Lögberg - 07.12.1944, Page 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. DESEMBER, 1944
5
ÁHLGAMAL
LVENN/4
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Þaettir um mataræði
Miðdegisverður skólabarna.
Mörg skólabörn báa svo langt
frá skólum sínum að þau verða
að taka nesti með sér og neyta
miðdegisverðar í skólanum.
Flestar mæður reyna vitaskuld
að búa út börn sín með eins gott
nesti og kringumstæður leyfa,
en oft er það þó, að maturinn,
sem börnin borða í skólanum
er kaldur og ólystugur og full-
nægir ekki næringarþörf þeirra.
Hann er þá að rnestu leyti
“sandwiches” búnar til úr hvít-
brauði og svo einhver tegund af
sætbrauði. Stundum hafa börn-
in heitan drykk í thermos flösk-
um og það er ákjósanlegt, en
oft hafa þau til drykkjar, pela
af kaldri mjólk eða þá aðeins
drykkjarvatn skólans. Hvað
mörg börn geta með sanni
sagt:
Pa warms the milk for the little
calf,
Ma heats the milk for the chicks,
They both eat a hot meal at
noontime too,
But my lunch is as cold as
bricks?
Á veturna, er það sérstaklega
áríðandi, að börnin fái eitthvað
heitt að borða um iniðjan dag-
inn til þess að hressa líkamann
og stuðla að góðri meltingu,
Barnið verður að borða einn
þriðja af þeirri fæðu sem það
þarfnast daglega, um miðjan
daginn. Ef sú fæða sem það neyt-
ir þá er yfirhlaðir af sterkju
(starch) ríkum og sætum mat er
hætt við því, að barnið geti ekki
bætt upp fyrir skortinn á hinum
fæðuefnunum, við kvöldverðinn.
Hinni daglegu næringarþörf
barnsins er því ekki fullnægt.
Barn, sem ekki fær fullnægt
næringarþörf sinni verður skap-
vont, tapar áhuga fyrir lærdómn-
um og hefur litla sinnu á leikj-
um.
Líðan mannsins er mikið und-
ir því komin hvað hann borð-
ar. Ef að börnin fá hina réttu
fæðu, framreidda á sem beztan
hátt, verða þau hraust, ánægð og
full af fjöri og mótstöðuafl þeirra
gegn sjúkdómum eykst. Þeim
mun ganga vel við lærdóminn
og þau munu taka kappsamlega
þátt í leikjum skólans.
Stjórnarvöld Canada og Banda
ríkjanna leggja nú mikið kapp á
að bæta heilsufar þessara þjóða.
Mikilvægasta sporið í þá átt eru
tilraunir, til þess að bæta matar-
æði almennings. í þessum þátt-
um um mataræði, hefur þegar
verið skýrt að nokkru frá við-
leitni Canada stjórnar í þá átt
að gefa almenningi kost á heil-
næmu brauði — Vitamin B
brauði (Canada approved).
Stjórnarvöldin leggja núN
mikla áherzlu á það að reyna
að bæta miðdegisverð skóla-
barna. Bandaríkjastjórn veitir
skólum styrk til þess að bæta
þessa máltíð barnanna og það
reynist vel. Canada stjórnin
hefir nú tekið þetta mál til at-
hugunar og Canadian Council on
Nutrition er nú að gera rann-
sóknir þessu viðvíkjandi.
Efst á dagskrá hjá Manitoba
Council on Nutrition er mið-
degisverður skólabarna. Red
Cross samtökin í Manitoba vinna
að þessu máli í samráði við
heilbrigðis- og mentamála deild-
ir fylkisins og hefur Miss
Marjorie Guilfotd, nutritionist,
verið skipuð til þess að skipu-
leggja þessa starfsemi í sveita-
skólum Manitoba fylkis. Hún
hefur nú í haust heimsótt for-
eldra og kennara í Rockwood
sveitinni til þess að vekja áhuga
þeirra fyrir þessu mikilvæga
málefni.
I næsta blaði munu birtar upp-
lýsingar um það, hvernig hægt
sé að gefa börnum heitan mið-
degisverð í skólunum.
♦
Fyrirspurnir
Spurning: Því er þess ekki
krafist að alt hvíthveiti sé Vita-
min B hvíthveiti (Canada appr-
oved)?
Svar: Lýðræðið byggist á
rétti einstaklingsins til þess að
velja og hafna. Neytendum eru
gefnar upplýsingar um óheil-
næmi hins venjulega hvíthveitis
svo þeir velji til neyzlu, Vitamin
B hveiti og brauð (Canada
approved). Sumir malarar og
bakarar hafa veitt stjórninni
stuðning í því að koma hinu
heilnæma hveiti og brauði a
framfæri, aðrir hafa skorist úr
leik. Ef að eftirspurn almenn-
ings eykst, munu allir malarar
og bakarar sjá sinn kost vænst-
an að framleiða hið fjörefnaríka
hveiti og brauð.
Spurning: Er nokkur vandi að
baka úr Vitamin B hveiti (Can-
ada approved)?
Svar: Nei. Brauðgerðarhús
víðsvegar í Canada búa til brauð
og ajlar tegundir af sætbrauði
úr þessu hveiti. Margar húsmæð-
ur nota einungis þessa tegund
hveitis við bakstur.
Spurning: Skemmist tomato
safi ef hann er geymdur, yfir
nótt, í opnu íláti?
Svar: Já. Ef tomato safi er
geymdur í opnu íláti missir hann
nokkuð af fjörefna krafti sín-
um, en tomata safi er ríkur af
Vitamin C.
♦
Rafmagnslampar
og silkikjólar.
Það er alkunna, að nú er marg-
falt meira notað í heiminum af
gerfisilki svonefndu (rayon) en
ekta silki, sem unnið er úr þræði
silkiormsins. Gerfisilkið er marg-
falt ódýrara en ekta silki, enda
er hið fyrnefnda unmð úr timbrí,
eða réttara sagt trjákvoðu, sem
teygð er í hárfína þræði, er síð-
an eru spunnir í silki. I gerfi-
silkinu eru alveg samskonar efni
og í pappír. Það var í byrjun
fyrri styrjaldar, sem fyrst var
farið að framleiða gerfisilki. Þeir
sem það gerðu studdust við til-
raunir, sem enski eðlisfræðingur-
inn Sir Joseph Swan gerði um
1870. Hann var fyrsti maðurinn
sem reyndi að teygja þræði í
trjákvoðu, en því fór fjarri, að
hann ætlaði sér að búa til silki.
Hann ætlaði að reyna að nota
þræðina í rafmagnslampa. Og
þessum tilraunum hans á kven-
fólkið að þakka, að nú getur það
eignast silkikjóla fyrir skaplegt
verð, því að ef Swan hefði ekki
notið við væri gerfisilkið líklega
ófundið enn.
Konur, sem aldrei
ætiu að giplasl.
Konur, sem aldrei ættu að
gifta sig, eru:
Sú kona, sem stærir sig af
því, að hún kunni ekki að falda
klút, hafi aldrei á æfi sinni búið
um rúm, og að hún hafi enga
hugmynd um, hvernig sjóða
skuli súpu í potti, eða kartöflur.
Sú kona, sem heldur vill láta
að hundi eða ketti og gera gæl-
ur við þá, heldur en við barn.
Sú kona, sem helzt vill breyta
húsbúnaði sínum árlega.
Sú kona, sem aldrei fær nóg
af skemmtunum og ekki kærir
sig um, hvað þær kosta, eða þekk
ir gildi peninganna á neinn hátt.
Sú kona, sem heldur vill deyja,
en fylgja ekki tízkunni.
Sú kona, sem heldur að menn
skiptist í tvo flokka: Engla og
ára.
Sú kona, sem álítur að heimil-
ið og stjórn þess eigi að öllu leyti
að vera falin í hendur vinnu-
fólkinu.
Sú kona, sem kaupir smáhluti
og myndir til þess að láta standa
á borðum og hyllum í daglegu
stofunni, en fær lánuð eldhús-
gögn hjá nágrannakonunum.
Dagur, Akureyri.
Rauðskinna V.
Rauðskinna V. Sögur og
sagnir. Safnað hefir Jón
Thorarensen. Reykjavík
1944. ísafoldarprentsmiðja
h. f.
Ýmsir fást nú við söfnun
þjóðsagna og alþýðufróðleiks,
og hefir mikið verið gefið út af
slíku tagi hin síðari árin. Kenn-
ir þar margra grasa, og verður
naumast annað sagt, en að sumt
sé harla bragðdauft og veiga-
lítið. Bækur um þjóðleg fræði
virðast seljast vel og er gott til
þess að vita. En nokkuð fast
mun nú á það lagið gengið,
með prentun margvíslegs fræða
tínings, sem naumast getur tal-
ist mikill bókmentalegur feng-
ur. Má þó raunar segja, að
varla komi út kver um þessi
efni, sem sé svo alls vesælt, að
hvergi g'eti þar að líta einhverja
menningarsögulega mynd, þótt í
smáum stíl kunni að vera.
Maður skyldi halda, að ekki
þyrfti að verða mikill söknuður
hjá landslýðnum, þótt eitt þjóð-
sagnasafn lognaðist út af í miðj-
um klíðum, þegar tvö eða fleiri
rísa jafnan upp í staðinn. Eng-
inn efi er þó á því, að margir
munu hafa saknað Rauðskinnu
séra Jóns Thorarensen, og
þótt miður farið, ef dagar henn-
ar væru taldir. Hefir naumast
verið gefin út þekkilegra og
vinsælla þjóðfræðarit hin síð-
ari árin, nema þá helst Grá-
skinna, meðan hún lifði. — 1
sumar voru full fjögur ár síð-
an Rauðskinna lét síðast á sér
bæra, og var því nokkur ástæða
til að ætla, að dagar hennar
væru taldir. En nú er hún kom-
in á kreik að nýju, og munu
margir hyggja gott til þess. —
Hefir ísafoldarprentsmiðja ný-
lega sent frá sér fimta hefti
ritsins, eða annað hefti annars
bindis.
Allmargir munu hafa lagt
sögur af mörkum til hinnar
nýju Rauðskinnu. Má þar eink-
um nefna Böðvar Magnússon,
hreppstjóra á Laugarvatni, Ólaf
Briem, magister frá Stóra-Núpi,
Þórð Kárason á Litla-Fljóti,
Jósef J. Björnsson á Vatnsleysu,
Svein Sveinsson frá Hólmaseli
og dr. Símon Jóh. Ágústsson.
Hefir safnandi sjálfur, eða rit-
stjóri, skráð fátt eitt af því, sem
í ritinu er, og saknar maður þess.
Kann hann vel með söguefni að
fara, ritar hressilegt mál og nær
stundum hinum þagnþrungna og
litúðga þjóðsagnastíl. Þó munu
flestum þykja sá missirinn
mestur, að þær systur, Ólína
og Herdís Andrésdætur, skuli
nú ekki lengur segja sögur. —
Prýddu þær mjög fyrri hefti
Rauðskinnu, með fróðleik sín-
um og sjaldgæfri frásagnar-
gáfu. Er því ekki að leyna, að
varla stendur hin nýja Rauð-
skinna jafnfætis sumu því, sem
áður var komið af ritinu, þótt
enn sé margt vel um hana. —
Hér mun ekki fjölyrt um ein-
stakar frásagnir. Þarna er
fjöldi sagna um drauma, spár
og fyrirburði, en fátt nýjunga,
að því er þjóðtrú snertir. All-
mikið rúm skipar persónusaga.
Eru þar einna veigamestar frá-
sagnir dr. Símonar Póh. Ágústs-
sonar, frá Jóhanni skyttu og
Þorsteini í Kjörvogi, einkum
hin síðarnefnda. Þá munu ýms-
ir lesa með athygli langt og ein-
kennilegt bréf um “sögu og dul-
speki”. Er það dagsett í Lund-
únum 4. maí 1921, og ritað til
Ásgeirs Sigurðssonar aðalræð-
ismanns Breta á Islandi. Höf.
er enskur maður, og kveðst
hann vera afkomandi íslenzkr-
ar konu, sem sjóræningjar frá
Algier hafi numið á brott í lok
17 aldar! Eftir 19 ára ánauð í
‘^Barbaríinu”, átti konunni að
hafa verið bjargað Gerði það
breskur liðsforingi, sem kvong-
aðist henni síðan. Nú kvaðst
þessi afkomandi hinnar ísl.
konu hafa lagt mikla stund á
austurlenska dulspeki, og komist
í því sambandi að merkilegum
niðurstöðum um ísiand og fram-
tíð þess. — Er bréfið allt hið
furðulegasta, og skal hér enginn
dómur á það lagður.
Gils Guðmundsson.
Mbl. 10. sept.
Fréttir
frá Vancouver, B.C.
1. desember, 1944.
Herra ritstjóri:
Daglega eru blöðin að flytja
okkur fréttir um frost og snjóa
í austurfylkjunum, en við höfum
ekkert af því að segja hér á vest-
urströndinni. Við aðeins sjáum
snjóinn á fjöllunum í kring, og
nokkrum sinnum hefur verið
héla á jörðinni á morgnana. Þeg-
ar eg lít út á götuna þá sé eg
fólkið streyma fram og aftur og
flest af því er létt klætt og marg-
ar stúlkurnar eru í “Bobby
Socks” og sumar eru berfættar í
skónum “upp í móðinn”, eins og
um hásumar. Þó er 1. des., í
dag.
Eins og auglýst var hafði
kvenfélagið “Sólskin”, sína ár-
legu skemtisamkomu og íslenzka
máltíð í Svenska samkomusaln-
um á Hastings og Clark Drive,
15. nóvember. Komu þar saman
um 250 manns. Borð voru sett
svo 200 manns gætu setið til
borðs í einu. Á skemtiskránni var
íslenzki söngflokkurinn, sem
skemti með söng bæði á ensku
og íslenzku undir stjórn söng-
stjórans, H. L. Thorlákson. Mr.
Stefán Sölfason aðstoðaði við
hljóðfærið. Ung stúlka söng tvo
einsöngva, var mér sagt að hún
héti Miss Johnson, móðir hennar
spilaði undir á píanóið. Próf.
Oleson, sem kennir við British
Columbia Háskólann, hélt ræðu.
Próf. Oleson kom hingað í haust
frá Winnipeg, til að taka kennara
stöðu hér við háskólann. Hann
er uppalinn í Glenboro, Man.
Hann er nú þegar orðinn vel
kunnur fyrir ritstörf sín, er koma
hans hingað, stór groði fyrir okk-
ar félagsskap. Öllu á dagskránni
var tekið með fögnuði og fjör-
ugu lófaklappi.
■ Það hefur enginn orðið fyrir
neinum vonbrigðum með veizlu-
haldið, því þar var bæði marg-
réttað, og nægilegt var eftir er
allir höfðu matast. Um kl. 10, var
byrjað að dansa. Hljómsveitin,
sem spilaði fyrir dansinum, var
frá “Music Studio” Bjarna Frið-
leifssonar. Mrs. Le Messurier
stýrði samkvæminu.
Sjálfsagt hafa nokkrir aðkom-
andi gestir verið á þessari sam-
komu, en eg þekti ekki neina
af þeim, nema Mr. og Mrs. Sig-
urð Sigurðsson, verzlunarstjóra
frá Calgary, Alta. Hafa þau hjón
um nokkur undanfarin ár, tekið
sér skemtitúr hingað á hverju
sumri. Voru þau hér í tvær vik-
ur, og eina viku í Seattle. Þar
sem tveir bræður Sigurðar eru
búsettir. Skemtu þau sér bæði
vel á samkomunni Þau hafa
ekki átt lán á því að vera hér í
eins fjölmennu samsæti og þetta
var. Islendingum hér í borginni
er óðum að fjölga.
Dr. P. Guttormson, er kominn
frá Montreal, þar sem hann er
búinn að vera í átta mánuði,
við framhaldsnám í skurðlækn-
ingum. Er Dr. Guttormson farinn
aftur að sinna lækna störfum á
sömu skrifstofu og hann hafði
áður í Mediacl Dental bygging-
unni. Mrs. Guttormson, sem
hafði verið um tíma í Montreal,
kom til baka á undan lækninum,
og heimsótti kunningja sína og
vinafólk í Ottawa og fleiri stöð-
um á heimleiðinni.
Islenzkur læknir settist hér að
nýlega, er það Dr. A. W. Holm.
Hann er ungur lænir, sem útskrif
aðist frá Manitoba háskólanum
fyrir sex árum síðan. Var hann
um nokkurt skeið læknir við St.
Joseph spítalann í Victoria, og
síðan í Powell River um nokkur
ár. Skrifstofa hans er 609 í
Medical Dental byggingunni.
íslenzka félagið' “ísafold” hef-
ur auglýst að það hafi jólatrés-
samkomu í fundarsal sínum og
dans á eftir, þann 18. des., í
Svenska samkomusalnum á
Hastings og Clark Drive. Allir
eru velkomnir.
Magnús Elíasson
Nú hverar og sýður í öllum
pólitískum pottum hér, því borg-
ar kosningar eru í nánd. Einna
best mun sjóða í potti C.C.F.
flokksins, enda spara þeir ekki
að kynda undir. Þeir hafa í allri
alvöru sagt auðvaldinu stríð á
hendur, og já-bræður þeirra, sem
nú hafa völdin í bæjarstjórninni.
Einn af þeim, sem sækir um kosn
ingu undir merkjum C.C.F. er
íslendingur, Magnús Elíasson.
Allir, sem þekkja Magnús vita
.að hann er hæfileikamaður, sem
mun standa vel í stöðu sinni,
ef hann nær kosningu. Hann er
eins og allir flokkshræður hans,
ákveðinn umbótamaður, sem
mundi ætíð styðja öll þau mál-
efni, sem væru í almennings
hag. Vonandi er að sem flestir
landar geti gefið honum atkvæði
sín. Það væri í frásögur færandi
ef við getum komið íslending í
bæjarstjórnina í Vancouver, eins
fámennir og við erum ennþá sem
komið er.
S. Guðmundsson.
Skagfirðingar koma sér
upp héraðsskóla
Viðtal við séra Gunnar Gíslason
I vetur mun verða starfræktur
héraðsskóli í Varmahlíð í Skaga-
firði.
Er æltunin að reisa þar skóla-
hús svo fljótt sem tök eru á
og starfrækja þar héraðsskóla
í framtíðinni, með líku sniði
og samskonar skólar annars-
staðar á landinu. Skólastjóri
hefir verið ráðinn séra Gunnar
Gíslason prestur að Glaumbæ.
Tíðindamaður Vísis hitti séra
Gunnar sem snöggvast að máli
og spurði hann um tildrög og
tilgang þessa nýja skóla Skag-
firðinga. Séra Gunnar kvað það
lengi hafa verið hugðarmál hér-
aðsbúa, að koma á fót héraðs-
skóla, þar sem margir Skagfirð-
ingar og aðrir gætu menntazt.
Hefir í nokkur ár verið gert
ráð fyrir skóla þessum á fjár-
lögum, svo að Alþingi hefir þeg-
ar lagt blessun sína á skóla-
stofnun þessa, en vegna ýmissa
orsaka hefir skólinn ekki verið
starfræktur fyrr en nú í vetur.
Frumkvæðið að skólastofn-
uninni hafa aðallega átt þeir
menn, sem nú skipa skólanefnd,
en það eru þeir Sigurður Þórð-
arson, alþm., formaður, Pét-
ur Hannesson, sparisjóðsstjóri,
Sigurður Sigurðsson sýslumað-
ur, Jón Jónsson bóndi Hofi og
Ólafur Sigurðsson bóndi Hellu-
landi.
Skólinn verður í vetur starf-
ræktur í samkomuhúsinu í
Varmahlíð, en það hús er eign
Varmahlíðarfélagsins. Kvað séra
Gunnar að vísu gott að fá inni
fyrir skólann þar, en húsakynn-
in hinsvegar væru þar mjög af
skornum skammti og hefði af
þeim orsökum þurft að tak-
marka nemendafjölda í vetur
við 20 nemendur. Er ætlunin
þegar fram sækir að reisa þarna
nýtt skólahús og er það hið mesta
nauðsynjamál, þar eð sennilegt
er, að miklu fleiri myndu sækja
skólann, ef húsrými væri nægi-
legt.
í vetur mun kennslu í skól-
anum verða hagað þannig, að
kennd verða þau fræði, sem
kennd eru í 1. bekk gagnfræða-
skólanna, með það fyrir augum,
að þeir, sem skólann sækja, geti
tekið próf upp í 2. bekk þessara
skóla. í framtíðinni mun kennsl-
unni hinsvegar verða hagað með
líku sniði og tíðkast í öðrum hér-
aðsskólum landsins.
Húsmæðraskóli hefir verið
starfræktur í Varmahlíð undan-
farna vetur, en verður nú lagður
niður, vegna hins nýja skóla-
halds.
Að lokum kvað séra Gunnar
Skagfirðinga tengja miklar von-
ir við staðinn Varmahlíð og hinn
nýja skóla þar og vænta þess,
að þar rísi upp virðulegt mennta
setur.
Vísir 36. sept.
“BANDARÍKJAMENN
ÆTLA EKKI AÐ STÆLA
HITLER”
Ditroit Free Press birti 29.
ágúst ritstjórnargrein um ísland,
segir þar meðal annars:
“Með fáum velvöldum orðum
vísaði Vilhjálmur Þór, á bug
þeim áróðri, sem hafður hefir
verið í frammi um að Banda-
ríkin héldu þeim bækistöðvum,
sem þau hafa nú á íslandi.
Oss voru látnar þessar bæki-
stöðvar í té með því skilyrði að
“þegar er núverandi hættuástand
í milliríkjaskiftum er lokið, verði
allur slíkur her og sjóher kall-
aður heim.”
íslendingar vænta þess að vér
stöndum við þessa skuldbind-
ingu. Það munum vér gera.
Bandaríkjamenn hafa sem
þjóð ekki tilhneigingu til að
stæla Hitler.” Mbl. 12. sept.
Nýr skrifstofumaður við hús-
bóndann:
— Það er kona í símanum
— Hver er það og hvað vill
hún?
— Eg veit það als ekki, hún
sagði bara: Ert það þú, asninn
þinn.
— Ó, það er konan mín, sem
vill fá að tala við mig.
Mother and Son
Where is may dad — o, mother dear!
is he in France or Rome?
And when the war is over — ma!
won’t he be coming home?
Your dad is in the wilderness,
— There is an humble tomb —
He went a way to fight and die!
and is not coming home.
S. B. Benedictsson.