Lögberg - 07.12.1944, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. DESEMBER, 1944
-----------iögbcrg------------------------
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Uta.náskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG,
69 5 Sargent Ave., -Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and publishea by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
+■— ------------------------------------+
Viðsjár í Ottawa
Síðan að aukaþingið kom saman í Ottawa,'
seinni part síðastliðins mánaðar, hafa þar verið
viðsjár miklar, og í rauninni allra veðra von;
eins og þegar er vitað, stefndi forsætisráðherra
aukaþingi til funda vegna skiptra skoðana innan
vébanda báðuneytisins, varðandi aukinn liðs-
styrk héðan úr landi til hermanna vorra á
hinum ýmsu bardagasvæðum Norðurálfunnar.
Col. Ralston, sem um langt skeið hafði veitt
hermálaráðuneytinu forustu, var þá nýlega kom-
inn heim úr eftirlitsferð um hinar mismunandi
vígstöðvar, þar sem canadiski herinn um þær
mundir einkum og sér í lagi háði hina fræki-
legu frelsisbaráttu sína. Col. Raiston skýrði
ráðuneytinu þegar frá, að hann á ferðalagi sínu
hefði komist að þeirri niðurstöðu. að vegna
mannfalls og dreifingar hersins, væri það ó-
hjákvæmilegt, að senda honum allverulegt
styrktarlið fyrir næstkomandi áramót; benti
hann á að til úrlausnar þessum vanda, væri
hæg heimatökin, þar sem að minsta kosti nokk-
ur hluti landvarnarliðsins ætti að geta verið til
taks nær, sem vera vildi; ekki munu skoðanir
um þörfina á auknum liðsstyrk hafa verið mikið
skiptar innan ráðuneytisins, þótt ágreiningur
risi um það, hvernig hans skyldi aflað. Mr.
King hélt sér fast við það, að sjálfboða aðfei%in
hefði gefist vel; að enn væru eigi þær ástæður
fyrir hendi, er svo knýjandi mættu teljast, að
til annarar aðferðar skyldi gripið; hinn nýji
hermálaráðherra, General McNau.ghton, var
einnig meðmæltur sjálfboða aðferðinni, og
taldi til þess allmiklar líkur, að takast mætti
með þeim hætti að afla hæfilegs liðstyrks ef
viturlega væri að farið, og fullri nærgætni yrði
beitt. En því er nú svo farið með stjórnmálin,
eins og svo mörg önnur viðfangsefni mannanna,
að nærgætnin verður oft og einatt að lúta í
lægra haldi þegar verið er að koma hagsmuna-
hvötunum á framfæri.
í síðustu sambandskosningum voru íhalds-
menn engu síður mótfallnir herskyldu utan
canadiskrar landhelgi, en Liberalflokkurinn
undir forustu Mr. Kings. En hvað var um skoð-
anaskiptinguna í ráðuneytinu? Nú voru góð ráð
dýr; var ekki hugsanlegt að nota mætti hana
að kosningabeitu? Þannig leit Toronto-íhaldið
auðsjáanlega á málin, og þá var það vitanlega
heldur ekkert undrunarefni þó Mr. Bracken
tæki í sama streng, eftir allan þann langdregna
og þjakandi, pólitíska útigang, sem hann hefir
orðið að þola síðan hann skildi við garðana í
Gröf.
Mr. King er enginn ofstopamaður, en hugsar
ráð sitt því betur; hann gerir þingi aðvart um
að hann hafi með stjórnarráðssamþykkt hrund-
ið í framkvæmd lagaákvæðum Nr. 80 frá þing-
inu 1942, er þeimiluðu stjórninni, að kveðja til
herþjónustu allan þann mannafla nær, sem
vera vildi, er að dómi hennar nauðsyn bæri til,
vegna stuðnings við meginherinn; þessu jafn-
framt skýrði Mr. King þingheimi frá, að af
landvarnarliðinu í Canda, hefði stjórnin þegar
ákveðið að kveðja sextán þúsundir til herþjón-
ustu í áminstu augnamiði.
Áminstum tilkynningum fylgdi Mr. King úr
hlaði með því að krefjast traustsyfirlýsingar af
hálfu þingsins fyrir sig persónulega og ráðu-
neyti sitt; að þingið með öðrum orðum féllist
á, að veita stjórninni óskiptan stuðning, þannig,
að hún fengi haldið uppi stríðssókn canadisku
þjóðarinnar til hins ýtrasta.
Þegar hér var komið sögu, myndu víst flestir
hafa ætlað, að stjórnarandstæðingar, tvínefndi
íhaldsflokkurinn og C.C.F., mundu hafa klappað
lofi í lófa; þeir höfðu að minsta kosti fengið
herskylduna, sena þeim sýndist hafa legið þyngst
á hjarta. Eða var það, ef til vill, eitthvað annað,
sem þeim var annara um? Var það persóna
forsætisráðherrans, sem þeim var mest umhugað
um að svala sér á, hvað sem stærsta stórmálinu
leið?
Það var engu líkara, en alt annað gufaði upp
í huga þeirra eins og á stóð, en einhver skipti,
og þá helzt sennilega þessi: “Ekki þenna, heldur
Barrabas”.
“Alt er hey í harðindum”, segir gamalt, ís-
lenzkt máltæki, og í þessu tilfelli, ætluðu íhalds-
menn að gera ráðuneytis ágreininginn að heyi,
eða heys ígildi; þeim hefir ekki orðið kápan
úr því klæðinu enn sem komið er, og verður
það sennilega aldrei.
Mr. King dró enga dul á það, að eins og
stríðsviðhorfinu væri háttað, teldi hann almenn-
ar þingkosningar svo að segja alveg fyrirvara-
laust, alt annað en æskilegar; þær gætu miklu
fremur haft í för með sér slíkar afleiðingar, er
þjóðin yrði ekki á næstu árum búin að bíta úr nál
inni með; ef nokkuð það henti, er stofnaði þjóð-
areiningunni í voða, væri ver farið en heima
setið; hann sagðist hafa boðið hverjum einasta
og eina af ráðherrum sínum, að Col. Ralston
meðtöldum, að mynda ráðuneýti ef hann tæki
þann kost að segja af sér, og ekki einn einasti
þeirra hefði tekði slíkt í mál; þess vegna hvíldi
ábyrgðin á sér, varðandi stjórnarforustuna í
landinu, þangað til að þjóðin sjálf kvæði upp
dóm, sér í vil eða einhverjum öðrum, er hið
lögskipaða kjörtímabil rynni út.
íhaldsmenn báru fram breytingartillögu við
megintillögu Mr. Kings, þess efnis, að þing og
þjóð hefði tapað trausti á forsætisráðherra, og
þess vegna yrði það að skoðast æskilegasta
úrlausnin, að rjúfa þing nú þegar og efna til
nýrra kosninga. C.C.F. þingfylking bar fram
aðra breytingartillögu, er það haíði að mark-
miði, að almennri herskyldu yrði umsvifalaust
hrundið í framkvæmd, jafnframt því sem öll
náttúrufríðindi þjóðarinnar yrðu einnig her-
skylduð í þágu stríðssóknarinnar; forseti vísaði
þessari tillögu frá vegna formgalla, þó vel megi
vera að hún komi síðar til atkvæðagreiðslu í
nýjum flíkum, eftir að hafa gengið í gegnum
hreinsunareld miðstjórnar flokksins.
Fyrverandi hermálaráðherra, Col. Ralston,
gerði þingi og þjóð ljósa grein fyrir afstöðu
sinni í langri og mergjaðri þingræðu; persónu-
lega kvaðst hann hafa unað því bezt, að gegna
embætt sínu áfram þar til yfir hefði lokið í
stríðinu; á hinn bóginn hefði hann aldrei skoð-
að það sem neitt aðalatriði; hitt væri meira um
vert, að nú hefði stjórnin fallist á þær upplýs-
ingar, er hann veitti henni, nýkominn heim
frá sjálfum vígstöðvunum, um þörfina á nægi-
legu styrktarliði við canadiska meginherinn í
Evrópu; hann sagðist aldrei hafa tekið það
alvarlega, að Mr. King hefði haft í hyggju að
láta af embætti, og fela sér, eða einhverjum öðr-
um ráðherra stjórnarforustuna á hendur; slíkt
væri einnig í rauninni smávægilegt atriði; það
sem réði úrslitum hjá sér væri fyrst og seinast
hið eina er máli skipti, fullnægjandi styrktar-
lið við meginherinn; nú hefði stjórnin sannað
sér, að slíkri nauðsyn yrði fullnægt nær, sem
þöi^f krefðist, og þess vegna hefði hann einsett
sér, að greiða stjórninni traustsyfirlýsingu; nú
setti stjórnarandstæðinga hljóða; yfirlýsing Col.
Ralstons kom þeim alveg að óvörum; vona-
borgirnar voru nú teknar að hrynja, ein eftir
aðra, svo nú stóð ekki lengur steinn yfir steini;
og nú voru þeir tvínefndu hljóðir, og hæglátir,
er þeir hurfu til híbýla sinna, að loknum þess-
um söguríka þingfundi.
Flugmálaráðherrann, Mr. Power, sagði af sér
vegna fyrirmælanna um hið nýja herútboð, og
að minsta kosti þrír aðrir Liberal-þingmenn
frá Quebec, lýstu yfir því, að þeir treystust eigi
lengur til að fylgja stjórninni að málum; í sama
streng tók Mr. Tucker, Liberal-þingmaður fyrir
Rosthern kjördæmið í Saskatchewan. En þó
einhverjir fleiri kunni að ganga úr skaftinu,
þá bendir nú flest til þess, að Mr. King vinni
glæsilegan sigur, er til atkvæðagreiðslunnar um
traustsyfirlýsinguna kemur; hann er enn hinn
trausti og rpðaglöggi foringi, sem sjaldan rasar
fyrir ráð fram, og færist því meir í auka, sem á
þolrifin reynir.
Síðastliðin fimm ár, hefir canadiska þjóðin
stigið mörg þung og örlagarík spor með óbif-
andi sannfæringu um það, að slíkt hafi verið
siðferðisleg skylda til þess að varna varanlegri
fótfestu Nazistabrjálæðisins í mannheimum;
hún hefir með dæmafárri hugprýði innt af
hendi fórnir sínar án eftirtalna eða hiks; í þessu
hefir komið fram hjá þjóðinni aðdáunarverð
eining. Og því má jafnframt treysta, að þjóðin
taki ekki með þegjandi þögninni neinum lævís-
istilraunum, hvaðan sem þær koma og hverju
nafni, sem þær nefnast, er veiki hina nauðsyn-
legu þjóðeiningu, né heldur að hún sé líkleg til
að fela þeim mönnum völd, er til slíks óvina-
fagnaðar stofna.
Hernumdu þjóðirnar
Á Grikklandi er hver höndin uppi á móti
annari um þessar mundir, götubardagar í Aþenu
hafa orsakað nokkuð mannfall, og lánist það
ekki að friða grísku þjóðina, sem allra fyrst,
getur orðið um alvarlegar afleiðingar að ræða;
þjóðin hefir nýlega verið frelsuð úr ránsklóm
Þjóðverja; hún var því nær orðin viti sínu
fjör vegna hungurs og hverskonar þjáninga af
völdum hinna þýzku kúgara; og nú sýnist það
vandinn mesti, að vernda þjóðina gagnvart
sjálfri sér; um völdin berjast konungssinnar, eða
hægrimenn, og róttækir sósíalistar, kommún-
istar og hreinir og beinir stjórnleysingjar. Bret-
ar hafa sent herlið inn á Grikkland til þess að
reyna að koma þar á innbyrðis friði; ekki er
ólíklegt, að ýmsar aðrar af hernumdu þjóðun-
um hafi svipaða sögu að segja, er til þess kem-
ur að koma þar á lögbundnu stjórnarfari að
loknu stríði.
Viðtal við Eggert
Stefánsson
Tíðindamaður Lögbergs varði
einni kvöldvöku í vikunni sem
leið í heimsókn hjá Guðmundi
Stefánssyni, fyrrum glímukappa
sem nú hefir um mörg ár dvalið
hér í borginni, og getið sér mak-
legar vinsældir. Hann, kona
hans og dóttir eiga nú heima
í einkar snotru og skemtilegu
húsi á 1124 Dominion Street.
Erindið var nú eiginlega að hitta
að máli bróðir Guðmundar,
Eggert Stefánsson, hinn víð-
kunna söngvara, sem nýlega er
kominn til borgarinar. Reyndar
hafði hann litið inr.á skrifstofu
Lögbergs tvisvar sinnum síðan
hann kom, en þar gefst sjaldan
gott næði til samtals. Nú hug-
suðum vér oss gott til glóðar-
innar að spyrja hann spjörunum
úr, og það stóð heldur ekki á
greiðum svörum.
Eggert söngvari er sem mörg-
um er kunnnugt íturvaxinn.
Hann er frábærlega glaðlegur í
viðmóti og yfir manninum öll-
um og háttum hans hvílir mik-
ilfenglegur höfðingsbragur. Er
hann reis úr sæti til að heilsa oss,
kom oss í hug: Þannig hafa
víkingarnir verið útlits, nema
þeir hafa ræktað skegg sitt, eða
að minsta kosti látið það vaxa.
Við það hafa þeir orðið enn
stórfenglegri útlits. En sið-
menningin og tízkan hafa nú
skafið alt skegg af mönnum—
svona allflestum, og þá einnig
af Eggerti.
Hvernig lízt þér á þig hér í
Winnipeg? AlVeg prýðilega.
Mér hefir aldrei liðið betur.
Loftið er svalt að vísu, en sól-
skinið ykkar er hressandi. Eg
verð samt að fara varlega fyrstu
dagana á meðan eg er að venj-
ast loftslagsbreytingunni.
Hvenær komstu vestur um
haf? Eg kom með síðustu ferð
Goðafoss til New York seinni
partinn í september. Við vorum
í stórri skipalest yfir Atlands-
hafið. Eiginlega kom ekkert
sögulegt fyrir. En slíkar ferðir
eru bæði hættulegar og þreyt-
andi. Fregnin um örlög skipsins
á heimleið var sem reiðarslag
fyrir mig, og bakaði mér mik-
inn harm, eins og allri þjóðinni.
Eg þekti alla skipshöfnina per-
sónulega. Það er oft mjótt
milli lífs og dauða. En kafbát-
urinn hefði orðið á vegi okkar
á vesturleið, væri eg líklega
ekki hér að tala við þig.
Þú hefir komið hingað vestur
áður? Já, eg dvaldi hér um
hríð veturinn 1923, og söng þá
hér í borginni og á nokkrum
stöðum út um bygðir. Síðan
hefi eg dvalið langvistum í
Evrópu, mest í ítaliu. ítalía er
mér kær, og ítalskan er nú sem
mitt annað móðurmál.
Þú hefir sloppið af megin-
landinu fyrir stríðið ? Já, eg
komst rétt á elleftu stund frá
Danzig og var farþegi á Gullfoss
■á síðustu ferð hans frá Kaup-
mannahöfn til íslands, á sama
hátt og eg var nú farþegi á
Goðafoss á síðustu ferð hans til
New York.
Þú hefir líklega séð margvís-
legan vígbúnað í Þýzkalandi
þegar þú fórst þar um? Jú, það
leyndi sér svo sem ekki hvað
verða vildi. Æsingin var geysi-
leg. Eg skildi bara ekkert í því
hvað Hitler var mikið eftir-
lætisgoð hjá þjóðinni. Hans
“popularitet” er eitt af því sem
reikna má hátalaranum til skuld-
ar. Enginn hátalari, enginn
Hitler. Ef hann hefði ekki
komið til hefði Adolf Hitler
ekki enn verið búinn að fá nema
nokkur þúsund áhangendur, og
ekkert stríð frá hans hálfu hefði
getað komið til mála.
Þú hefir þá dvalið á íslandi
þessí síðustu ár, og séð og tekið
þátt í rás viðburðanna þar? Já,
síðustu árin hafa verið örlaga-
rík fyrir Island og íslenzku
þjóðina. En yfirleitt er óhætt
að segja að þjóðin hefir staðið
sig vel, og hefir þroskast á marg-
an hátt. Árið 1944 verður ávalt
ógleymanlegt öllum íslending-
um, bæði heima og erlendis,
einkum þeim sem voru heima.
Það var ár áranna, árið sem
kom en fer aldrei, árið sem kom-
andi kynslóðir, svo lengi sem
nokkurt líf er á íslandi, aldrei
gleyma. Það er árið sem kom
með réttlætið og frelsið til Is-
lands. Eitt af merkilegustu
vorboðunum í þjóðlífi íslend-
inga nú, er það, hve dásamlega
samstilt og einhuga allur þorri
manna var um sjálfstæðismálið.
Var nokkuð tekið eftir áhuga
okkar Vestur-Islendinga heima
í sambandi við það mál? Já,
eg held nú það. Það var þjóð-
inni mikið fagnaðarefni að
finna þann il, ræktarsemi til
ættjárðarinnar og eindregna á-
huga sem saipkomur ykkar
vestra báru vott um í því máli.
Og fulltrúinn ykkar, hann Dr.
Beck, var alveg ágætur. Hann
kom allstaðar prýðilega fram,
flutti snildar ræðu á Þingvöllum
og við ótal tækifæri önnur. Hon-
um var líka tekið með kostum
og kynjum allstaðar, bæði vegna
hans sjálfs, en ef til vill frekar
vegna þess að hann var full-
trúi ykkar Og talsmaður. Eg
vona að honum hafi tekist, er
hann kom vestur aftur, að túlka
hug heimaþjóðarinnar gagnvart
ykkur, hversu hún vildi fegin
hafa faðmað ykkur öll að sér á
þessu stærsta augnabliki í sögu
sinni.
Þú hefir náttúrlega fengist við
hljómlist heima þessi síðustu ár?
Já, eg hefi gefið mig nær því
óskiftan að því starfi, en auk
þess fengist nokkuð við ritstörf.
Eg gaf nýlega út safn að ritgerð-
um um ýms efni og nefndi
“Fata Morgana,” eða Hyllingar.
Ritið kom út í 200 tölusettum
eintökum, og seldist á svip-
stundu, og er n ú ófáanlegt.
Einnig samdi eg Óð til Ársins
1944, sem eg las fyrir Ríkis-
útvarp Islands 1. jan. 1944. Því
erindi var tekið ágætlega um
land alt. Ef til vill les eg eitt-
hvað af þessu fyrir ykkur hér í
Winnipeg seinna.
En sönglistin er samt þitt á-
hugamál nú sem fvr ?
Jú, vissulega. Eg hefi grafið
upp gömul sálma og þjóðlög frá
miðöldunum, sem flestir nú-
tíma menn þekkja nú ekki leng-
ur. Eg hefi sungið þessi lög
víðsvegar út um heiminn. Eg
álít að íslenzka þjóðin eigi \
þessum fornu sálmum og þjóð-
lögum dýrmætar perlur sem
hver listrænn maður ætti að
þekkja. Það þykir vafalaust
ýmsum fróðlegt að heyra að
þessi gömlu íslenzku lög eru
raddsett af serbneskum tónlaga-
smið, dr. Victor von Urbands-
son.
Þú hefir sungið þessi lög á
Islandi, eða er ekki svo ?
Jú. dr. Urbandsson og eg
ferðuðumst víða um ísland, og
eg söng þessi lög í kirkjunum.
Þau vöktu alstaðar hrifningu—
Biskupinn, já, hann var nú ekki
lítið hrifinn af heimsókninni
til ykkar í fyrravétur,—hann
lagði blessun sína yfir þetta
starf okkar, og ýmsir helztu
prestar landsins skrifuðu mér
ljómandi bréf, og fóru mörgum
orðum um það þjóðlega menn-
ingarstarf sem þeir töldu í því
fólgið að kynna þjóðinni á ný
þessa gömlu gleymdu gimsteina
hljómlistarinnar.
Fáum við Winnipegbúar að
heyra þessi lög hjá þér ?
Já, eg held það nú. Eg ætla
að halda hljómleika í Lútersku
kirkjunni hér í bænum á mið-
vikudaginn 13. desember, kl.
8.30. Ungfrú Snjólaug Sigurð-
son verður mér til aðstoðar við
hljóðfærið. Við byijum að æfa
okkur á mánudaginn. Það hefir
orðið mér mikið ánægjuefni að
kynnast jafn ágætri hljómlistar-
mær eins og ungfrú Sigurdson
er. Eg tók eftir því strax í
Lútersku kirkjunni á sunnu-
dagskvöldið var, hve innileg og
næm túlkun hennar er, og hins
sama hefi eg orðið var vjð
æfingar okkar.
Ætli nokkur hér kanmst við
þessi erindi eða lög ?
Það má mikið vera, ef sumt af
eldra fólkinu kannast þar ekki
við gamla kunningja. Islending-
ar sungu þessi lög öldum saman,
og eitthvað mun hafa eymt eftir
af þeim í æsku þeirra sem nú eru
aldraðir. Þetta eru lög eins og
t.d. “Af ást og öllu hjarta.’’
“Guðs almáttug dóttir dýr,” til
okkar komið úr kaþólskum sið.
og “Tunga mín,” og “Nýjárs-
bæn” Hallgríms Péturssonar.
Þú syngur væntanlega eitt-
hvað af lögum Sigvalda læknis
Kaldalóns, bróður þíns, líka ?
Já, eg syng mörg lög eftir
hann. Hann er altaf að semja
lög, og má gera ráð fyrir að ýms
þeirra hafi ekki heyrst hér
vestra áður.
Er hér var komið samtalinu,
var langt liðið á kvöldvökuna,
og húsfreyjan bar fram kaffi og
rausnarlegar veitingar að ís-
lenzkum sið, sem enn helzt við
í Winniþeg. Var nú spjallað
um landsins gagn og nauðsynjar
fram undir miðnætti. Eggert
söngvari er fróður maður, á-
kveðinn í skoðunum sínum,
mikill áhugamaður um mörg
mál, og umfram alt brennandi
ættjarðarvinur. Við kvöddum
þetta góða fólk með kærleika og
hlýju þakklæti fyrir ánægjulega
kvöldstund, en hyggjum gott
til 13. desember.
Coálly mistakes In
Preparing Poultry
for Market
An unusual but fortunate
situation has devoloped this
season in the Canadian poultry
trade; this may be costly or
profitable to the farmer accord-
ing to how he prepares his
poultry.
We have a much larger quant-
ity of poultry than usual, part-
icularly chickens and fowl, and
a big demand from the United
States Army for the higher
grades properly prepared. About
fifteen million pounds have al-
ready been bought, over two
million pounds have already
been shipped from Winnipeg
alone and hundreds og thousands
of pounds weekly are still to go.
In Manitoba at least, the
birds before killing are mostly
good birds. But there are far
to many badly killed and badly
prepared individuals which must
on this account be graded low
and bring a low price—and in-
spectors certificates are neces-
sary on carlots going into inter-
provincial and export trade.
Both in the United. States and
in Canada there are difinite
government regulations under
which inspectors must operate.
The standards in the two
countries are very similar, but
for the United States market
the birds must be singed. and
the heads wfrapped, while in
Canada singeing ar.d wrapping
of heads are permdtted but not
required.
The most common defects, ’as
indicated in the advertisemént
of the Manitoba Dcpartment of
Agriculture, are simple anes.
Blood in the mouth; dirty feet;
foul vents; imperfect plucking.
These are all quicklv and easily
corrected immediately after the
bird is killed, but same of those
definitely tend to disfigure the
carcass; therefore certificates
must be withheld where these
defects are present.
Kona nokkur gaf presti sinum
eitt sinn plokkfisk að borða.
Presti geðjaðist mæta vel að
þessum rétti og hafði orð á því,
hve ljúffengur hann væri og
vel tilreiddur.. Þá sagði konan:
— Mínar hafa gemlurnar gegn
um hann gengið.
Presturinn misti lystina.