprottin af andans grænum jarðargróða,
gullfölduð rós á akri nýrri tíða.
Heill sé þér æ um alla lífsins daga,
unni þér sól og blær og vindar hlýir,
blessi þig ávalt alheims verndarkraftur. *
Minnist þín framtíð, syngi lof þér saga,
safnist þér meir og betur kraftar nýir,
rísi þín sál til fornrar frægðar aftur.
Alloft vér þrætum, stríðum, stympumst viður,
stöndum í orrahríð á lífsins vengi,
dæmum hver annan þrátt, já, þungt og lengi,
og þá í svip hver annan sláum niður.
Svo langt og vítt vor heyrist hjörva kliðuri
heimurinn á oss þá í undrun starir.
Svo kemur logm, sem lengi stundum varir,
því lífs í instu rótum blómgast friður.
Vort tengiband er trú á þjóð og sögu,—
trú á oss sjálfa, eðalt kyn og þrótt,—
ættemisþrótt, er andans stælir stál,
sem eflir krafti Islands yngri mögu
og endurvekur hugans gáfna-gnótt
og mvndar nýjan þátt í þjóðarsál.
Látum oss aldrei hætta að þjarka og þræta,
það er oss styzt og greiðust leið til friðar,
vottur um það, að eitthvað áfram miðar,
að upp var merki sett, — og kvöð að mæta.
Vér viljum allir átarfa, breyta, bæta
og byggja, fyr en hnigi sól til viðar,—
og áfram beint, en hopa ei til hliðar,—
úr Imökur-lopa dýra voð að tæta.
Friður, sem ekki frelsar bróðurandann
er fúin björk, sem hindrar nýjan gróður,
og svæfir andans sí-logandi bál.
Vér getum ekki samið frið við fjandann,
þó fengjum með því létt vorn mannlífs róður,
það væri frjálsum anda tjóður-tál.
Setið er þing — og þar er friður fenginn,
fagnandi vinir elska gamla minning.
1 söng og ljóði vaknar kærleiks kvnning,
kynríkar sálir hræra insta strenginn.
Minningar æsku, ástar, frægðar, hreysti,
ómfagurt kliða, háðar djúpri lotning.
Hugðnæmar óskir, Norðurs dýrri Drotning
dálega fluttar — áður falinn neisti.
Útlagans sál í lielgri lotning lítur,
líkt og í draumi, föðurlandið kæra.—
Unaðsrík hilling, andans gleði-sjón.
Heill sé þér von, sem bárur tímans brýtur
og breytir sorg í unaðs-geisla skæra.
og saknaðs-ekka í svásan gleðitón.
S. B. Benedictsson.
ef til vill er ekki svo gott að segja
í hverju liggur, en er þó alstaðar
yfir.
Og það er fyrir það, að Einar er
fyrst og fremst íslenzkur listamað-
ur. Pólska konan, sem nú á sér
fagran íslenzkan minnisvarða, hefir
orðið ifyrir þessum sömu áhrifum.
Hún sá ísland aldrei, en hún sá
verk Einars Jónssonar — Vísir 2.
febrúar.
HÁSÆTISRÆÐAN
AFGREIDD
Á mánudaginn gerðust þau tið-
indi í Manitobaþinginu, að hásætis-
ræðan var afgreidd atkvæðagreiðslu-
laust. Enginn andstöðuflokkanna
hafði komið fram með nokkra breyt-
ingartillögu. Gekk Bracken-stjórnin
því auðveldlega sigrandi af hólmi í
þetta sinn.
KING OG ROOSEVELT Á
RÁÐSTEFNU
Um síðustu helgi heimsótti hinn
canadiski stjórnarformaður, Rt.
Hon. W. L. Mackenzie King, Roose-
velt Bandarikjaforseta, samkvæmt
skrifuðu heimboði hins síðarnefnda.
Var Mr. King gestur þeirra forseta-
hjónanna í Hvitahúsinu. Flest er
enn á huldu um það, hvað þessum
háu herrum fór á milli, þó fullyrt
sé að samræður þeirra hafi að mestu
snúist um horfurnar á sviði heims-
málanna með tilliti til samveldis-
stefnunnar brezku, sem hefst í
Lundúnum að afstaðinni konungs-
krýningunni, sem fram fer þann 12.
maí.
Lilja I-árusdóttir Hallson, 76 ára,
dó í Selkirk, Man., 16. febrúar;
var jarðsungin af séra Carli J. Ol-
son, 18. febrúar. Hún var ekkja
Halls Hallssonar, er bjó um eitt
skeið í Riverton og síðar í Árnes-
bygð, en síðustu 19 árin i Selkirk.
Hún var fædd á Steinsstöðum í
Mosfellssveit á íslandi. Kom vest-
ur um haf árið 1883.
Fjölmennið á samkomuna í Sam-
bandskirkjunni, sem haldin verður
þann 17. þ. m., samkvæmt auglýs-
ingu hér í blaðinu. Hlustið þar á
prófessor Kirkconnell, Guttorm
skáld og fleiri. Arðinum verður
varið fyrir sumarheimili íslenzkra
barna.
Ofurlítil viðbót
í skýringu yfir íslands líkneskið,
sem prentuð er í Heimskringlu 24.
febr. þ. á., 1937, standa á tneðal ann-
ars þessi orð: “Af Ströndum réri
Skaga-Pálmi einn á báti, yfir Húna-
flóa, og enginn annar fyr né siðar
svo menn viti ...” — Jú, fleiri vita
menn að fóru yfir Húnaflóa fálið-
aðir; svo var um Árna Jónsson frá
1 lofsstöðum á Skagaströnd. Hann
fór einn á báti frá ísafirði, kring-
um Strandahorn og inn með Strönd-
um, og þá yfir Flóann til Skaga-
strandar. Þess var getið til að hon-
um hafi ekki vÁið gjarnt til sjó-
veiki eða sjóhræðslu. Hann var eftir
þá ferð af nokkrum kallaður “Ámi
einn á bát.”
Annað dæmi og mér kunnara er
það, þegar Guðjón bóndi Einarsson
á llarastöðum á Skagaströnd, um
1890, fór einn á fjórrónum bát með
konu sina heiman að frá sér vestur
yfir Flóann; ætluðu þau í kynnisför
til frænda og vina á Ströndum, en
er þau ‘komu vestur yfir aðal fló-
ann, lá ísreksspöng meðfram land-
inu; lögðu þó í ísinn í von um að
komast til lands á Ströndum, en
festust þá í ísnum og bárust um
þrjár nrilur inn með landinu, þar
tókst Guðjóni loksins með hörku
brögðum að komast út í auðan sjó.
Svo vildi vel til að veður hélzt gott,
og þau komust farsællega heirn, en
skemtiferð var það ekki.
Erlendur Guðmundsson.
Ur borg og bygð
Mr. S. S. Anderson frá Piney,
Man., var staddur í borginni á mið-
vikudaginn.
\
Mr. Jón Halldórsson, lífsábyrgð-
arumboðsmaður frá Lundar, Man.,
var staddur í borginni fyrri part
vikunnar.
Eg vil vinsamlegast biðja alla
meðlimi Þjóðræknisfélags islend-
inga í Vesturheimi, að senda mér
ársgjald sitt fyrir yfirstandandi ár,
og mun eg þá strax senda Tímaritið
XVIII. árg., sem nú er nýútkomið,
og allir skuldlausir meðlimir fá sent
án endurgjalds.
Ársgjaldið er aðeins einn dollar á
ári, og vildi eg skora á alla góða
Islendinga, sem ekki eru nú þegar
meðlimir, að draga ekki lengur að
ganga í félagið.
Virðingarfylst,
Guðmann Levy.
f jármálaritari.
251 Furby St., Winnipeg
Hciðursfclagar Þjóðrœknisfqlagsins ■
Á nýafstöðnu ársþingi Þjóðrækn-
ísfélags íslendinga í Vesturheimi,
iVoru þau skáldin frú Jakobína John-
ison, Þ. Þ. Þorsteinsson og Guttorm-
ur J. Guttormsson, kjörin heiðurs-
félagar.
Síðastliðinn sunnudag lézt að
heimili þeirra Mr. og Mrs. Jakob
Kristjánsson hér í borginni, frú
Hallfríður Sigurðsson, kona Árna
leikara Sigurðssonar frá Wiynyard,
Sask., vinsæl kona og vel metin, 52
ára að aldri. Var hún uppeldisdótt-
ir Friðriks Kristjánksonar í Wyn-
yard, Sask., en fædd á Akureyri.
Kveðjuathöfn fór fram frá Bardals
á þriðjudagskvöldið. Flutti Dr.
Rögnvaldur Pétursson kveðjuræðu,
en likið var síðan sent til Wynyard
til greftrunar.
\
/