Lögberg - 02.11.1944, Blaðsíða 6

tí
-

Dómar mannanna
Eftir A Sergeant

“Það er mín einasta vörn fyrir kuldanum,”
svaraði Rósa æst. “Eg ímynda mér að þú viljir
að eg gangi úti í þessum kulda yfirhafnarlaus,
en þannig eruð þið ríku frúrnar, ykkur er sama
um hvað fátæk manneskja má líða.”
“Það er alls ekki mín hugsun,” flýtti Dora
sér að segja. “Eg hélt að þú hefðir kannske aðra
yfirhöfn, þó ekki væri svona kostbær, er gæti
dugað. Get eg á nokkurn hátt — viltu þyggja,
ef eg býð þér —”
Hún hélt á peningabuddu í hendinni, en hætti
við í miðri setningunni.. Það var henni nauð-
ugt að bjóða mágkonu sinni peninga.
Rósa sýndi enga feimni, hún rýndi með
augunum gegnum möskvana í buddunni, og er
hún sá skína á gullpeninga komst hún á loft
af græðgi.
“Eg hefi hérna fimm sterlingspund,” stam-
aði Dora, “ef það hjálpar þér nokkuð —”
“Það er mér stór gleði,” sagði Rósa “Með
því léttir þú af mér mörgum áhyggjum, kæra
Dora. Þú misvirðir það ekki við mig þó eg
kalli þig Doru, nú þegar við erum mágkonur,
eg heiti Rósa.”
“Fallegt nafn. Gerðu svo vel og taktu við
þessum fimm pundum, kæra Rósa.”
“Eg þakka þér kærlega fyrir. — Ó, þú veist
ekki hve þungri byrði þú hefir létt af mér, —
það er svo hart að þurfa að vinna fyrir sér.
Þegar eg giftist Richard hélt eg — jæja, það
er ekki vert að tala um það. Þegar hann kem-
ur út verðum við að byrja á einhverju ”
“Ætlið þið að ver^ hér í Englandi?” spurði
Dora.
Rósa horfði fast á mágkonu sína. “Því ekki?
Nema ef Richard fær betra tækifæri — til
dæmis hjá föður sínum —.”
Dora varð öskugrá í andliti.
“Eg held hann leiti aldrei eftir neinni hjálp
hjá föður sínum,” sagði Dora.
“Það álít eg bæði sem synd og skömm,” sagði
Rósa. “Peningarnir væru okkur til meira gagns
en gamla manninum, þó þeir séu ekki sem
best fengnir. Auðvitað lítur Richard á það allt
öðruvísi en eg, og það borgar sig ekki að reyna
til að sannfæra hann,” bætti Rósa við, og breytti
allt í einu málrómi sínum í saklausan einfeldn-
ingsróm. “Eg hefi oft hugsað um að skrifa hon-
um.” 1
“Hverjum — ekki til föður míns?”
“Jú,” svaraði Rósa ofur rólega. “Richard sagði,
að það mundi vera betra — að bú gæfir mér
utanáskriftina hans.”
Dora varð svo óttaslegin við að heyra þetta,
að hjartað var rétt hætt að slá í brjósti hennar.
“Nei, nei!” sagði hún, “það get eg ekki. Veru-
stað hans verður að vera haldið leyndum. Ef
lögreglan kæmist að því!”
“Ef veit, að það er lagt fé til að koma því
upp, en auðvitað mundi eg ekki segja það nein-
um. Bara ef þú vildir gera svo vel og gefa mér
utanáskriftina hans.”
“Það get eg ekki,” svaraði Dora, ákveðið.
“Það segi eg engum, og Richard veit það
einu sinni ekki.”
“Það er skammarlegt! Hann langar svo mikið
til að skrifa föður sínum”, sagði Rósa.
“Hvað er það sem hann langar til að skrifa
föður sínum um?”
“Riohard langar svo mikið til að láta hann
vita hvernig nú er komið fyrir sér, en eg varð
að lofa honum að eg skyldi skrifa bréfið.”
Dora hugsaði um þetta sem snöggvast.
“Ef þú vilt skrifa' bréfið,” sagði hún, eftir
stutta þögn, “þá held eg að eg geti sent það til
föður míns; ef það er svo áríðandi.”
Rósa þagði um stund, en sagði svo: “Jæja, það
er líklega best — úr því þú vilt ekki gefa mér
utanáskriftina. Eg ætla þá að fara heim til mín
og skrifa bréfið, en viltu þá loft mér því, að
þú sendir það?”
“Já, ef eg get,” svaraði Dora, með varfærni.
“Maðurinn þinn, Dora, veit líklega ekki hvar
faðir þinn er?”
Dora stóð skyndilega upp.
“Segðu ekki eitt einasta orð um föður minn,
Rósa, ef þú sérð manninn minn!” sagði hún,
bleik af hræðslu. “Þú mátt einu sinni ekki segja
honum hver þú ert! Hann hatar nafnið Sittard.
Það er betra fyrir þig að gæta þín.”
“Hatar hann nafnið? Vonandi hatar hann þig
þá ekki líka?” sagði Rósa, sem átti að vera sagt
eins og í spaugi. En er hún sá að Dora brá við
og þagði sagði hún.
“Þú lítur út eins og það sé tilfellið. Eg meinti,
að hann hefði tilbeðið þann blett er þú steigst
fæti þínum á.”
“Svoleiðis var það,” hvíslaði Dora.
“Og nú er það breytt?”
“Við ætlum að skilja, undir eins og Richard
kemur út úr fangelsinu,” sagði Dora og stundi
við.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
“Miskunsami Guð!” sagði Rósa. “I hvaða sam-
bandi stendur það við Richard? Ertu kannske
að hugsa um að vera hjá okkur?”
Hún áttaði sig brátt og sagði.
“Auðvitað viljum við gera allt sem við get-
um fyrir þig. En svo færðu vafalaust nóga pen-
inga til framfæris þér. Eg mundi heldur vilja,
væri eg sem þú, sættast við hann og vera kyr.
Eg held að þú þurfir ekki að yera óánægð með
kjör þín, eg vildi bara óska að þetta hús heyrði
mér til.” '
“Eg get ekki sagt þér neitt nánara um það,”
sagði Dora dræmt, “en það er úttalað um það
mál, milli Horst og mín.”
Til þess að ræða ekki meira um þetta, sagði
Dora.
“Sendu mér bara bréfið til föður míns.”
“Já, eg skal senda það,” svaraði Rósa, hryss-
ingslega. Það var auðséð að Dora ætlaði ekki
að bjóða henni að borða miðdegisverð með sér,
svo hún bjóst til að fara.
“Hún spurði mig ekki einu sinni um hvar
eg byggi, og ekki mátti það mikið heita sem
hún lét af hendi rakna við mig,” sagði Rósa
við sjálfa sig, þegar hún var komin út.
“Hún er viðbjóðsleg nánös. Fimm pund —
það er ekki hægt að gera mikið með því,
kannske hún gefi mér meira í annað sinn. Hvað
hún var á nálum um þetta bréf. Og ef eg bara
hefði getað fengið utanáskriftina gamla manns-
ins, skyldi eg fljótt hafa náð peningunum, sem
hafa verið lofaðir fyrir upplýsingar um veru-
stað hans.”
Hún hló illskulega að hugsun sinni.
“Eg skal samt skrifa honum, og segja honum
að hann megi skammast sín fyrir að láta okkur
öll líða hungur hér, þar sem hann hafi nægtir
gulls. Richard í fangelsi, og Dora í þann veginn
að skilja við manninn sinn! Það kemur honum
á hreyfingu.”
Skömmu síðar sendi Rósa bréfið til gamla
Sittards, í lokuðu umslagi, til Doru. Eftir
stutta umhugsun sagði Dora við sig sjálfa, að
hún þyrfti ekki að lesa það, sem ekki var skrifað
til hennar, og sendi svo bréfið með næsta póst-
skipi.
Eftir að þetta var um garð gengið, lifði hún
eins og áður í einveru og tilbreytingarleysi.
Rósa lét hana ekki sjá sig næstu þrjá mánuði.
Richard var kominn úr fangelsinu og — Júlíus
Sittard kominn til London, undir fölsku nafni.
26. KAFLI.
Veturinn leið, og vorið kom, án þess að
neinar breytingar hefðu orðið á heimili, né
heimilislífi Harkorts. Afstaða þeirra, Doru og
Horst var óbreytt. Hann kom og fór með sama
alvarlega yfirbragðinu, kalda málróm, og upp-
gerða kurteisi; Dora var altaf heima, hugsandi
um sín ömurlegu forlög, hrygg yfir að hafa
mist ást mannsins síns, sem hún hafði ekki
kunnað að meta fyr en hún hafði mist hana.
Það var ekkert ennþá afráðið um framtíð
Doru, og Horst hafði ekki búið sig undir hina
fyrirhuguðu ferð til Vestur-India. Sökum við-
skifta anna hafði hann orðið að fresta ferðinni,
og með sjálfum sér þótti honum vænt um
það.
Hann fór að verða hræddur um að það væri
hættulegt að láta Doru svona afskiptalausa, og
ekki síst vegna þess, að hann hafði dregið skiln-
aðinn svona á langinn.
Hann var hræddur um að þetta einstrengings-
lega líf eyðilegði heilsu hennar. Það var aug-
ljóst, að hún var stöðugt að verða fölari og
magrari í andliti, augun innfallnari, og fyrri
gleði og fjör horfið, og hann ásakaði sig fyrir,
að það væri sér að kenna.
Theresa, hans gamla og trúfasta vinkona,
hafði meir og meir fjarlægst hann. Hún kendi
í brjósti um Doru og var hennar traust. Frú
Horst var orðin svo miklu dulari, en Dora
Morrison hafði verið.
Eftir að frú Sandon var dáin, gat Theresa
varið meiri tíma til að gjöra gott og hjálpa, sem
var hennar göfuga hjartans innræti. Hún færði
ljós og von inn í mörg heimili þar sem þaer
himnesku gjafir vöntuðu. Það aðskildi hana frá
félagslífinu og mörgum vina sinna, því hún
hafði engan tíma frá mannúðarstarfsemi sinni
til að taka þátt í því. Horst veitti því eftirtekt,
og þótti vænt um.
Eftir því sem lengur leið vöknuðu mildari
tilfinningar í hjarta han? til Doru, en hún varð
þess ekki vör. Henni fanst hann eins kaldur og
strangur, sem áður. Hún Vissi ekki hvernig
hann liti á hugarstríð sitt, þegar hún sægi hann
ekki, og hvernig hann hefði valið blóm eftir
hennar smekk, sem hann færði henni af og
til.
Hún vissi ekki hversu strangar ávítanir að
þjónustufólkið fékk, ef hanrwhélt að það, á einn
eða annan hátt hefði vanrækt þá nærgætni og
umönnun sem því bar að sýna konunni hans.
Gestir og aðkomu fólk veittu þessari breyt-
ingu eftirtekt, og þótti vænt um, en Dora gat
enga breytingu séð. Það var orðið ervitt, eða
næstum ómögulegt fyrir hana að trúa því, að
hann elskaði sig.
Horst fór í ferðalag í nokkra daga, og Dora
fór út í blómagarðinn til að draga að sér
2. NÓVEMBER, 1944
ferskt loft, og var þar til degi tók að halla;
hún andaði að sér ilminum af fjólunum eins og
í leiðslu.
Hún leit veiklulega út, en ekki eins sorgbitin
sem áður. Það hafði glæðst ný von í brjósti
hennar — en það var meir von eftir dauðan-
um en lífinu.
Baka til í garðinum var laufskáli, sem var
bak við stórt tré, svo hann sást ekki frá hús-
inu. Hann stóð upp við trjágyrðingu sem af-
markaði landareign Horst.
1 laufskálanum og kringum hann var dauða
kyrð og þögn.
Dora hafði tekið með sér bók til að lesa. Þeg-
ar hún ætlaði inn í laufskálann og steig yfir
þröskuldinn, rak hún upp hljóð og hörfaði sem
fljótast til baka. Það var einhver inni í skál-
anum — karlmaður — var það garðyrkjumað-
urinn? Hann sat í skugganum svo hún gat
ekki séð í andlit honum.
“Vertu róleg Dora!” var sagt með málróm,
sem hún kannaðist vel við.
“Gerðu engan hávaða! Eg hef komið hingað
nokkrum sinnum í von um, að mæta þér hér,
en þú hefir ekki komið. Sestu hérna og vertu
róleg meðan eg segi þér hvernig á ferðum mín-
um stendur!”
Það var Júlíus Sittard, sem talaði.
Dora fékk ihjartslátt og blóðið steig henni til
höfuðs.
“Ó, farðu í burtu, farðu!” sagði hún. og
vissi varla hvað hún sagði: “Þú ert ekki óhultur
hér faðir minn, flýttu þér í burtu.”
“Það dettur mér ekki í hug að gera, eftir að
eg er kominn svo langt að til að sjá þig>” sagði
Sittard.
“En þú þarft ekki að láta þér bregða svo
mjög við, barnið mitt, eg sé að þú mátt ekki
við því. Sestu hérna og horfðu á mig, eg er
óhultur hérna.”
Dora gerði, sem hann bað, og fór að virða
hann fyrir sér í hálfdimmunni. Hún hrökk við
af undrun er hún horfði í andlit honum. Hún
myntist þess að hún hefði séð þetta andlit upp
á síðkastið bregða fyrir á götunni nokkrum
sinnum, án þess að hún þekkti það.
Hann var miklu magrari, hans stolta og yfir-
lætissama göngulag var horfið, og hann var
alveg genginn í sig. Dora veitti því eftirtekt
að hann bar hárkollu; hann hafði gjört sig
sem torkennilegastan, bæði með því að lita hár
sitt og skegg bleikt, sem var svart, og allar
línur og drættir í andlitinu voru dýpri, meir
áberandi við megrunina.
“Jæja,” sagði hann eftir að Dora hafði virt
hann fyrir sér um stund, “heldurðu að þú hefðir
þekkt mig?”
. “Nei,” svaraði hún, “það er bara málrómur-
inn sá sami. En þó þú lítir öðruvísi út, ertu
samt í hættu.”
“Eg veit það, en eg hefi horfst í augu við
stærri hættu. I gær mætti eg á götu mínum
versta óvin, en hann þekkti mig ekki.”
“En ef fólk sæi þig hér í garðinum, gæti það
valdið misskilningi —”
“Það sér mig enginn,” svaraði Sittard ró-
lega. “Eg get horfið á augnabliki, hvenær
sem er. Sjáðu, það er þarna, sem eg kom inn.”
Hann benti henni á tvö borð í bakveggnum*
á laufskálanum, sem auðvelt var að beygja til
hliðar.
“Ef einhver ónáðar okkur hér, þá hverf eg
áður en nokkur fær auiga á fest, inn í garð-
inn hinumegin við girðinguna. Borðin falla af
sjálfu sér saman eins og þau voru, og eg geng
eftir stígnum sem liggur út á þjóðveginn. Það
hefur tekið mig tíma og fyrirhöfn, að uppgötva
þessa leið, það get eg sagt þér, litla elsku Dora
mín. En mig langaði svo mikið til að sjá þig
einu sinni ennþá. Hvernig líður þér, elsku barn-
ið mitt? Lofaðu mér að horfa á þig.”
Hann dró hana að sér, kysti hana, og horfði
rannsakandi í andlit hennar.
“Mér lízt ekki á hvernig þú lítur út, barn,”
sagði hann.
“Því ert þú í óeiningu við manninn þinn?”
“Hver hefir sagt þér það?”
“Hver, auðvitað þessi litla foræða, Rósa, þú
hafðir sjálf skrifað utaná bréfið til mín vissir
þú ekki hvað í bréfinu var?”
Dora hristi höfuðið.
“Hún hefur sagt mér undarlega sögu í því,
ef þú hefðir lesið það, er eins líklegt að þú
hefðir ekki sent það til mín,” hann horfði undr-
andi á dóttur sína.
“Það hefir aldrei verið þinn vam að klaga um
neitt, en kona Richards er ein endalaus klögun-
arskepna, sem klagar um alt.”
Hann hló og ypti öxlum meðan hann talaði.
Dora horfði á hann með óttablandinni undrun.
Hann var miklu grófari í orðum og látbragði
en áður, nærri því ruddalegur, fanst henni.
Var það afleiðing af yfirsjón hans, eða um-
gengni við ósiðfágað fólk, sem svo hafði breytt
framkomu hans og talsmáta, eða hafði hún sjálf
mótast af hinni prúðu hegðun og umgengni
mannsins síns?
Hún gat, sem stóð, ekki dæmt um það. Hún
fann bara, að faðir hennar s'varaði ekki til
þeirrar myndar, sem hún geymdi í huga sér af
honum, áður en ólánði yfirféll hann.
“Hefurðu séð Richard?” spurði Dora. eftir
litla þögn.
“Hvernig ætti eg að hafa séð hann? Slíkur
auli! Eftir allt hans ráðvendnistal að vera nú í
fangelsi”, sagði faðir hans í ergelsi.
“Hann er bjáni, — fæddur bjáni, — og verð-
skuldar ekki að honum sé hjálpað. En samt
sem áður ætla eg að gera það. Eftir fjórtán
daga verður hann aftur frjáls, þá skal eg gera
honum gott tilboð.”
“Var það ástæðan fyrir því að þú komst til
Englands, faðir minn?”
“Að nokkru leyti,” svaraði Sittard. Svo hélt
hann áfram í mildari róm: “Þið ungu haldið,
að engir nema þið eigið mildar tilfinningar.
Þið ímyndið ykkur sjálfsagt, af því eg fór svo
fljótlega frá ykkur, að mér væri sama hvað um
ykkur yrði.”
“Nei, það hugsaði eg ekki.”
“Jæja, en það lítur þó þannig út. Hvorugt
ykkar hefur neitt skift sér af mér. Þið fenguð
fyrirlitningu á mér út af hinum níðingslegu
sögum, sem blöðin sögðu um mig. Hve oft
hefurðu kannske skrifað mér, síðan eg fór?
Aðeins einu sinni. Og þó hafðir þú utanáskrift
mína, og gast skrifað mér án neinnar hættu.”
Dora þagði; henni fanst hún hefð’ breitt
illa, að skrifa ekki föður sínum.
“Eg heyrði, hvorki um giftingu Richards né
þína. — Eg heyrði ekki eitt einasta orð um
hvernig ykkur liði, þangað til Rósu datt í hug
að skrifa mér. Það voru lítil gleðitíðindi, sem
hún hafði að segja, en hún veit að minsta
kosti hvað hún vill, og dylur það ekki. Eg kom
hingað vegna þess sem hún skrifaði.”
“Hún hafði engan rétt til að hvetja þig til
að koma hingað og setja þig í slíka hættu,
sagði Dora.
“Vertu róleg, barnið mitt. Hún hvatti mig
ekki til að koma. Eg býst heldur ekki við að
hana hafi langað til að eg kæmi. Það sem hún
vildi fá, er það, sem við viljum öll — peninga.
“Skrifaði kona Richards þér til að biðja þig
um peninga? Það var svívirðilegt, skammar-
legt”
“Rugl, því ætti það að vera skammarlegt?
hvers átti vesalings konan að leita ef ekki til
föður mannsins síns? Hún er sú einasta af ykk-
ur, sem hefur praktiskt vit. Rósa hefur góðan
skilning á því, á hvora hliðina að brauðið henn-
ar er smurt með smjöri, það máttu vera viss
um. Ef hún hefði fengið betra uppeldi, mundi
hún hafa leikið sitt hlutverk býsna vel. Hun
er nógu fríð og hyggin íil þess.”
“Já, hún er fríð,” svaraði Dora, eins og 1
draumi.
“Fríð og viðsjál — og opinská. Hún sagði
mér það, sem eg annars hefði aldrei fengið
að vita, bæði um þig og hrösun Richards.”
“Það var engin hrösun,” sagði Dora, nsest-
um í reiði.
“Það var allt saman misgáningur. Richard
hefur aldrei tekið peningana.”
“Það er sem hann hefir sjálfsagt sagt þer-
“Nei, alls ekki. Eg hefi ekki séð hann í marga
mánuði. En eg er alveg viss um að hann hefir
aldrei látið sér til hugar koma að gera slíkt.
1 þessum orðum lá óbein álösun á föður
hennar, sem hann skildi.
“Rósa hefur sagt mér það, að minsta kosti,
sagði hann í mildari róm; “hún skrifaði líka,
að þú værir óhamingjusöm í hjónabandinu.
“Hvernig vogaði hún sér að segja það!” og
blóðið hljóp fram í kinnar hennar.
“Er það þá ekki satt?” spurði faðir hennar,
og horfði rannsakandi á hana.
“Þú l^tur ekki út sem þú sért mjög hamingju-
söm, það getur maður ekki sagt. Rósa sagði
að þú vildir skilja við manninn þinn. er það
satt?”
“Hann vildi að eg gerði það,” hvíslaði Dora.
“Vill hann? Hvaða mannskepna er hann? Og
hver er ástæðan? Það er ómögulegt að þú hafir
brotið neitt á móti honum, eins saklaust barn,
eins og þú ert.”
“Ekki í þeim skilningi, sem þú meinar, en a
annan hátt. Eg get ekki sagt þér meira um
það.” • ,
“Þú getur þó sagt mér eins og er. Er það
vegna föður þíns, og fjölskyldunnar?”
“Já,” svaraði Dora, í veikum róm.
Sittard hrökk blótsyrði af vörum.
“Eins og þessi maður hafi nokkurn rétt til
að líta niður á dóttir mína. Hann hlýtur að
vera svívirðileg mannrola. Farðu bara frá hon
um Dora. Eg get séð betur fyrir þér, en hann
hefur nokkru sinni getað.”
“Eg hefi hugsað mér að vera hjá Richard.
“Hjá Richard — og Rósu? Þessari litlu öfund-
sjúka foræða mundi innan viku hafa klórað
augun út úr höfðunu á þér. Nei, barnið mitt,
eg get boðið þér betri framtíð.”
Dora reyndi að fá föður sinn til að hætta að
tala um þetta, en hann benti henni með hend-
inni að þegja.
“Það er óþarfi að gera svo mikla rekistefnu
um þetta. Eg þori ekki að vera hér lengur; það
getur skeð að þín verði sa'knað í húsinu, og
fólkið komi hingað að leita þín; það sem e£
vildi segja er þetta: