Lögberg - 30.09.1937, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 30. SEPTEMBER, 1937.
3
Áróður og öfgar
Það virðist oft skamt öfganna milli í nútiðarlífi. Þær
stefna að manni hvatskeitlega úr gagnstæðum áttum. Tæpast
hefir maður reynt að standa af sér hrynu úr íhaldsáttinni,
áður en önnur dynur yfir mann úr viðhorfi róttækra breyt-
inga. Þessi aðsúgur er að staðaldri með svo látlausum og
oft ham-slausum áróðri að erfitt getur reynst i bili að fóta
sig til skynsamlegrar yfirvegunar og nauðsynlegrar mót-
spyrnu við það sem hvílir á ónógum rökum eða einhliða
framsetningu. En það er einkenni alls áróðurs að halda
fram með áfergju vissum atriðum án jafnvægis og að hafna
því að líta á hvert mál með sanngirni í ljósi allra þeirra stað-
reynda, er taka ætti til greina. Flestar öfgastefnur nútímans
eiga bakhjarl sinn og öruggasta vígi í þessari aðferð. Hættan
sem af þeim stafar max-gfaldast vegna þess að þær koma að
mörgum góðum mönnurn óvörum og ná þeim á sitt band áður
en þeir hafa orðið þess varir að þeir hafa látið ginnast á stað-
hæfingum, sem ekki eru bygðar á rökurn.
Ein öruggasta aðferðin til að festa menn í öfgum, er að
fá þá til að gefa engu gaum nema þvi, sem samrýmist þeim
hleypidómum, sein verið er að ala á. Á leið minni hefir
orðið fólk, sem svo bundið er á klafa í þessu efni, að það
leyfir sér ekki að lesa nokkur rit, sem ekki staðfesta sér-
kreddur þeirra. Á þetta við um öfgastefnur í trúmálum eins
og líka í veraldlegum efnum. Það virðist vera, að ekki sé unt
að koma fram með svo fráleita stefnu að einhverjir ekki að-
hyllist hana og byrgi sig svo, oftar en hitt, inni þannig, að
engin leiðréttandi áhrif geti komist að.
Eitt mest sláandi dæmi sem eg hefi orðið fyrir í þessa
átt, er frá skólaárum mínum í Chicago. íslenzkur kvenmaður
í fjarlægð þaðan hafði kynst og hneigst að trúflokki, er
nefndist Kareshaniiy. Yissi hún að eg var við guðfræðinám
í Chicago, en þar var aðal bækistöð þessa trúflokks. Skrifar
hún mér því og biður mig um upplýsingar. Eg hafði aldrei
heyrt þennan flokk nefndan, en fékk utanáskrift höfuðdeild-
arinnar með fyrirspurninni. Skrifaði því þangað og fékk
heilar byrðar af áróðursritum. Hefi eg aldrei fyr eða síðar
orðið fyrir annari eins botnleysu af öfgum. Átti að heita að
bygt væri á biblíunni, en sem dæmi þess hvilíkum fjarstæðum
var haldið fram skal aðeins nefna eitt dæmi. Þannig var
gerð grein fyrir jarðhnetti vorum — og það gert að trúar-
atriði — að hann væri holur, að við lifðum innan á skelinni
og að sól, tungl og stjörnur væri innan í jörðinni. Var þett>
og þvíumlíkt sannað og útskýrt með flóði af orðum og mikilli
áfergju. Varð eg fyrir því einnig að hitta lifandi persónur,
sem við þessu höfðu gleypt, og hefi eg ávalt síðan áttað mig
á kokvídd fjölda manna að gleypa fjarstæður.
Annað dæmi, sem betur er kunnugt, áhrærir trúflokk
þann, er hefir aðsetur sitt í Zion City í Ulinois ríki. Hét sá
John Alexander Dawie er flokkinn stofnaði, en nú hefir mött-
ull hans fallið á herðar Glen Voliva. Eins og kunnugt er,
trúir þessi ílokkur þvi, að jörðin sé flöt og telur alt annað
hina örgustu trúvillu. Hefir enginn skortur verið á flugrit-
um þessu til skýringar og sönnunar.
Tiltölulega saklaust mætti það teljast, ef einhliða áróður
kæmi til greina einungis í sambandi við slíkar fráleitar öfgar.
Þó það sé raunalegt að vita til þess, að nokkur glepjist á slíku
og telji það máli skifta, þá er árangurinn þó ekki eins hættu-
legur eins og þegar að því er stefnt að vekja tortrygni og
grunsemdir innhyrðis í þjóðlífinu eða útávið þannig að alt
logi í heift og dómgirni án þess verulega komi til greina að
skilja rétt frá röngu. Þetta getur þeim mun fremur tekist
vegna þess að ekki getur dulist að margt fer öfugt í heimin-
um. Sársaukinn út af því, getur gert menn móttækilegri
fyrir það, að aðhyllast einfaldar skýringar og ófullnægjandi
á þvi hvað liggi til grundvallar. Það er gleðiefni hve margir
eru að glíma við það af alvöru og einlægni að leysa úr vanda-
máluin og öngþveiti nútímans, en það, hve hugur manna
hneigist mjög að þessu, opnar einnig dyr fyrir margskonar
óheppilegum og einhliða áróðri, sem ekkert skeytir um sann-
leika eða heimildir, heldur einungis um það, að ná mönnum
á sitt band. Stundum er þá blekkingin sprottin af blindu of-
stæki en því miður einnig stundum af vísvitandi blekkingu.
Fellur áróðursaðferðin þægilega inn í hvort sem er og er
ósleitilega notuð. F'áir komast hjá því að verða henni að
einhverju leyti að bráð.
Fyrir nokkrum árum stóð Kiu Klux Klan hreyfingin sem
hæst í Bandaríkjunum. ól hún mjög á hleypidómum gegn
kaþólskum, blökkumönnum og Gyðingum. Átti öll heill
mannfélagsins að vera undir því komin að standa á verði
gegn yfirráðum og áhlaupum þessara mannflokka. Hinar
fáránlegustu frásagnir komust á framfæri og var þeim trúað
af ýmsum. Þaþólska kirkjan átti að vera að búa sig í það
að ná yfirráðum með vopnum. Helzt í hverjum kirkjukjall-
ara átti að vera vopnabúr og skotfæra, sem grípa átti til þegar
stundin hebtuga rynni upp. Þá var einnig hampað hættunni
að blökkumennirnir mundu verða hinum hvítu yfirsterkari.
Vandamálið er snertir sambúð kynflokkanna notað til að
æsa tilfinningar en ekki til þess að auka skilning og samúð.
Þá var heldur ekki sparað að hnýta að Gyðingum og sýna
fram á að alt sem aflaga fer i heiminum eigi rót sína að rekja
til þeirra. Þeir áttu að hafa bundist samtökum um heim
allan, í fleiri aldir, að ná öllum yfirráðum og kúga undir sín
yfirráð alt mannkynið með hinum sviksamlegustu aðferðum
og hinum óleyfilegustu meðulum. Þær veilur, sem kunnar
eru á þessari mikilhæfu þjóð voru notaðar óspart til að gera
framsetninguna sennilegri og ísmeygilegri. Grafnir áttu að
hafa verið upp gamlir, eiðsvarnir samningar Gyðinga sín á
milli, er nefndir voru protocols, þar sem öllu samsærinu væri
ljóstað upp. Málsmetandi maður eins og Henry Ford lét auk
heldur blekkjast, og lilað hans, sem þá var, Dearborn Inde-
pendent, hélt um langt skeið uppi látlausum árásum á Gyð-
inga. Er hann sannfærðist uin að hann hafði orðið fyrir
blekkingu, átti hann manndóm til þess að kannast við ávirð-
ingu sina opinberlega og láta árásina falla niður. En berg-
mál þess er þannig hefir koniist á framfæri, fellur ekki sam-
stundis niður. Ekkert af þessu hefir þó á seinni árum náð
eins til fjöldans eins og áður var raun á. Hefir flestum þetta
úr minni liðið öðruvísi en sem hjaðnað uppþot, sem átt hefir
sinn dag.
Þetta hefir vakist upp fyrir mér aftur á síðustu tveimur
árum, vegna þess að á ferðuni mínum í bygðum íslendinga
hefi eg rekist á að ýmsir góðir menn hafa enn á ný léð eyra
áróðursblæstri þeim, sem vikið hefir verið að hér að framan,
gegn Gyðingum. Röksemdirnar eru enn hinar söniu og enn
er bygt á því að hinar svokölluðu protocols séu sannsögulegar.
Uppspretta þessa eru áróðursmiðstöðvar í Bandaríkjunum, er
gefa út steypiflóð af flugritum er kaffæra menn með stað-
hæfingum, sem allur fjöldi fólks hefir engin gögn við hend-
MINNIN GARORÐ
Jón Sigfússon Thorlacius
Fæddur 20. maí 1857
Látinn 13. ágúst 1937
Jón var fæddur i Núpufelli i Eyja-
firði. Foreldrar hans voru: Sigfús
Eimarsson prests að Saurbæ, Hall-
grímssonar prests að Miklagarði og
Rósa Danelsdóttir Pálssonar bónda
á Skálpsstöðuni.
Þegar á ungum aldri fór að bera
á góðum gáfum, bókhneigð og lær-
dómshæfileikum Tóns en efni voru
J y
þá engin til að koma honum í æðri
skóla; góða undirstöðumentun fékk
hann þó i heimahúsum, hjá föður
sínum, í skrift, reikningi, sögu,
landafræði og dönsku, fyrir utan
kristindómsfræðslu.
Um barnaskóla var þá ekki að
ræða í Eyjafrði utan Akureyrar, en
þegar Jón var 16 ára, tók hann að
sér að vera umferðakennari í Saur-
bæjarhrepp að vetrinum, en vann við
ýmsa bændavinnu að suminu, og
þannig starfaði hann þar til veturinn
1880 að hann fór á Möðruvallaskóla
sem' þá tók til starfa. Á þessum
skóla var hann veturinn 1880-81 og
81-82 og útskrifaðist þaðan með lof-
samlegum vitnisburði.
Á árunum 1881-2 ákvað sýslu-
nefnd Eyjafjarðar að senda ungan
efnilegan mann til Noregs til að
nema þar búfræði og landmælingar
til aðstoðar við vaínsáveitu í Eyja-
f jarðarsýslu.
I nefnd til að velja hæfan mann,
voru þeir skipaðir séra Arnljótur
Ólafsson á Bægisá og prófastur
Davið Guðmundsson auk oddvita
nefndarinnar Júlíusi amtmanni
Havsteen. Var ákveðið að ráðfæra
sig við Jón Hjaltalín skólastjóra á
Möðruvöllum^ hver hæfastur mundi
af útskrifuðum nemendum, til að
sendast til þessa náms og urðu ein-
huga úrslit þau, að bjóða skyldi Jóm
sál. að taka þetta að sér.
Hann tók tilboðinu og fór sama
haust, 1882, utan. Á búnaðarskól-
anum í Noregi var Jón sál. í 2 ár,
eða til haustsins 1884,, en þar sem
seint var orðið árs og skipagöngur
engar, dvaldist hann í Noregi þann
vetur og vann ýmist við skólann eða
hjá bændum, en kom heim um vorið
1885.
Veturinn 1885-6 var hann settur
skólastjóri á Hólum í Hjalta í stað
Jósefs Björnssonar, sem þá fór til
útlanda og veturinn 1886-7 var hann
kennari við sama skóla.
Haustið 1887, þann 8. október,
giftist hann eftirlifand ekkju sinni
Rósu Jóhannesdóttur Bjarnasonar
frá Stóradal í Eyjafirði og Lilju
Danielsdóttur; voru þær niæður
Jóns sál. og Rósu hálfsystur.
Sumarið 1887 og ’88 vann hann
við vatnsveitur og ýmsa búnaðar-
vinnu, en kenslu hafði hann með
höndum að vetrinum til.
Árið 1889 fluttu þau hjón, Jón
og Rósa til Ameríku; settust þau að
í Chirchbridge og vann Jón þar við
verzlun hjá Jóh. Þorgeirssyni. Árið
1893 fluttu þau til Whitesand River
STYRKIR TAUGAR OG VEITIK
NYJA HEILSU
N U G A-T O N K styrkir taugarnar.
skerpir matarlyst, hressir upp á melt-
ingarfæri, stuðlar að værum svefni. og
bætlr heilsuna yfirleitt.
NUGA-TONE hefir gengið manna á
meðal í 45 ár, og hefir reynst konum
sem körlum sönn hjálparhella. Notið
NUGA-TONE. J>að fæst I öllum lyfja-
búðum. Kaupið hið hreina NUGA-
TONE, því fá meðöl bera slíkan árang.
ur.
Notið UGA-SOL við stýflu. petta
úrvals hægðalyf. 50c.
og bjuggu þar um 5 ár. Þaðan
fluttu þau til Yorkton og höfðu þar
mjólkursölu auk þess sem Jón sál.
hafði með höndum ýms ritstörf. , Á
árunum eftir að þau fluftu til White-
sand átti Jón sál. við mikil veikindi
að striða. Lá hann hverja leguna
eftir aðra og mátti sjaldnast á heil-
um sér taka, en fyrir frábæran dugn-
að og umhyggju konunnar, komust
þau af, án þess að verða handbendi
annara, þó þau eflaust hafi þurft
fleiri ár til að rétta hag sinn eftir
allan þann kostnað, sem veikindin
höfðu í för með sér.
Árið 1903 fluttu þau hjón í Foam
Lake bygðina og tóku þar heimilis-
réttarland. Þegar póstgöngur hóf-
ust um þá bygð, 1904, var Jón sál.
settur póstafgreiðslumaður og frið-
dómari í bygðinni; gegndi hann báð-
um þeim störfum um fjölda ára
Heimili sitt nefndi hann Kristnes,
eftir hinu fornfræga heimili Helga
magra landnámsmanns Eyjafjarðar
og bar pósthúsið sama nafn. Fleiri
trúnaðarstörf hafði hann með hönd-
um, og ekki þótti ráð ráðin, án þess
að álits hans væri leitað, og fóru
menn alla jafna til hans í vandræð-
um sínum eða til bréfaskrifta, því
þá var enginn í bygðinni betur
pennafær á enska tungu en hann.—
Tók þetta oft upp mikinn tima fyVir
honum, en engum var synjað og
aldrei vildi hann borgun þiggja fyrir
hjálp sína.
Jón sál. var maður mjög fríður,
fullkomlega meðalmaður á hæð,
beinvaxinn og karlmannlegur, stiltur
og ljúfmannlegur í allri framkomu,
og svo hreinn í öllum viðskiftum, að
fá dæmi munu fremri. — Kátur og
skemtilegur var hann í samræðum
og fanst fljótt að hann gjörði sér
góða grein fyrir almennum málefn-
um, enda las hann mikið og keypti
bæði canadisk og bandarísk blöð og
timarit um stjórnmál og fræðandi
efni.
I stjórnmálum fylgdi Jón sál.
Liberal stefnunni, en lagðist á sveif
nreð “progressives” meðan þeirra
gætti. Á síðustu árum lét hann
stjórnmál afskiftalaust, því honum,
sem máske fleirum, hefir fundist að
þau væru nú tæplega þess virði að
gefa þeim gaum.
Um trúmál eða trúarbragðadeilur
talaði Jón sál. aldrei að fyrra bragði,
en væri á það minst við hann, fann
maður fljótt að hann hélt fast við
þá kenning, sem honum1 hafði verið
innrætt í barndómi.
Banamein Jóns mun hafa verið
hjartasjúkdómur, sem Jiann hafði
kent síðastl. ár, en dauðann bar
ina til að hrekja, hvað fráleitar sem þær eru. Það er ein-
kenni alls áróðurs að útbreiða vafasamar, einhliða eða ósann-
ar staðhæfingar hraðara en unt er að bera þær til baka og
hrekja þær. Á meðan eiga menn að finna sig knúða til að
gefa áróðrinum undir fótinn. Það verður líka raunin á fyrir
æði inörgum.
Eg hefi ekki þau gögn við hendi sem eg þyrfti til að gera
þessu full sk.il. Verð að láta það nægja að benda á að það
hefir verið fullsannað og þrásannað af hlutlausri rannsókn
að undirstaða hins blinda áróðurs gegn Gyðingum — hin
alræmdu protocols — eru tilbúin og fölsuð af óhlutvöndum
mönnum. Þeir, sem grípa því til þeirra sem sönnunargagns
sýna því að þeim er ekki fyrst og fremst uinhugað um sann-
leikann, heldur að halda fram ákveðinni niðurstöðu. Þá er
hatur og ofstæki að verki, sem aldrei getur leitt til annars en
þess sem óheppilegt er. Ber margt af þessu keim af því að
vera sprottið af sama toga og Fascisminn þýzki, sem gerir
Gyðingahatur að trúaratriði þjóðernisdrambsins. Til frekari
áréttingar má benda á yfirlýsingu margra beztu manna i
Bandaríkjunum fyrir nokkrum árum, er lýsa því yfir að
þeir, eftir nákvæma rannsókn, hafi sannfærst um óréttmæti
hinnar ófyrirleitnu árásar á Gyðinga og vilja bera bróðurorð
á milli. v
Engum ber að skilja orð mín þannig að eg sé blindur
fyrir þvi að áberandi brestir séu í fari Gyðinga og að þeir
eigi þátt í ýmsu, sem nútímanum stafar hætta af. En að
tengja þetta við Gyðinga ^eina og við alla Gyðinga nær ekki
nokkurri átt. Að fordæma heilan þjóðflokk án þess að meta
manngildi fjölda einstaklinga, er mikið hafa til brunns að
bera, er blind ofstæki er lifir á ósvifnum áróðri. Þar kemur
fram hið sihættulega samband milli áróðurs og öfga.
K. K. ó.
—Sameiningin.
Business and Professional Cards
■
PHYSICIANS and SURGEONS
DR. B. J. BRANDSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Grahani og Kennedy Sts. Phone 21 834—Office timar 2-3 Heimili: 214 WAVERLEY ST. Phone 403 288 Winnipeg, Manitoba DR. B. H.OLSON Phones: 35 076 906 047 Consultation by Appointment Only Heimili: 5 ST. JAMES PLACE Winnipeg, Manitoba

DR. ROBERT BLACK Dr. P. H. T. Thorlakson
Sérfrœðingur 1 eyrna, augna, nef 206 Medical Arts Bldg.
og hálssjúkdómum.
216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts.
Cor. Graham & Kennedy Phone 22 866
Viötalstfml — 11 til 1 og 2 til 6
SkrifstofU8Ími — 22 251 Res. 114 GRENFELL BLVD.
Heimili — 401 991 Phone 62 200
Dr. S. J. Johannesson Dr. D. C. M. Hallson
Stundar skurölækningar og
Viötalstfmi 3-5 e. h. almennar lœkningar
264 HARGRAVE ST.
218 SHERBURN ST. —Gegnt Eaton's—
Sfmi 30 877 Winnipeg
Sími 22 775
BARRISTERS, SOLICITORS, ETC.
H. A. BERGMAN, K.C. íslenzkur lögfrœöingur J. T. THORSON, K.C.
Skrifstofa: Room 811 McArthur Building, Portage Ave. íslenzkur lögfrœOingur
P.O. Box 1656 PHONES 95 052 og 39 043 800 GREAT WEST PERM. BLD. Phone 94 668
BUSINESS CARDS
Ákjósanlegur gististaöur Fyrir tslendingal DRS. H. R. & H. W.
Vingjarnleg aðbúð. TWEED
Sanngjarnt verð. TannUeknar
Cornwall Hotel 406 TORONTO GENERAL
TRUSTS BUILDING
MAIN & RUPERT Sfmi 94 742 Cor. Portage Ave. og Smith St. PHONE 26 545 WINNIPEO
A.S. BARDAL 84 8 SHERBROOKE ST. Selur líkkistur og annast um út- farir Allur útbúnaður sá bezti. Ennfremur selur hann allskonar minnisvarða og legsteina. Skrifstofu talsfmi: 86 607 Heimilis talsfmi: 501 562

A. C. JOHNSON 907 CONFEDERATION LIFE BUILDING, WINNIPEG Annast um fasteignir manna. Tekur að sér að ávaxta sparifé fúlks. Selur eldsábyrgð og bif- reiða ábyrgðir. Skriflegum fyrlr- spurnum svarað samstundis. Skrifst.s. 96 757— Heimas. 33 328

fljótara að handan en búist var
við, þar sem hann virtist með betra
móti frískur síðustu dagana. Hann
andaðist sem fyr segir þann 13. ág.,
á heimili sínu, Kristnes, hjá syni
sínum Sigfúsi og tengdadóttur, sem
hann fyrir fáum' árum hafði afhent
bú sitt og býli. Er hans sárt taknað
af eftiríifandi ekkju og sonum
tveim, Sigfúsi og Bjarna og skyldu-
liði þeirra’, ásamt annara náskyldra
og fjölda vina. Hann var jarðsettur
þann 15. ág. í hinum forna grafreit
bygðarinnar, að miklum fjölda
manns viðstöddum, því ekki einasta
fjölmentu Kristnes og Foam Lake
búar þar, heldur ýmsir lengra að,
bæði austan og vestan, til þess að
sýna vinarhug og virðingu og mun
öllum, sem kynni höfðu af hinum
framliðna, koma saman um það, að
þar er til moldar genginn einn
merkasti maður bygðarinnar.
Einn af vinum hins látna.
Akureyrarblöðin eru vinsamlega
beðin að flytja þessa andlátsfregn.
Gleðimót
“Hvað er svo glatt sem góðra vina
fundur.” Oft hafa þessar hending-
ar reynst sannar og svo var það síð-
astliðið þriðjudagskvöld þann 22.
þ. m. í tilefni af heimsókn tveggja
bræðra til móður sinnar, Mrs. Guð-
bjargar Goodman, sem búið hefir í
Selkirk síðastliðin 50 ár og er nú
að verða 90 ára gömul. Bauð frú
Jónína Christie til samsætis á St.
Charles Hotel hér í bænum, myndar-
legum hóp nánustu ættingja og vina
þessarar heiðurskonu.
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
601 PARIS BLDG., WINNIPEG
Fasteignasalar. Leigja hús. Út-
vega peningalán og eldsábyrgC af
öllu tægi.
PHONE 94 221
ST. REGIS HOTEL
285 SMITH ST., WINNIPEG
pœgilegur og rólegur búataOur <
rrUObiki borgarinnar,
Herbergi $2.00 og þar yfir; meC
baöklefa $3.00 og þar yfir.
Ágætar máltiðir 40c—60c
Free Parking for Ouesta
Alt fór fram með sérstökum hlý-
hug. Margir töluðu og mintust
gestrisni og glaðra stunda á heimili
gömlu konunnar, sem er ein af þeim
fáu sem lært hafa að lifa glöð og
ánægð gegnum sorgir og mótlæti, sí-
starfandi með bjargfasta trú á það
ókomna. Þarna var hún með börnin
sín f jögur sem eftir lifa af þrettán,
en sem ekki höfðu öll mæst í meira
en tuttugu ár. Þrjá syni, August,
í Seattle, Wash., Halldór í St. Paul,
Minn. og Frímann í Winnipeg, allir
giftir hérlendum konum, og Margrét
ógift heima hjá móður sinni. Þau
töluðu öll hlýjum þakkarorðum til
móðurinnar og allra sem henni
hefðu verið vinveittir. Siðast stóð
upp hin háaldraða kona og þakkaði
með mjög vel völdum orðum alla
hjálp og aðstoð sem sér hefði verið
veitt bæði frá börnum sinum og
öðrum. En sérstaklega þó sínum
ágætu nágrönnum, þeim Mr. og Mrs.
Hinrksson og frú Jónínu Christie
og manni hennar, sem aldrei hefðu
brugðist.
Það er gleðilegt að sjá og vita að
til er fólk, sem hefir ánægju og
nautn af að gleðja gamalmenni og
gjöra æfikvöldið bjart og unaðsríkt.
Viðstödd.
Achmed Hallech, kaupmaður i
■bænum Moras, varð bæði faðir og
afi sama daginn. Tveir drengir
fæddust. Annar var sonur dóttur
hans af fyrsta hjónabandi, en hinn
fyrsta barn hans af þriðja hjóna-
bandi.