Lögberg - 23.11.1944, Side 2

LÖGBERG, FIMTUDAGINN
23. NÓVEMBER, 1944
Þetta er mynd af býssutegund, sem notuð er gegn árásum
af hálfu skriðdreka.
Sólskin í Winnipeg
Eg kom til Winnipeg á sunnu-
dagsmorgni 8. október, mað dótt-
ur minni, eftir þriggja daga leið-
inda ferð frá Halifax. Eini ljósi
púnkturinn á þeirri ferð, var 12
tíma viðdvöl i Montreal, í félags-
skap Magna Guðmundssonar og
konu hans Ástu. Það voru skjót
og góð umskifti að koma til Win-
nipeg.
Eg hefi verið nokkuð víða á
ferð, og hefir mér hvergi verið
tekið með öðrum eins kostum
og kynjum, eins og íslendingar
í Winnipeg gjörðu. Til að lýsa
því rétt, skortir mig mikið af
orðum.
Eg hafði mælst til þess bréf-
lega, við Davíð Björnsson bók-
sala, (sem eg hafði haft svoiítið
saman við að sælda), þótt við
hefðum aldrei sést, að útvega okk
ur herbergi, og hitta okkur á
járnbrautarstöðinni. Þegar þar
var komið, beið stór hópur fólks.
karlar og konur, þar var ræðis-
maður Islands, Grettir og faðir
hans Ásmundur Jóhannsson og
tveir gamlir alda-vinir frá ís-
landi, Dr. Richard Beck og Guð-
mundur Stefánsson, múrari.
Davíð hafði útvegað okkur
íbúð á öðru besta gistihúsi bæj-
arins, Fort Garry. Þangað var
2.—3. mínútna gangur, en í bíl-
um skyldum við ferðast þetta
með viðtöku hópnum, enda höfð-
um við ekkert með fætur að
gjöra í þessa 8 viðstöðudaga,
nema að komast út úr bílunum,
í hægindastólana og sömu leið
til baka.
Systir mín kom sama dag vest-
an frá Seattle, höfðum við ekki
sézt í 35 ár.
Eftir hæfilegan, tíma var okkur
miðdegisverður góður gefinn.
Dr. Richard Beck hafði beðið
eftir komu okkar og kvaddi hann
okkur því næst. Þá var farið á
heimili Ásmundar Jóhannsson-
ar. Viðtökurnar þar voru ekki
eingöngu fólgnar í mat og drykk,
heldur í innilegu íslenzku við-
móti, af hendi beggja þeirra
hjóna.
Var þar lengi setið og mikið
rabbað. Um kvöldið fórum við
í Lútersku kirkjuna með þeim
hjónum, og vorum þar kynnt
fyrir'fjölda fólks. Sumt af því
fólki hafði eg heyrt getið um eða
kannaðist við, að einhverju leyti,
og allt var það jafn innilega þægi
legt.
Næsti dagur var helgidagur,
sem við íslendingar myndum
kalla “lofgjörðardag”, en á ensku
máli heitir “Thanksgivingday”.
Um kl. 10 f. h. er hringt til
okkar. 1 símanum talar maður,
sem eg hafði aldrei séð, en heyrt
um talað Sófanías Þorkelsson.
Hann spyr hvort við myndum
vilja koma'máð sér í ferðalag.
Var því sízt neitað. Sýndi hann
ók"kur það merkilegasta af bæn-
um og nágrenni. Bærinn er afar
stór um sig, samanborið við fólks
fjölda, götur breiðar og flest ein-
býlishús. Ekki er mikið af stór-
um byggingum, nema verzlunar-
hús Hudson Bay Co. og Eaton’s
og gistihúsin, sem jórnbrautar-
félögin eiga og stöðvar sínar og
svo þinghúsið. Það er mjög fög-
ur og myndarleg bygging, og eins
að sjá frá öllum hliðum.
Þar fyrir utan sá eg það sem
eg var mest hrifinn af í Winnipeg
það er líkneski Jóns Sigurðsson-
ar, sem er nákvæmlega eins og
það sem stendur á Austurvelli í
Reykjavík. Það stendur til vinstri
handar við aðal-innganginn, góð-
an spöl frá breiðri braut, er
þangað liggur og horfir í rétt
austur'. En gamla Victoria situr
fyrir dyrum úti. Þetta skilst
mér, að sé sú besta og mesta
viðurkenning á því, hvernig ís-
lendingar hafa reynst í Canada.
Ekki var mögulegt að velja Jóni
Sigurðssyni virðulegri stað og
mun enginn þjóðskörungur neinn
ar innflytjendaþjóðar, eiga hærra
sæti í Canada.
Verið gæti, að Island væri ekki
nú, kallað íslenzkt lýðveldi, ef
engir íslendingar hefðu fluttst
vestur yfir Atlantshaf, síðan þeir
Leifur heppni og Þorfinnur Karls
efni voru á ferðinni.
Mikil gleði var mér að finna,
hvað mikið var af íslenzku í Win-
nipeg og nágrenni, því er eg
kynntist. Eg er vonbetri nú, en
nokkru sinni áður, að íslenzk
tunga deyi ekki út, fyrst um sinn
í Ameríku. Þar um mun mestu
valda hin nýja lífæð, sem fólgin
er í ungu íslenzka fólkinu, sem
ieitar sér mentunar í Ameríku,
nú á tímum. Það eignast vini af
sínum eigin þjóðflokki og kynn-
ist því á margan hátt. Einnig
hefur fjöldi ungra Vestur-lslend-
inga, komið til íslands, fengið
talsverð kynrti af landi og þjóð,
sem vonandi eru elrki öll þess
eðlis, að yfir þau fenni í bráð.
Um kvöldið vorum við boðin
á samkomu er kvenfélag hélt í
ÍTnitara kirkjunni.
Voru þar góðar viðtökur, ekki
síður en annars staðar, hin hlýju
handtök og innilegheit, spurn-
ingar og kveðjur. Þar vorum við
mint á íslenzkan mat, með rúllu-
pylsum, pönnukökpm, kleinum
o. s. frv. Þar var haldinn virðu-
legur fyrirlestur, um þróun
mannslíkamans frá upphafi. Þar
var söngur mikill og samtöl, og
virtist fólk skemta sér hið besta.
Af því eg minntist á íslenzk-
an mat, verð eg að geta þess um
leið, að Reykvíkingar mættu
vera þakklátir, ef þeir ættu kost
á að kaupa og eta jafn gott skyr
og við fengum í Winnipeg. Slíkt
skyr hefi eg eigi orðið var við
í það minsta síðan mjólkurverzl-
un í Reykjavík var sameinuð
kirkjulegum störfum.
Sóffanías gaf mér bók í tveipi
bindum, er hann hefur skrifað
um síðustu ferð sína til íslands.
Þar kennir margra grasa, bæði
gamalla og nýrra, og ber bókin
með sér, að hún er afleiðing af
glöggri eftirtekt og góðvilja, og
virðast mér margir dómar hans,
vera byggðir á meiri sanngirni,
en venja er til á Islandi, þar
sem einn segir svart, það sem
hinn segir hvítt, og báðir berja
svo höfðinu miskunarlaust við
steininn.
Þannig liðu þessir dagar, á
hinn unaðslegasta hátt. fyrir-
spurnir fjölda fólks, hvar sem
við vorum stödd, hvort við hefð-
um ekki tíma til að heimsækja
sig, “aðeins um litla stund”. Var
engin leið að nota sér alla þá
góðvild og ánægju.
Ræðismaður Islands, Grettir
Jóhannsson var óþreytandi í að
starfa að útvega okkur flutning.
Var það áreiðanlega fyrir hans
tilstilli, að við fengum flutning
á þeim tíma og á þann hátt, er
við óskuðum eftir, og er ekki
hlaupið að slíku í Ameríku, nú
á tímum.
Á föstudag lögðu þær frænkur
á stað, vestur til Seattle, en eg
í ferð norður að Gimli, í ágætum
félagsskap eins og fyr. Þangað
komum við um hádegi, á heimili
ágæts Austfirðings, sem hefur
þar fiskiútgerð og flutningaskip,
sem hann sjálfur stýrir í föstum
áætlunarferðum. Hann hefur
einnig í félagsskap við annan
mann frystihús, sem hjálpar til
að gera aflann verðmætan, er
mest af honum flutt til Banda-
ríkjanna.
Þar virtist aðal áhugamálið, að
vanda framleiðsluna, sem best og
þrifnaður allur og vandvirkni í
besta lagi, og mun það hyggi-
legra en hroðvirkni og vörusvik.
Þann dag komst eg í fyrsta
sinn í kynni við hinn fræga hvít-
fisk, félL mér vel að eta hann,
en eins og með fleiri fiska, er
víst auðveldara að eta hann en
afla hans í vetrarhörkum og ill-
viðrum. .
Þar kom eg á stað þann er ís-
lendingadagur hefur verið árlega
haldinn í fjölda ára. Er staður-
inn hinn fegursti. Þar skamt frá
er minnismerki, er reist hefur
verið í tilefni af landtöku fyrstu
Islendinga, nálægt Gimli á vest-
urströnd Winnipegvatns. Er það
á fögrum grasfleti, og á miðjum
blettinum upphækkun, stendur
ferköntuð varða hlaðin úr hnull-
ungsgrjóti og límd saman með
steinlími, en steinarnir standa ó-
deglulega, tvo til þrjá þumlunga
út úr líminu, en ofan á vörðunni
heljarstórt Grettistak, sem sagt
er að íslendingar hafi stígið fyrst
á við landtökuna. Þá er á vörð-
unni koparplata, sem á er grafið
dagsetniríg og ártal, er þessi
merkisatburður gerðist. Mér
þótti þetta merkilegt, og að
mörgu leyti vel við eigandi minn-
ismerki. En Vestur-íslendingum
ber nú ekki saman um það frek-
ar en ýmislegt annað. Þeir hafa
ekki verið neinir ættlerar í ó-
samþykki frekar en öðru.
Þá er að minnast á annað það
merkilegasta, sem eg sá í ferð-
inni, það er Gamalmennaheimil-
ið á Gimli, það stendur á fögr-
um stað á vatnsbakkanum, mynd
arleg bygging. Þar voru um
50 gamalmenpi með ánægjubros
á andlitunum, og lýsir það betur
heimilinu, en nokkur orð fá
gjört. Þar er snotur samkomu-
salur, sem einnig er notaður sem
Capella til guðsþjónustu og sálma
söngva. Þrifnaður, myndarskap-
ur og umhyggja virtist vera í
besta lagi. Eg var beðinn að
segja nokkur orð við blessað
gamla fólkið, sem gengu mest í
þá átt, að lýsa fyrir því hvernig
nú liti út á íslandi. Hitaveita
Reykjavíkur fanst því mörgu
ganga næst tröllasögu o. s. frv.
Því fanst næstum ótrúlegt, að
sjá og heyra mann, sem farið
hefði frá íslandi fyrir fjórum
vikum, og höndum vildi sumt
helst ekki sleppa, það sagði, að
því findist það hafa ísland milli
handanna. Flest bað það að
heilsa gamla Fróni, fjöllunum,
fjörðunum, sveitunum og svo
fólkinu. Þar sá eg öldung, sem
vantaði um tvo mánuði til að
verða hundrað og eins árs. lá
hann í rúmi sínu. Var mér sagt,
að oft þyrfti hann dálítinn tíma
til að átta sig á umhverfinu, en
fyrir stuttu hafði hann farið í
föt.
Á fáu af þessu fólki vissi eg
nokkur deili, eða það á mér, en
það gerði því ekkert til, það var
nóg að eg var nýkominn frá ís-
landi, og var íslendingur
Nýlega hafði verið reist við-
bót við hina upphaflegu bygg-
ingu, hana hafði gefið hinn víð-
frægi maður C. H. Thordarson í
Chicago, eða fimmtán þúsund
dollara, er það fagur minnis-
varði.
Canadiska ríkið styrkir öll
elliheimili í Canada með ein-
hverri fjárfúlgu, og var það
einnig boðið þarna fram, en Is-
lendingar afþökkuðu. Er það í
öðrum anda, en styrkjapest sú er
náð hefur tökum á íslandi.
Á Gimli hitti eg tvo menn, er
eg mundi aðeins eftir að heiman,
það voru bræðurnir Sigurður og
Þórður, synir Þórðar í Gróttu.
Þórður hefir stóra verzlun, en
Sigurður vinnur í áðurnefndu
frystihúsi. Einnig hiiti eg þar, og
kom heim til læknis af íslenzkum
ættum, Mr. Johnson, og voru við-
tökur þar líkar því sem annars
staðar. Bróðir hans Bergþór John
son lagði til bíl og keyrslu í ferð
þessa eins og fleiri snúninga fyrir
mig eða okkur.
Hjá honum (Bergþór) sá eg
mest af íslenzkum bókum, bæði
gömlum og nýjum, og hefði ver-
ið hægt, að eyða þar meiri tíma
en eg hafði ráð á. Hjá honum
varð eg var við einna mestan
áhuga og þekkingu á öllu ís-
lenzku, af því fólki sem eg talaði
við, sem fætt var og uppalið ut-
an íslands.
Svo fór eg loftleiðis til baka,
og mun ekki ferðasl öðruvísi*yf-
ir stór landflæmi, ef eg á nokk-
urn kost á. Nú fór eg á fimmtán
tímum, það sem áður fóru 75
tímar í. Um líðanina og ánægj-
una tala eg ekki.
Eg hefði viljað segja margt
fleira um þessa ferð og miklu
ýtarlegar, en hætti nú hér með
því að þakka öllum viðtökurnar,
ekki sist Mr. Davíð Björnssyni
og konu hans. Það voru margar
ferðir og margar símahringingar
og mikið ónæði, er þau höfðu
af okkur.
Við munum lengi minnast
sólskinsins í Winnipeg, bæði frá
fólki og náttúru.
Ásgeir Jónasson,
frá Hrauntúni.
Guðmundur bóndi var vel hag-
mæltur, en sakaður mikið um
ástleitni við kvenfólk og þótti
þá stundum full ágengur. Hann
kom einu sinni í erindum tii
nágranna síns, sem var giftur
annáluðum svarki og hrokagikki.
Maður hennar var ekki heima og
lenti Guðmundur í skömmum við
húsfreyjuna og átti hún upptök-
in að því.
Skömmu síðar hitti Guðmund-
ur nágranna sinn á förnum vegi
og hefur orð á því, að móttök-
urnar heima hjá honum hafi
verið fremur kaldar og kastar
fram þessari vísu:
“Þín er kerling þung á brún
þóttafull í máli,
kjaft og málbein hefir hún
hert úr bezta stáli.”
Nágranninn hugsar sig um
stundarkorn og svarar:
“Þeir sem búa í þjóðarbraut
þarfnast kjarks og snilli,
þegar mannýg þarfanaut
þramma bæja á milli.”
•
Hann: — Þú ert sól og sumar
lífs míns. Án þín mundi lífið
vera eins og skýjaður og ömur-
legur hausthiminn.
Hún: —, Ertu að biðja mín,
eða á eg að taka þetta sem veður-
spá?
Kveðjuorð.
ÁGÚST G. POLSON
Eins og getið var um hér í
bla'ðinu 18. okt. andaðist Ágúst
Gunnarson Polson hqr á Al-
menna spítalanum 14. f. m.
Hann fæddist að Austur-Görð-
um í Kelduhverfi í Þingeyjar-
sýslu 29. júní 1865, og voru for-
eldrar hans Gunnar Pálsson
(ættaður úr Skagafirði) og kona
hans Jóhanna Ingjaldsdóttir, af
Gottskálksættinni, er þá bjuggu
á fyrnefndum bæ. Hann kom
með foreldrum vestur um haf
1879 og settust þau að í Nýja ís-
landi.
Hann kvæntist eftirlifandi
konu sinni, Elísabetu Gísladóttur
frá Kríthóli í Skagafjarðarsýslu
3. júní 1888, og bjuggu þau sam-
an í farsælu hjónabandi í rúm
fimtíu og sex ár, eða til dánar-
dægurs hans. Eignuðust þau
ellefu börn dó eitt þeirra
drengur, ungbarn, annan pilt,
Archibald Jón, mistu þau í fyrra
veraldarstríðinu, en hin níu lifa
föður sinn; eru þau þessi: Syst-
urnar eru Mrs. F. Ward, Mrs. P.
Goodman, Mrs. A. Goodman, all-
ar í Winnipeg; Mrs. B. Bjarna-
son og Mrs. V. Bjarnason í Lang-
ruth; Mrs. B. M. Paulson í Ár-
borg og Mrs. J. M. Jackson í Es-
sondale, B. C., og tveir synir,
Wyatt að Lake Francis, Man., og
Jóhann í Winnipeg. Einnig á
hann einn bróður á lífi, Snæ-
björn Polson, er heima á í Van-
couver, B. C.
Auk þess. ólu þau upp, sem sitt
eigið barn, bróðurdóttur Ágústs
heit., heitir hún Florence Polson
og á heima í Winnipeg.
Ágúst heitinn átti alls heima
um fjörutíu og sex ára tímabil í
Winnipeg, en hin nítján mun
hann hafa verið í Nýja-lslandi.
Síðasta heimili hans var að 652
Goulding St., hér í borginni og
þar býr ekkja hans enn hjá dótt-
ur sinni.
Hann stundaði aðallega verzl-
unarstörf hér í landi. Vann um
mörg ár í verzlun Sigurðsson-
Thorvaldsons á Gimli og í tutt-
ugu og fimm ár hjá Marshall-
Wells félaginu hér í bænum og
þar var það, sem hann mætti því
áfalli, er dró hann til bana, og
sem áður hefir verið skýrt frá
hér í blaðinu.
Þau hjón voru gestrisin með
afbrigðum og eignuðust fjölda
vina innan húss sem utan, mátti
með sanni segja um heimili
þeirra, að þar stóð ætíð “opið
hús” hverjum þeim er að garði
bar. Var þó eigi um veraldar
auð að ræða, eins og gefur að
skilja, þar sem aðeins voru tvær
hendur að vinna fyrir stórum
barnahóp, er þetta eitt dæmi
þess, að “mikið má ef vel vill'’
—- og aldrei var vilja þrot á
þeirra heimili. — Glaðværðin,
gestrisnin, umhyggjan sátu þar
í öndvegi.
Ágúst hfeitinn var gamansam-
ur gleðimaður, sem ánægja var
að vera með og kynnast, orð-‘
heppinn í viðræðum og fjörugur
í tali, sagði prýðilega sögur, en
einkum þó skrítlur, og er honum
tókst upp, “var mörgum dillað
dátt”. Samt var hann alvöru-
maður og talaði aldrei um al-
vörumál nema í fullri alvöru og
mér liggur við að segja — með
lotningu. Einnig var hann fús
að bera virðingu fyrir annara
skoðunum flestum mönnum
fremur, þeirra er eg hefi kynst.
Hann var engin ákafa eða á-
hlaupamaður, hann vildi fyrst
skilja, en er hann hafði komist
að fastri niðurstöðu, að sínu áliti,
þá hafði sá málstaður eignast
þar einlægan fylgismann, sem
var ótrauður að verja fylgi sitt,
— svo var það í trú og kirkju-
málum, landsmálum, bæjarmál-
um og félagsmálum. Hann unni
kirkju sinni, landi og þjóðerni.
Hánn var í tveim orðum sagt —
sannur íslendingur.
Eigi má taká orð mín svo, að
eg telji þennan gamla vin minn
gallalausan, fremur en aðra
menn, en hinir svokölluðu gallar
okkar mannanna geta á stundum
verið kostir okkar engu síður en
ókostir; og eitt er víst, ef þeir
ættu sér eigi stað, mundum við
vera aðrir menn en við erum.
Og er eg nú í síðasta sinni segi
góða nótt, gamli vinur minn, með
þökk fyrir samverustundirnar,
glaðværðina og trygðina í minn
garð, alt frá því fyrsta er fund-
um okkar bar saman og fram til
þíns dánardægurs, minnist eg
þess, er þú trúðir svo bjargfast-
lega, að fyrir hverjum einum
lægi, að “vakna upp ungur ein-
hvern daginn, með eilífð glaða
kringum sig”, og vona eg að sú
fagra hugsun rætist á oss öllum.
Góða nótt.
Sveinn Oddsson.
MINNINGARORÐ
Vigdís Pálsson frá Riverton,
ekkja eftir Svein Pálsson, dó í al-
menna sjúkrahúsinu í Winnipeg
27. október á öðru árinu yfir
fimtugsaldur. Fram að banaleg-
unni, sem varði yfir þrjá mán-
uði, virtist hún fremur heilsu-
góð og þrekmikil í margþættu
starfi. Heimili hennar var mynd-
arlegt og prýðilega umgengið;
börn hennar vel uppalin og inn-
rætt göfugum hugsjónum. Lif-
andi kristilegan áhuga sýndi hún
á yfirlætislausan hátt í kirkju-
legum og félagslegum velferðar-
málum. Hún var kennari í sunnu
dagaskóla Bræðrasafnaðar og í
íslenzkuskóla Þjóðræknisdeildar-
innar ísafold. Einning starfaði
hún í djáknanefnd Bræðrasafn-
aðar, kvenfélaginu Djörfung og
prjónafélagi Red Cross. Með burt
köllun hennar er tilfinnanlegt
skarð höggvið í bygðarhópinn.
Hin látna er fædd 2. maí 1893
að Óslandi í ísafoldarbygð, dóttir
hjónanna Vigfúsar Bjarnasonar
og Guðrúnar ólafsdóttur er þar
bjuggu. Systkini og hálfsystkini
eru alls níu á lífi. Systkini: Ólaf-
ur, bóndi á Óslandi; Bjarni, húsa-
smiður í Riverton; Hólmfríður
(Mrs. Jean Bigourdan), í Win-
nipeg; Ingibjörg, einnig í Win-
nipeg; Jón, á Óslandi; og hálf-
systkini: Halldóra (Mrs. J. Jonas
son), Port Arthur, Ont.; Ingimar;
ísleifur og Sigurjón í herþjón-
ustú. Stjúpbróðir þeirrá er Stefán
Gunnarsson.
Vigdís giftist 11. maí 1921,
Sveini Pálssyni, myndarmanni,
sem margir hörmuðu er hann dó
úr hastarlegri lungnabólgu vor-
ið 1939. Börn Sveins og Vígdísar
eru tvö: Guðrún, miðskólakenn-
ari að Pigeon Bluff, Man., og
Sveinn við herþjónustu í Sidney,
N.-S. Er að þeim þungur harm-
ur kveðinn yið móðurmissirinn.
því engin hefir reynst þeim bet-
ur en hún, sem hefir verið þeim
sönn móðir og leiðarstjarna.
Minning hennar verður þeim, og
öðrum einnig, dýrmætur helgi-
dómur.
Alúðarfylsta þakklæti vilja
börn Vigdísar sál. tjá hinum
mörgu og góðu vlnum bæði
skyldum og vandalausum, sem á
margvíslegan hátt hafa auðsýnt
samúð og kærleiksríka hjálpfýsi
á reynslustundum sjúkdóms, and
láts og greftrunar ástvinar síns.
Blómsveigana, sem prýddu kist-
una meta þau og þakka innilega
þeim sem þá lögðu fram. Fagran
og viðkvæman söng og huggun-
arorð vilja þau einnig þakka.
Sér í lagi þakka þau mikla og
stöðuga hjálp frænda síns Bjarna
Vigfússonar og frænku sinnar
Ingibjargar Vigfússon.
Jarðarför Vigdísar sál. Pálsson
fór fram 1. nóvember (allra
heilagra messu) frá heimili og
kirkju Bræðrasafnaðar í River-
ton, að afarmiklu fjölmenni við-
stöddu. Sóknarpresturinn, séra
Bjarni A. Bjarnason, jarðsöng.
B. A. B.