Lögberg - 22.01.1942, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. JANÚAR, 1942
Niemoeller næsti
leiðtoginn?
Eftir .4. J. Russell.
•
(Alkunnan rithöfund um trúrnálaleg
efni og höfund bókarinnar For tiinnertt
Only, sem horfir fram ofar uazisman-
um og ber fram athyglisverðan spá-
dóm).
Sá eini fuehrcr Þýzkalands,
sem Bretar gæti nokkurn tíma
gert samninga við yrði að vera
jafn heiðarlegur eins og Hitler er
óheiðarlegur; þess reiðubúinn að
leggja alt í sölurnar heldur en
að ganga á bak orða sinna, alveg
eins og Hitler kastar öllu vel-
sa*mi út i veður og vind, hvenær
sem það er ofmetnaði hans
þrámdur í götu. Sá er tæki við
af Hitler, vrði að vera maður,
sem vogaði sér, þegar alllir héldi
taum fuehrersins, að bjóða hon-
um byrgin og skeyta ekkert- um
afleiðinguna fyrir sjálfan sig.
Þó ekki fjandmaður þýzkrar
þjóðar, heldur aðeins áhugarik-
ur ættjarðarvinur í orðs þess
bezta skilningi, maður, sem
“þegar illmennin þroskast sem
fjölgresið og starfsmenn (illrar)
ráðkænsku dafna,” lætur nafns
sins getið um víða veröld eins og
manns þrungnum hreinleik hug-
ans, og jafnvel sem hins mesta
pislarvotts nútimans.
Er eg að óska hins ógeranlega?
Alls ekki. Til er slíkur maður,
og, þótt all-ótrúlegt sé, Prússi í
tilbót.
Hann er mótmælenda prestur,
Marteinn Niemoeller, algerlega
óttasnauður maður; með óbil-
andi sálarþreki og staðfestulund,
ef nokkru sinni var slíkur maður
í þenna heim borinn.
Hann er þýzkur ættjarðarvin-
ur, með aðdáendur í öllum lönd-
um; harðstjórans fórnardýr, er
jafnvel þann dag í dag gæti á
hverju augnablikinu sem væri
losnað úr fangagerðinu, væri
hann nógu mikið vesalmenni til
þess að beygja sig i auðmýkt
frammi fyrir Hitler, eins og svo
mar|gir prestar á Þýzkalandi
hafa gert á þessum síðustu dög-
um biturrar reynslu og blóðugra
ofsókna.
Eitt sinn stóð Niemoeller á
málfundi frammi fyrir Hitler og
gekkst hiklaust við að vera höf-
undur skjals eins, er dóm feldi
um stjórnarfar hans og sem
leynilögreglan hafði komist á
snoðir um. Hitler varð bálreið-
ur; hann öskraði til Niemoellers
um að láta sig einan um að
stjórna Þýzkalandi. Niemoeller
svaraði Hitler í orðum er að efni
til kröfðust þess að hann léti
Guð einan um stjórn kirkju
sinnar.
Þetta var bilið milli þeirra
tveggja — hins falska ættjarðar-
vinar og hins sanna. Fyrir Hitler
var Þýzkaland og hann sjálfur
sem höfuð þess, hinn eini guð.
Fyrir Niemoeller er hinn kross-
festi Jesús af Nazaret ímynd hins
eina sanna guðs, sem engan mun
gerir á Gyðing eða Germana, i
hvers þjónustu sé sannarlegt
Business and Professional Cards
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, X.D.
fslenzkur lyfnali
Fólk getur pantað meðul og
annað með pösti. .
Fljöt afgreiðsla.
DRS. H. R. & H. W.
TWEED
Tannlœknar
•
40« TORONTO OEN. TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smlth St.
PHONE 2« 545 WINNIPEG
Arthur R. Birt, M.D. Office Phone Res. Phone 87 293 72 409
605 MEDICAL ARTS BLDG.
Winnipeg Lækningastofu-slmi 23 703 Dr. L. A. Sigurdson
Heimilissími 4 6 341 109 MEDICAL ARTS BLDG.
Bérfrœðingur i öllu, er aO
húOsjúkdómum lýtur Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
Viðtalstími: 12-1 og 2.30 til 6 e. h. and by appointment

H. A. BERGMAN, K.C. DR. ROBERT BLACK
SérfrœBingur I eyrna, augna, nef
itlenzkur lögfrœOinour og hálssjúkdðmum
• 216-220 Medical Arte Bldg.
Skrlfstofa: Room tll McArthur Bullding, Portage Ave. Cor. Graham A Kennedy VlBtalstlml — 11 tll 1 og 2 til 5
P.O. Box 1(66 Skrlfstofuslml 22 251
Phonea 95 052 og 39 042 Helmllteslml 401 991

Dr. A. Blondal Dr. S. J. Johannesson
Physician & Burgeon 215 RUBY STREET (Beint suBur af Banning)
602 MEDICAL ARTS BLDG. Talslml 30 877
Slmi 22 296
Heimili: 108 Chataway #
Slmi 61 023 ViBtalstlmi 3—5 e. h.

J. J. SWANSON & CO. LIMITED Thorvaldson & Eggeitson
308 AVENUE BLDO., WPEG. • LögfrœOingar
Fasteignasalar. Lelgja hús. Ot- vega peningalán og elds&byrgO, . 300 NANTON BLDG.
blfreiBaábyrgO o. s. frv. Talsími 97 024
PHONE 26 821

Dr. P. H. T. Thorlakson DR. A. V. JOHNSON
205 Medical Arta Bldg. Dentitt
Cor. Graham og Kennedy Ste.
Phone 22 8*6 •
• 50« SOMERSET BLDG.
Ree 114 GRENFELL BLVD. Telephone 88 124
Phone (2 200 Home Telephone 27 702

DR. B. J. BRANDSON A. S. BARDAL
216-220 Medical Arts Bldg. 848 SHERBROOOKE 8T.
Cor. Graham og Kennedy SU. Selur llkkiatur Off annfmt nm flt-
Phone 21 834—Oífiee tlmar 3-4.20 farir. Allur útbúnaBur sá beati.
• Ennfremur selur hann aliskonar
Helmlli: 214 WAVERLEY ST. minnlsvarSa og legsteina.
Phone 403 288 Skrlfstofu talslml 88 (07
Winnipeg, Manitoba Helmilis talslml 501 5(2

ST. REGIS HOTEL
\ </ VjCT 285 SMITH ST.. WINNIPEO • Pœgilegur og rólegur bústaOur
i miOMki boryarlnnar
Herbergl $2.00 og þar yflr; meB
baBklefa (3.00 og þar yflr.
V Agætar máltlBlr 40c—Iðc Free Parking for Queets
frelsi að finna, en engan Nazi-
þrældóm.
Niemoeller var færður til dóms
og fríkendur, saklaus af nokkru
þroti igegn landsins lögum. En
hinn nýi guð Þjóðverjanna stóð
sem þrándur í götu gegn því að
hann væri laus látinn, og Nie-
moeller er heftur innan fanga-
gerðis alt til þessa dags.
Hinn álitlegi söfnuður hefðar-
fólksins í Dahlem, sem er undir-
borg við Berlín, sendi Hitler
skrifað beiðnisskjal uin lausn
prestsins síns, og hinn óbilgjarm
Adolf sendi aftur skrifaða neit-
an.
I'rá erkibiskupnum af (’.anter-
bury og öðruin heimskunnuin
kirkjuhöfðingjum streymdu
beiðnirnar til Hitlers um lausn
Niemoeller, hinnar seinustu
varnarhetju gegn harðstjórninni
í Þýzkalandi, en Hitler skeytti
þessu engu Þó þorir hann ekki
að láta með köldu blóði myrða
Niemoeller, eins og hann, líkt
Mussolini, hefir látið myrða svo
„ marga föðurlandsvini núverandi
kynslóðar vorrar.
Við og við Jætur Hitler frétta-
smið sinn, Goebbeils, útbreiða
einhverja lygaromsu í því skyni
að ófrægja þenna ættjarðarvin,
eins og t. d. nú allra seinast það,
að mótmælandinn Niemoeller sé
að snúast til fylgdar við katólsk-
an sið. Sannleikurinn á bak við
þá lýgi er það, að á einangrunar-
stundunum í fangaklefa sínum
hefir mótmælandinn Niemoeller
verið að rannsaka sögu róm-
versku kirkjnunnar til þess ef
hann gæti látið sér til hugar
koma einhverja leið til samein-
ingar þessara tveggja stórdeilda
kristindómsins Þarfleg iðja í
einangrunar nauðinni. Og ef
Hitler fyrir ofsóknir sínar gegn
Niemoeller, yrði sér óafvitandi
orsök til endursameiningar krist-
indómsins, þá hefði jafnvel hann
blandað nokkru góðu saman við
gall sitt.
En það er langt risastökk ÍVa
einanigrunarklefanum upp í fyr-
irliðastöðuna á Þýzkalandi. Hvað
bendir til þess að Niemoeller gæti
orðið eftirmaður Hitlers?
í fyrra heimsstríðinu var hann
stórvirkur formaður á kafbát,
sem sökti mörgum skipum sam-
bandsmanna á Miðjarðarhafinu,
bæði með hrökkviskata (torpedoj
skotum neðansjávar og sprengju-
duflum er hann stráði í inörg
hafnamynni. Sem kafbátsfyrir-
Jiði var Niemoeller eins dugleg-
ur og nokkur annar í þeirri stétt,
og mannúðlegri en flestir þeirra.
En honum var einkennilega ó-
rótt i sinni út af þessari stöðu
sinni.
Svo var það eitt sinn, eftir að
hafa á yfirnáttúrlegan hátl
s»loppið gegnum sér ókunnugan
sprengjudufla-vef, þar sem kaf-
bátur hans hefði samkvæmt öll-
um náttúrlegum líkum, átt að
sprengjast í smátætlur, að hann
á dularfullan hátt sannfærðist
um það, að guð hefði af sér-
stakri fyrirætlan verndað lif sitt
gegn þessari dauðans hættu.
Þegar svo stríðinu lauk neit-
aði hann hálaunaðri stöðu eins
og vélastjóri, en tók að nema
guðfræði og vann fyrir sér eins
og aðstoðarmaður við lagning
járnbrauta á Þýzkalandi. Hvorki
lítilmótleg atvinna, haturshugur
Hitiler^, eða ofurmagn brezka
flotans skaut honum nokkru
sinni skelk í bringu. Hann var
og er enn þess albúinn að horfa
óskelkaður framan i hvað sem
vera vill.
Þegar hann svo gifti sig “með
tvær hendur tómar,” og var
spurður upp á hvaða framsýn
hann gerði þetta, svaraði hann:
“Upp á heilan haug af hugrekki.”
Hann er gæddur þeim frjáls-
ræðis eldmóði, sem engin fang-
elsisvist fær kæft.
#
Eins og Marteinn Lúter hvers
nafn hann ber, er Marteinn Nie-
mræller áreiðanlega maður for-
laganna. Hafið gætur á honum
nokkra næstu inánuðina. —
(Or W.peg F. P. Mag. Sec. — s.s.).
Voltaire
G. E. Eyford færði i letur.
(Upphaf að þessarl fróðlegu og skemti-
legu ritgerð, birtist I Logbergi þann
25. desember sfðastliðinn; en þá vildi
það til, að höfundur hennar, Mr
Eyford, veiktist og lá alllengi á spftala;
hann er ekki búinn að ná sér til fullfl
enn sem komið er, en er kominn heim,
og er á sæmilegum batavegi; er hinum
mörgu vinum hans það hið mesta
fagnaðarefni.—Ritstj.),
(Framhald)
Þegar Voltaire var nú frjáls
aftur, sneri hann sér að leiklist
og leikritagerð. Hann hafði um
þetta leyti lokið við að semja
hinn heimsfræga sorgarleik
Ædepe, og var hann sýndur í
París skömmu siðar, uppihalds-
laust í fjörutíu og fimm kvöld,
fyrir húsfylli í hvert skifti.
Gamli Arouet kom til að sjá
leikinn, þó hann byggist ekki
við miklu, en hann bjóst við að
fá gott tækifæri til að finna að
og setja út á leikinn. Hann valdi
sér sæti í hliðarstúku tii að láta
sem minst á sér bera. En gamli
maðurinn varð fyrir vonbrigð-
um; hann var, sem aðrir, hrif-
inn af leiknum, en reyndi að
dylja ánægju sína með því, að
vera að nöldra í sífellu við sjálf-
an sig: “ó, þorparinn! Þorpar-
inn!”
Þessi leikur sýndi skýra en
sorglega mynd af fáfræði og trú-
girni fójksins, hinu takmarka-
lausa valdi prestastéttarinnar
yfir hinni óupplýstu alþýðu, hin-
um hörmulegu afleiðingum hjá-
trúar og allslags hindurvitna,
sem þjóðinni var haldið i.
Voltaire haíði í hreinan ágóða,
eftir að allur kostnaður við leik-
inn var borgaður, 4,000 franka,
sem hann óðara setti á arðber-
andi rentu, sem var all-fágætt
um þeirra tíma bókmentamenn.
Það er og merkilegt við Voltaire,
að í gegnum alt hans brask, var
hann ekki einungis slingur að
græða peninga, heldur og að á-
vaxta þá á sem hagkvæmlegast-
an hátt. Árið 1729 setti stjórn-
in í Paris á stað stóra happdrætt-
issölu; en hvernig sem því hefir
verið varið, þá laðgist sá orð-
rómur á að eitthvað bogið væri
við þessa happdrættissölu, svo
fáir fengust til að kaupa happ-
drættismiðana. Voltaire sá sér
þar leik á borði og keypti upp
alla happdrættismiðana, og
græddi stórfé á þvi, enda varð
hann á skömmum tima stór-
efnaður, en eftir þvi sem hann
varð ríkari, varð hann veglyndari
og hjálpsamari við þá sem bágt
áttu, enda fór það svo að fleiri
og fleiri allsleysingjar leituðu
hans hjálpar, eftir því sem á æf-
ina leið Það var sagt um hann,
að i honum væri meistaralega
sameinaðir gyðinglegir fjársýslu-
hæfileikar og gallnesk ritsnild
og orðfimi Næsti leikur er hann
samdi, og var sýndur í Paris,
mislukkaðist, og tók hann það
afar nærri sér, en hann gafst
ekki upp við það, og ofan á það
bættist að hann lagðist í bólu-
veiki, sem var nærri búin að gera
út af við hann En áður en hann
veiktist, hafði hann nýlokið við
að semja Ieikinn Henriade. sem
var sýndur meðan hann lá í
bóluveikinni, en er hann loksins
komst á fætur eftir veikina,
gladdi það hann að leikurinn
hafði hepnast mjög vel, og gjört
hann frægan og viðurkendan sem
genius, bæði á Frakklandi og
viðar Eftir þetta stóð ekki á þvi
að hann væri boðinn og velkom-
inn í samkvæmi og veizlur höfð-
ingjanna og aðalsins Náin um-
gengni við þetta höfðingja og
yfirstéttar fólk i París fágaði
hann og fægði, svo hann þótti
nú einhver glæsilegasti maður-
inn i samkvæmislifi borgarinnar,
auk þess var hann óviðjafnan-
legur snillingur í samræðum.
í átta ár baðaði hann nú i
upphefð og velsæld og aðdáun
Parísarborgar, en þá snerist
hamingjuhjólið skyndilega. Sum-
ir af höfðingja-flokknum gátu
ekki þolað að þessi ungi maður,
sem tók svo mikinn þátt í sam-
kvæmislífi yfirstéttarinnar, hefði
enga aðra nafnbót en að vera
genius, isem þeim þótti fátæk-
legur titill.
I miðdagsveislu hjá Dive de
Sully, eftir að Voltaire hafði
haldið uppi fjörugum og smelln-
um samræðum við gestina,
spurði einn gestanna, Chevalier
De Hohan: “Hver er þessi ungi
inaður, sem talar svo hátt?”
“Herra minn,” svaraði Vol-
taire, “það er maður, sem ber
ekkert stórt nafn, en nýtur virð-
ingar fvrir það nafn sem hann
ber.”
Þetta var dænnalaus bíræfni,
að svara De Rohan svona, öðrum
eins stórhöfðingja, aðalsmanni i
hárri stöðu. Að samkvæminu
loknu leigði De Rohan nokkra
þorpara til þess að sitja fyrir
Voltaire og berja hann duglega,
en sagði þeim þó að berja hann
ekki á höfuðið, því skeð gæti
að eitthvað gott gæti enn komið
úr hausi hans.
Daginn eftir kom Voiltaire i
leikhúsið, vafinn sáraböndum,
haltur og að öllu leyti illa til
reika. Hann gekk beint að
stúku Rohans og skoraði hann
til hólmgöngu næsta dag. Að
þessu erindi loknu hélt hann
heim til sín, og varði öllum deg-
inum i að æfa sig sem bezt fyrir
hólmgönguna. En hinn hágöf-
ugi andstæðingur hans hafði
enga löngun til að hætta sínu
dýrmæta lífi, ef ske kynni að
hann yrði sama sem fyrirvara-
laust sendur til himnaríkis, eða
þá til annars staðar, og það bara
af réttum og sléttum genius.
Hann tók þvi það til bragðs, að
biðja frænda sinn, sem var lög-
reglustjóri borgarinnar, um
vernd; og næsta dag var Voltaire
tekinn og lokaður inni i Bastilí-
unni, en honum var bráðlega
gefinn kostur á að vera látinn
laus, með því skilyrði að fara
undir eins í þriggja ára útlegð til
Englands. Alt var betra en
Bastillan, og tók hann þvi þenn-
an kost, þó nauðugur væri, og
næsta dag var hann fluttur áleið-
is til Englands, undir sterkri
lögreglugæslu, og settur á land
hjá Dover; en hann langaði til
að hefna sin á De Rohan, og
gerði tilraun til að strjúka yfir
sundið til Frakklands, en hann
var varaður við i tima, að frönsk
lögregla væri á hælum hans og
vektu yfir hverri hans hreyfingu,
til þess að taka hann fastan aft-
an; svo hann sá þann kostinn
beztan að gera sér að góðu að
dvelja á Englandi í þrjú ár.
Eftir að Voiltaire var sestur að
á Englandi, eyddi hann ekki tím-
anum i athafnaleysi. Það fyrsta
var að nema málið, sem honum
gekk svo vel að innan skamms
tíma gat hann lesið ensku full-
um fetum, og áður árið var lið-
ið var hann orðinn vel að sér í
hinum beztu bókmentum Eng-
lands. Lávarður Bolingbroke
kynti hann hinum nafnkendustu
fræðimönnum Englands, sem óð-
ar gerðu hann að meðlim hins
brezka rithöfundafélags. Voltaire
varð brátt hrifinn af kynningu
sinni við hina brezku ritsnillinga
sem á þeirri tíð voru margir og
tilþrifamiklir. Honum fanst
anda um sig heilnæmara og
frjálsara andrúmslofti. Það var
svo ólíkt og á Frakklandi. Þess-
ir ensku rithöfundar skrifuðu
um öll málefni, andleg og ver-
aldleg, gagnrýndu þau og komu
fram með nýjar skoðanir og
skýringar á flestum viðfangsefn-
um mannlegra hugsana, án þess
að þurfa að nötra af ótta fyrir
að vera hneptir i fangelsi fyrir
að láta skoðanir sínar í ljósi,
eins og þá var tizka á Frakk-
landi. Hann fann að hér var
fólk, sem hafði endurskapað trú-
arbrögð sín, svo þau samrýmd-
ust skynsamlegu viti og kröfum
tímans, að hér var fólk, sem
hafði tekið fram fyrir hendur á
ofbeldissinnuðum konungum, og
bygt upp þjóðiegt löggjafarþing,
sem var áhrifameira og sterkara
en nokkur valdhafi í Evrópu.
Alt þetta vakti djúpa að dáun i
huga Voltaires fyrir þeim frelsis-
anda er hann kyntist á Englandi,
og sem hann sá að var að verða
að brezkri lífsstefnu.
Skömmu eftir að Voltaire kom
til Englands, dó spekingurinn
Isaac Newton. Voltaire var við
útför hans, og mintist þess oft
síðar, hversu djúp áhrif á sig að
sú athöfn hafði haft. Allur sá
heiður og þakklæti, sem hin
enska þjóð sýndi minningu þessa
hógværa og látlausa fræði- og
vísindamanns, fyrir hans mikil-
væga og göfuga lífsstarf í þágu
aukinnar þekkingar á sviði eðlis-
fræðinnar, og margra annara
visinda. Voltaire varð siðar aðal
útbreiðslumaður Newtons-kenn-
ingarinnar á Frakklandi. Það
má heita undravert, á hve stutt-
um tíma að Voltaire drakk í sig.
svo að segja alt, sem England
gat kent honum á sviði bók-
menta, vísinda og heimspeki.
Allar þessar fræðigreinir endur-
plantaði hann á Frakklandi með
þeirri snild og fjöri sem hefir
verið aðdáun allra bókmenta-
mann fram á þennan dag. Hann
skrifaði um þessi mál í bók, sein
hann kallaði “Bréf um Englend-
ingn,” og var þeim útbýtt í
handriti meðal vina hans, því
hann þorði ekki að láta prenta
þau, vegna ritskoðunarinnar á
Frakklandi. Þau höfðu inni að
halda samanburð á ensku stjórn-
frelsi og málfrelsi, borið saman
við franska harðstjórn og sam-
vizku-kúgun. Þau sýndu fram
á að hið eina svar, sem Frakk-
land hefði gegn öllum nýjum
spursmálum og stefnum og alda-
gömlum hindurvitnum, var
Bastillan, þangað var öllum
dembt, án dóms og laga, sem
gjörðust svo djarfir að hrófla
við venjubundnum kreddum og
hleypidóinum. í bréfum Jiessum
hvatti hann miðstéttirnar til að
krefjast sinnar réttu hlutdeildar
í meðferð málefna þjóðarinnar.
Án þess að ætlast til eða vita
hver yrðu áhrif þessara bréfa á
frönsku þjóðina, þá urðu þau
fyrsta hanagal stjórnarbyltingar-
innar miklu. Eftir að þrjú ár
voru liðin, gaf ríkisstjórinn Vol-
taire leyfi til að koma aftur til
Frakklands. Eftir þessa þriggja
ára útlegð naut hann um fimm
ára skeið allra vellystinga París-
ar lffsins, og hóf þá að semja
skáldsögur og vinna að hinni
miklu frönsku alfræðibók, af
miklu kappi, en þá fellur snurða
á hamingjuþráðinn.
Einhver bókaútgefandi, sem
hafði komist yfir eitt af hand-
ritum af bréfum um hina ensku,
prentaði það án vitundar Vol-
taires, og seldi út um alt Frakk-
Ná msskeið! Námsskeið!
Nú er sá tími árs, sem ungt fólk fer að svipast um
eftir aðgangi að verzlunarskólum borgarinnar; enda
sannast þar hið fornkveðna, að ekki er ráð nema i
tíma sé tekið. Það börgar sig fyrir yður að finna oss
að máli eða skrifa oss viðvíkjandi verzlunarskóla
námsskeiðum; vér getum veitt yður þau hlunnindi,
sem í hag koma. Símið eða skrifið við fyrstu hentug-
leika. Upplýsingar á skrifstofu Lögbergs!
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
095 SARGENT AVENUE, WINNIPEG