Lögberg - 09.11.1944, Síða 5

Lögberg - 09.11.1944, Síða 5
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 9. NÓVEMBER, 1944 ÁHUGAMAL UVENNA Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON Ritgerðir óskast sem víðast frá í síðasta Lögbergi var skýrt frá því að í þessum dálkum yrðu birtar greinar um ýms efni, sem snerta starf konunnar innan heimilisins. f næstu viku hefj- ast framhaldandi greinar um mataræði og matefnafræði, samd ar í samráði við sérfræðing í þeirri fræðigrein. Húsmóður staðan er vegleg staða, og ætíð mun meginhluti kvennþjóðarinnar gegna þeirri stöðu. Heimilislífið, sem konan leggur svo stóran skerf til, er undirstaða menmngarinnar 1 hverju landi. Ef helgi heimilisins er röskuð þá er þjóðin í hættu. Öll þau almennings mál sem snerta heimilið, börnin og heim- ilislífið hljóta því að vera kon- um áhugamál — mál sem þær vilja hugsa um, ræða um og rita um. Ritstjóri þessarar deildar Lög- bergs mælist vinsamlega til þess að konur sendi henni af og til, stuttar ritgerðir til birtingar í þessum dálkum. Eftir því sem fleiri skrifa í þá, verður efnið fjölbreytilegra, fróðlegra og skemtilegra. Fjöldi Vestur-fslenzkra kvenna eru prýðilega ritfærar. Því til sönnunar eru hin ágætu rit Árdís, sem gefin er út af Banda- lagi lút. kvenna og Deild kvenna- sambandsins í ritinu Brautin. Sumar konur, sem fylgjast með því sem rætt er um og ritað í blaðinu, eiga e. t. v. erfitt með að láta skoðanir sínar í ljósi á íslenzku. Ef að þær vilja senda stuttar greinar á ensku, munu þær verða þýddar á íslenzku og birtar. Efni þeirra ritgerða sem eg von ast til að fá frá konum, velja þær vitaskuld sjálfar, en eg vil samt minnast á nokkur mál, sem væri fróðlegt og uppbyggilegt að ræða um. Stjórnmál. Einstöku konur munu segja, “mér leiðast stjórn- mál, það er niðurlægjandi fyrir konur að koma nálægt deilum um stjórnmál. Látum karlmenn ina sjá um þessi mál. Þeir hafa altaf gert það. Það er í þeirra verkahring.” Þegar við hugsum þannig, erum við að bregðast þeim formæðrum okkar. sem eftir hetjulega baráttu og mikl- ar fórnir áunnu fyrir kvenn- þjóðina pólitískt jafnrétti — at- kvæðisrétt og þá viðurkenningu að konan væri hugsandi vera. Með atkvæðisréttinum var kvennþjóðinni gefið í hendur mikið vald, sem hún getur beitt, sér og heimilinu í hag. Aldrei verður það brýnt um of fyrir almenningi að kjósa hina hæf- ustu menn, sem völ er á, til þess að fara með stjórnarvöld í land- inu. Ósérplægna menn, sem bera hag almennings fyrir brjósti. Við konur, sem aðrir atkvæðisbærir þegnar landsins, berum ábyrgð á því hvaða menn eru kosnir til st j órnarforustu. Hinar miklu hörmungar, sem yfir mannkynið hafa dunið á þessum síðustu árum, hafa vak- ið konur um allan heim til með- vitundar um það að mistök og misgerðir á sviði stjórnmálanna, hafa hinar alvarlegustu afleið- ingar fyrir hvert eitt einasta heimili. Þær eru farnar að finna betur til ábyrgðar sinnar, sem borgarar og munu krefjast þess að hafa eitthvað að segja um þær ráðstafanir, sem gerðar verða að stríðinu loknu. Þær munu vilja sjá um það að frið- arskilmálarnir verði þanríig úr garði gerðir í þetta sinn, að ekki þurfi að senda æskuna á víg vellina í komandi tíð. Hver ein einasta kona getur haft áhrif á þessi mál, með því að afla sér þekkingar um þau, tala um þau og skrifa um þau. Almennings- álitið er voldugt. Stuðlum að því að skapa almenningsálit, sem byggt er á þekkingu, viti og rétt- lætistilfinningu. Menntamál. Ekkert almennings mál stendur konum nær en skóla málin, því skólinn er sú stofnun, sem á að hjálpa foreldjrunum til þess að fræða börnin þeirra og þroska þau að siðgæði og hugsanaþrótt, svo þau verði sem fullkomnastir borgarar. Erum við ánægðar með skólafyrirkomu lagið? Væri hægt að bæta það á einhvern hátt? Eru börnin of ung, þegar þau eru send í skóla? Eru skólarnir að taka að sér skyld ur sem að réttu lagi tilheyra for- eldrunum? Er okkur umhugað um að fá hið hæfasta fólk, sem völ er á í þessa ábyrgðarfullu stöðu, kennarastöðuna? Viljum við beita okkur fyrir því að bæta svo aðbúð kennara lands- ins, að færasta fólkið veljist í þær stöður. Og hvað um náms- skrána, þarf hún breytingar við? Eru börnin svo hlaðin heima- verki að þau hafi engan tíma til að gefa sig að sérstöku námi þó þau langi til þess eða fá þau tækifæri til að þroska sérhæfi- leika sína? Það væri fróðlegt að heyra frá mæðrum og kennurum um þessi mál. Endurbyggingar og umbætur. Nú er mikið talað um þær um- bætur, sem gera á að stríðinu loknu. Er ekki nauðsynlegt fyr- ir okkur konurnar að fylgjast með því, og sérstaklega að beita öllum ókkar áhrifum þannig, að unga fólkið, þegar það kemur til baka úr stríðinu, fái fullt tækifæri til þess að vinna, stofna heimili og lifa eðlilegu lífi. Frásagnir um konur, sem skarað hafa fram úr á einhverju sviði. Ekkert hvetur fólk eins til dáða eins og fordæmi merkra manna og kvenna. Skemtilegt væri að fá frásagnir, sem ekki hafa áður verið birtar, um hin- ar stórhuga íslenzku landnáms konur. Bækur. Hefurðu lesið bók ný- lega, sem þú hefir orðið reglulega hrifin af. Viltu þá ekki skrifa og segja okkur frá henni? Við hefð- um sennilega ánægju af að lesa hana líka. Ferðalög. Hefur þú séð ein- hvern sögufrægan stað nýlega. Viltu þá ekki segja okkur frá honum og rifja upp söguna í sambandi við hann. Eða hefurðu séð einhvern stað, sem þér finst bera af öðrum að náttúrufegurð. Viltu þá ekki lýsa honum fyrir okkur svo við fáum að njóta feg- i urðarinnar líka? Hér hefir aðeins verið vikið að nokkrum málum, sem miklu varða um stöðu konunnar 1 þjóðfélaginu. Mörg fleiri mál koma vitaskuld til greina, sem nauðsyn krefur að brotin verði til mergjar frá degi til dags. Dálkar þeir, sem hér um ræðir, taka athugunum í ræðu og riti um slík efni feginshendi. MINNINGARORÐ Þessi ágæti fslendingur andað- ist, eftir fárra daga legu á King George sjúkrahúsinu í Winni- peg borg. Hann var fæddur að Árnesi, Man., voru foreldrar hans Sigurjón Johnson, ættaður frá Laufaseli í Reykjadal í S.- Þingeyjarsýslu, og Guðrún kona hans Þorvaldsdóttir Þorvaldsson ar, fyr bónda að Ytri-Hofdölum í Skagafirði, en síðar landnáms- maður að Víðidalstungu í Árnes- bygð og konu hans Þuríðar Þor- bergsdóttir, er Guðrún systir Sveins kaupmanns í Riverton og Dr. Þorbergs próf. Foreldrar Bergsveins Guðrún og Sigurjón bjuggu að Odda í Árnesbygð, og þar andaðist Sigurjón haustið f\i0rValdur Bergsveinn Johnson 1925, frá sumum börnum þeirra á bernskuskeiði. Börn. Odda hjónanna eru: Þorvaldur, Magister, Plan. Department, Manitoba háskól- ans. kv. Rannveigu Steindórs- dóttur Árnasonar, bónda í Víðis- bygð. Þuríður, kenslukona, gift Jón- asi Ólafssyni bónda á Melstað í Árnes bygð. Þorvaldur Bergsveinn, er hér skál að nokkru getið. Jón Marinó, smiður. Ólafur, veðurfræðingur, í þjón ustu herstjórnar, Medicine Hat, Alta. Albert Björgvin, gullsmiður, Winnipeg. Petrína Sigurrós, gift Richard ur Amer, Árnesi. Margrét Kristjana, kenslukona Gimli. Júlíana Ingibjörg, starfandi í Winnipeg. Öll eru þau systkini vel gefin, og framsækin til mennta og dáða. Bergsveinn var hjnn þriðji i aldursröð barnanna í Odda. Hann var mjög vel gefinn, og varð snemma mikil hjálp foreldrum sínum til handa, en fjölskyldan var stór, og mörg systkinanna börðust fram til mennta. Berg- sveinn gekk á barnaskóla bygð- ar sinnar, var hann góðum gáf- um gæddur og einkar affara- sælum, mun hugur hans mjög hafa staðið til mennta. Hann var mjög söngelskur, sem hann átti kyn tii, og lærði snemma orgel- spil hjá Jóni Friðfinnssyni tón- skáldi, er um nokkurra ára bil hafði þá kenslu með höndum um bygðir Nýja-íslands. Varð hann snemma leikinn og viss organisti. Minnist eg hans, sem ljúfs samverkamanns, er hann Haustið 1924 hóf Bergsteinn þriggja ára búnaðarskóla nám, en stundaði það í aðeins einn vetur. Þegar faðir hans lézt haustið 1925 hætti hann við nám, en gerðist þá aðstoð móður sinn ar við framfærslu og ábyrgð heimilisins, ásamt Marinó, yngri bróður sínum. Stundaði hann heimilið af mesu prýði, fram til ársins 1934; voru yngri systkim hans þá úr bernsku komin, en sum höfðu lokið námi. Var hann Ijúfur bróðir og hjartfólginn sonur, og naut mikils ástríkis áf móður sinni, systkin- um og frændaliði sínu. Bú móð- sinnar stundaði hann með hagsýni og árvekni, svo orð fór af. — Sár harmur er kveðinn að ást- vinunum við sviplega burtför hans, af þessu tilverusviði, en sárastur þó að ungri ekkju hans, er minnist stuttrar en ljúfrar samfylgdar við hlið hans. En hún er einnig auðug í end- urminningunum, sem vara og varpa birtu sinni á veginn sem framundan er, auðug í yndislegu börnunum þeirra, sem nú verð- ur hlutverk hennar að elska og annast — einnig fyrir hönd hans, sem heim er sendur. Útför Bergsveins fór fram frá Sambandskirkjunni í Árnesi, þann 7. október að mannfjölda viðstöddum; athöfnin var undir stjórn séra Eyjólfs J. Melan, er flutti fögur kveðjumál. Sá er línur þessar ritar mælti þar einn- ig á ensku, greftrað var í graf- reit Árnesbygðar. Eftirskildir ástvinir Bergsteins horfa tárvotum augum á eftir honum — og þakka Guði, — er gaf og geymir — og minnast þess, að: “Hið bezta sem fellur öðrum í arf, er endurminning, um göfugt starf.” spilaði í Árneskirkju,, þegar eg þjónaði í Gimli prestakalli. í>ann 26. júní, 1934 kvæntist Bergsveinn, Steinunni Jóhönnu Jóhannsson, er hún eldri dóttir Sigurjóns bónda á Sóleyjarlandi vestanvert við Gimli, og konu hans Önnu Steindórsdóttur. Bjó hann þar í tíu ár og farnaðist ágætlega vel. Varð hann tengda- foreldrum sínum sem hjartfólg- inn sonur. Bergsveini og Stein unni varð tveggja barna auðið, heita þau Jóhann Sigurjón og Anna Guðrún, bæði efnileg og indæl börn. — Bergsveinn var einn þeirra manna, sem allir er höfðu kynni af fengu tiltrú til, ágætis hæfileikar hans voru því valdandi: farsælar gáfur, göfug- mennska, grandvarleiki í allri framkomu; samfara glöggum skilningi á vandamálum samtíð- arinnar. Við lát hans hefir Nýja- ísland mist einn sinn ágætasta son, löngu fyr en ætla mátti, mannlega talað. Seingleymdur verður hann vinum sínum og samverkamönnum. Sæti hans verður vandfylt. S. Ólafsson. 1. 2. THORVALDUR BERGSVEINN JOHNSON. Born Feb. 13, 1904. — Died Oct. 4, 1944. THOUGHTS FOR COMFORT, selected by his wife. Psalm 23. The Lord is my shepherd; I Shall not want. He maketh me lie down in green pastures; he leadeth Snæbjörn Jónsson: Aldarafmæli Símonar Dalaskálds SIMON DALASKÁLD er fædd- ur 2. júlí 1844 og á því aldar- afmæli á morgun. Mun útvarpið ætla að helga kvöldið minningu hans, og mundi Matthías Joch- umson hafa talið slíkt að mak- legleikum gert, því að ávallt hélt hann skildi fyrir Símoni og kvað loks um hann þau erfiljóð, sem ein mundu hinu nafnfræga al- þýðuskáldi ærinn minnisvarði. En annars var það um áratuga skeið lenzka, að hnjáta í Símon og lítilsvirða hann. Með því hugð- ist hver væskill geta miklað sig. Sú tíð er nú liðin og er það vel. Um 1890 var þessi vísa kveð- in um Símon: Fær oft Símon hugann hresst, Hómer Skagfirðinga; hrærir gígju Braga bezt blómið hagyrðinga. HÁRÞVOTTUR Þegar þú ert búin að þvo hár- ið, skolar þú það stundum úr edik vatni til þess að það verði gljáandi? Ef þú gerir þetta, þá er um að gera að vatnið og edikið sé blandað í réttum hlut- föllum. Hin réttu hlutföll eru: Vi bolli af ediki og 2 bollar af volgu vatni. Edik gerir hárið stundum dekkra. Ef þú ert ljós- hærð, skaltu heldur nota lemon vatn. Það er blandað í sömu hlut föllum: y4 bolli af lemon safa og 2 bollar af vatni. me beside still waters. 3. He restoreth my soul: he leadeth me in the paths of righteousness for his names’ sake. 4. Yea, though I walk through the valley of the shadow of death, I will fear no evil for thou art with me; thy rod and staff they comfort me. 5. Thou preparest a table before me in the presence of mine enemies; thou anointest my head with oil; my cup lunneth over. 6. Surely. goodness and mercy shall follow me all the days of my life; and I will dwell in the house of the Lord forever. > -f 4- Words from Longfellow taught to me by my father when I was a little girl. Never give up is the secret of glory. Nothing so wise can philasophy teach. Look at the lives that are famous in story. Never give up is the lesson they preach. A poem composed by my husband for my autograph album a few years ago. Our road is so misty that we cannat see How rough or how smooth or how long it will be; But we’ll travel together through pleasure and sorrow. With cheerful hopes and no fear of the morrow. We will travel together and always be true; But the best of it all is to travel with you. Það gerði sá vitri og ágæti mað- ur séra Jón Magnússon á Mæli- felli, sem 1897 lýsti honum þannig: “Símon er, eins og menn vita, einn af nafnkunnustu íslending- um, sem nú eru uppi, og nafn hans mun lengi lifa, þótt skift ar kunni að vera skoðanir um það, 1 hve miklum metum það verði haft. Það er samt enginn efi á því, að Símon hefir að vissu leyti góðar gáfur, af- bragðs minni og fróðle'kslöng un, þótt hann fráleitt hefði nokkurn tíma getað límt sig niður við neitt sérstakt sem sannur vísindagrúskari. Það má alls ekki mæla Símon sem skáld á sama mæliikvarða og mennt- uðu skáldin, því að það er ann- að að hljóta gott uppeldi og næga menntun, eða vera upp- alinn á sama hátt og Símon. Stórt hugsjónaskáld hefði Sím- on aldrei getað orðið, en ekki skortir hann næmar og glöggar tilfinningar, hvorki fyrir því, sem gott er, og enn síður fyrir hinu, sem miður fer, eða skop- legt er, og mundi heimurinn ís- lenzki hafa fengið marga ókropp aða hnútu hjá honum, ef hann hefði notið sín. Mælskur er hann upplagi, svo að þar getur aldrei þrot á orðið, og margur, sem er að stríða við að yrkja, fengi aldrei fullþakkað, ef honum veitti eins létt og Símoni að koma ljóðum sínum saman. Ef hann hefði ekki svo hrapalega sbort öll andleg lífsskilyrði, skal eg ekki segja nema honum hefði í. ýmsu svipað til skálds- ins gamla í Öxnadalnum; en nú má Simbi karlinn sætta sig við, þótt örlögin hafi látið mikið djúp staðfest milli hans og þeirra, sem hann undir betri á- stæðum hefði getað náð. Óneit- anlega hefir þó Símon staðið talsvert upp úr hópi mennta- bræðra sinna, verið þar að jafn- að primusinterpares (fremstur sinna jafningja), og stytt þeim með yfirburðum sínum margar stundina, sem ásamt honum hafa farið varhluta af menntuninni.” Símon lézt af heilablóðfalli 9. apríl 1916, og fékk sama hlut- skiptið og Bólu-Hjálmar: að deyja á sveitinni og vera graf- inn á hennar kostnað. En “ef að við fellum þig aftur úr hor, í annað sinn grætur þig þjóðin”, og nú ríkir svo mikill bein- flutninga- og steypulegsteina- andi með forráðamönnum þjóð- arinnar, að vel má vera að sá dagur komi, að alþingi veiti fé til þess að gera hellu með nafn- inu hans og leggi hana bein- um hans til skjóls — máske enda í þjóðgarðinum á Þing- völlum. Þrír þjóðkunnir merkismenn hafa á síðustu árum ritað end- urminningar sínar um Símon, og man einn þeirra svo langt aft- ur í tímann, að hann hafði kynni af Símoni um fjögurra áratuga skeið. Eru þættir þessii gagn- merkilegir og allir ritaðir af þeirri samúð, sem nauðsynleg er til skilnings, en án þess að fegra eða draga fjöður yfir þá bresti, sem voru í fari manns- ins og á verkum hans. Eru þess- ir þættir nú í prentun í bókar- formi, ásamt smærri molum, sem aðrir hafa lagt til. Það er h. f. Leiftur, sem gefur bókina út. Sama forlag hefir og látið gera úrval úr prentuðum ljóð- um Símonar. Það verk hefir einn hinna fremstu mennta- manna þjóðarinnar unnið af stakri alúð. Verður bókin all- stór og mun reynast merkari en líklegt er að nokkurn hafi órað fyrir. Það er þannig sannast sagna, að stjarna Símonar Dala- skálds sé nú hækkandi, enda langt síðan vitrir menn sáu það fyrir, að sá dagur mundi koma. Má það teljast vel farið, að minningu hans er þessi sómi sýndur, því víst setti hann svip á samtíð sína. Oft var skáldskap- ur hans lítilsigldur, en þó munu nú orð Matthíasar um hann fá eftirminnilega staðfestingu. Auk þess er meira en lítinn söguleg- an fróðleik að sækja í sum hinna mörgu ljóðabréfa hans, og jafn- vel í tækifærisvísur. Hin prentuðu rit Símonar eru yfir tuttugu að tölu, öll í ljóð- um nema Mera-Eiríks saga og Bólu-Hjálmars saga. En að efni til má vafalaust telja hana verk Símonar. óprentað mun mikið vera til í handritum eftir hann, og sumt af því líklega ekki í svo góðum höndum sem skyldi. Ógrynni af kveðskap eftir hann hefir vitaskuld aldrei komist á pappír, en talsvert af slíku, eink- um stökum, lifir víst enn í minni manna og verður eindregið að hvetja þá, sem eitthvað óprent- að kunna eftir hann, að láta ekki undir höfuð leggjast að færa það í letur. 1 dag má bjarga ýmsu, sem á morgun er óafturkallan- lega glatað. Símon var síyrkj- andi, enda segir hann svo í man- söng einum: Þeir, sem hafa á vísum vit og valdar menntir stoða, mitt sextánda mærðarrit mega á prenti skoða. Til sem hraður taumlaus bjó tæp við regingjöldin óprentaður er víst þó allur meginfjöldinn. Það án efa’ ei þenki gort — því má trúa að vonum meira hefir engin ort Islands nú af sonum. Eina skáldsögu ritaði Símon. Handritið hefir bjargast og er í Landsbókasafninu. Alþbl. Sn. J.

x

Lögberg

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.