Lögberg - 29.09.1938, Side 1

51. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 29. SEPTEMBER 1938
NÚMER 39
Öfriðarblikan færist upp á himininn
svo nú sýnist allra veðra von
CHAMBERLAIN OG HITLER FLYTJA RÆÐUR —
ROOSEVELT FORSETI GERIR TILRAUNIR
TIL MALAMIÐLUNAR.
Forsætisráðherra Breta, Neville
Chamberlain, vitjaði að nýju á fund
Hitlers í bænum Godesberg ( Guða-
bjargi) á fimtudaginn í vikunni sem
leið,"og reyndi að telja honum hug-
hvarf með j>að fyrir augum, að fyr-
irbyggjja yfirvofandi Norðurálfu-
stríð. Hét Mr. Chamberlain Hitler
því, að knýja það fram, að Tjekkar
stæði við samning sinn um afhend-
ing Sudetenlands til Þjóðverja, sam-
kvæmt fyrstu uppástungum Breta
og Frakka, er Tjekkar höfðu fallist
á. En þau skilyrði setti Mr. Cham-
berlain, að Hitler fyrir hönd hinnar
þýzku þjóðar, undirgengist að beita
ekki hervaldi gagnvart tjekknesku
þjóðinni, en ganga i stað þess í
bandalag við Breta, Rússa, Itali og
Frakka um öryggislegar skuldbind-
ingar hinni tjekknesþ.u þjóð til
handa eftir að nýjar landamerkja-
línur hefði verið dregnar og af-
hending \ Sudetenlfandts formlega
farið fram. Að þessu vildi Hitler
auðsjáanlega ekki ganga, en lét
skömmu seinna það boð út ganga,
að hann gæfi stjórn Tjekka umhugs-
unarfrest til i. október, til þess að
láta Sudetenland af hendi með allri
áhöfn, auk þess sem hann krafðist,
að þeir afvopnuðu herinn, eða drægi
hann að minsta kosti í hlé frá
landamærunum. Þessu hafa Tjekk-
ar neitað að verða við. Á mánudag-
inn flutti Hitler svo ræðu í Berlín,
þrungná af fáránlegum tryllingi og
óskiljanlegri heift í garð stjórnar
tjekknesku þjóSarinnar, þar sem
hann í raun og veru bauð 'öllum
heiminum byrginn.—
Á þriðjudaginn ávarpaði Mr.
Chamberlain brezka veldið í stuttri
en drengilegri útvarpsræðu, þar
sem hann gerði glöggva grein fyrir
hinum ískyggilegu horfum, og lát-
lausum tilraunum sínum í þá átt, að
girða fyrir blóðbað í Norðurálfu, ef
auðið yrði; var ræða hans Ijós
greinargerð á yfirvofandi háska,
jafnframt yfirlýsingu uiji það, að
enn væri ekki með öllu vonlaust um
friðsamleg málalok. —
Nú hafa Bretar, Frakkar og
Rússar tilkynt Hitler, að í því falli
að hann ráðist á Tjekka með her-
valdi, muni Frakkar, samkvæmt
sáttmála við þá um varnarsamband,
koma þjóðinni til liðs, svo Rússar
og því næst Bretar.
Roosevelt Bandaríkjaforseti hef-
ir gert ítrekaðar tilraunir til milli-
göngu milli Hitlers og forseta hins
tjekkneska lýðveldis, sem fram að
þessu sýnast ekki hafa borið veru-
legan árangur. Sáttatilraunum hans
hefir verið tekið með almennum
fögnuði í stjórnarsetrum Norður-
álfu að undantekinni Berlín. Bretar,
Frakkar, Rússar og Tjekkar her-
væðast i óða önn, búnir við því
versta.
Aðeins tuttugu og fjögur ár eru
liðin frá því er heimsstyrjöldin síð-
asta hófst. Er það hugsanlegt, að
óbilgjörnum einræðisseggjum tak-
ist það, að hleypa öllu í bál og
brand, gera með því eina tilraunina
enn, að leggja undir sig allan heim-
inn ? Að vísu sýnist ógæfu þýzku
þjóðarinnar verða alt að vopni.
* ♦ ♦
ALLRA NÝJUSTU TIÐINDI
Símað er frá London klukkan io
á miðvikudagsmorguninn, að sam-
kvæmt beiðni Adolf Hilters, verði
kvatt til fjórvelda fundar í Munich
í dag, fimtudaginn þann 29. septem-
ber til þess að reyna að ráða Sudeten
deilunni friðsamlega til lykta. Bret-
ar, Frakkar, Italir og Þjóðverjar
eiga að taka þátt í ráðstefnu þessari.
Það fylgir sögunni, að nú sé Hitler
fús að heita tjekknesku þjóðinni
fjárhagslegu og þjóðfélagslegu ör-
yggi í samráði við aðrar, hlutað-
eigandi þjóðir.
Mr. Chamberlain gerði tíðindi
þessi heyrinkunn í brezka þinginu,
sem kvatt var til funda í gær. Segja
simfregnir að Mr. Chamberlain hafi
samstundis svarað Hitler og gengist
undir fyrir hönd brezku þjóðarinnar .
að mæta á þessari fyrirhuguðu ráð-
stefnu, og aðstoða þar við úrlausn
Sudetendeilunnar, ef Hitler heiti
hinni tjekknesku þjóð fullkomnu ör-
yggí-
Guttormur J.
Guttormsson á förum
“Góðviðrið eltir mig á röndum’’
— Viðtal við skáldið —
Vestur-íslenzka skáldð Guttorm-
ur J. Guttormsson er nú á förum
til Vesturheims og leggur af stað í
hina löngu sjóferð með Gullfossi
annað kvöld. 1 kvöld mun Gutt-
ormur flytja íslenzku þjóðinni hér
austanhafs kveðju sína gegnum út-
varpið.
1 fyrradag var honum fært að
gjöf frá Austfirðingum, búsettum
hér í bænum og í átthögum hans,
málverk eftir Finn Jónsson. Er það
af Snæfelli, séðu af heiðunum inn
af Berufirði.
Frændur skáldsns héldu honum
og samsæti í fyrradag og sæmdu
hann vinargjöfum. Einnig efndi
rikisstjórnin til hófs Guttormi til
heiðurs þennan dag.
1 gær náði Nýja dagblaðið
snöggvast tali af Guttormi heima
hjá Páli Stefánssyni á Þverá, þar
sem hann bjó að loknu ferðalagi
sínu um landið.
—Hefir þú ferðast, víða um
landið ?
—JÁ eS hefi séð mikið af Norð-
urlandi og Aucturlandi, dvalið
meðal annars um hríð í Múlasýslu.
Ekki hefi eg litið fegurri sveit en
Fljótsdalshéraðið, heimbygð ætt-
menna minna. Þar á eg frændur
á hverjum bæ. En eg tel mig líka
i ætt við bina, sem eru mér óskyldir.
Eg fór niður á Seyðisfjörð og
Reyðarfjörð, sem mér virtist betur
sejttur öðrum kauptúnum austan-
lands.
Til ferðalaganna, frain og aftur
um landið, lét Kristján Kristjánsson
stöðvarstjóri á Akureyri mér í té
bifreið, án þess að þiggja af mér
endúrgjald.
—Varstu heppinn með veðrið?
—Já, góðviðrið elti mig á rönd-
um, hvert sem eg fór. Mér, sem
tel mig á margan háft syndara, fanst
það líkast því, sem guð væri að
reyna að vinna mig yfir með sínum
góðu gjöfum, svipað og kænn
stjórnmálamaður, sem vantreystir
starfsmönnum sínum, leggur agn
fyrir andstæðing sinn.
—Háfa þær hugmyndir, sem þú
gerðir þér um myndarskap Islend-
inganna hér heima og fegurð og
gæði landsins, staðist jvlraun kynn-
ingarinnar ?
—Alt hefr komið mér betur fyrir
sjónir heldur en mig dreymdi um.
Menn geta ekki gert sér í hugarlund
framfarirnar hér, nema sjá þær
sjálfir. Eg get nefnt ótal dæmi,
fyrst og fremst hina nýju skóla, hit-
aða með hveravatni, vegi, brýr, hafn-
armannvirki.
Gróðurinn er líka mun meiri. Eg
held að batilöndin séu óviðjafnan-
leg og útheyið kjarnbetra heldur en
annarsstaðar þekkist.
—Hvernig hefir þér getist að
fólkinu?
—Sannarlega vel. Qg eg hefi líka
margt að þakka. Eg bið Nýja dag-
blaðið sér í lagi að færa ríkisstjórn-
inni minar beztu þakkir.
Þú hefir séð málverkið, sem Aust-
firðingar gáfu mér. Margar fleiri
vinargjafir hefi eg þegið. Meðal
þess, sem enstakir menn hafa gefið
mér, er einn hlutur, að sönnu ekki
mjög verðmætur, er eg vil segja
þér frá. Það er eltur hrútspungur,
fullur af tóbaki.
Þegar Ásmundur P. Jóhannsson
kom austan um haf, hafði hann eitt
sinn ferðferðis tóbak á flösku. Toll-
þjónarnir vestra spurði hann, hvað
þetta væri, en hann brá á gaman
og ságði það vera mold, er ætti að
fleygja á sig látimj. Nú hefi eg
mold” frá íslandi með mér vestur,
mun betur geymda en “mold” Ás-
inundar. Eg geri ráð fyrir, að verða
hverjum karli langlífari og þá kemur
í góðar þarfir að eiga vænan hrúts-
pung til þess að geyma í “moldina.”
—Hefir þú ort nokkuð hér
heima ?
—Nei, ekki hefi eg gert það, en
þegar frá líður og/heim kemur, er
trúlegt að margt af þvi, er hér hefir
fyrir mig borið, verði mér yrkisefni
—í fjarlægð rúms og tima.
1—Til hverra starfa kemur þú til
bús þíns við Islendingafljót ?
—Þar munu haustannir kalla að,
þegar eg kem heim í lok september-
mánatiar. Þá þarf að skýla að hús-
um áður en veturinn gengur í garð.
Siðan aka heim heyjum sumarsins.
Bóndinn er önnum kafinn ársins
hring.
—Nýja dagbl. 11. sept.
ROOSEVELT FORSETI
OG UNDIRBÚNINGS-
KOSNINGARNAR
1 ýmsum rikjum hefir Roosevelt
forseti gert einbeittnislega tilraun
til þess að koma í pólitískum skiln-
ingi fyrir kattarnef þeim Demo-
krata þingmönnum i báðum deild-
um, er atkvæði greiddu á móti um-
bótalöggjöf hans, eða “New Deal
Legislation,” eins og þeir kalla það
þarna syðra; hefir þetta meðal ann-
ars komið eftirminnilega í ljós við
undirbúningskosnngarnar í Georgia
og Maryland. ■ Hér fór þó á annan
veg en Mr. Roosevelt ætlaði, því
í báðum þessum ríkjum hlutu nú-
verandi þingmenn endurútnefningu
þrátt fyrir snarpa andspyrnu af
hálfu forseta og Farley’s póstmála-
ráðherra, semi talinn er í raun og
veru nokkurs konar höfuðsmaður
Demokrata, og líklegur þji<ir jafn-
framt til þess, að verða forsetaefni
flokksins við næstu kosningar.
Þeir Senatorar, sem andvígir voru
uppástungunum um breytinguna á
hæztarétti Bandaríkjanna, áttu ekki
upp á pallborðið hjá þeim Roose-
úelt forseta og Farley póstmeistara
í undirbúningskosningunum.
Brúðkaup í Silver Bay
Það var niikið um dýrðir í Silver
Bay við Manitobavatn laugardaginn,
17. sept. Hjónavigsla fór fram í
íslenzku krkjunni þar. Brúðgum-
inn var Thorvarður Gunnar Sigmar
Sveinsson frá Keewatin, Ont., son-
ur þeirra hjóna Bjarna og Matthild-
ar Sveinsson. Brúðurin var
Jakobína Magdalena Sigríður John-
son, til heimilis í Silver Bay bygð-
inni, dóttir þeirra Árna og Jónínu
Margrétar Johnson. Kirkjan vai
full af fólki, svo að margir stóðu.
Sunginn var íslenzki brúðkaups-
sálmurinn vanalegi, en g.ð öðru leyti
fór athöfnin fram á ensku. Séra
Rúnólfur Marteinsson gifti. Veizl-
an var haldin í húsi Mr. og Mrs.
Björn Jónasson, og var þar fjöldi
fólks. Dans var stiginn í næsta
skólahúsi um kvöldið. Heimili
brúðhjónanna verður í West Hawk
Lake, Mantoba, þar sem brúðgum-
inn er starf srnaður fyrir Thor Gold
Mining Co.
Úr borg og bygð
Dr. Ingimundson verður í River-
ton þann 4. október.
♦ ♦ ♦
Mr. Paul Johnson frá Belmont,
Man., var staddur i borginni á laug-
ardaginn.
♦ ♦ ♦
Þau systkinin Lína og Sigurður
Sigurðsson frá Silver Bay voru
stödd í borginni í vikunni sem leið.
♦ ♦ ♦
Mr. og Mrs. G. J. Oleson frá
Glenboro, Man., komu til borgarinn-
ar á laugardaginn var og dvöldu hér
fram á mánudag.
♦ ♦ ♦
Mr. Eldjárn Johnson frá Glen-
boro dvaldi í borginni urn siðustu
helgi.
♦ ♦ ♦
Mr. og Mrs. Oscar Frederickson
og frú Helga Tighe frá Winnipeg-
osis, komu til borgarinnar í lok fyrri
viku og dvöldu hér fram á þriðju-
dagsmorgun.
♦ ♦ ♦
Carl Thorlaksson úrsmiður verð-
ur staddur í Árborg 5., 6. og 7.
október næstkomandi. Hann verð-
ur að hitta í Farmers Co-operative
búðinni og þangað getur fólk í Ár-
borg og grend sent honum úr,
klukkur og skrautmuni til aðgerðar.
♦ ♦ ♦
Deild No. 4 Kvenfélags Fyrsta
lúterska safnaðar undir umsjón Mrs.
C. Ólafson, heldur útsölu á heimatil-
búnum mat í fundarsal kirkjunnar á
föstudaginn þann 30. þ. m., frá kl.
3 e. h. og fram eftir kvöldinu. Verð-
ur þar á boðstólum rúllupylsa, kæfa,
slátur o. fl. Veitingar seldar á
staðnum.
TIL GUTTORMS J.
GUTTORMSSONAR
Hart er að þurfa að hrósa þér
á hreinum sannleiks nótum;
en kynleg játning kemur hér
og kannske á afturfótum; «
Á Fróni gerast flestir nú
fleipnir, grunnir, hálfir,
svo íslenzkari’ ert allur þú
en vér heima sjálfir.
Jak. Thor.
—Nýja dagbl. 11. sept.
ELEONORA JOLlUS LATIN
Hve dýrðleg smíði’ er dygðug sál,
er drottinn vandar sig:
hann fjölda slíkra Fróni gaf,
en fáar betri’ en þig.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Fáránlegra ofsaveður en sögur fara af
veldur stórkostlegu manntjóni og eigna
áLonglsland og í NewEngland-ríkjunum
Á miðvikudaginn í fyrri viku.
geysaði yfir norðausturströnd
Bandaríkjanna eitt hið ægilegasta
fárviðri sem sögur fara af; er þeg-
ar vitað að farist hafi af völdum
þess freklega 600 manns. Talið er
að eignat j ónið nemi á annað hundrað
miljónum dala. Rauðakrossfélag
Bandaríkjanna kom þegar á vett-
vang og sendi f jölda manns í líknar-
skyni til svæða þeirra, er fárviðrið
hafði sorfð fastast að, jafnframt
þvi sem strandvarnadeild stjórnar-
innar í Washington sendi þangað
hátt á þriðja þúsund manna til *þess
að framkvæma ýmsar björgunar og
líknarráðstafanir. Milli tuttugu og
þrjátíu þúsundir manna standa uppi
án skýlis yfir höfuðið vegna af-
leiðinga fárviðrisins.
Eleonora Valgerður Júlíus látin
Laust fyrir miðmorgun á laugardaginn var lézt á Almenna
sjúkrahúsinu hér i borginni, Miss Eleonora Valgerður Júlíus, eftir
að hafa legið rúmföst frá því um síðastliðin jól; alla þessa löngu
bið eftir hvíldinni hinstu, bar hún með ótruflúðu jafnvægi heil-
steyptrar hyggju. *
Miss Eleonora Júlíus var borin í þenna heim á Akureyri hinn
3. dag desembermánaðar árið 1861 ; voru foreldrar hennar þau
merkishjónin Jón Jónsson og Þórunn Kristjánsdóttir. Tólf ára
að aldri misti Eleonora móður sína og fór þá til þeirra hjóna
Benedikts Jóhannessonar og Sigríðar Tómasdóttur að Hvassafelli,
er gengu henni í góðra foreldra stað ; snemma bar á rikri námsþrá
hjá Eleonoru, og þó ekki væri úr miklu að spila í efnalegum skiln-
ingi, þá réðist hún í það, að stunda nám við kvennaskólann á
Laugalandi, undir forustu frú Valgerðar, sem þjóðkunn var af
brennandi áhuga fyrir kvenmentun íslenzku þjóðarinnar á sinni
tíð; bjó Eleonora að þeirri undirstöðu alla æfi.—
Miss Eleonora Július fluttist til Vesturheims árið 1884 með
systkinum sínum tveim, þeim Steinunni og Bjarna; hún gaf sig
að margháttuðum störfum eftir að vestur kom; mörgum ungling-
um veitti hún tilsögn í íslenzkri tungu og íslenzkum hannyrðum;
var enda frábærlega vel að sér í hvorutveggja. 1 allmörg ár starf-
aði hún við Almenna sjúkraliúsið í Winnipeg sem og við mál-
leysingjaskólann; nákvæm skyldurækni einkendi allan starfsferil
hennar.—
Þegar elliheimilið Betel tók til starfa í Winnipeg 1. marz
Í915, gerðist Eleonora fyrsta forstöðukona þess; um haustið tók
hún við forustu stofnunarinnar að Gimli í félagi við frú Ásdisi
Hinrickson; aflaði Eleonora sér þar þegar vinsælda, er vaxandi
fóru með ári hverju; var nærgætni hennar jafnan við brugðið við
hin öldnu sólsetursbörn, er vist höfðu á Betel; þar fékk hið rnilda
hjartalag hennar notið sín til fulls; mun þessi vingjarnlegi griða-
staður þreyttra og göngumóðra lengi geyma minningu hennar í
verðskulduðum heiðri. -
Miss Eleonora Július var óvenju næm á íslenzk ljóð; enda
komin af skáldakyni; það var örðugt að koma henni að óvörum,
ef um íslenzk ljóð var að ræða; hún kunni heilar ljóðabækur utanað
og braut innihald þeirra til mergjar; hún var frábærlega orðhepp-
in eins og þeir bræður hennar Jón og Kristján skáld; hún varparði
með vinsamlegri framgöngu sinni ljúfum bjarma á veg samferða-
sveitar sinnar; bjarma, sem hlýjaði vinum hennar um hjarta.
Þrír bræður Eleonoru bera beinin vestan hafs: Jón, látinn
1933; Bjarni, látinn 1934 og Kristján Níels (K.N.), er lézt að
Mountain, N. Dak., 1936. 1 vær systur lætur hún eftir sig, Stein-
unni i Victoria, B.C., og Rósu á Akureyri.
Árð 1932 lét Eleonora af forustustarfi á Betel vegna heilsu-
bilunar og fluttist þá til bróðurdóttur sinnar, Mrs. B. S. Benson,
757 Home Steet hér í borg; naut hún þar alls þess árstríkis, er
úrvalsfólk bezt getur i té látið; mætti hún nú mæla, mundi hún
leggja þökk sina og blessun opinberlega yfir heimili frænku
sinnar og sif jaliðs hennar alls.—
Útför Eleonoru fór fram frá Fyrstu lútersku kirkju á þriðju-
daginn að viðstöddu fjölmennum hópi frænda og vina. Séra
Valdimar J. Eylands jarðsöng með aðstoð séra Rnóúlfs Marteins-
sonar. Einsöng söng við athöfnina Mrs. Lincoln Johnson.
Líkmenn voru J. J. Swanson, Einar P. Jónsson, Fr. Swanson,
Joe Thorgeirsson, Júlíus Davidsson og Th. Markússon.
E. P. J.