Lögberg - 03.04.1941, Page 2

Lögberg - 03.04.1941, Page 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. APRÍL, 1941 KAUPIÐ AVALT LUMBER hj* THE EMPIRE SASH & DOOR CO. LTD. HENRY AVENUE and ARGYLE STREET Winnipeg, Man. - Phone 95 551 Um auglýsinga- skrum og ”ilm- andi skáldskap” Eftir Sigurjón Jónsson, lækni. IV. Þriðja bókin er: Hús skáldsins. Fáeinar nýjar persónur koma til sögunnar; eru þær með nokk- urn veginn réttu ráði. En í'lest fólk er það sama og í Höll sum- arlandsins, og auðvitað sömu afglaparnir og þar. Er, eins og fyrri daginn, útmálun afglapa- skapsins svo herfilega ótrúleg og óeðlileg, að hún nálgast það ekki að geta heitið skripamynd af háttsemi nokkurs óbrjálaðs manns, eða yfirleitt af nokkrum sköpuðum hlut, nema ef vera skyldi sálarástandi höfundarins. Um þetta mætti nefna fjölda dæma, en rúmsins vegna skulu aðeins tilfærð tvö: lýsingin á at- ferli Iæknisins, er hann var sótt- ur til dauðvona barns skáldsins, (bls. 156) og símasamtal þeirra Péturs Þríhross og Stassjónist- ans. Aðförum læknisins er lýst svona: “Hann drakk upp öll meðulin, sem konan hans hafði fvrirskip- að telpunni síðustu vikurnar, slatta á 3 flöskum. Hann meira að segja át upp allan áburðinn sem við höfðum til að bera á hana þar sem hún var aum.” En svona er símtalið (bls. 197-98): “Pétur Pálsson framkvæmdar- stjóri, Sviðinsvík: Jæja elsku Júlli minn, nú á amma bágt. Stassjónistinn syðra: Éttu skít. P. P.: Hún er lík. Hún er liðið lik. St.: Farðu til helvítis. P. P.: íslenzkt þjóðerni á i vök að verjast á Sviðinsvík. St.: Já, þú hefir æfinlega verið eitt djöfulsins reginfífl. P. P.: Þeir vilja heldur blóðsút- hellingar en vinna fyrir taxta sannra íslendinga. Getur þú sent mannafla að sunnan? St.: Eg skal senda menn rakleið- is héðan að sunnan og láta þá lúberja þig, og það skal ekki verða heilt bein i þínum skrokki. P. P.: Eigum við þá að leggja ís- lenzkt þjóðerni undir svipur þeirra ættjarðarlausu skilyrð- islaust? St.: Ef þú spilar kjördæminu út úr höndunum á mér, þá skal eg myrða þig sjálfur með eig- in hendi. St.: Jæja, vertu þá margblessað- ur og guð veri æfinlega með þér elskulegi Júlíus minn. Stassjónistinn Ieggur upp heyrn- artólið án þss að svara.” * * * Söguhetjan, ólafur Kárason Ljósvikingur, var svo vandvirk- ur, að “hann sat uppi marga nótt vfir einni setningu sem hann strykaði síðan út í dögun.” Ef H. K. L. er jafn-vandvirkur, þá væri ekki að furða þó að málið væri kjarnyrt og skáldskapur- inn “ilmandi.” Annars er helzt svo að sjá sem “vandvirknin” hafi mest beinst að því, að leita uppi sem sjaldgæfust og fárán- legust orð og orðskrípi, sum löngu úrelt, önnur afbökuð úr dönsku; er engu líkara en að höf. hafi orðtekið orðabók Sigf. Blöndals í þessu skyni, og bætt svo við nýyrðum í svipuðum stíl frá eigin brjósti, þar sem orða- bókina þraut, svo að hann fann þar ekki orð, sem honum fynd- ust túlka nógu vel sínar skáld- legu hugsanir og heimspekilegu “niðurstöður”. Hér koma nokk- ur dæmi: Bíslag (=skúr), bambra (á líkl. að þýða bjástra; Sigf. BI. hefir samt ekki þá merk.), borginmóði (= hrafn, löngu úrelt, nema ef t. v. í kveð- skap), beinasleggja (á líkl. að þýða: gelgjuleg stúlka), bínefna (= uppnefna, beitning (= beit- ing), bruna (nafnorð, þýðir fleygiferð, en höf. lætur það þýða fótskriðu), — þetta er bara sumt þeirra orða af þessu tægi, sem byrja á b og eg hefi tekið eftir, yrði alt of langt mál, ef alt slíkt skyldi telja, og' skal eg því aðeins nefna í viðbót: lonní- ettur, stassjónisti, normall og edjót, því að þau eru höf. sér- staklega munntöm. I “Ljósinu,” “Höllinni” og “Fegurðinni” úir og grúir náttúrlega af sömu eða samskonar málblómum, þótt ekki hafi eg getið þeirra þar sér- staklega, nema örsjaldan. Hér koma svo enn nokkur sýnishorn af hinum “ilmandi skáldskap,” valin svipað og sýn- ishornin úr “Ljósinu” og “Höll- inni,” þ. e. ekki til að sýna orða- valið eitt, heldur —- og öllu frem- ur — setningaskipunina og and- ann, sem gefur þessum kafla skáldritsins svip, jafnt og hin- um, og ólafi Kárasyni Ljósvík- ing “ódauðlegt líf við hlið Bjarts í Sumarhúsum.” “Sá sem á veikt barn á hús” (bls. 5). — “Menn skulu aldrei örvænta úm að nú sé (myndun- arafl skaparans á þroturn (þ. e.: menn skulu vona, að það sé nú á þrotum, bls. 11). — “Það var samskonar þögn eins og þegar maður ber í pott og heldur um potteyrað” (bls. 12). — “Hún hafði . . . kúpt brjóst, sem sátu hátt” (bls. 40). — “f næmum augum hinnar nýuppgötvuðu dóttur hans birtist ósigrandi Jifs- kraftur föðursins sem ofstækis- full eftirvænting stórra hluta án forms” (fanatisk Forventning om store Ting uden Form, bls. 44). — “Vel á minst ólafur Kárason, sagði fundurinn, reiðubúinn að hevra andagift” (bls. 45). — “Hann . . . strauk lófanum ofan eftir enninu, yfir augun, niður eftir andlitinu, eins og hann þjáðist af köngurlóarvef” (bls. 46). — “Skáldið er tilfinning heimsins, og það er í skáldinu sem. allir aðrir mertn eiga bágt” (bls. 48 — fyrra vísuorðið í ti)- vituninni í sálminn, sem kemur þarna á eftir, er afbakað). — “Það er enginn ininni maður (ingen mindre Mand) en P. P. framkvæmdarstjóri sjálfur” (bls. 59). — “Börn eiga að . . . ganga með krækling út úr öðru munn- vikinu og marfló út úr hinu í staðinn fyrir brjóstsykur” (bls. 72). — “Hún . . . hélt á einum ýsubeinsfugli, tákni mannlífsins” (bls. 78). — “Hann . . . sá í andliti hennar líf heillar konu með spennandi æfintýrum og skálkapörum utan enda” (d.: uden Ende, setningin er því lík- ust sem höf. hefði þýtt hana úr dönsku, en bara misskilið ögn á einum stað: þýtt “et helt Kvinde- liv” með “líf heillar konu,” bls. 79). — “Enn f^nn hann þetta heita sterka handtak gera inn” (bls. 81). — Hér er ein af hinum snjöllu kvenlýsingum höf.: “And- lit hennar var sterkt eins og skipshúfar, krúnumyndað enni, breitt munnstæði með þykkri neðri vör, hin björtu opnu augu sátu (d. sad) undir loðnum brún- um” (bls. 84). — Á bls. 92 er talað um “fyrirheit utan enda” (Forsjættelser uden Ende), og á bls. 93 um “andlit upphafning- arinnar”. — “Þótt hann bæri þungan niðri gat ekkert fengið hann til (kunde intet faa ham tíl”) að mæla særandi orð við grátþrungið mannsbarn og guð þess” (bls. 97). — “Hvers vegna láta hana gjalda þess að rödd hennar skuli ekki hafa unga munuðfulla spenningu, mál hennar ekki samanstanda af við- feldnu upplýstu orðavali? Var hann . . . aðillinn til að refsa henni — fyrir ávantanir sem hún átti ekki sök á? . . . Hún var fulltrúi þess mannkyns, sem hann var sjálfur óaðskiljanlega samkolka, ástríðum hlaðið” o. s. fr. (bls. 114). — Á bls. 116 er talað um “þessa flatkollóttu, ó- blektu, klígjandi lífstrú sem er inntak hverrar nýrrar trúlofun- ar” — málsgreinin öll bersýni- lega hugsuð á dönsku og síðan snúið á slæma ísl. — m. a. er “kligjandi” notað í skakkri merkingu. “Einn dag . . . hitti skáldið sjálfan sig á brautinni f beitri frosthrið” (bls. 136). —* “örn úlafan hvesti augun á vin sinn endurnýjuðu viðbragði og svaraði á öðru registri en fyr” (bls. 159). — “Það . . . safnaðist fis í punduin á nefið á prestin- um” (bls. 167). — “Sigurður Fáfnisbani . . . hafði nú næsta bústinn bjúga” (bls, 174 — hvað “bjúgi” þýðir veit höf. líklega, en tæpast margir lesendur). — “Einstöku maður leit í dálítið bjálfalegri forundrun á þetta hljóðandi jesúdýr” (bls. 183). —- “Ólafur Kárason var einnig í uppnumdu sálarástandi” (bls. 191). — “Hann . . . streðaði á- fram eins og gamall jálkur án sálarlífs” (bls. 223). — “Það færðist í grát hennar uppnuminn kramjiakendur fögnuður” (bls. 232).------“Svo mörg eru þessi orð” og yrðu iniklu fleiri þó, ef öllu væri haldið til haga. V. Fjórða og siðasta bé>k þessa mikla skáldrits er Fegurð himinsins Úr henni hefir Kr. E. A. sjálf- ur lesið nokkur blóm, eins og fyr er getið, og knýtt úr þeim sveiga í dýrðarkórónu H. K. L. Þótt sumum kunni að þykja það vera að bera í bakkafullan læk- inn, að fást við meiri blómalest- ur þarna, þá langar mig samt til, vegna þess að af svó miklu er að taka, að bæta við fáeinum dæm- um, úr þessari bók líka, úm hið “viðfeldna og upprýsta orðavel, sem mál H. K. L. samanstendur af”. “Hún . . . hélt áfram að . . . fara með sama viðlagið, sönni hrynjandina án lags og inntaks” (uden Rythme og Indhold — bls. 50 -51). “Jasoni var það inetn- aðarmál að gegna þessu lögreglu- embætti af fullkominni skyldu- rækni, þó ekki án þess að (dog ikke ude® at) »teinpr^ *étíWl§s við miskunina” (bls. 88). -- “SkáJdið fór ofan í vasa sinn eftir brauðsneiðunum án þess að hætta (uden at ophöre) að tví- stíga og berja saman fótunum” (bls. 88).—“Göngulagið er blak- urkent an sattmála við hinn fasta grundvöll” (bls. 195). — “Lokkarnir hrundu . . . án flíru- skapar um háls og vanga” (bls. 203). — “Hún . . . horfði á hann sínum bláu djúpu augum. þessum vorhimni án teikna. sem byr yfir endalausum fyrirheit- um” (þetta er framför: í “Hús- inu” var talað um fyrirheit utan enda”), “án þess að tjá neitt, sem verður bundið í orð” (bls. 218). — “Hún talaði stutt og æðrulaust án löngunar til að tjá sig” (bls. 219). — “Hún brosti við honum . . . án skilorðs” (bls. 227). — “Skáldið hélt á- fram að virða fyrir sér vanga hennar þar sem hún hallaði sér ífram yfir borðstokkinn og horfði inót ókunnum fjöllum” (bls. 219). — “Hún horfði þögul mót hinuin ókunnu leiðum” (bls. 227. — “Hann Ivfti andlit- inu mót upphafinni kyrð jökuls- ins” (bls. 260). — “Allir báru þungan niðri fyrir framtíðinni” (bls. 76). — “Fjölskylda hússins bar þungan niðri fyrir skáldi sínu (bls. 192). — “Dóttirin var tiltölulega (forholdsvis) einföld á svipinn” (bls. 8). — Lífið ger- ist í tveim skautum og er upp á nióti sjálfir sér og það er þess- vegna sem það er Jíf” (bls. 15 — þetta er ein af mörgum heim- spekileguin niðurstöðum” höf). — “Gimbillinn og rakkinn höfðu einnig reist höfuðin stranglega” (bls. 16). — “Á síðasta Færey- ingbaalli var nefið bitið af tveimur og slitið eyra af jæim þriðja og kvenfólki haldið uppi á fótunum i iniðjum danssalnum og gert ýmislegt fleira til blóra” (við hvern” — bls. 22). — “Hlaupa-Halla (þessi, sem átti börn með karlmönnum, sbr. Höll sumarlandsins) eignaðist níu börn í tólf sveitum” (bls. 22 — hún hefir þá a. m. k. þrisvar alið fram- eða afturpart af barni í annari sveitinni og afganginn í hinni). — “Það kom fram (i augu prestsins) svipur af þeirri mjög svo sjaldgæfu alnálægð hins eilíft mannlega, sem á ef til vill hvergi jaln óvefengjanlega heima og í augum gamals svins” (bls. 24). — “Það var eitt af þeim sjaldgæfu föllum (et af de sjældne Fald) í Hfinu sem það her árangur að skrifa bréf” (bls. 40). — “Svo eru fimm ár liðin með þessum lymskufulla hætti sem timinn stelst frá hjartanu” (bls. 43). — “Hún virtist eiga uppruna sinn í efnafræðinni” (bls. 47). — “Hann sagði . . . hvernig drottinn var . . . fa'ddur af konu að óbrugðnum lið” (bls, 52). — “Hún var lág vexti og útblásin, andlitið með stórum gljáandi kinnunum minti á smeltan leir, augun éins og sár- ið í brotnu járni” (bls. 119 — þetta er enn eitt dæmi um hinar snjöllu kvenlýsingar og skáld- legu sainlíkingar höf.!). — “Hún var játsi þess” (bls. 119). — “Hún mælti enn í þessum gam- alkunna rómi tveggja eiginleika” (bls. 161). — “f stað dóinkirkju- prestsins kom langt og leiðinlegt kapilán” (bls. 186). — “Sýnir þess lands sein rís skáhalt við veruleikann vildu ekki birtast honum” (bls. 188). — “Jafnvel morðinginn kom til þess að þegja við hann og horfa á hann utan úr sinni ótilkvæmu f.jar- lægð þaðan sem allir hlutir virt- ust hégóminn einber, utan aðeins einn” (udefra sin utilnærmelige Fjernhed hvorfra alle Ting syntes lutter Forfængelighed, uden en eneste — bls. 192). — Þótt eitthvað i hörundinu ætti skylt við rjóma gróandans stóð hún þó nær jurtunum, einkuin þeim sem bera svo viðkvæm blóm að þau taka fingraförum við snertingu” (bls. 203). — “Það var mannasvaðall og ær- -i'.sta. Um síðir tókst henni að fá vi’neskju um hvar hún átti að vera til herbergis. Hann antvistaðist koffortið” (bls. 209). — “Hún horfði á hann lokuðum munni” (bls. 211). — “Hið fin- bygða andlit (det fint byggede Ansigt) með . . . léttri efrivör sem einatt beraði hvítar meitil- formaðar tennur til hálfs i ó- vísvituðu brosi — því lengur sem hann virti það fyrir sér þeim mun háðari varð hann þessum munuðsæla ofnæmis- draumi sjálfrar náttúrunnar, sannfærður um að það var að- eins á valdi skálds að skynja þessa sýn frá rótum, þetta geisl rafsins mitt í gliti málmanna, þennan kvint á meðal lúðurs og bordúns (bls. 212). — “Hjarta- knosarinn . . . aðhyltist þá skoð- un að hver sá, sem ekki tryði á Þoígeirsbola væri geðbilaður; að öðru leyti virtist hann eiga heima á venjulegnm þingmálafundi” (bls. 213). — “Mjúk og óstyrk hönd með köldum þvala hafði leitað skjóls í lófa skáldsins eins og titlingur fyrir vargi” (bls. 217). — “Gáfaður mentamaður fellur í óreglu” (“að leggjast í óreglu” er sagt á ísl., hitt er ill, danska — bls. 219). — “Fegurð- in stendur nær því Ijóta en nokkuð annað” (bls. 219). — “Þau voru í grýttum vegi” (of- aníburður, eða hvað? — bls. 227). — “Áður hafði borið mest á stórmenni af sala hjartaknos- arans” (hver skilur?) “nú komu á sjónarsviðið framherjar smærra stíls” (bls. 229). — “Hann gaf staðar á götunni líkt og skotinn” (bls. 232). — “Gleði hans virtist mælitæk aðeins í hestöflum (bls. 238). — “Hljóðmyndunin lýsti ákveðnum aðalbornum alþýðleik. með sterkum keimi af sveit” (bls. 241). — “Sinn fyrsta mann elskar hún að minsta kosti þrátt fyrir þjáfting sína, það er vísir- inn til sængurkonunnar” (bls. 246). — “Hinn fyrsti — hann var . . . ljóðið sjálft, hið nakta Ijóð bak ljóðanna” (bls. 247). Hér verður að láta staðar numið, ekki vegna þess, að sú náma orðkringi og speki, sem ólafs saga er Kárasonar, sé á þrotum, heldur hins, að dagur- inn er liðinn “með þessum lymskufulla hætti sem timinn stelst frá hjartanu.” — Þess skal getið, að ekki hefir verið hirt um það í tilvitnununum, að halda stafsetningu höf., því að hún sérkennir hann ekki veru- lega, og þar hefir hann engin met sett. Aftur á móti er hann vafalaust methafi í greinar- merkja-sparnaði, eða, réttara sagt, kommu-sparnaði, því að það kveður lítið að sparnaði á öðrum greinarmerkjum. Kunn- átta höf. í því að greina sundur málsgreinir er m. ö. o. viðun- andi, en vegna kommu-sparnað- arins verður hitt ekki fullyrt, að hann geti greint sundur setning- ar. þegar flefri en ein er í máls- grein. Hvað sem um það er, þá er hitt víst, að kommusparn- aðurinn er eitt af sérkennunum á ritmensku hans, og hefi eg því reynt að gæta þess að raska á engan hátt greinarmerkjasetn- ingu í tilvitnununum. Vel get- ur samt verið, að eg hafi ein- staka sinnum sett þar kommur á réttum stað í ógáti, og ef mér hefir orðið það, bið eg höf. vel-. virðingar á því. it h h “I framtíðinni þegar min mynd er löngu liðin, þá verður ekki spurt hvað skáldið át í mál né hvort hann svaf vel á næt- urnar, heldur: lxafði hann is- lenzkt orðfæri? orti hann hreint? (Hús. sk., bls. 122). Þessi orð, er H. K. L. leggur ólafi Kárasyni Ljósviking í munn, ætti hann að hafa í huga, þegar hann ritar næstu bók sína. * ★ ★ Kunningi minn einn, er eg sýndi greinina hér á undan, kannaðist að vísu við, að ekkert væri þar ofhermt um hinn “ilm- andi skáldskap” og allar tilvitn- anir réttar, en honum fanst, að eg hefði líka átt að geta um og taka upp tilvitnanirnar úr þeim köflum sögunnar, sem vel væru gerðir. “Stundum dottar jafn- vel hinn ágæti Hómer,” sagði hann. — Rétt er það að vísu, svaraði eg, en H. K. L. dottar ekki, hann “sker hrúta,” og ekki bara stundum, heldur langoftast. Og að visu koma fyrir kaflar í skáldritum hans, sem ekkert af góðskáldum okkar fyr né síðar þyrfti að skammast sín fyrir, en þeir eru svo fáir og strjálir, að þeir minna helzt á einstök skrautblóm í arfagarði: það ber svo sem ekki neitt á þeim innan um hinn gróskumikla arfa. VI. Enskur rithöfundur — eg man ekki hver, né hvar eg las — segir eitthvað á þessa leið: “Það, sem ræður áformum manna og breytni, er ekki það, sem er satt, heldur það, sem þeir trúa að sé satt, eða: sann- leikur er það, sem nógu margir trúa.” Við þetta má bæta annari stað- reynd, sem ekki leynist neinum, sem opin hafa augu og eyru: Sú trú, sem ræður hegðun manna í einstökum atriðum, er margoft, ef ekki oftast, fengin að láni, helzt frá þeim, sem tald- ir eru í heldri manna röð og hafa lag á að koma því inn hjá fólki, að þeir séu öðrum fremur dóm- bærir um það efni, sem á döfinni er í hvert sinn. Fjöldanum hætt- ir við að trúa i blindni þvi, sem slíkir menn trúa — eða látast trúa. Flestir vilja endilega tolla í tiskunni svo um klæðabuvð sem bókmentasmekk og hverj9 aðra háttsemi, sem þeir búast að einhver gaumur sé gefin0, Alt þetta vita þeir auðvit*® mæta-vel, sem ljá sig til ski’UH1' auglýsingastarfsemi, hvort held' ur í eigin þágu eða annara, 0° kunna að nota sér út í æsar Menn kannast líka við, að “þa^ er lakur kaupmaður, sem Iastar sína vöru.” Það á jafnt vií hver sem varan er, sú er á boO' stólum er höfð, hvort þar el nytsamur hlutur i þoði eða vita' gagnslaus eða þaðan af verr* Til þess að varan gangi út, el ‘ ekki nauðsynlegt að hún sé góÖ' . heldur hitt, að það takist a^ telja nógu mörgum trú um hún sé góð. Munurinn er s;1 einn, að það þarf slingari auglýs' ingastarfsemi til þess að gefa ónýtu vöruna útgengilega. sé t. d. unt að telja nógu mörg' um trú um, að Voltakrossinn se “dásamlegt lækningatæki” eÖa að ritverk H. K. L. séu “ilmanó' skáldskapur,” þá flýgur hvoi'1 um sig út, og þá er tilganginui" náð. Eitt af snildarlegustu æfintýf' um H. C. Andersens er æfintýrió um nýju fötin keisarans. Þ:*a mun tæpast gleymast, meða11 mannkynið er ekki vaxið upP úr þeirri ríku hneigð til þess a® láta blekkjast, sem líklega hefb' meira en flest annað í fari þess hindrað framför þess og vöxt 1 vizku og andlegum þroska. F>rí geri ráð fyrir, að æfintýrið >e svo alkunnugt, að óþarfi sé a® rifja það upp. Eg skal aðeius minna á, að það var saklaust barn, sein kvað upp úr með það> að hinn dýrðlegi skrúði keisai"' ans væri imyndun ein. Það var ekki vaxið upp í þann heigulskap fullorðna fólksins, að afneita skírum vitnisburði skynjau3 sinna af hræðslu við heimskU' brigsl. Skyldi ekki vera svo mikið lil af kjarki og óspiltui" bókmentasmekk meðal almenU' ings, að þegar barn í bókmeut' um, eins og eg, bendir á sýnis' hornin hér á undan, verði þeí1' fleiri en færri, sem þori að treysta sinni eigin dómgreind u"1 “hinn ilmandi skáldskap” og sjái berstrípaða nekt ólafs Kár»' sonar Ljósvíkings gegnum aiig' lýsingadúðurnar? Það skal að endingu tekió fram, þótt óþarft ætti að vera- að menn mega ekki ætla, að eí leggi auglýsendur Kiljans aÖ jöfnu við vefarana í æfintýrinU- þótt þeir minni mig á þá. Vef' urinn var ekkert annað en blekk' ing. Þess vegna voru vefararni1’ ekkert annað en falsarar. Slík1 verður ekki sagt um þá “forverð' andans”, er hafa mestan dyn a skáldskap H. K. L., þótt þeir kriti liðugt. Skáldskapur H. K L. er til, en um alt, sem til er> getur misjafnt mat átt sér stað' Mig minnir “list” H. K. L. a þessar vísur eftir Steingr. Tlior' steinsson. Mærum vors á morgni gekk málarinn um teiginn; öðru megin eygði hann þrekk. ungrós hinumegin. Eitthvað frumlegt, eitthvað ný(t á við tíðar smekkinn; minna rósblóm mat hann fritf’ málaði svo þrekkinn. Eg get skilið það, að “for' verðir andans” hafi “tíða1 smekkinn,” því að, “svo er inarg* sinnið sem skinnið.” En hverniP menn, sem skrifa sjálfir óaðfinU' anlegt mál, sumir meira að segJa prýðilegt, geta hafið málfar K. L. og stil til skýjanna í alvör"

x

Lögberg

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.