Lögberg - 23.09.1937, Blaðsíða 7

i
LÖGBERG, FIMTUDAGÍNN 23. SEPTEMBER 1937
Um drenginn, sem
ekki gat dáið!
Frásöffit Arnbjarnar Arnasonar
“Eg varS sjötugur 9. júlí. En er , Litlu-Brekku, því nú fór eg aÖ hafa
eg var á ellefta árinu ætlaðist víst
enginn til þess, aS eg næSi þó þessum
aldri.
Ógæfa mín í bernsku var af
tvennum rótum runnin. Fyrst var
þaS, aS faSir minn var óviSjafnan-
legur drykkjurútur og dó siSast í
ölæSi. Af þessu leiddi alhliSa eymd
og volæSi á, heimili foreldra minna,
er bjuggu viS þröngan kost á tíunda
partinum á ÖlvaldsstöSum í Borg-
arhreppi. 1 túninu á ÖlvaldsstöS-
um stóSu þá firnrn bæjarhús og
bjuggu foreldrar minir í einurrt þess
um bæ, á móti öSrum. Svo bar þaS
til um hávetur, er eg var á fyrsta
ári, aS fjós og heygarSur foreldra
minna, og mótbýlisfólksins, brann til
kaldra kola aS næturþeli, og vissi
þaS enginn fyr en um fótaferSar-
tíma. Þá var alt horfiS — kýr og
hey — og síSasta sjálfsbjargarvon
foreldra minna aS engu orSin.
Þetta hratt mér út í ógæfu og
þjáningar uppvaxtaráranna. Eor-
eldrar mínir sögSu sig til sveitar um
voriS, heimiliS var leyst upp, þeim
komiS í vist og mér og systur minni
komiS niSur sitt í hvoru lagi. Mér
vit á ýmsu og taka mér þaS nærri,
sem eg sá og heyrSi og reyndi. Eg
var ekki svangur, en eg grét af rétt-
látri gremju, þegar mér var rétt
blóSmörssneiS um leiS og allir aSrir
fengu kjöt. ÞaS var mín fyrsta
matarsorg.
Ekki var mér bannaS aS leika mér
meS börnum húsbænda minna, en þó
var mér stundum gefiS greinilega í
skyn, aS mér væri ofaukiS i hópi
þeirra, er mættu lifa og leika sér.
Eg skildi þaS löngu seinna. Er viS
höfSum veriS úti viS leiki, höfSu
börnin þaS fyrir reglu aS ganga
beint inn aS hnjám móSur sinnar,
er tók þau siSan eitt af öSru, setti á
kné sér og “skoSaSi í höfuS þeirra.’’
1 einfeldni minni fylgdi eg leiksyst-
kinum mínum aS hnjákollum hinnar
“mildu” móSur og bjóst viS, aS hún
gerSi mér þann sóma* aS lta líka í
kollinn á mér. En þetía voru tál-
vonir, því er röSin kom aS mér,
barSi hún mig frá sér og sagSi, aS
slíkir ólánsbjálfar og eg ættu enga
samleiS meS “hópnum” sinum.
Ekki lét eg mér samt segjast viS
margendurteknar hryndingar og
var fyrst komiS fyrir hjágóSu fólki, j hranalegar afturrekur — því dag-
er kvaS hafa fariS vel meS mig — lega kom eg upp aS hnjám húsmóS-
en þaSan varS eg aS hröklast eftir, urinnar í því bjargfasta trausti, er
áriS. Þá var mér komiS fyrir á börnin bera a^finlega til fullorSna
heimili, þar sem eg á aS hafa fengiS fólksins. Svo var þaS dag einn, i
mjög viSunandi aSbúS. En þaSan þessum höfuSrannsóknarleiSangri,
þurfti eg líka aS hrekjast, og f jögra ' aS húsmóSirin tekur mig fyrstan
ára var mér komiS aS Litlu-Brekku barnanna, skellir mér upp í kjöltu
í Borgarhreppi. Þar hófst min sína og heldur, aS nú muni vera mál
sársauka-saga. j tfl komiS aS líta eitthvaS í “haus-
# # # 1 skrattann” á mér. HandbrögSin
ÞaS var fyrsta haustiS, sem eg var ' voru ekki beiut HPur. >ví hun svifti S
á Litlu-Brekku. Eg man þaS greini-! hársneplana á mér eins og hún væri
lega. MóSir mín var komin til aS , rifa hris> kleiP síöan fólskulega í
sjá mig og færSi mér aS gjöf rauSa , hó,u- er leng' haf8i veyiÖ 1 hvirflin'
sokka og vetlinga. Eg man svo vel um a mer °S hl att mer þessu næst
hve mér þóttu sokkarnir fallegir. Er
móSir min hafSi tafiS góSa stund,
langt fram á gólf, meS þessum líka
litla gjósti óg gífuryrSum. Eg man
bjó hún sig til brottferSar og var hvah hun sagÖi:
byrjaS aS kveSja heimilisfólkiS. Þá
veitti eg því eftirtekt, aS tár hrukku
niSur vangana á móSur minni — og
þótti mér þetta harla kynlegt, því eg
hafSi aldrei séS fullorSiS fólk gráta.
En rétt i því, aS móSir mín ætlaSi
aS kyssa húsmóSurina í kveSju-
skyni, rekur hún henni bylmings
löSrung. ÆtlaSi n^óSir min þá aS
hlaupa á dyr — en húsmóSirin varn-
aSi henni útgöngu og hreytti út úr
sér þessari setningu, sem alt mitt líf
hefir suSaS mér fyrir eyrum, —
því þaS var þá, sem eg fann til meS
öSrum? í fyrsta sinni:
“Eg held þú megir þakka fyrir,
garmurinn þinn, nieSan guS og menn
vilja ljá þér þak yfir höfuSiS . .
MóSir mín þagSi, greip mig i
fangiS — og var af nóttina. Mun
hún hafa gert þaS til aS forSa mér
frá því, aS húsmóSirin léti reiSi
sína bitna á mér. Ekki veit eg
hvaS þeim hefir boriS i milli. En
vafalaust hefi eg veriS orsökin fyrir
orSakasti hinnar smáSu móSur og
voldugu húsfreyju. ÞaS hlýtur aS
vera!
Frá öndverSu leiS mér illa á
“FarSu nú alla tiS grábölvaSur,
garmurinn þinn. Þú ert meS geit-
ur og líklega búinn aS smita fyrir
mér börnin. ÞaS hlaut eitthvaS aS
vera, aS ‘þeir ” skyldu endilega vilja
þrengja þér upp á okkur.”
# # #
LiSu svo fram stundir, aS enginn
mintist á “geitur mínar” og ekkert
var viS þeim amast á annan hátt en
þann, aS eg var rekinn úr rúmi frá
einni vinnukonunni og látinn einn í
fleti. En dag einn gaf húsmóSirin
vinnukonu sinni skipun um aS taka
“strákskömmina’’ til bæna — og
bænagjörSin var á þessa leiS:
Fyrst var mér þvegiS vel og vand-
lega um höfuSiS úr stæku hlandi —
og síSan var hársvörSurinn rifinn
upp meS kambi.
ÞaS voru miklar þjáningar. Og
eg lít svo á, aS betra sé aS deyja
drotni sínum, hvenær sem er á lífs-
leiSinni, og meS hvaSa hætti sem er,
en aS vera þvegiS um geitugt höf-
uðiS upp úr stæku hlandi og urgaSur
meS lúsakambi. En það kvað vera
ýmsar leiÖir til að drepa fólk.
Þessari “þrifabööun” var svo
haldiS áfram vikulega meÖan eg var
á Litlu-Brekku. En um haustiS,
þegar eg var á áttunda ári, skipaÖi
húsmóSir min hreppsnefndinni aS
taka mig og ráÖstafa mér eins og
heppilegast þætti, því eg væri ekki í
húsum hæfur fyrir helv .... geit-
utn og stæSi því af mér mikil hætta
í heimili. Þetta var skilnaSarkveSj-
an. 1 # # *
Nú lá leiS mín aftur aS Ölvalds-
stöSum. Var mér komiS þangað til
fremur fátækra og miður brjóst-
góðra húsbænda — svo það var aS
fara úr öskunni í eldinn aS koma
þangaS frá Litlu-B,rekku. Hland-
böSunum og kambskrapinu var hald-
iS áfram og ofan á aSrar hversdags-
legar þjáningar, eftirrekstur og
vinnuhörku, bættist ilt og lítiS viS-
urværi. Beinan sult þekti eg ekki
fyr en eg kom aS Övaldsstöðum í
annað sinn.
Árin liSu. Eg dafnaSi illa, en
geitunum fór furSanlega fram.-. . .
Svo var þaS seinnipart vetrar, er eg
var á ellefta árinu, aS eg lagðist
veikur — eSa réttara sagt — eg gat
ekki hreyft mig úr fletinu mínu.
Mér leið vel, því eg mókti stundum
sólarhringum saman og vissi lítiS af
mér. En aðhlynningin gat varla
verri veriS. Einn mjólkurbolli á
málum var þaS eina, sem eg fekk að
eta. Og hefði eg ekki lyst á aS
svolgra í mig mjólkina strax og mér
var færS hún, var snúiS aftur meS
bollann og eg látinn afskiftalaus til
næsta máls.
I
Aldrei var strokið framan úr mér,
aldrei skift á mér skyrtu og aldrei
lagað í fletinu mínu. ReiSingstorfu
hafSi eg fyrir kodda. ÞáS var
harSur svæfill. En vefstóllinn var
barinn daginn út og daginn inn við
skotið, þar sem fletiS mitt stóð.
Þannig liSu þrettán vikur.
ÞaS var komiS vor, og grös tekin
aS gróa. Njýbýllskona húsbænda
minna sat i vefstólnum of óf. Henni
virtist sem ‘eg væri heldur aS hjara
viS og færði börnum sínum þau tíS-
indi, að nú væri Bjössi aS skána. Þá
brugSu börnin við og hópuðust upp
aS fletinu til mn og glöddu mig meS
þvi að segja mér af lömbunum og
vorinu. — ViS þessar fréttir “frá
umheiminum” hrestist eg heldur og
eftir nokkra daga gengu krakkarnir
í það að tosa mér út á hól til aS láta
sólina skína á mig. Þar lá eg and-
artak, og börnin tíndu sóleyjar og
fífla og röðuðu í kringum mig. Þá
baSaSi eg í rósum !
Eftir litla stund úti í sólskininu
á hólnum báru krakkarnir mig aftur
inn í fletið mitt og lögðu mig þar til.
Eg var eftir mig eftir þessa viSrun
og sofnaSi og svaf af til næsta morg-
uns. En er eg^reis úr rotinu daginn
þann var eg meS hnjákollana uppi
á kvið. Hver limur og vöðvi var
kreptur svo að eg gat mig ekki
hreyft — og rænulaus var eg þó eg
sæi og heyrÖi hvað fram fór í kring-
um mig. Eftir stundarkorn logn-
aðist eg aftur út af i sama dvalann
og áður og vaknaði ekki fyr en sól-
arhring síSar — og þá eins og nýr
og endurnærSur maður. Upp frá
þessu fór mér að fara dagbatnandi
og eftir nokkra daga spurði eg um
garmana mína. En þá brá svo kyn-
lega við, að þeir virtust ekki finnast
—svo eg stóð á skyrtunni einni
saman, sem eg hafði dúsað í alla
1 THOSE WHOM WE SERVE I
IN THE FIELD OF COMMERCIAL PRINTING
AND PUBLISHING BECOME LASTING FRIENDS
BECA USE—
OVER THIRTY YEARS EXPERIENCE IN ENGRAV-
ING, PRINTING AND PUBLISHING IS PART OF
THE SERVICE WE SELL WITH EVERY ORDER
WE DELIVER.
COLUMBIA PRESS LIMITED
69.') SARGENT AVENUE
WINNIPEG
PHONE 86 327
leguna. Orsökin fyrir þessu var sú,
aS búið var að ráða snúningadreng j
á heimiliS i staSinn fyrir mig, var
hann látinn fá larfana mina — því
eg átti aÖ fara aSra leiS . ] . . ÞaS
var auðskilið mál.
En hvað að mér hefir gengið veit
víst enginn maSur — en sennilega J
hefir þaÖ verið ofþreyta, eða ef til
vill taugaveiki.
♦ * *
Um þær mundir, sem eg var aS
skríSa saman kvæntist sonur hús-
bænda minna og byrjaði búskap á
litlu.horni af jörSinni. Mér var
komiS til hans.
Hann var maSur latur og sérhlif-
inn en miskunnarlaust fól. Fékk eg
oft aS kenna á honum, því gæti eg
ekki gert honum til geðs nægði hon-
um ekki að berja mig, hvar sem var,
í höfuSið og skrokkinn, heldur henti
hann mér niður og sparkaÖi í mig og
tróð á mér meÖ fótunum. Og jafn-
an lét hann mig vinna þaÖ erfiðasta,
en gutlaði sjálfur við það, sem helzt
var á mínu meðfæri — eins og til
dæmis þegar rista þurfti torf, stóS
hann yfir mér og brýndi ljáinn, en
lét mig rista og velta úr flaginu—
og ógnaði mér meS því aS reka í mig
ljáinn, “ef eg léti þetta ekki ganga.”
Hann naut þess blátt áfram að
kvelja mig i einu og öðru.
Aftur á móti var kona hans í aSra
röndina ekki slæm kona, þó hún
sýndi mér i hvívetna mikinn ribb-
aldaskap og óbilgirni og léti sér
einu gilda hvernig húsbóndinn fór
meS mig. Strax og eg kom í hennar
“úmsjá” græddi hún þó í mér geit-
urnar, er höfðu ágerst svo voðalega í
veikindum mínum. Ofholdgun hafði
hlaupiS í keitusoSin sárin undir legu-
þæfðum svitastorknum og morlús-
ugum hárlubbanum. Sár min
græddi hún meS því aS þvo þau fyrst
upp úr stöðnu vatni og leggja siðan
á þau tólgar- og tjöruplástra. En
eg misti alveg hárið — og fann mik-
iÖ til þess. Þegar eg var fermdur
var ekki hár á mínu höfði — ekki
hár. En seinna. er mér fór aS vaxa
skegg rakaSi eg á mér höfuÖiS í
hvert sinn og eg skar skegg mitt.
Fyrir þaS fékk eg, meS tíS og tíma,
þennan kragahíung, sem er í
hnakkagrófinni á mér og aftan viÖ
eyrun. En sjáið þér örin um alt
höfuðiS ?
Er eg var á tólfta árinu var fariS
aS hugsa til þess “aS kenna mér eitt-
hvaS til trúarbragða” — svo ekki
yrði eg hundheiÖinn ofan á alt ann-
að. Fyrst var mér kent aS þekkja
stafina og þegar þeirri eldraun var
lokiS var mér kent aS kveða að eins
atkvæðis orðum. AS þvi búnu var
mér fengiS “kverið” og sett fyrir
ein síða á dag, sem eg skyldi “skila”
kvöld hvert fyrir háttatíma. En
tíminn, sem mér var ætlaður til þessa
náms var á kvöldin, þegar eg hefði
lokið gegningum, vatnsburði i fjós
og bæjarhús, flórmokstri og síðan
allri kornmölun tll heimilisþarfa.
Það lét því nærri, að eg hefði tvo
tíma á kvöldi til að læra þessa blaS-
síSu í kverinu, sem eg, ofan i kaup-
iS alls ekki gat lesiS. Enda kunni eg
marga greinina reiprennandi, þó eg
gæti ekki lesiS hana — þaS var nú
svo skritið. HúsmóSir mín hafði
yfirumsjón með þessari fræðslu og
löðrungaði mig óspart með “þeirri
hinni helgu bók,” ef mig rak i vörð-
urnar.
Þennan fyrsta “uppfræSsluvetur”
minn var á heimilinu frænka hús-
freyjunnar. Hún var á líku reki og
eg, og átti aS nema kvenlegar dygð-
ir af frænku sinni, húsfreyjunni, en
bókvisindin hjá húsbóndanum!
Hann kunni ofurlítiS aS skrifa og
stundum tók hann “heimasætuna” á
kné sér og reyndi aS kenna henni aS
draga til stafs. Eg lét i ljós þá ósk,
að mig langaÖi líka til aS læra að
skrifa, en þá var húsbóndinn ekki
seinn til svars og sagÖist ekki búast
við, aS eg yrði nokkurn tíma feng-
inn til aS skrifa meðlagiS mitt á
hreppsbækurnar. Það mundu aÖrir
gera. Þar með var því máli lokið.
En seinna lærði eg að skrifa —
fyrst með því að hirða sendibréfs-
snepla og eftirlíkja úr þeim stafi og
orð og rispa þau með koli á fjár-
húshurðir og jötubönd, og með þvi
að “skrifa” með priki i snjó og leir-
flög. Þá þekti eg engan skrif-staf.
En eg lærði það seinna.
Þannig liðu árin eitt af öSru.
Hver dagur var öðrum líkur — alt
þreytu- og þjáningadagar.
Eg var tæpra fjórtán ára. ÞaS
var áliSið vors. Húsbóndi minn
var aS reisa sér hesthús úti á túni
og hafði mig í verki með sér.
HleSsluefniS voru “kvíahnausar” —
en þaS eru hnausar, sem stungnir
eru af grunnum jarSvegi, svo neÖan
í þeim er möl og sandur. Hnausar
þessir voru hin niestu bákn og
þungir. Lét hann mig rétta sér þá
Upp á vegginn, en hlóS þeim sjálfur.
Alt gekk þetta stórslysaltiÖ unz röS-
in kom aS stórum hnaus, sem eg
ætlaði aldrei aS koma upp á vegg-
inn. En er mér hepnaðist þaÖ loks,
eftir mikið þrauk var húsbóndi minn
orSinn mér svo reiSur, fyrir helv . . .
silaskapinn, eins og hann nefndi
þaS, aS hann þreif hnausinn, hóf
hánn á loft og sólhenti honum í
hausinn á mér. Meira veit eg ekki
—og veit þó.
Þegar eg kom til sjálfs min aftur
lá eg uppi í rúmi með hvítan kodda
undir höfSinu. Þetta var á “öðrum”
bæ — bænum smiSsins. SmiSur
þessi hafði af hendingu rekiS höfuS-
ið út um skemmudyr sínar rétt í þvi,
að hnausinn reið í hausinn á mér.
Hljóp hann þá til, lyfti af mér farg-
inu og bar mig meSvitundarlausan
inn í bæ og baS konu sína fyrir mig.
HugSi hann mig i fyrstu dauðan
—en þegar eg raknaSi úr rotinu
gerði hann sér hægt um hönd og
kærði húsbónda minn fyrir hrepps-
nefndinni og sagðist krefjast þess, í
nafni laganna, að mér yrði komiS á
gott heimili — til góSra húsbænda—
því eg verSskuldaði það fyllilega.
* * *
Hér með er minni harmsögu lok-
ið. Eg komst til ágætis fólks —
og síðan hefi eg yfirleftt umgengist
gott fólk.
En sannleikurinn er sá, aS sumar
manneskjur eru skelfilegar skepn-
ur.” S. B. —Lesbók.
Opið bréf
Árborg 18. sept., 1937.
Kæri ritstjóri Lögbergs :—
Mig langar að skora á alla Islend-
inga i Manitoba, en þó sérstaklega
sveitunga mína í Bifröst-sveit, sem
hafa haft svo góSa uppskeru að
áýna þakklátssemi sina meS því að
miðla garðávöxtum og korni meS
sveitungum sínum í Saskatchewan,
sem enn þá einu sinni hafa haft upp-
skerubrest.
ViS. sem mest allan garSamat
þurftum aS kaupa í fyrra, fundum
hvaS hart þaS var aS gjöra það, og
ættum þess vegna aÖ geta betur sett
okkur í kjör þeirra, sem svo mikils
fara á mis ár frá ári.
Járnbrautarfélögin hafa gúðfús-
lega lofast til þess aS flytja vagn-
hlass af garSamat ókeypis; væri því
sómi aS því, ef hægt væri aS senda
frá öllum þeim stöSum, sem hafa
haft góða uppskeru í ár. Til þess aS
geta komiS þessu í framkvæmd þarf
aS kjósa góSar nefndir í hverjum
þeim staS, sem á aÖ senda frá, og
þarf sú nefnd að sjá um aS kartöfl-
ur, rófur, kál, korn eða hvaS annað,
sem senda a, komist á vagnstöðina á
réttum tjma. Allir kennarar og
skólabörn geta hjálpaS til þess arna
þar sem í gegnum þau er hægt aS
koma orðum á hvert heimili; þaS
þarf ekki mikiS frá hverjum, ef allir
leggja til eitthvað. Það þarf um sjö
hundruð bushel af kartöflum, til
þess aS fylla vagn.
%
Vona eg aS viS verSum ekki eftir-
bátar í þessu fremur en öðru. MeS
innilegu þakklæti fyrir alla þá hjálp,
sem þiS gefið.
Vinsamlegast,
Andrea Johnson.
♦ Borgið LÖGBERG !
! INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS !
Amaranth, Man..............B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota..........B. S. Thorvardson
Árborg, Man...............Tryggvi Ingjaldson
Árnes, Man.........*.......Sumarliði' Kárdal
Baldur, Man......:.............O. Anderson
Bantry, N. Dakota.........Einar J. BreiðfjörS
Bellingham, Wash...........Arni Símonarson
Blaine, Wash. .............Arni Símonarson
Bredenbury, Sask.................S. Loptson
Brown, Man.......................J. S. Gillis
Cavalier, N. Dakota......B. S. Thorvardson
Churchbridge, Sask...............S. Loptson
Cypress River, Man.............O. Anderson
Dafoe, Sask..................J. G. Stephanson
Edinburg, N. Dakota.........Jónas S. Bergmann
Elfros.'Sask.......Mrs. J. H. Goodmundson
Foam Lake, Sask.........J. J. Sveinbjörnsson
Garðar, N. Dakota...........Jónas S. Bergmann
Gerald, Sask. '..................C. Paulson
Geysir, Man..............Tryggvi Ingjaldsson
Gimli, Man.....................F. O. Lyngdal
Glenboro, Man..................O. Anderson
Hallson, N. Dakota.......S. J. Hallgrímsson
Hayland, P.O., Man.........Magnús Jóhannesson
Hecla, Man.............................Gunnar Tómasson
Hensel, N. Dakota..............John Norman
Husavick, Man...................F. O. Lyngdal
Hnausa, Man................................B. Marteinsson
Ivanhoe, Minn......................B. Jones
Kandalhar, Sask.............J. G. Stephanson
Langruth, Man............................John Valdimarson
Leslie, Sask...................Jón Ólafsson
Lundar, Man..............................Jón Halldórsson
Markerville, Alta. ...........O. Sigurdson
Minneota, Minn.....................B. Jones
Mountain, N. Dak............S. J. Hallgrímson
Mozart, Sask............J. J. Sveinbjörnsson
Oak Point, Man.................A. J. Skagfeld
Oakview, Man..................Búi Thorlacius
Otto, Man................................Jón Halldórsson
Point Roberts, Wash............S..J. Mýrdal
Red Deer, Alta................O. Sigurdson
Reykjavik, Man................Árni Paulson
Riverton, Man..........................Björn Hjörleifsson
Seattle, Wash. ................J. J. Middal
Selkirk, Man.............................Th. Thorsteinsson
Siglunes P.O., Man........Magnús Jóhannesson
Silver Bay, Man............. .Búi Thorlacius
Svold, N. Dak..............B. S. Thorvardson
Tantallon, Sask...............J. Kr. Tohnson
Upham, N. Dakota........Einar J. Breiðf jörS
VíSir, Man..............Tryggvi Ingjaldsson
Vogar, Man............................Magnús Jóhannesson
Westbourne, Man..........................Jón Valdimarsson
Winnipegosis, Man.....Finnbogi Hjálmarsson
Winnipeg Beach................F. O. Lyngdal
Wynyard, Sask...............J. G. Stephanson
í
!
x
*
x
*
9
t
x
x
f
9
\
9
!
X
x
9
9
9
1
1
f
1
>>
$
I