Lögberg - 07.12.1944, Síða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. DESEMBER, 1944
31. KAFLI
Dóru, mót allri von, var farið að líða betur.
Blóðhitinn var minkaður, og 'lífi hennar var
borgið.
Fyrstu umskiftin til bata virtust stafa af
komu Richards tll hennar.
Eftir lát Rósu, sem skeði um sólsetursieitið
daginn sem Therese kom til hennar, kom Rich-
ard til að vitja um systir sína, og undir eins
og hún heyrði málróm hans, varð hún rólegri,
því nærvera hans vakti hjá henni nýja til-
fynningu ástar og friðar.
Theresa sagði Horst, strax og hann var fær
um að hlusta á hana, og allt sem Rósa sagði
henni.
Fyrst í stað átt hann bátt með að trúa því,
sem hans gamla og trúfasta vinkona hans
sagði honum, því hann hjelt, að það, sem Rósa
sagð henni hefði verið óráðs tal, en að síðustu
tókst henni að sannfæra hann um, að Rósa
hefði verið með fullri rænu. Þegar Theresa
var búin að segja honum um afstöðu Richards,
sýndi hann bæði undrun og hluttekningu.
Horst sagði fátt, en Theresa sá hve honum
gekk til hjarta það sem hún sagði.
Það var við sjúkrabeð Dóru, er læknirnn
hafði lýst því yfir að hún væri úr hættu, að
Horst sá framan í hið bleika óg alvarlega andlit
Richards, og sagði: “Viltu rjetta mjer hendina?
Eg hefi gert þér stórlega rangt til, og breytt
óréttlállega gagnvart Dóru. Mér er áhugamál
að bæta fyrir það, ef mér endist aldur til þess.”
, “Gerðu Dóru hamingjusama, þá er eg meir
en ánægður,” svaraði Richard. Þeir tókust
í hendur og með því handtaki innsigluðu þeir
sína #lífstíðar vináttu.
Dóra hresftist smátt, en fór hægt. Allri
yfirheyrslunni um dauða Júlíus Sittard og lác
Rósu, var haldið leyndu fyrir henni. þar til allt
var um garð gengið, sömuleiðis hvernig Horst
bjargaði henni. Hún vissi ekkert um það en-
þá, þar til að Horst ásamt Richard einn dag, er
hún var komin til heilsu, kom Theresa til
hennar og sagði henni hvað hafði skeð.
Richard hafði flutt þaðan sem hann var,
og leigði sér eitt herbergi. Horst vildi fá hann
til að vera í sínu húsi, en Richard vildi vera
einn sér. Það var eitt sumar kvöld að Horst
og hann voru saman í herbergi.
“Eg hefi gert nokkuð sem eg verð að biðja
þig fyrirgefningar fyrir,” byrjaði hann að
segja..
Richard horfði spyrjandi á hann. “Eg hefi
verið hjá síðustu vinnuveitendum þínum.—
Þeim herrum þykir mjög fyrir að þeir skyldu
hafa ásakað þig og fengið þig dæmdan.”
Richard þaut uppúr sæti sínu, og sagði í
talsverðri æsingu : “Þú hefur þó ekki brugð-
ist trausti jómfrú Sandon—”
“Vertu ekki svona óstiltur, vinur minn,”
sagði Horst rólega, “Eg hef ekki nefnt nokkur:
nafn. Eg sagði þeim, eins og var, að mann-
eskja—sem eg nefndi ekki— hafi á dauða
stundinni viðurkent að vera sek um þessa
yfirsjón sem þú varst dæmdur fyrir.”
“Og hvað sögðu herrarnir—?” spurði Richard
og horfði byrst á Horst. .Auðvitað trúðu þeir
þér ekki?”
“Jú, kæri vinur minn, þeir trúðu mér. Þeir
gátu ekki anað. Og þeir biðja ásamt mér, að
þú leyfir að þetta mál verði tekið fyrir aftur.”
“Nei, til þess gef eg aldrei mitt samþykki.
Það gæti orðið til þess að setja svívirðingarblett
á nafn konunnar minnar í gröfinni.
“Hún hvílir í friði, laus við allt illt,” svaraði
Horst, alvarlega. Heldurðu ekki Richard, að
ef hún væri hér að hún mundi ekki óska þess,
að þú værir frýjaður frá öllum misgrun ?”
“Það gæti skeð, en í þessu tilfelli vil ég láta
allt sitja við það sem er,” svaraði Richard ró-
lega. “Nei, eg tók skömmina á mínar herðar,
og hugsa ekki til að velta henni af mér. Eg
hef úttekið straffið, er það ekki nóg,” Horst
hrist höfuðið. “Álíturðu ekki að nafn þitt og
æra sé einhvers virði?”
“Ekki mikils,” sagði Richard með einkenni-
legu sársauka brosi. “Hvaða æru get eg yfir-
leitt notið, undir nafni sem mínu?”
“Þú gætir breytt aftur um nafn.”
“Nei, við Dóra höfum þegar fengið að kenna
nægilega hart á því, hr. Harkort.”
“En þetta getur þó ómögulega haldið áfram
að vera svona, eins og það er. Og ef ekki þín
vegna, þá Dóru—”
“Systir minni er það alveg sama, hún hefur
ávalt treyst mér.”
“En vinir Dóru hafa kannske ekki eins mikið
traust á þér. Það yrði fyrir okkur öll enda-
laus kvöl að heyra aðdróttanir um þig og þinn
karaktér, sem við hefðum ekki tæki til að slá
niður með.’
“Þú gleymir því altaf, að þetta sem þú með
því frjíjar mig við, kastar skugganum á konuna 4'
mína.”
“Jæja, eg skal hugsa þetta mál betur,” sagði
Horst. “Umfram allt, vil eg ekkert gjöra, sem
gæti sært tilfinningar Dóru, þó mér sé full
alvara um, að þú lifir ekki lífi þínu undir
þessari siðferðis byrði. En nú hef eg annað,
og þægilegra málefni að tala um við þig. Síð-
asti vinnuveitandi þinn ásakaði sig mjög fyrir
fljótfærni sína og yfirsjón, sem þú leiðst fyrir,
og býður þér hverjar helzt skaðabætur sem
þú vilt þiggja, og þeim er mögulegt að veita.”
“Það er mjög fallega gert af þeim herrun-
um,” svaraði Richard stillilega, “en eg bið þá
um engar skaðabætur.”
“Þeir bjóða þér góða stöðu í félagi sínu.”
“Sem mér er ómögulegt að þiggja. Ellegar—
eg veit ekki, hvort eg á að segja þeim það.”—
Horst fann að það var erfitt að jafna sakirnar
við Richard—“Þeir töluðu um að setja til síðu
peninga upphæð handa þér, svo þú gætir byrj-
að á einu eða öðru, sem hugur þinn hneigðist
að—”
“Þú getur ofur vel skilið,” svaraði Richard
með þunglyndislegt bros á andlitinu, “að eg
get ekki þegið boðna peninga.”
“Viltu þá ekki þiggja stöðu í skrifstofunni
minni?”
“Mér finst að það spursmál hafi fyrir löngu
síðan verið útrætt. Sama ástæðan sem þá var
í vegi, er þar ennþá.”
“Eða verzlunarfélagið í Glasgow sem eg þá
benti þér á ?”
' Richard hristi höfuðið.
“Segðu mér þá í guðanna ‘bænum, hvað þú
hyggst að taka þér fyrir hendur !” sagði Horst,
sem hafði nú mist þolinmæðina. Allt í einu
datt honum nokkuð í hug. “Peninga föður
þíns; en eg hélt—”
“Allir hans peningar, til síðasta eyris, skulu
ganga til skuldheimtumanna,” bætti Richard
við, “í því hefur þú rétt fyrir þér. Það er
huggunin í allri þessari harma sögu.”
“En hvað ætlarðu þér þá að taka fyrir, ef
þú vilt ekki þiggja neins manns hjálp ?”
“Þvert á móti, ek ætla að biðja þig. að hjálpa
mér,’ sagði Richard. “Og með þinni hjálp Hr
Harkort, að koma í framkvæmd því áformi
sem eg hef helgað framtíð mína.”
“Mér finst vera kominn tími til þess, Rich-
ard, að þú skoðir mig sem bróðir þinn,” sagði
Harkort, með ofulitlum sársauka í rómnum;
“þetta ‘Hr. Harkort’ geturðu vel hætt við að
brúka.”
“Þakka þér ynnilega; það vil eg með ánægju
gera. Eg vil nú strax á bróðurlegan hátt, not-
færa mér góðvild þína,” sagði Richard, bros-
andi, “því eg hef í hyggju að biðja þig hjálpar.”
“Það er mér sönn ánægja. Hvað get eg
gert fyrir þig ?”
“Eg skyldi vera þér mjög þakklátur,” byrj-
aði Richard, hikandi, “ef þú vildir lána mér
fimtíu pund sterling. Mér þykir leitt að þurfa
að segja, að eg er í svolitlum skuldum—”
“Góði vinur minn, þú getur fengið fimm
hundruð pund ef þú vilt.”
“Þakka þér kærlega fyrir; fimtíu pund er
mér nóg. Eg skal borga það smátt og smátt;
get ekki borgað það í einu.”
“Eg vona, að þú látir þér ekki detta í hug
að borga það. Það er gjöf frá Dóru.”
“Eg vil heldur borga það, þó það geti tekið
nokkurn tima, fyrir mig að gera það. En svo
er það annað, sem mig langar að biðja þig um.”
“Hvað er það ? Er það viðvíkjandi embætti
eða atvinnu ?”
“Já, fáein meðmælingar orð frá þér—og ef
hægt væri, frá síðustu vinnuveitendum mín-
um, ef þeir vilja gera svo vel—það væri mér
að miklu liði.”
Svo sagði hann áð sú staða sem hann hefði
í huga væri láglaunuð skrifara staða í vissri
líknar stofnun, sem hefði það markmið að
hjálpa fátækum og bæta lífskjör þeirra. Laun-
in sem hann fengi þar væru áttatíu pund ster-
ling á ári.
Hors-t var alveg stein hissa.
“En, minn kæri vinur,” sagði hann, “þú gætir
þó fengið þér betur launaða stöðu; þú kemst
ekkert áfram með þessu.”
“Það er—að eg vona—vegur í áttina að því
sem eg hefi hugsað mér að gera 'að lífsstarfi
mínu,” svaraði Richard.
“Þú hefur á reiðum höndum svar til alls,’
sagði Horst brosandi, og hallaði sér aftur í
stólnum. “Eg held að þú værir ágætur í póli-
tikinni, en segðu mér nú hvað það eiginlega
er, sem þú hefir hugsað þér.”
“Þér mun ekki falla áform mitt vel í geð,”
sagði Richard alvarlega. “Eg held ekki að eg
geti gert þér áform mitt skiljanlegt. Mitt
augnamið er, að kynnast í ýtrustu æsar, lífi
og kjörum fátæklinganna, og eg býst við að
fá hið bezta tækifæri til þess í þjónustu þessa
félags. Eg giftist fátækri stúlku úr alþýðu
stétt, og hef í síðari tíð verið méðal fátækra.
Eg ímynda mér, að þegar mentaður og vel-
viljaður maður, tekur sér fyrir hendur að
heimsækja fátæklingana í hreysum þeirra, til
að hjálpa þeim og hughreysta, geti hann komið
einhverju góðu til leiðar.”
“En þú ert sjálfur fátækur,” sagði Horst,
sjáanlega stein hissa, “sem enga hjálp getur
veitt þeim sem eru allslausir.”
Richard leit sínum djúpu og skjæru augum
á hann, og þá, í fyrsta sinn, veitti Horst þessu
sérstaka augnatilliti hans sérstaka eftirtekt—
svo göfugt, nærri því yfirjarðneskt—sem er
þeim einum eðlilegt, sem heimurinn kallar
eldmóðuga ofstækismenn; þá tegund manna,
sem leggja allt í sölurnar fyrir hugsjónir sínar.
“Eg held,” sagði Richard, “að mér svipi að
miklu leyti til Tolstoi. Maður verður, eins
og mögulegt er, að losa sig frá öllu jarðnesku,
og læra að gera sig ánægðan með að lifa án
nautna og velsælu. Ef eg bara gæti kennt, þó
ekki væri nema fáeinum manneskjum, að for-
smá ríkidæmi, eins of eg hef lært að gera það,
og leyta hamingjunnar 1 að þjóna Guði og
náunganum, þá væri eg ánægður.”
“Guð komi til !” sagði Horst og starði á
mág sinn. Ertu orðinn svona breyttur, Rich-
ard, gamli vinur, þú ættir þá heldur að ganga
strax í þjónustu kirkjunnar !”
“Já, eg veit það, an ekki að ganga inní neina
kirkjulega reglu, ef það er sem þú meinar; það
vil eg ekki. Sem leikmaður vil eg vinna að
minni hugsjón. Eg_ vil vera frjáls, geta talað
við hina fáfróðustu og lægst settu menn, eins
og þeirra líki. Einu sinni var eg að hugsa um
að ganga í Rómversk Katólsku kirkjuna og
gerast múnkur, en nú hef eg ákveðið að vera
það sem eg er.”
Ef eg á einhvern hátt get verið þér til þjón-
ustu, þá máttu treysfa því,” sagði Horst “Og ef
þú skyldir þreytast á þessu fyrirhugaða, sama-
rita verki þínu, og vilja leita þér eftir hvers-
dagslegri stöðu —”
“Eg verð ekki svo auðveldlega þreyttur,”
svaraði Richard, “auk þess eru svo fáar nauð-
synjar, sem eg þarf að sækjast eftir.”
Horst hugsaði til þeirra tíma, þegar Richard
með eyðslusemi sinni og sællífi var honum þyrn-
ir í augum.
Hversu óskiljanleg breyting var orðin á hon-
um! Eða hafði hans sanna eðli, vegna kring-
umstæðnanna, ekki látið á sér bera, en nú brot-
ist út á svo takmarkalausan hátt?
“Hvenær fórstu að hugsa um að takast þetta
starf á hendur?” spurði Horst.
“I fangelsinu,” svaraði Richard.
“í fangelsinu?”
“Já, þú skilur að þar hafði eg nógan tíma til
að hugsa. Eg veitti andlitum fanganna nána
eftirtekt og hugsaði, að það hefði kannske verið
fyrir hvern þeirra sá tími, að það hefði mátt
bjarga þeim frá því að verða óbótamenn. Eg
hugsaði um hvað og hvernig eg hafði verið,
áður en faðir minn flúði. Eg hefði kannske
lent út á glæpaferil eins og hinir íangarnir, ef
ekkert hefði opnað augu mín. Og þá ákvarð-
aði eg mig, ef eg nokkurntíma yrði sjálfum
mér fyllilega ráðandi, skyldi eg helga líf mitt
til þjónustu og hjálpar hinum fátæku og um-
dirokuðu. Þar sem órbyrgð, sjúkdómar og sökn-
uður, hafa gjört vesalingana svo lamaða, að
þeir af eigin orku hafa ekki getað hafið sig
upp úr örbyrgðinni og volæðinu, þangað ætla
eg að fara, til að hughreysta þá og styrkja —
færa þeim hugrekki og von í lífsbaráttunni —
nýtt líf.”
Richard hafði talað með eldmóði, en þó ein-
faldlega og rólega, sem einkendi öll hans orð og
verk.
“Eg held að Guð hafi sína vegi til að beina
mönnunum á þá braut sem þeim best hentar,”
bætti hann við, með sorgblöndnu brosi.
“Þér finst þá kannske að þú sért bundinn með
loforði?” spurði Horst, ákveðinn að komast að
rótum þessa máls.
“Nei, eg lít ekki svo á það. Það er innri
hvöt sem knýr mig til að gera tilraun að koma
þessari hugsun minni í framkvæmd. Mér heppn-
ast það kannske ekki, og eg verði að hætta við
það, en eg finn nú til ómótstæðilegrar þrár til
að gera tilraun til þess. Svo er það nokkuð
annað —”
“Og hvað er það?” spurði Horst, því Richard
varð alt í einu áhyggjufullur og starði ofan á
gólfið.
“Faðir minn varð valdandi að óhamingju svo
margra. Þess vegna langar mig til að gera eitt-
hvað gott, þó ekki sé nema í smáum stíl, ef
eg er fær um það — til að láta það á aðra
metaskálina. Þú skilur það Harkort, vona eg?
Það er ekkert stórt sem eg hef í huga, eða
get gert, en —”
“Richard, elsku vinur minn!” sagði Horst og
stóð upp, og faðmaði vin sinn að sér. “Eftir
minni meiningu er það býsna stórt, sem þú
hefur sett þér sem markmið, og eg virði þig
svo miklu meira fyrir það. Það sem eg get
gert til að styðja þig og hjálpa þér í þessu
fyrirtæki þínu, skal verða gert, þrátt fyrir það
að eg held að eg hefði getað valið þér miklu
betri stöðu.”
“Eg þakka þér innilega, en eg vil fyrst reyna
hvernig mér heppnast, en ef þú vildir gefa
mér meðmæli til þeirrar stöðu, sem eg ætla að
sækja um — það er að segja, ef þú gætir gert
það með góðri samvisku —”
Horst hló, þrátt fyrir að síðustu orðin angr-
uðu hann.
“Kæri vinur minn, eg væri reiðubúinn a
þessu augnabliki, að mæla með þér til að vera
fjármálaráðgjafi Englands, eða erkibiskup af
Canterburg,” sagði hann.
“Eg skal gera alt sem í mínu valdi stendur
til að þér verði veitt staðan sem þú hefur auga-
stað á, þó með því skilyrði að þú í hverju ein-
asta tilfelli, er þig vanhagar um peninga fyrir
þig sjálfan eða skjólstæðinga þína, leitir til
mín í fullu trausti.”
“Eg ætla mér ekki að brúka mikla peninga,
sagði Richard. “En ef svo skyldi fara, þá leita
eg fyrst til þín, áður en eg leita hjálpar nokk-
urs annars, því lofa eg þér.”
Richard fékk þá stöðu, sem hann sótti um,
aðallega fyrir meðmæli Horst Harkorts og fyrn
vinnuveitanda hans. Hann var kyr í sínu fátæk-
lega herbergi, og vann seint og snemma að þvi,
að koma hugsjón sinni í verulega framkvæmd.
Hann var magur og fölur í andliti, en hann var
ánægður með starf sitt, þegar hann á laugar-
dögunum kom til að sjá Doru, var útlit hans
rólegra og ánægjulegra, en það hafði verið um
langt skeið.
“Hann lítur út eins og hann sé ekki af þess-
um heimi,” sagði Dora. Og í virkilegleikanum
var andlit hans og öll framkoma þannig, að
hann vakti traust og tiltrú allra er kyntust hon-
um, ungra og gamalla.
Horst Harkort, og herrarnir Londal og Co.
voru ekki aðgerðarlausir, því með því að taka
upp þjófnaðarmálið, höfðu fríað Richard af
því máli og þeirri smán er því fylgdi, með þvi
að dómstóllinn viðurkenc^i hann saklausan.
Þessi endurupptaka málsins og sýknu viður-
kenning Richards, fór fram án þess að konan
hans væri nefnd í því sambandi. Horst lét birta
sýknudóminn í fjöllesnasta blaði Lundúnaborg-
ar. .
Undir eins og það var viðurkent að Richard
væri saklaus, og engin blettur á mannorði hans,
bárust honum úr öllum áttum hin bestu tilboð
um glæsilegar framtíðarstöður, en hann var trur
hugsjónum sínum og fátæklingunum, sem hann
hafði helgað lífstarf sitt.
32. KAFLI.
Meðan þessu fór fram var Dora komin til
heilsu, og fann nú umhverfið algjörlega breytt.
Theresa sagði henni frá dauða föður hennar
og Rósu, með mestu varfærni. Dora harmaði
sárt þessi sorglegu afdrif föður síns, en það
mildaði sorg hennar að hugsa til þess úr því sem
komið var, að þá hefði honum verió lífið miklu
verra en dauðinn. Henni var sagt að fyrsta
skotið hefði óvart farið úr byssunni, og að
Júlíus Sittard væri ekki eins mikið sekur um
hinn sorglega dauða Rósu, eins og hún sjálf.
Hún hrygðist yfir því, að Rósa, svo ung og
fríð, skyldi þurfa að deyja svo hastarlega, en
á hinn bóginn áleit hún það sem hamingju fyrir
Richard. Hún gladdist af öllu hjarta yfir því,
að bróðir sinn hafði eignast Horst sem sinn
besta vin. Horst hafði tekið mikilli og merki-
legri breytingu, en hvað hann hafði í huga gagn-
vart henni, var hún ekki viss um ennþá.
Meðan Dora, eftir sjúkdóminn, var svo ó-
styrk og veikluleg, að það þurfti að fara með
hana eins og barn, hafði Horst sýnt henni svo
mikla nærgætni, ást og umhyggju. En eftir því
sem hún hrestist varð hann fálátari þar til
hann að síðustu dró sig í hlé, og skifti sér
ekkert af henni, eins og áður, en hann bar svo
mikinn sársauka í huga sínum til hennar.
Það vildi til einn sunnudag, er Dora, árang-
urslaust, hafði reynt til að fá hann til að tala
ástúðlega við sig, að Richard kom og fann hana
liggjandi á legubekknum, fljótandi í tárum.
“Hvað hefur komið fyrir þig, litla systir mín?
Líður þér illa?” spurði hann með sínum milda
hluttekningar málróm, sem hún þráði svo mjög
að heyra af vörum Horst. Hún ansaði ekki svo
hann spurði:
“Ertu ekki hamingjusöm? Eg hélt nú þegar
Horst væri orðinn sáttur við þig, gætir þú ekki
óskað neins betra.”
“Já, ef hann er sáttur við mig, en hann ec
það ekki,” sagði Dora, sem gat ekki lengur
dulið harm sinn.
“Hvað meinar þú með því? Eg veit hann
elskar þig af öllu hjarta.”
“Hann hefir aldrei sagt mér það,” sagði Dora
kjökrandi.
“En hann sýnir þér það í hverju augnatilliti
sínu, í öllu sem hann gerir.”
“Nei, hann gerir það ekki,” sagði hún kjökr-
andi. “ó, Richard, ef hann krefst, nú þegar
eg er orðin frísk, að eg fari frá honum, get eg
þá ekki komið til þín?”
Richard kysti og huggaði systir sína þar til
að hún var orðin rólegri, en það greip hann
óró og kvíði. Var það mögulegt að Horst væri
ennþá að hugsa um að skilja við hana, eftir alla
þá ást og umhyggju sem hann hafði sýnt henni
meðan hún var veik? Eftir dálitla yfirvegun
gekk hann inn til Horst, til að komast að hvern-
ig á þessu stæði.