Lögberg - 16.09.1937, Síða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 16. SEPTEMBER 1937
Húgberg
GefiC út hvern fimtudag af
T H E COLUMBIA PRE88 L 1 M1TED
695 Sargent Avenue _
Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
TerO $3.00 um driO — Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The
Col'imbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Milli fjalls og fjöru
Þeirra fyrirbrigða hefir því miður órðið
vart í félagslífi vor Islendinga vestan hafs,
að því fyr sem vér hefðum fataskifti í þjóð-
ernislegum skilningi, eða afklæddumst Is-
lendingnum, þess greiðari yrði för vor á tor-
sóttri þroskabraut í hérfendu þjóðlífi; að ís-
lenzk tunga væri oss farartálmi; að til þess að
verða í raun óg veru menn með mönnum,
væri ekki um annað að gera en baða af sér
íslenzk sérkenni sem allra fyrs’t og brjóta
brýrnar að baki; þessar kenningar hafa vita-
skuld sætt misjfönum dómum, og það eigi að
ófvrirsynju; stundum hafa þær komið úr
hörðustu átt, er flutningsmenn þeirra og for-
mælendur voru ýmsir, er gert höfðu af ein-
hverjum ástæðum eða ástæðuleysi, tilkall til
forustu í félagsmálum vorum; sumir þessara
manna hafa nú í seinni tíð komið auga á, að
hér var um römmustu kórvillu að ræða, og
góðu heilli horfið “frá villu síns vegar. ” Skal
það með fögnuði metið áð makleikum.—
“Sjaldan er góð vísa of oft kveðin.”
Þetta má að sjálfsögðu jafnframt heimfæra
upp á óbundið mál, sem drengilegt er og hittir
í mark.—
Eíkki sýnist það úr vegi, að full íhygli sé
veitt bréfinu frá séra Jóni Sveinssyni, rithöf-
undinum víðfræga, því, er í Lögbergi birtist
í vikunni sem leið, þar sem meðal annars er
komist þannig að orði:
“Þann 19. júní var mér boðið að koma á
fyrirlestur í “The Imperial University” í
Tokyo. Herra Sanki Chikawa er þar kennari
í íslenzku! Eg varð forviða að heyra Japani
lesa sögurnar okkar. Þeir voru að snúa
“Þrymskviðu” (Hamarsheimt), og “Ferð
Þórs til Útgarða-Lloka,” úr íslenzku á
enksu.”
Eitthvað ættum vér þó að geta lært af
atburði sem þessum; fjarskyld og fjarlæg
þjóð eins og Japanir, telur það fullkomlega
ómaksins vert, að hnýsast inn í fornrit vor
og auðga með því and^. sinn og menningu.
Særi þet’ta ekki fram metnað af vorri hálfu,
er “Something rotten in the State of Den-
mark” eins og Shakespeare sagði, um sálar-
ástand vort viðvíkjandi tungu vorri og menn-
ingarverðmætum; eitthvað afkáralega bogið
við lífsviðhorf vort og afstöðu vora til fram-
tíðarinnar í þessu landi. Kaflinn úr bréfi
séra Jóns ætti að verða oss knýjandi hvöt til
þess, að flýta fyrir þeim degi, er marga mæta
íslendinga vestan hafs hefir lengi dreymt um,
er hin göfuga tunga vor verður leidd til önd-
vegis við liáskóla Manitobafylkis.—
# # #
Að því var vikið hér í blaðinu í vor sem
leið, að tilraun hefði verið til þess ger að af-
loknu Þjóðræknisþingi í vetur, að stofna til
æskulýðsdeildar í væntanlegu samstarfi við
Þjóðræknisfélagið, með' það markmið fyrir
augum, að efna til samtaka meðal íslenzkrar
æsku um landið þvert og endilangt, til varð-
veitslu tungu vorri, söguminjum og öðrum
andlegum verðmætum; hugmynd þessari var
af skiljanlegum ástæðum, ærið alment fagn-
að, og er þess að vænta, að hér endi ekki alt
við orðin tóm. Þessi nýju samtök verðskulda
vitanlega óskifta samúð og fylztu nærgætni
hinna eldri manna og kvenna, er láta sér í al-
vöru hugarhaldið um framtíð hins íslenzka
mannfélags á vestrænum slóðum. Viðfangs-
efnið er svo mikilvægt, og svo óumræðilega
fagurt, að það á heimtingu á skilningi og
fórnarlund hvers einas’ta manns og hverrar
einustu konu með íslenzkan blóðdropa í æð-
um. Þeir, sem frumkvæði áttu að hugmynd-
inni um stofnun áminstrar æskulýðsdeildar,
verða nú að hefjast handa þegar í haust og
hrinda málinu áleiðis til frekari framkvæmda
og sigurs.
* # #
Þjóðræknisfélagið hefir í allmörg ár
haldið uppi kenslu í íslenzku á hinum svo-
nefnda Laugardagsskóla; verður svo enn gert
í vetur, og vonandi um mörg ókomin ár. Þess-
ari nytsömu kenslu er haldið uppi nemendum
að ko^tnaðarlausu; hún hefir þegar borið all-
verulegan árangur, og er þess að vænta að
íslenzkir foreldrar fyrir hönd barna sinna,
færi sér hana því meir í nyt, er tímar líða.
Einungis þeir, sem kunna að kenna, kennarar
af íslenzkum s'tofni við alþýðuskóla Winni-
pegborgar, hafa með höndúm kenslu í Laug-
ardagsskólanum.------
# # #
“Eitt sinn skal hverr deyja,” stendur þar.
Sérhverjum ]>eim, sem til fullvitundar fæðist,
er það ljóst hve órjúfanlegt slíkt lögmál er;
]>að hamlar honum samt ekki frá því, að rækja
skyldur sínar við lífið, heldur styrkir hann
jafnframt miklu fremur í Hfsbaráttunni.
“Enginn fær mig ofan í jörð
áður en eg er dauður.”
H\rer helzt, sem þau kunna að verða,
þjóðernisörlögin, er bíða vor í þessu landi, þá
skuldum vér það uppruna vorum og ætt, að
berjast fyrir sögulegri og menningarlegri til-
veru vorri, eins og sæmir ósýktum afkomend-
um hins glæsilega, norræna kynstofns. 1 and-
legri þinghelgi íslenzks hugsjónaHfs nýtur
Islendinguripn sín bezt, hvar sem honum er
í sveit komið. Nýju fötin keisarans, fara
engan veginn ósennilega flestum betur, en
landanum. —
# # #
Þegar tjaldið féll við lok nítjándu aldar
og tuttugas'ta öldin var hringd inn, gerði
mannkynið sér vonir um nýtt friðar og fram-
fara tímabil. Sumar vonirnar rættust, en
aðrar fuku út í veður og vind, eða breyttust í*
blóðstorkna brjrndreka. Framfarirnar urðu
margar og stórvægilegar, en á hinn bóginn
var f jöldi þeirra tekinn í þjónustu manndrápa
og herneskju í stað friðar og frelsishugsjóna.
Tuttugasta öldin verður sjónarvottur að þeim
ægilegasta hildarleik, sem sögur fara af,
heimsstyrjöldinni frá 1914. Hún var líka
sjónarvottur að hinum svonefndu friðarsamn-
ingum, sem kendir voru við Versali, þar sem
“Blindni og Ilatur héldu ráð,” og virtust
ráða lofum og lögum, í stað viturlegrar for-
sjár og dómgreindar. Tuttugasta öldin var
líka sjónarvottur að stofnun Þjóðbandalags-
ins, nytsamri fornstu þess um bríð í þágu
friðarhugsjónanna, en nú upp á síðkastið al-
gerðu úrræðaleysi þess, eins og glegst má
ráða af illgirnislegri og óafsakanlegri árás
Japana á Kínaveldi. Þá hafa lýðræðishug-
sjónir mannkynsins heldur ekki átt upp á
pallborðið hjá tuttugustu öldinni. Skamm-
sýni þeirra manna, sumra hverra, er að Ver-
salasamningunum stóðu, varð þess valdandi,
að eitt stórveldið á fætur öðru hefir varpað
þingbundnu lýðræði fyrir borð, en látið al-
ræðismensku, þar sem einstaklingsfrelsið er
afmáð, verða staðgengil þess.—
Tuttugasta öldin, eða réttara sagt sá
hluti hennar, sem genginn er um garð, hefir
vissulega til alvárlegrar sakar að svara, því
svo hefir verið ískyggilega á því tímabili
stofnað til fjörráða við gervalt mannkyn á
þessari jörðu. Til undantekninga má telja,
eins og<nú horfir við, Bretland, Bandaríkin,
Canada og Norðurlandaþjóðirnar, þar sem
lýðræðishugsjónirnar enn eiga örugt grið-
land.
# # #
Árum saman hafa tilraunir verið gerðar
til þess að steypa saman járnbrautarfélögun-
um í þessu landi, og gera þau að samstæðu fé-
lagi eða hring, er einokun hefði á samgöngu-
tækjum þjóðarinnar. Forseti C.P.R. félags-
ins, Sir Edward Beatty, hefir látið sér næsta
hugarhaldið um það, að samsteypa þessi fengi
framgang, og nú svo að segja alveg nýverið,
hélt hann þessu fram í ræðu, sem hann flutti
í Vancouver. Er því haldið að almenningi, að
með samsteypunni sparist þjóðinni svo og svo
mikið fé. Engan veginn er það samt ólíklegt,
að hér liggi einkennilegur fiskur undir steini.
Einkum og sérílagi eru það þeir, sem ó-
vinveittir eru þjóðbrautakerfinu, er hæzt
mæla máli samsteypunnar; með henni á þjóð-
in, að því er þeim segist frá, að komast fyrir-
hafnarlítið á réttan fjárhagslegan kjöl. En
hvernig væri þjóðin nú s'tödd, ef einkafélag
hefði verið eitt um hituna viðvíkjandi far-
þega og flutningsgjöldum. Slíkur taxti þykir
sem stendur ærið hár; hærri mundi hann þó
vera ef ekki væri fyrir þá samkepni, sem
járnbrautarfélögin, hvort um sig, hafa skap-
að.
Frá samgöngulegu sjónarmiði séð, mega
þjóðbrautirnar auðveldlega teljast lífæð hinn-
ar canadisku þjóðar; hagur þeirra fer batn-
andi jafnt og þétt, sem glegst má ráða af því,
að á fyrri helmingi yfirstandandi árs, urðu
tekjurnar $4,000,000 hærri en á tilsvarandi
tímabili árið á undan.
THE NEW BIRKDALE
SHOES
Are Waiting to Meet
You on a
Friendly
Footing”
If you buy for value, comfort and appearance combined, the
Birkdale is an ideal choice! The styles are srnart. Special care
has been taken to ensure the wearer’s comfort. And in leathers
and workmanship, they attain a very high standard of quality.
The new fall Birkdales are here — in a wide selection of models,
leathers, sizes and widths. All in combination-fittings.
Oxfords
$7.00
Boots
$7.50
—Men’s Shoe Section, The Hargrave Shops for Men, Main Fl.
T. EATON C?,
LIMITED
Rœktun án jarðvegs
. Eftir Ólaf Friðriksson
Furðanlegar fréttir hafa á sí'Sast-
liðnu ári borist utan úr heimi um
ræktun jurta án jarðvegs—ræktun
þeirra í vatni eingöngu.
En hér er raunverulega um tvær
ólíkar aðferðir að ræða.
Annað er ræktun skepnufóðurs, í
einskonar dragkistum, og er aðferð-
in sú, að maís eða annari kornteg-
und, er sáð i draghólf (eða skúff-
ur), og látin vaxa þar i næringar-
vökva, sem blandaður er við hæfi
tegundarinnar, svo hún getur við-
stöðulaust tekið við honum. Með
því að hafa hitann jafnframt eftir
þvi, sem bezt á við hverja tegund.
vaxa ungu jurtirnar svo ört, að
fengin er á fáum dögum margfalt
fóðurmagn, miðað við kornið,*sem
sáð var, og eru jurtirnar í heilu
lagi (ræturnar líka), gefnar skepn-
um. Má á þennan hátt, úr korni,
framleiða ógryitni skepnufóðurs á
skömmum tíma, og er sagt að fóður
framleitt á þennan hátt sé ódýrt,
þar sem korn er ódýrt og kol, (eða
annar hitagjafi). Það er þýzkur
vísindamaður, er hóf tilraunir þess-
ar.
Hin aðferðin, sem á rót sína að
rekja til Bandaríkjanna, er fullkom-
in ræktun, þ. e. jurtirnar eru látnar
bera fræ eða ávöxt, eftir þvi til
^ hvers leikurinn er gerður, og má á
þennan hátt rækta af jurtunum kyn-
; slóð fram af kynslóð, án þess að
! neinn jarðvegur sé notaður.
Það var kennari einn, dr. W. F.
j Gericke að nafni, við Ríkisháskóla
! Kaliforníu, í borginni Berkeley, sem
| hóf þessar tilraunir fyrir tíu árum,
en um þær hafa menn lítið vitað,
fyr en nú upp á síðkastið. Jurtirnar
eru látnar vaxa í kerum eða trogum,
sem eru um það bil spannar djúp
(15 cm.). Yfir þau er þanið vírnet,
en ofan á það er látin gisin bast-
flétta, og þar ofan á sag. En í það
er svo fræjunum sáð, eða kartöflur
látnar, ef þær á að rækta. En í
kerunum er næringarlögur, sem nær
til þess að gera sagið rakt, og er í
degi þessum efni, sem jurtirnar
venjulega fá úr jarðvegi þeim, er
þær vaxa í.
Jafnskjótt og jurtirnar fara að
vaxa, koma ræturnar niður í nær-
ingarvökvann, og ná þegar í stað
svo mikilli næringu, að þær geta far-
ið að vaxa upp á við, af miklum
þrótti, og miklu hraðar en jurt, sem
vex í mold, og þarf að mynda nokk-
uð stórt rótarkerfi, til þess að hún
nái í næga næringu úr jörðinni.
Jurtir sem ræktaðar eru á þennan
shátt, þurfa því ekki nema mjög litla
rót, svo þær þurfa ekki að verja
nema litlum hluta af lífsorku sinni í
rótarmyndun, og geta varið þess
meira í gróðurinn ofanjarðar.
Tvent einkennir jurtir þær, er-ú
þann hátt eru ræktaðar: Annað er
það, að þær þurfa minna rúm til
þess að vaxa áj eða ekki meira en
það, að þær fái næga birtu, og er
það mikilsvert atriði við alla gróðr-
arhúsarækt, þar sem hver fermetri
er dýrmætur. Hitt, og það sem enn
meira er um vert, er að jurtirnar ná
á þennan hátt langtum meiri þroska,
verða stærri og veigameiri, og bera
langtum meiri ávöxt. 1 gróðrar-
húsum við háskólann í Berkeley,
kom ávöxtur á svo að segja hvert
blóm, er tómötu-jurtirnar báru, er
gerð var tilraun með, voru 15 til
25 tómötur í hverjum klasa. Dr.
Gericke hafði ker með tómötum 25
ferfet hvert, og fékk upp úr því
kerinu, sem bezt var vaxið í 301
enskt pund, þ. e. yfir 58 kiló af
fermetra. Af jarðeplum fengust 25
tunnur, af jafnstóru svæði og
venjulega fengust af 2 til 4 tunnur,
en í afbragðsárum 10 tn. Jarð-
eplin voru ræktuð úti, því þó til-
raunir þessar færu í fyrstu ein-
göngu fram í gróðrarhúsum, hafa
þær á siðari árum einnig farið fram
undir beru lofti, og er talið að þær
eigi mikla framtíð úti, í löndum,
sem hafa hlýtt loftslag, án mikilla
árstíðaskifta, en í svalari löndum
auðvitað eingöngu í gróðrarhúsum.
Dr. Gericke hefir gert tilraunir
/neð fjölda jurta, síðan hann hóf
rannsókn þessa árið 1927, og hefir
gengið úr skugga um, að rækta má
á ábatasaman hátt < margar nytja-
jurtir, svo sem tómötur, jarðarber,
lauka, káltegundir flestar og jarð-
epli, og það á þann hátt, að ágætan
arð gefi. Kostnaðurinn af næringar-
vökvanum og umbúnaði hans, er
ekki nema lítill hluti andvirðis
uppskerunnar. Aftur á móti verður
kornrækt of dýr á þennan hátt, og
þá auðvitað grasrækt lika.
Einkennilegt er, að þessar tilráun-
ir dr. Gericke grundvallast á þekk-
ingu, sem er nær áttatíu ára gömul.
1 hverri almennri jarðræktarfræði
má lesa um, hvaða efni jurtirnar
þurfi að geta náð til sín með rótun-
um, til þess að geta vaxið. Þessu
til sönnunar er svo skýrt frá, hvern-
ig menn hafa komist að þessu: með
því að rækta jurtirnar í vatni, og
reyna sig áfram með hvaða efni væri
nauðsynleg. Tilraunir þessar gerði
Þjóðverjinn Justus von Liebig, einn
af velgerðarmönnum mannkynsins.
En þó þessi þekking væri búin að
vera þannig öllum bóklesandi jarð-
ræktarmönnum kunn á þriðja manns
aldur, hafði engum dottið í hug, fyr
en dr. Gericke hugkvæmdist það, að
rækta mætti þannig jurtir á hagnýt-
an hátt. Framtíðin mun vafalaust
sýna, að margt fleira, sem mann-
kyninu má til gagns verða, bíður rétt
fyrir framan nefið á okkur, án þess
að við sjáum það.
Það er alt af skemtilegt að lesa
um nýjungar á framfarabraut mann-
kynsins. En skemtilegast er þó að
lesa um það, sem getur orðið okkur,
og voru eigin landi að gagni. En
enginn vafi er á þvi, að þessi rækt-
un án jarðvegs á sér framtíð í
gróðrarhúsum hér á landi, því hún
eykur geysilega afköst þeirra. En
eg tel enga fjarstæðu að segja, að
gróðrarhús hér á landi, eigi þegar
við förum að nota hverasvæðin til
ræktunar, eftir að þekja eins mikið
svæði eins og ræktað land er hér nú.
Norrœn garðyrkju-
sýning
Dagana 23. september til 3. októ-
ber verður norræn garyrkjusýning
haldin í Kaupmannahöfn. Slíkar
sýningar hafa áður verið haldnar
nokkrum sinnum, og þá ýmist í
Stokkhólmi, Gautaborg, Osló eða
Kaupmannahöfn.
Á þessari sýningu verða sýndar
ýmiskonar garðjurtir og ræktar-
plöntur, auk þess sem verzlunar-
hús og verksmiðjur, sem hafa á boð-
stólum eða smíða garðyrkjuverk-
færi, munu sýna þau í auglýsinga-
skyni.
ísland mun taka þátt í sýning-
unni að þessu sinni og annast Hið
íslenzka garðyrkjufélag hana af
hálfu þess. Verður íslenzk nefnd
manna á sýningunni og eru það þeir
Niels Tyberg Reykjum, sem er for-
maður sýningarnefndarinnar, Ingi-
mar Sigurðsson í Fagrahvammi,
form. Garðyrkjufélagsins, Sigurður
Sveinsson, ritari Garðyrkjufélags-
ins, Anna Gunnarsdóttir á Vífils-
stöðum, Ragnar Ásgeirsson á Láug-
arvatni, Lauritz Boeskov á Blóm-
vangi, Ólafur Gunnlaugsson á
Laugabóli og Bjarni Ásgeirsson á
Reykjum. Verður lagt af stað héð-
an 13. september.
Héðan verða sendar á sýninguna
ýmsar blómategundir, rósir, nellik-
ur og fleira, agúrkur, tómatar, vín-
ber, ýmsar káltegundir o. fl. Nýtur
Garðyrkjufélagið nokkurs ríkis-
styrks til þessa.
Á sýningunni mun hver þjóð fá
sérstakt svæði til umráða að reyna
að líkja eftir íslenzku landslagi og
gróðurfari og meðal annars að
byggja eftirlíkingu hvers. Til þess
að þetta megi takast sem bezt, hefir
Garðyrkjufélagið ákvarðað, að
senda flokk manna upp í óbygðir
sunnudaginn 29. ágúst, til að safna
plöntum og hraungrýti og öðru, sem
—Fálkinn.
ADVÖRUN
Til þeirra allra, sem hafa í hyggju, eða
eru að brugga það, að flytja til
Winnipeg og komast á
atvinnuleysis styrk
1. Borgin hefir þegar mikinn fjölda atvinnu-
lausra manna, er hér eiga lögheimili, og fúsir
eru til hvaða vinnu sem er, ef fyrir hendi væri.
2. Enginn styrkur verður framvegis veittur fjöl-
skyldum eða einstaklingum, sem nú eru í Win-
nipeg, 0g okki eiga þar lögheimili.
3. Enginn styrkur verður veittur fjöl'skyldum
eða einstaklingum, sem til Winnipeg koma frá
birtingu þessarar yfirlýsingar.
Samkvæmt fyrirskipun,
CITY OF WINNIPEG UNEMPLOYMENT
- RELIEF COMMITTEE
24. ágúst, 1937.