Lögberg - 23.11.1944, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 23. NÓVEMBER, 1944
5
ÁH LGAHAL
■WENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Þættir um mataræði
Vanfóðrun hjá ríkum
og fátækum.
Sumir vilja halda því fram að
hin víðtæka vanheilsa, sem köm
í ljós við heilsuskoðun ungmenna
landsins í byrjun stríðsins, hafi
stafað mest af völdum matar-
skorts, sem þeir hafi orðið að
þola á kreppuárunum. Þessi skoð-
un er ekki allskostar rétt. Þær
rannsóknir, sem Canadian
Council for Nutrition gerði, hafa
sannað að ríkir, sem fátækir geta
þjáðst af vanfóðrunar kvillum.
Á þessu ári virðist efnaleg af-
koma fólks í landinu yfirleitt
góð, samt sem áður bera 71 af
1204 eða 1 af 17 skólabörnum,
sem skoðuð voru í Winnipeg 1
október, vitni um vanfóðrun.
Menn geta orðið veiklaðir af
leyndu hungri þótt þeir hafi
nægilegt að borða, ef þau efni
vanta í fæðuna, sem eru nauð-
synleg fyrir lífið, svo sem fjör-
efnin og málmefnin.
Vitamin B Complex.
Efst á blaði af þeim efnum,
sem rannsóknir leiddu í ljós að
vantaði í fæðuna voru fjörefni,
sem nefnd eru einu nafni Vita-
min B Complex.
Skortur á þessum fjörefnum
veldur lystarleysi, meltingar-
truflunum, taugaveiklun og óeðli
legri þreytu. Algerður skortur á
þessum fjörefnum leiðir oft til
vöntunarsjúkdómanna, beriberi
og pellagra.
Vitamin B Complex er að finna
í ríkum mæli í hveitikorni og
flestum korntegundum, garð-
ávöxtum og grænmetj, ennfrem-
ur er ofurlítið í nýju kjöti, lifur
o. s. frv.
Canada er eitt fremsta hveiti-
framleiðsluland heimsins. Það
virðist ótrúlegt og næsta hlá-
legt að í þessu mikla hveitilandi,
skuli skorta í fæðu þjóðarinnar
það fjörefni sem hið ágæta Can-
adiska harðhveiti er svo ríkt af.
Við neytum brauðs, sem búið er
til úr þessu hveitikorni, að minsta
kosti þrisvar á dag. Hvernig vík-
ur þá þessu við?
Hveitið svift fjörefnum sínum.
Fjörefnin eru aðallega undir
hýði hveitikornsins. Þegar hveit-
ið er malað og hýðið og frjóið
er skilið frá, svo ekki er eftir
nema hvíti kjarninn, sem hið
venjulega hvít hveiti er búið til
úr, þá er búið að svifta hveitið
ekki einungis fjörefnum sínum
heldur og grófefnunum (bulk),
sem eru svo nauðsynleg til þess
að örfa þarmana til hæfilegrar
hreifingar.
í hinum hvíta hveitikjarna eru
engin fjörefni. Hann er auk þess
mjög snauður af öðrum efnum
sem eru okkur nauðsynleg,
málmefnunum.
Líkaminn á oft erfitt með að
melta sterkjuna (starch) í hveit-
inu ef ekkert Vitamin B Complex
er í því og þetta getur orsakað
hina .ýmsu kvilla er fyr voru
nefndir.
Vitamin B hvítt hveiti og brauð
(Canada Approved).
Þegar Canada stjórnin komst
að raun um vöntun þess fjör-
efnis í mataræði þjóðarinnar,
kallaði hún, malara og bakara á
sinn fhnd. Mölunar tilraunir
höfðu leitt í ljós, að hægt var
að framleiða hvíthveiti án þess
að svifta það Vitamin B Complex.
Stjórnin fór nú fram á það við
malarana og bakarana að þeir
framleiddu hvíthveiti og hvít-
brauð sem hefðu inni að halda
nægilegt af þessu fjörefni úr
hveitikorninu til þess að forða
fólki frá þeim kvillum, sem því
er samfara, þegar ekki er jafn-
vægi milli Vitamin B Complex
og sterkjunnar í hveitinu. Árang-
urinn af þessum ráðstöfunum
er hið heilnæma Vitamin B
White Flour or Bread (Canada
Approved).
Vitamin B brúnt brauð (Canada
approved).
Þetta brauð er búið til úr heil-
hveiti (whole wheat) og hefur
enn meira fjörefni og málmefna
gildi en hið hvíta Vítamin brauð.
Auk þess er það rikt af gróf-
efnum.
Stimpill stjórnarinnar.
Margir malarar og bakarar
hafa veitt stjórnimv stuðning í
því að koma þessu holla hveiti
og brauði á framfæri og gefa
fólki völ á því í stað hins óheil-
næma hvíthveitis og brauðs. En
þó hafa sumir þeirra skorist úr
leik. Húsmæður ættu því ætíð að
biðja kaupmenn þá, sem þær
skifta við, að útvega þeim hveiti
og brauð, sem hefur stjórnar
stimpilinn — Vitamin B Flour
or Bread (Canada Approved).
Þessi stimpill gefur til kynna
að hveitið og brauðið hafi hlot-
ið viðurkenningu stjórnarinnar
— að það hafi ákveðið Vitamin
B Complex gildi.
Aukin eftirspurn.
Aðferðin til þess að framleiða
Vitamin B hvíthveiti er miklu
margbrotnari en sú aðferð, sem
notuð er til þess að framleiða hið
Vitamin snauða hvíthveiti Marg-
ir malarar vilja því gjarnan
hætta við þessa nýju aðferð en
bæta hvíthveitið þegar búið er
að mala það, með gerfi vitamins.
Það gefur að skilja að slíkt getur
ekki verið eins holt eins og að
neyta fjörefnanna í hveitinu eins
og þau koma frá náttúrunnar
hendi.
Ef að eftirspurn húsmæðra um
Vitamin B hvíthveiti er nógu
mikil, þá verður hinni nýju möl-
unaraðferð, sennilega haldið á-
fram í komandi tíð.
Mataræði canadiska hersins.
Eins og vitað er hafa hinir
hæfustu matefnafræðingar um-
sjón yfir mataræði Canadiska
hersins, því góð heilsa og líkams-
styrkur er lífsspursmál fyrir her-
mennina. Hvar sem hægt er að
koma því við, neytir herinn að-
eins þess brauðs, sem bakað er
úr Vitamin B hveiti (Canada
Approved), það brauð, sem er
heilnæmt fyrir herinn, hlýtu-r að
vera heilnæmt fyrir almenning.
The Canadian Council for
Nutrition,
samanstendur af fulltrúum frá
Læknasambandinu, Tannlækna-
sambandinu, Red Cross og öðrum
félagssamtökum, sem hafa það
fyrir markmið að bæta heilsu-
far þjóðarinnar. Á fundi þessa
félags, sem haldinn var í mai,
þetta ár, gerði það svohljóðandi
yfirlýsingu:
Canada Approved Vitamin B
hveiti, er á allan hátt betra, hvað
snertir næringu en nokkuð ann-
að hvíthveiti.
Fjörgjafinn.
Vitamin B Compiex, er fjör-
efni, sem gefur þér góða lyst,
góða meltingu, forðar þér frá
vöntunarkvillum, heldur þér
frískri og unglegri. Þetta fjör-
efni safnast ekki fyrir í líkaman-
um, þú verður að neyta þess
dags daglega. Borðaðu sex sneið-
ar á dag, af brauði sem ríkt er
af þessu fjörgjafaefni, en það er
Vitamin B brauð (Canada Ap-
proved).
“C.W.A.C. News Letter”
Þetta kvennarit er gefið út í
sambandi við rit landhersins
“Khaki”. Ritstjórinn, Cpl. Caro-
line Gunnarsson, hefur sent okk-
ur eintak af ritinu.
Eins og nafnið gefur til kynna
er þetta rit aðallega fréttabréfa-
samband fyrir stúlkur í land-
hernum og þá sérstaklega fyrir
þær, sem komnar eru austur
um haf, svo þær geti fylgst með
því, sem hér heima er að gerast
meðal kunningja þeirra.
Ritið er fjörlega skrifað og
prýtt með fjölda teikninga eftir
L/cpl. Molly Lamb.
Cpl. Caroline Gunnarsson gekk
í herinn í apríl 1942 og var kvödd
til Ottawa síðastl. sumar til að
takast á hendur ritstjórn þessa
rits. Lesendum Lögbergs er Cpl.
Gunnarsson kunn af mörgum
kvæðum eftir hana, sem birst
hafa í blaðinu. Þar að auki hefur
hún skrifað smásögur í ensku
dagblöðin.
Við fögnum yfir því að Cpl.
Gunnarsson hefur verið falið
þetta starf, því hún er þeim hæfi-
leikum búin, að hún mun leysa
það af hendi með prýði.
Phryne, fyrirmynd Praxí-
telesar myndhöggvara
Phryne var ein af frægustu
konum fórnaldarinnar og hefir
máske verið fremsta kona sam-
tíðarinnar í því að nota sér feg-
urð sína til fjár. Einu sinni er
hún hafði verið fyrirmynd að
Afrodite-mynd, sem tókst sér-
staklega vel, bauð Praxiteles
henni að velja sér hvaða lista-
verk hans, sem hún vildi, að
launum. Phryne hafði lítið vit á
list, og nú setti hún allt húsið á
annan endann með því að æpa:
Eldur! Eldur!” Praxiteles kom
æðandi inn, leit kringum sig og
greip svo litla Amorsmynd og
fór út með hana. Þá þóttist
Phryne viss um, að þetta væri
einna verðmætasta myndin
þama inni og kaus sér hana.
Phryne hafði undursamlega fall-
egan litarhátt og notaði aldrei
farða. Þetta notaði hún sér í
ærslasamkvæmi, þar sem hver
gestur skyldi gera eitthvað, sem
allir hinir gestirnir yrðu að
herma eftir. Hún gekk að gos-
brunninum, þvoði sér í framan
og var jafn fögur eftir sem áður.
En sama varð ekki sagt um hinar
dömurnar í samkvæminu. Þær
skemdu allar á sér málninguna
— og urðu að fara heim til sín.
Ur fréttaskýrslu
utanríkisráðuneytis
íslands, okt. 1 944
Pálmi Einarsson, jarðyrkju-
ráðunautur Búnaðarfélags ís-
lands, hefir skýrt frá ræktunar-
framkvæmdum á vegum Búnað-
arfélagsins í sumar, en þær hafa
verið nokkru meiri en undanfar-
in ár þrátt fyrir skort á vinnu-
afli og vélakosti og erfiðleikum
á útvegun ræktunarvara erlendis
frá.
Mörg búnaðarfélög vinna nú að
framræslu til undirbúnings rækt
un í þeirri von, að skurðgröfur
fáist til að annast gröft fram-
ræsluskurðanna. Vélasjóður á
fimm skurðgröfur og hafa þær
unnið í sumar á eftirgreindum
stöðum: í Ölfusi, við framræslu
á Árbæjarlandi, í Innri-Akranes-
hreppi, á Hamarslandi í Borgar-
hreppi, og á landi Húsmæðra-
skóla Mýra- og Borgarfjarðar-
sýslu við Stafholtsveggi. Tvær
skurðgröfur voru starfandi í
Eyjafjarðarsýslu, í Svarfaðardal
og Staðarbyggðamýrum í Eyja-
firði. Á öllum þessum stöðum
hefir Búnaðarfélag íslands mælt
fyrir mannvirkjum, sem gerð
hafa verið og annast framkvæmd
mælingum og öðrum undirbún-
ingi nýrra ræktunarfyrirtækja í
Staðarsveit á Snæfellsnesi. Er
ætlunin að ræsa þar fram 120
hektara. Samskonar undirbún-
ings framkvæmdir hafa verið
gerðar á Blönduósi, Torfalækjar-
hreppi, Svínavatnshreppi og Ás-
hreppi í Húnavatnssýslu, í Lýt-
ingsstaðahreppi í Skagafirði, og
Hrafnagilshreppi, Saurbæjar-
hreppi, Öngulstaðahreppi og
Svarfaðardalshreppi í Eyjafjarð-
arsýslu. Á öllum þessum stöðum
er ætlunin að ræsa fram stærri
og minni svæði á einstöka jörð-
um til tún-, engja og beitirækt-
ar þegar skurðgröfur fást til
landsins. í Lýtingsstaðahreppi,
Innri-Akraneshreppi og Saurbæj-
arhreppi í Eyjafirði eru aðal-
framræsluskurðirnir þannig lagð
ir, .að þeir verða jafnframt vega-
skurðir og hefir Búnaðarfélagið
haft samvinnu við Vegagerð
ríkisins um undirbúning þeirra.
Ruðningur þessara skurða verð-
ur notaður til uppfyllingar veg-
anna.
í Árnessýslu hafa athuganir
verið gerðar í Hrunamanna-
hreppi og í Borgarhafnarhreppi
og Mýrahreppi í Austur-skafta-
fellssýslu, svo að hefja megi þar
framræslu í stærri stíl til aukinn-
ar túnræktar. Á öllum þessum
stöðum og mörgum fleiri, sem
mældir voru og undirbúnir i
fyrra, tefur ekkert framkvæmdir
nema vöntun á skurðgröfum. En
þótt reynt hafi verið eftir föng-
um að greiða fyrir útvegun
þeirra eru þær fimm vélar enn
ókomnar til landsins, sem Véla-
sjóur á von á. En væntanlega
verða þær komnar svo snemma
að þær geti hafið starf sitt næsta
vor.
Við kauptúnin Blönduós og
Þórshöfn hafa verið mældar
spildur í sumar, til þess að und-
irbúa ræktun og skiptingu á
löndum þessara þorpa.
Pálmi Einarsson hefir fram-
kvæmd undirbúnings og mælinga
á Vestur- og Norðurlandi, en Ás-
geir L. Jórisson á Suður og Suð-
austurlandi.
Öll búnaðarfélög, er fengu
dráttarvélar síðastliðið vor, hafa
látið brjóta ný lönd til ræktunar
í sumar, en aðeins nokkur hluti
þeirra 80 dráttarvéla sem fluttar
voru til landsins á árunum 1929
—1935 eru nú starfhæfar. Nú
liggja fyrir pantanir á hundrað
dráttarvélum af ýmsum gerðum,
og er það til marks um áhuga
bænda fyrir aukinni ræktun
landsins einmitt nú. Fáist nægur
vélakostur má vænta myndar-
legra átaka, er stefni að því að
alls heygengs verði aflað á vél-
tæku ræktuðu landi.
Framh. í næsta blaði.
Heimskautskuldi og
hitabeltisgróður
Frh. frá 4. bls.
þeirra. Þá hefir verið unnið að ^hafa jarðfræðingar fundið gnægð
málmblendings, einnig “fluorite”
nauðsynlegt fyrir sjónaukagler.
Hvert það ríki er hefir alla
sína náttúruauðlegð í sínum hönd
um og hefir vit á að nota hana,
fær ríkulega uppskeru: nýjar
auðlindir eru sífelt uppgötvaðar,
landabréfið tekur endalausum
breytingum og ný nöfn koma í
ljós. Kuznetsk kolanámurnar eru
mjög merkilegt dæmi; þær voru
fundnar og eru unnar af Soviet-
stjórninni og eru taldar meðal
auðugustu náma í veröldinni.
Áætlað er að þær byrgðir sem
þar eru géymdar, mundu full-
nægja þörfum alls heimsins í
300 ár með sömu eyðslu og nú
er.
Víðáttumiklar kolanámur hafa
fundist á allmörgum. stöðum og
oft þar sem minstar líkur voru
taldar, t. d. norður í heimskauta'
héruðum og undir fótum íbúa
Moskvaborgar.
Olíurannsóknir hafa borið
sama árangur, svo nú er sam-
feld keðja olíulinda mörkuð á
landabréfið alla leið frá vestan-
verðum Úralfjöllum norður að
íshafi og suður til Kaspíahafs.
Vissulega virðist málmblend-
ingsauðlegð Rússlands ótæmandi,
enda er það eina-ríkjasamband
í heiminum er geymir næstum
öll mikilvæg hráefm. í tilfelli af
innilokun.
Brooks Emery fjármálafræðing
ur í Bandaríkjunum bendir á, að
út úr tuttugu og tveimur mjög
áríðandi hráefnum vanti Eng-
land — af fráskyldum nýlend-
um — nítján, Þýzkaland átján,
Bandaríkin níu en Rússland að-
eins fjögur, en úr þessari vönt-
un er nú þegar bætt innan rúss-
nesku landamæranna.
Járnvinsla keisarastjórnarinn-
ar nam tveimur milljónum tonna
en er nú 260 biljónir tonn.
Löngu fyrir byltinguna lék
grunur á að ríkir málmar væru
í jörðu við Kursk, jafnvel var
leit hafin með borun, en þar sem
fjármagn var ónóg samfara á-
hugaleysi yfirvaldanna, lognuð
ust þær tilraunir út af.
Meðan borgarastyrjöldin stóð
yfir, lét Lenin hefja rannsókn á
þessum slóðum, rétt bak við
sjálfa víglínuna.
Árið 1922 fundust á 160 metra
dýpi svo ríkar námur að jám-
framleiðsla heimsins tvöfaldaðist
í einu stökki.
Kursk héruðin eru talin að
geyma í skauti sínu eins mikinh
járnsand og allar aðrar samskon-
ar námur samanlagðar.
Apatite og nepheline, ómiss-
andi fyrir alúminium framleiðslu
glass, fertstisers og tannin hefir
einnig fundist í ótæmandi byrgð-
um í Kolatanganum, langt fyrir
norðan heimskautabaug. Fram-
leiðslumöguleikar á apatite einu
saman eru taldir að nems 2 billj.
tonna. Byrgðir af nepheline eru
taldar óþrjótandi. Heil fiallshlíð
að hæð 1.500 fet, hefir verið
sprengd fram og leitt í Ijós sam-
felt bergþil af þessu hvíta og
glitrandi efni. Fimtán járnbraut-
arlestir með 6000 tonn eru flutt-
ar burtu af þessu efni dag hvern.
Jarðfræðilegir uppdrættir eru
markaðir og útfyltir með undra-
hraða; þetta verk er langt frá að
vera fullkomnað, en rannsóknirn-
ar eru þrotlausar.
WIN WITH
THE C.C.F.
Vote Labor in Ward 2
Sífeld rannsókn fer fram þar
nyðra eftir nauðsynlegum málm-
um. Novaya Zemlya gefur af sér
asbestos. Vaigach eyjan er rík af
málmblendingi, Friðþjóf Nansens
land hefir kol og Taimir tanginn
gljástein og olíu.
Á sama hátt og veðurlag við
heimskautið hefir mikilvæg á-
hrif á heilt meginland, svo er og
um tíðarfar Himalayan fjallanna
gagnvart vatnsfalli niður á lág-
lendið, sem allur bróður byggist
á. Bómullarbóndinn í Asíu þarf
að vita skil á því lögmáli er veð-
urbreytingum veldur, vegna á-
veituskurðanna, sem ætlað er að
vökva landið. Af þessari nauðsyn
var bygð rannsóknarstöð hátt í
Pamir fjöllum, 14.111 fet yfir
sjávarmál, með sjálfvirkum veð-
urfræðisvélum á Stalintindi,
18.312 &g 22.390 fet yfir sjávar-
mál. Þessar stöðvar gefa bænd-
um niðri á láglendinu aðvaranir
og upplýsingar.
í flugbjörgum Pamir fjallanna
JOHN QUEEN
For Mayor
JAMES SIMKIN
HOWARD V. McKELVEY ANDREW N. ROBERTSON For Alderman ^ ^ 'ZTPEU-' V FoT Sc,,oot Trutttt
FOR MAYOR
JOHN 1
QUEEN • 1
FOR ALDERMEN
HOWARD V.
McKELVEY
and
JAMES
SIMPKIN
(Mark Your Aldermanic Ballot
1 and 2 in the Order of Your
Choice)
FOR SCHOOL TRUSTEE
ANDREW N.
ROBERTSON
Election Day, Friday, Nov. 24
Polls Open, 9 a.m. to 8 p.m.
Ward 2 CCF Headquarters:
554 Portage Avenue.
Telephones: 33-310, 22-879
í byrjun fyrstu fimm ára áætl-
unarinnar, voru aðeins rúm 11%
af landinu vísindalega rannsak-
að, en að henni lokinni voru
25% kunn.
Árið 1933 unnu 6.000 verkfræð-
ingar og iðnaðarmenn og 100.000
verkamenn að þessum rannsókn-
um.
Hvar í veröldinni eru hliðstæð
dæmi fáanleg?
ENDIR.
FARIÐ EKKI Á MIS VIÐ
HIN UNDURSAMLEGU
KAUP Á LOÐFÖTUM
HJÁ
Perth’s
1945 TÍZKA
ÚRVALSEFNI
ÓVIÐJAFNANLEG GÆÐI
Heimsœkið PERTH’S
MASTER FURRIERS
484 PORTAGE AVE.
Just west of the MUU
TIL KJÓSENDA í
ANNARI KJÖRDEILD
ENDURKJÖSIÐ
BÆ J ARFULLTRÚ A
E. E. HALLONQUiST
• Fæddur í 2. kjördeild
• Heimili í 2. kjördeild
• Atvinnurekstur í 2. kjör-
deild
ENGIR
FLOKKSHÖFÐIN G J AR
EKKERT BÆJARTAP
24. nóv. Merkið seðilinn
HALLONQUtST, Ernest 1