Lögberg - 17.03.1938, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGLNN 17. MARZ, 1938
Högberg
QefiS út hvern fimtudag af
I H a COLVMBIA PRES8 L1M1TED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
Utanáskriít ritstjórans:
KDITOR LÖGBERG, 6*5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
VerO (1.00 um árið — Borgist fyrirfram
The "Lögberg" is printed and publíshed by The
Cobimbia Press, Limíted, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Mikil tíðindi og ill
Þó lönd hafi að vísu verið numin her-
skildi, og þjóðir innlimaðar mann fram af
manni, öld eftir öld, þá mun jafnan verða
talinn til einstæðra firna sá a'tburður, sem
gerðist á laugardaginn var, er Adolf Hitler,
alræðismaður þýzku þjóðarinnar kúgaði rík-
iskanzlara Aus'turríkis til þess að leggja niður
völd, sendi þýzkar hersveitir inn í Austurríki,
og innlimaði þjóðina formálalaust.
Fráfarandi ríkiskanzlari, von Schuschnigg,
hafði skipað svo fyrir, að daginn eftir, síðast-
liðinn sunnudag, færi fram almenn atkvæða-
greiðsla, eða þjóðaratkvæði um það, hvort
Aus'turríki skyldi sameinast Þýzkalandi eða
halda óskertu sjálfstæði; hann fór engan veg-
inn dult með skoðanir sínar, heldur lýsti því
vfir hvað ofan í annað, skýrt og afdráttar-
laust, að hann teldi það hina mestu ógæfu ef
til þess kæmi, að þjóðin, sakir erlendrar íhlut-
unar, yrði kúguð til þess að selja af hendi
pólitískan og þjóðernislegan frumburðarrétt
sinn. Fáum dögum áður en þessir síðtistu og
alvarlegu viðburðir gerðust, boðaði Hitler
hinn fráfatrandi ríkiskanzlara Afusturr'íkis,
von Schuschnigg til fundar við sig á Þýzka-
landi; og þó vafalaust verði aldrei að fullu
hljóðbært um alt það, sem þeim fór á milli, þá
er það samt sem áður vitað, að Hitler setti
gesti sínum hreina og beina afarkosti, þó
hann í orði kveðnu léti eftir á í veðri vaka, að
austurríska þjóðin þyrfti ekkert að óttast um
sjálfstæði sitt. Bandaríkja tímaritið “Na-
tion’’ hefir þegar flut't allnákvæma greinar-
gerð af því, sem þeim Hitler, vildarvinum
hans og Schuschnigg, fór á milli á áminstum
samtalsfundi, þar sem einhliða stálvilji réði
lofum og lögum. 1 ávarpi sínu til hinnar aust-
urrísku þjóðar á laugardagskv., lýsti Hitler
yfir því, að hann hefði flýtt fyrir innlimunar
ráðstöfunum sínum með það fyrir augum, að
bjarga þjóðinni frá samsæri og þaulhugsuðum
kosningasvikum í atkvæðagreiðslunni, sem
ráðgert var að fram færi á sunnudaginn; en
þjóðinni til hjartastyrkingar gaf hann það
jafnframt í skyn, að almenn atkvæðagreiðsla
yrði látin fara fram á næstunni, ef til vill
þann 10. apríl, þar sem þjóðinni veittiþt þess
óhindraður kostur að láta í ljós afstöðu sína
til sameiningar vúð Þýzkaland; vitaskuld á
þar alt að fara fram á Nazis'tavísu, og þar af
leiðandi engin hætta á kosningasvikum eða
því, að ekki verði alt hreint í pokanum!
Það er nú fyrir löngu alkunna orðið, hvernig
til hefir hagað um þjóðaratkvæði (referend-
um) á Þýzkalandi, þar sem einn hefir verið í
kjöri, sem sé Hitler sjálfur, og allir herskyld-
aðir til þess að greiða honum atkvæði, og
hliðstæð verður hún vafalaust, þessi fyrir-
hugaða Hitlers-atkvæðagreiðsla í Austurríki;
málamyndar Pílatusar handaþvottur og ann-
að ekki.
Þann 21. febrúar síðastliðinn komst
brezki forsætisráðherrann, Mr. Ohamberlain,
meðal annars þannig að orði í neðri málstofu
þjóðþingsins:
“Vér megum ekki telja oss sjálfum trú
um, og þaðan af síður koma litlum þjóðnm og
veikum fyrir sér, til að trúa því, að Þjóð-
bandalagið komi þeim til hjálpar gegn utan-
aðkomandi yfirgangi og innlimun. ’’ Það er
ekki ýkja langt síðan að nokkuð kvað við
annan tón hjá Mr. Ohamberlain, er hann
taldi Þjóðbandalagið vera þá einu stofnun,
er Norðurálfan gæti bygt friðarvonir sínar á,
og hét því fyrir munn breZku þjóðarinnar
fulltingi ráðuneytis síns. En það er ekki
ávalt lengi að breytast veðnr í lofti; hin
raunalegu afdrif Austurríkis, eins og nú er
komið á daginn, eiga skilyrðislaust rót sína að
rekja til liinna fáránlegu og fyrirlitlegu svika,
er hinar ýmsu þjóðir hafa gerst sekar um
gagnvart Þjóðbandalaginu, og þá jafnvel þær,
sumar hverjar, er ha»t létu í orði kveðnu um
gildi þess fyrir gott nábýii og samþjóðlegan
frið. Alveg í sömu andránni og Hitler send-
ir herskara sína inn yfir landamæri Austur-
ríkis, er Mr. Chamberlain í samningaumleit-
unum í London við utanríkisráðgjafa þeirra
Mussolinis og Hitlers.
Árið 1934 bundu Bretar og Italir það
fastmælum, að vernda þjóðfélagslegt öryggi
Austurríkismanna; þetta var gert í samráði
við Frakka, er lögðu blessun sína yfir hin
góðu áform. Og nú á laugardaginn, þegar
hersveitir þýzkra Fasista streymdu inn í
Austurríki, var þeim í Brennerskarði fagnað
af ítölskum hermönnum. Var það þessi vernd,
þessi tegund öryggis, sem Mussolini hét
Austurríki 1934, eða hvað?-------Væg mót-
mæli gegn innlimun Austurríkis, hafa stjórn-
ir Breta og Frakka sent Hitler, en slíkt lætur
hann eins og vind um eyru þjóta, og fer ferða
sinna eftir sem áður. Hvar ætli hann beri
niður næst? Sendi hann ekki Goering til ís-
lands í fyrraf
Mönnum stendur það enn í fersku minni,
með hvaða atburðum Anthony Eden vék úr
ráðuneyti Mr. Chamberlains hérna á dögun-
um, og lét af meðferð utanríkismálanna;
gerði hann skilmerkilega grein í þingræðu
fyrir embættisafsögn sinni, þar sem hann gaf
ljóslega í skyn hvers væn'ta mætti, ef leitast
væri fyrir um samninga af hálfu hinnar
brezku stjórnar við Italíu og Þýzkaland eins
og sakir stæðu, og farið yrði á bak við Þjóð-
bandalagið. Mr. Eden var ófáanlegur til þess
að viðurkenna yfirráð Mussolinis yfir Abes-
siníu, og hann leit jafnframt þvi þannig á
afstöðu hans til borgarastríð'sins á Spáni, að
lítið væri í sölurnar leggjandi fyrir ímynd-
aða vingun við Italíu eins og stjórnarfari þar
í landi væri háttað, með loforð öðrumegin en
svik hinumegin. En svo bar hins að gæta, að
þeir Mussolini og Hitler vildu fyrir hvem
mun koma Mr. Eden í póli'tískum skilningi
fyrir kattarnef, og það reið auðsjáanlega
baggamuninn í augum Mr. Chamberlains, er
lét það verða sitt fyrsta verk eftir embættis-
afsögn Mr. Edens, að setjast á rökstóla við
utanríkisráðgjafa lltalíu og Þýzkalands með
það fyrir augum, að komast að vináttusam-
bandi við einvaldsherra þeirra þjóða. Fyrsti
ávöxtur þessara mistaka Mr. Chamberlains
er þegar kominn í ljós, alger innlimun Aust-
urríkis í veldi Hitlers. Ef stefnu Mr. Edens
hefði verið fylgt, og stjórn Breta gert sitt
ýtrasta til þess að styrkja Þjóðbandalagið í
stað þess að veikja, má vel ætla að komið
hefði orðið í veg fyrir þessa ömurlegu at-
buri síðustu daga.
Adolf Hitler hélt veglega innreið sína til
Vínarborgar á sunnudaginn, þar sem miljón
manna hylti hann sem þjóðernislegan og
hagsmunalegan frelsara sinn; hann er sjálf-
ur Austurríkismaður, og var því í rauninni
kominn heim.
Hinn fráfarandi ríkiskanzlari Austur-
ríkismanna, von Schuschnigg tilkynti þjóðinni
í útvarpsræðu seinni part laugardagsins
hvernig komið væri; bað hann að síðustu
guð að varðveita þjóð og land, jafnframt því
sem hann brýndi fyrir þjóðinni að sýna her-
sveitum Hitlers engan mótþróa til þess að
koma í veg fyrir blóðsúthellingar.
raun varð á. Ýms af voldugustu
dagblöðum Breta krefjast þess að
þing verði þegar rofið og efnt til
nýrra kosninga til þess að þjóðinni
veitist kostur á að láta í ljós álit
sitt um atburði þessara síðustu
daga, eða réttara sagt um afstöðu
sína til þeirra.
Hér fara á eftir ummæli nokkurra
stjórnmálamanna, er mjög koma við
sögu um þessar mundir:—
Leon Blum, hinn nýi forsætisráð-
herra Frakka, mælti á þessa leið:
“Vér stöndum á alvarlegum og
söguríkum tímamótum, og þegar
vér íhugum afstöðuna, sem hið nýja
viðhorf hefir skapað, ber oss fyrst
og fremst að beita rólegri skynsemi
og auðsýna ákveðna vlijafestu í á-
formum vorum og athöfnum.”
Hermann Göering, marskálkur,
lét þannig ummælt:
“Sérhver sá, er dirfist á einn eð-
ur annan hátt að raska friði þýzku
þjóðarinnar, verður að sætta sig við
að horfast í augu við þýzka fall-
byssu. Þýzka þjóðin blandar sér
ekki inn í heimamál neinnar þjóðar,
en kýs á hinn bóginn að það skiljist
vítt um veröld, að hún sé þess full-
megnug að varðveita réttindi þýzkra
þegna hvar í heimi sem er.”
Sir Archibald Sinclair, forustu-
maður liberal flokksins í brezka
þinginu, komst meðal annars þann-
ig að orði:
“Sé öflum ofbeldis og ágengni
leyft það átölulaust, að reiða exi
sína að rótum Þjóðbandalagsins, á
nútíðarmenningin það á hættu að
hitta sjálfa sig í sporum Spánverja
og Kínverja, svo að segja nær sem
vera vill.”
Leiðtogi verkamannaflokksins í
brezka þinginu, Clement Atlee,
mælti meðal annars á þessa leið:
“Atburðir þessara verstu og síð-
ustu tíma, leiða það skýrar i ljós en
ef til vill nokkru sinni fyr, hve öld-
ungis óhjákvæmilegt það er fyrir
Norðurálf(úfriðinn, að styrkja og
endurvekja til vaxandi áhrifa Þjóð-
bandalagið, eða 'hliðstæða stofnun á
rústum þess.”
Hermálaráðherra Czechoslovakiu
stilti orðum sínum á þennan veg:
“Atburðir síðustu daga hafa ekki
nokkur minstu áhrif á þjóðernis-
lega tilveru þjóðar minnar; henn-
ar eigin siðferðisstyrkur, samfara
órjúfanlegum vináttusamböndum við
aðrar þjóðlir, verður fyenni ávalt
fullnægjandi öryggi. Eg læt mér
ekki einu sinni koma það til hugar,
að nokkur einasta þjóð sitji á svik-
ráðum við þjóð mína eða vilji hana
feiga.”
Forseti Austurríkis, Wilhelm Miklas, lét
formiega af embætti á laugardagskveldið á-
samt ríkiskanzlara og ráðuneyti hans. Hitler
hefir tekis't á hendur yfirstjórn hersins um
leið og Dr. Seyss-Inquart tók við ríkiskanzl-
ara embætti þar til gert verðbr nánar út um
stjómskipulag landsins; hann var fyrir löngu
eindreginn Nazisti, og átti sæti í stjórn Aust-
urríkis undanfarinn mánaðartíma að undir-
lögðu ráði Hi'tlers. Þýzka stjórnin, sem í
raun og veru er ekkert annað en Hitler, ver
gerðir sínar með því, að frá þjóðernislegu
sjónarmiði skoðað, hafi þessi málalok verið
óumflýjanleg, því báðar þjóðirnar séu grein-
ar á sama stofni. Etn hvað sem um það má
segja, þá réttlætir það á engan hátt ístöðu-
leysi þeirra, er af fúsum og frjálsum vilja
höfðu tekist þá ábyrgð á hendur, að varðVeita
þjóðskipulegt sjálfsforræði Austurríkis-
manna, auk þess sem lýðræðisstefnunni er
með því gefið eitt átakanlegt glóðaraugað
enn. —
Á mánudaginn tók Mr. Chamberlain til
meðferðar í brezka þinginu viðhorf mála í
Mið-Evrópu með tilliti til innlimunar Aust-
urríks í hið þýza veldi; kvað hann þunglega
horfast um úrlausn þeirra, þó enn væri eigi
með öllu vonlaust um viðunandi málalok;
svar brezku stjórnarinnar við yfirgangi
■Hitlers yrði fólgið í raunhæfum ráðstöfun-
um, auknum herafla á láði og legi, sem og í
lofti. Ekki vildi Mr. Chamberlain svara
spumingu, er fram kom við umræðurnar um
það, hvort Bretland myndi veita Frökkum
að málum, ef 'til þess kæmi að Þjóðverjar
réðist á Czechoölovakiu, þó Mr. Churchill og
ýmsir aðrir þingmenn krefðist þess; hann lét
sér lynda að lýsa yfir því, að Bretlandi bæri
til þess fyrst og síðast skylda, að verja sínar
eigin landeignir hvað sem afstöðunni til ann-
ara þjóða liði; hver væri jafnan sjálfum sér
næstur; litu auðsjáanlega margir þingmenn
svo á, að æskilegt hefði verði að afstaða for-
sætisráðherra mótaðist nokkru skýrar en
Bréf til Lögbergs
Eftir G. /. Oleson
(Framh.)
Ungmennaþing var haldiÖ hér aí
Ungmennasambandi hins lúterska
kirkjufélags dagana 22.-24. maí,
hafði þaÖ fundi bæði suður í bygð-
inni og hér í bænum, og almenna
samkomu i kirkju Frelsissafnaðar
á sunnudagskvöldið þann 23. Voru
fjölmargir erindrekar aðkomnir frá
Winnipeg og öðrum bygðum Islend-
inga'þar sem Sambandið hefir deild-
ir.
Á sunnudaginn stigu málsvarar
frá þinginu i stólinn í öllum kirkj-
um og fluttu stutit erindi, tvö í
hverri kirkju, og var almannarómur
að þeim hefði farist það með mesta
myndarskap. I Glenboro töluðu þær
Miss Ólafson frá Árborg og Miss
Baldwin frá Winnipeg.
Séra E. H. Fáfnis gjörði það
sem i hans valdi stóð að þingið
mætti takast sem bezt, á hann mik-
inn þátt — máske mestan allra —
í stofnun ungmennasambandsins, og
ber hann velferð þess fyrir brjósti.
Allmikill áhugi virtist vakandi
á þessu ungmennaþingi og voru
fjörugar umræður; er engum vafa
bundið að meðal unga fólksins eru
fjölmargir, sem vænlegir eru til
forystu og gæddir eru leiðtoga hæfi-
leikum, og mun unga kynslóðin sýna
það og sanna að hún stendur hinni
eldri ekki á baki er árin líða, en þess
betur sem hinir eldri leiðbeina þeim,
þess betur mun æskan standa í sinni
stöðu þegar timinn kallar. Þeir
eldri hafa i mörgu tilliti brugðist
þeim ungu. Þeir hafa í mörgu tilliti
vanrækt að kenna þeim íslenzkuna,
Þurkaður
eða pœklaður
FISKUR
• Komið fjölskyldunni að óvörum með nýjum
dagverðarrétti ? Látið ha,na fá gómsætan rétt af
þurkuðum eða pækluðum canadiskum fiski.
Stendur á sama hvar þér búið, matsalinn getur út-
vegað yður þurkaðan fisk svo sem Þorsk, Ýsu, Hake,
Cusk, Makríl og Alewives . . . í afbragðs ásigkomu-
lagi. AÖliaðandi forskriftir má fá fyrir sérhverja
þessa ágætu fisktegund.
Fiskurinn er dásamlegur heilsugjafi fyrir sérlhvern
meðlim f jölskyldunnar; hann inniheldur fjölda bæti-
efna, sem1 miða að því að íhalda likamanum stæltum.
Látið fjölskyldu yðar oft borða þurkaðan eða pækl-
aðan canadiskan fisk; hún nýtur þess mjög, og þér
sannfærist um hagsmunahliðina.
KONUR!
Skrifið Eftir Ókeypis Bæklingi
DEPARTMENT OF FISHERIES,
OTTAWA.
DEPARTMENT OF FISHERIES,
OTTAWA. 893
Please send me your free 52-page
Booklet, “Any Day a Flsh Day,” con-
taining 100 delightful and economical
Fish Recipes.
Name .........................
Address ......................
........................FL-8
ALLIR DAGAR FISKDAGAR
sem er svo nauðsynlegt ef vor fé-
lagsskapur á að lifa áfram, og sýnt
andvaraleysi og jafnvel sumir leið-
togarnir fremur með áhrifum sínum
reynt að flýta fyrir dauða tungunn-
ar, þó ekki sé það máske vísvit-
andi gjört. Þá er nauðsynlegt að
skapa ábyrgðartilfinningu hjá hin-
um yngri, en það verður ekki gjört
nema þeir eldri séu trúir sinni köll-
un og gefi þeim tækifæri að gegna
störfum félagsskaparins þar sem
þess er kostur, og gefi þeim þá upp-
örfun, sem sanngjarnt er að ætlast
til. Stofnun blaðsins “Endeavour”
sýnir að unga fólkið hefir áhuga
og hugrekki og er það lofsvert.
Blaðið ætti að geta orðið félags-
skapnum til gagns og sóma ef vel
og viturlega er á haldið, jafnvel þó
það sé ekki gallalaust á það fullan
rétt á sér því engin eru blöð vor
gallalaus. En einmitt þarna er þörf
á samvinnu, þeir eldri eru skyldir
að gefa hógværar bendingar, því
þeir hafa reynsluna, en þeir yngri
éiga eldinn. Eg vona og óska að
blaðinu vaxi fiskur um hrygg, og
það eigi góða framtíð.
Félagslíf íslendinga hér í Glen-
boro hefir gengið vel á árinu liðna.
Er hér starfandi söfnuður semí
meiri hluti íslendinga tilheyrir, öfl-
ugt kvenfélag, karlaklúbbur og
lestrarfélag. Hafa öll þessi félög
starfað eftir föngum á árinu. Árs-
hátíð safnaðarins, sem ár hvert er
haldin að haustinu er einn merki-
legur þáttur í félagslífinu, lukkað-
ist hún vel að vanda síðastliðið
haust. Fleiri samkomum hefir söfn.
uðurinn gengist fyrir. Kvenfélagið
er óþreytandi að vinna; er það sér-
staklega vel vakandi og stendur á
verði að efla félagslífið og styrkja
það. Karlaklúbburinn hefir fundi
við og við og ræðir áhugamál og
menn skemta sér eftir föngum. Eina
samkomu hafði klúbburinn á árinu.
liðna. Lestrarfélagið hefir fáa með-
limi; hefir það um nokkurra ára bil
legið í dvala, er nú samt heldur að
lifna við, og vonar maður að það
eigi eftir að verða að einhverju
gagni í starfslífi okkar hér.
Á síðastliðnu vori ferðaðist prests
konan, Mrs. Ellen Fáfnis, vestur á
Kyrrahafsströnd, ásamt móður
sinni, Mrs. G. Freeman frá Upham,
North Dakota; fóru þær alla leið
suður til Californíu og dvöldu þær
um tíma hjá systur Mrs. Fáfnis, sem
býr í Arizona. Var hún nær mán-
aðartíma í þessu ferðalagi og hafði
mikla ánægju af ferðinni.
Lögbergi vil eg að lokum þakka
fyrir minningarblaðið; það var
stórmyndarlegt og ritstjóranum og
útgefendunum til mestu sæmdar.
Eg þakka Lögbergi líka fyrir margt
og mikið uppbyggilegt, sem það hef-
ir flutt á árinu, af ýmsu tægi. Lög-
berg er nú með siðfáguðustu dag-
blöðum sem út eru gefin á íslenzku,
og á ritstjórinn, Einar Páll Jónsson
þakkir fyrir; er hann alt af að fá
meiri og meiri viðurkennirigu fyrir
fegurðarsmekk og listhæfni í rit-
hætti og ljóðagjörð; sem skáld hefir
'hann haslað sér völþ ljóð hans eru
þrungin djúpri hugsun og út úr
hverju orði og linu skín fegurð og
lotning.
Megi Lögberg og Islendingar sem
lengst njóta hans.
SKATAR FRA
NORDURLÖNDUM
Fréttaritari útvarpsins i Kaup-
mannalhöfn hefir fengið vitneskju
um það; að skátasambandið danska
er að sækja um f járhagslegan styrk
til þess að geta sent 200 skáta á
skátahátíðina á íslandi næsta sumar.
Er nú verið að rannsaka mögu-
leika á því, að skátar frá Danmörku,
Svíþjóð og Noregi komi hingað tll
lands á einu skipi.
—Horgunbl. 14. febr.