Lögberg - 18.01.1945, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 18. JANÚAR, 1945
Mynd þessi sýnir brezkan bálvarpsskriðdreka á orustu-
stöðum Vestur-Hollands.
Valdemar Kaempjjert:
Vísindin munu ger-
breyta tilverunni
Styrjaldir nútímans krefjast
geysilegs iðnaðar. Illmögulegt
reynist oft að afla nauðsynlegra
hráefna, og verða gerviefni þá
að koma í þeirra stað. Iðnaðin-
um fleygir því fram á ýmsum
sviðum á þessum árum. Hin
mikla þörf kennir mönnum ítr-
ustu sparsemi og hagsýni.
Stríðið leggur vísindamönnum
og uppfinningamönnum mikla
möguleika upp í hendurnar til
þess að ryðja nýjungum braut.
Það opnar hugi manna fyrir því,
sem virðist tákna nýjar hug-
sjónir, og greikkar klyfjagang
hinnar iðnfræðilegu og þjóð-
félagslegu þróunar.
Hvaða breytingar rnunu nýj-
ungar þær, sem nú verða til,
hafa á lifnaðarhætti manna að
styrjöldinni lokinni? Því er eigi
auðsvarað. James Watt og Tomas
Edison ollu meiri þjóðfélagsbreyt
ihgum heldur en Alexander
mikli eða Napóleon. Lifnaðar-
hættir breytast eigi mjög, þótt
eitt efni sé notað í annars stað,
því að engar nýjar venjur skap-
ast. En gufuvélin, rafmagnið,
kvikmyndin, útvörpunin, bifreið
in og flugvélin kippa mannin-
um út af þjóðvegi venjunnar.
Togleður var notað á 10.000
mismunandi vegu fyrir styrjöld-
ina. Gerviefni, sem kostar helm-
ingi minna en hið upprímalega,
sýnir mátt iðnaðarins, en grip-
irnir, sem úr gerviefninu eru
gerðir, verða notaðir á sama hátt
og áður. Ef einungis Jjarf að
kasta handfylli af þurrkuðum
ávöxtum út á pottinn til þess að
gera góða súpu, breytast lifnað-
arhættirnir, og grautargerðin
verður auðveld.
Athugum nú, hvernig hið
mikla magn af léttum málmum
er hagnýtt. Þeir eru eigi ein-
ungis notaðir 1 flugvélar, hreyfil-
hluta, potta og pönnur, heldur.
einnig í nýjum tilgangi. Alumin-
ium er notað í skip, sem fá við
það aukið burðarmagn. Hægt er
að létta þunga vörubifreiðanna
um 2/3, en við það minnkar
flutningskostnaðurinn. Um 1970
getur verið, að stál verði aðeins
notað í áhöld, slithúðir og til
þeirra hluta, þar sem gerviefni
eru eigi fyrir hendi.
Vélfræðingarnir spá því, að
eftir styrjöldina muni fólksflutn
ingsbifreiðar verða léttan og
stærri en þær, sem Við höfum í
dag. Vélin mun vera í afturhlut-
anum, svo að ekillinn mun sjá
veginn betur en áður. Vélin mun
verða mjög sparneytin. Fram
leiðslan mun aukast um helm-
ing, og bifreiðarnar verða svo
ódýrar, að aðeins hinn fátæk-
asti verkamaður mun eigi megna
að eighast þær.
Á loftflutningana munu þó
léttu málmarnir hafa enn meiri
áhrif. Úr þeim eru gerðar risa-
flugvélar með hliðsjón af stóru
sprengjuflugvélunum. Hersveit-
ir og vistir eru nú fluttar með
flugvélum til margra vígstöðva.
Cunard-Wihite Star Company
hefur fegið í skyn í ársskýrslu
sinni, að taka yrði tillit til risa-
flugvélarinnar. Flugflutningar á
slíkum flugvélum yfir úthöfin
gætu svipt íburðarmikil skip eins
og Queen Mary gildi sínu.
Flugvélin mun aldrei útrýma
járnbrautinni og skipinu sem
vöruflutningatæki. í Afríku og
Suður-Ameríku munu flugvélar
verða notaðar mjög til flutninga,
þar sem samgönguskilyrði eru
mjög ill frá náttúrunnar hendi.
Sjötíu og fimm smálesta flug-
vélar hafa þegar verið smíðaðar.
'Haft er í hyggju að smíða 250
smálesta flugvél, og menn eins
og Kaiser og Higgins hafa sýnt,
hvernig það sé gerlegt á ódýran
hátt.
Héðan af skulum við fremur
hugsa um fjarlægðir innan tak-
marka tíma en vegalengdina.
Hinn starfandi maður mun ferð-
ast í fríurn sínum til fjarlægra
heimsálfa og eylanda, sem hann
hefur aðeins séð á myndum.
Sumar- og vetrardvalarstaðir
munu rísa upp á stöðum, sem
aðeins landkönnuðir hafa hingað
til heimsótt.
Ef við litumst um á rann-
sóknarstofum rafvísindanna,
munum við kynnast hinni miklu
þróun, sem stuttbylgjuútvarpið
hefur náð. Fyrir fáum árum var
loftið svo fullt af langbylgjum,
að semja þurfti alþjóðareglur til
þess að skipuleggja bylgjulengd-
irnar. Róf stuttbylgjanna er
næstum ómælandi; þess vegna
skapa þær möguleika fyrir ótelj-
andi sendistöðvar. Flugforingjar
eru nú í stöðugu talsambandi við
undirmenn sína og herstöðvar á
jörðu niðri. Slík tæki munu verða
mjög almenn og útrýma jafnvel
stundareinangrun.
Sennilegt er, að flugmenn
muni í framtíðinni geta séð flug-
völlinn, sem þeir ætla að lenda
á, með fjarsýnistækjum sínum,
þótt þoka og myrkur sé á. Þetta
öryggi mun, ef til vill, auka út-
breiðslu einkaflugvéla.
Hin leynda þróun fjarsýnis-
tækjanna mun verða í þágu
fjöldans. Enn eru þau lítt þrosk-
uð. Myndirnar sjást á svörtu og
hvítu og eru litlar. Nú er unnið
kappsamlega að því að láta þær
birtast í eðlilegum litum. Sviðið
verður stækkað, svo að einhvern
tíma mun húsmóðirin eigi þurfa
að fara í búðir til matarkaupa.
Hún mun athuga matvælin í firð
sjánni.
Framtíðin mun bera í skauti
sér fleiri næðisstundir frá dag-
legu striti. Kvikmyndir og fjar-
sýnitæki munu mennta og
skemmta hinum komandi kyn-
slóðum á ríkulegan hátt. Leik-
húsin standast nú illa samkeppn-
ina við kvikmyndahúsin, en í
framtíðinni mun einnig verða
óþarfi að sækja þau. Auðugt
ímyndunarafl þarf eigi til þess
að láta sér detta í hug, að fjöl-
skyldan muni geta séð uppá-
halds “stjömur” sínar birtast á
tjaldinu heima hjá sér.
íbúðarhúsin eru enn með mið-
aldasniði. 1 framtíðinni mun
einn veggur þeirra vera sýning-
artjald. Þau munu verða búin
lofthreisunartækjum, þvottavél-
um og fjölda annara raftækja,
sem hafa eigi enn náð almennri
útbreiðslu. Að styrjöldinni lok-
inni mun verða mikið um húsa-
byggingar. Húsin munu verða
framleidd í verksmiðjum. Ýmis-
legt, sem að gagni getur komið
í því tilliti, hefur lærzt við skipa-
^míðarnar. Gerð húsanna mun
breytast að verulegu leyti. Á-
h'erzla verður lögð á skynsam-
legt fyrirkomulag nýtízku þæg-
inda. Reykháfar og eldstæði,
sem hafa fylgt húsunum, síðan
á dögum Egypta hinna fornu,
munu hverfa. Hægt mun verða
að breyta húsunum eftir þörf-
um fjölskyldnanna. Lyftan er
eitt af þeim tgekjum, sem gerðu
hin háu hús byggileg. Við það,
að mörgum fjölskyldum var hrúg
að í sama húsið, minnkuðu íbúð-
irnar, en við það fækkaði barns-
fæðingum. Ef til vill munu verk-
smiðjugerðu húsin hækka fæð-
ingartöluna með því að flytja
fólkið úr íbúðum borganna.
Meginrök þessara miklu yfir-
vofandi breytinga í húsagerðar-
list er framleiðsla nýrra efna,
t. d. léttra málma og krossviðar.
Múrsteinar, steinsteypa, borð og
bjálkar munu eigi hverfa af
sjónarsviðinu, en minna mun
verða notað af þeim.
Hin nýju hús munu verða létt-
ari og sterkari en hin gömlu
voru. Fáa menn mun þurfa til
þess að setja þau sáman, og
verða þau mun ódýrari. Með
skínandi stálþökum og húsbún-
aði úr alúmínium og krossvið er
hægt að gera þau meira aðlað-
andi en áður. Alls konar við er
íægt að rista í flögur og líma
lann saman á ný. Á þann hátt
má gera nýjar innanhússkreyt-
ingar. Gler mun einnig notað
frekar en áður. En húsin munu
eigi haldast eins lengi óbreytt og
áður. Þau munu koma og hverfa
með kynslóðunum.
Þar eð fátt mun verða um
þjóna, • munu innanhússtörfin
aðallega hvíla á vélum, Matvæla
verksmiðjur munu annast eld-
hússtörfin að verulegu leyti.
Þessar breytingar munu bæði
verða í borgum og bæjum. Þær
krefjast nýs iðnaðar og aukning-
ar á sumum greinum hins gamla.
Af þessu mun leiða aukinn fólks-
straumur úr sveitinni til bæj-
anna. Það þarf þó eigi að verða
neitt áhyggjuefni. Fullkomnari
jarðræktartæki en áður hafa
þekkzt munu bæta úr fólksleys-
inu.
í öllu þessu felst meiri þjóð-
félagsleg samræming og skipu-
lag en áður hefur þekkzt.
Fjöldaframleiðsla er ómöguleg
án samræmingar. Síðan gufu-
vélin varð til, hefur mannkind-
in verið að laga sig eftir fjölda-
framleiðslunni. Erfiðleikarnir á
því, að skapa fjölbreytni, eru nú
aðalvandamálið. Þjóðfélagið verð
ur háðara vélunum við hverja
nýja uppfinningu á tæknisvið-
inu. Það er verðið, sem við verð-
um að gjalda, þegar óhóf gær-
dagsins verður að nauðsyn morg
undagsins.
B. Þ. þýddi lauslega.
Samtíðin.
ÞORVARÐUR STEFÁNSSON
bóndi á Bakka við íslendingajljót
Þorvarður Stefánsson
\
“Það bezta sem fellur öðrum í
arf,
er endurminning um göfugt
starf.”
Davíð Stefánsson,
frá Fagraskógi.
Hann var fæddur að tíökulsá
í Bopgarfirði í Norður-Múlasýslu
29. des. 1859, sonur Stefáns Bene-
diktssonar Gíslasonar Halldórs-
sonar prests á Desjarmýri, Gísla-
sonar prests á sama stað. Móðir
hans, fyrri kona Stefáns, var
Helga Þórarinsdóttir frá Hval-
nesi á Berufjarðarströnd í Suður
Múlasýslu. Hún var fósturdóttir
Þorvarðar Gíslasonar bónda á
Höskuldarstöðum á Breiðdal.
Þorvarður ólst upp með for-
eldrum sínum á Jökulsá og síð-
ar á Bakka í Borgarfirði, Móðir
hans dó 29. ágúst 1879.
Árið 1882 kvæntist hann Guð-
ríði dóttur Jóns Sigurðssonar
fræðimanns í Njarðvík við Borg-
arfjörð. Árið 1886 flutti Þorvarð-
ur og kona hans vestur um haf,
ásamt Stefáni föður sínum og
seinni konu hans Sigurlaugu, er
einnig var dóttir Jóns fræði-
manns í Njarðvík, en systir Guð-
ríðar konu Þorvarðar. Þeir feðg-
ar tóku heimilisrétt á landi rúm-
ar tvær mílur norð-vestur frá
ísléndingafljóti, þar bjó hann um
sez ára bil, en flutti ásamt föður
sínum og fjölskyldu hans að
Bakka 1892. Stefán faðir hans
dó' 29. des. 1914.
Guðríði konu sína misti Þor-
varður 5. okt. 1911. Þau eign-
uðust 4 börn:
Stefán Helgi, dó rúmlega árs-
gamall á Islandi.
Jón Kristján, dó hér vestra
ársgamall.
Stefán Helgi, járnsmiður,
Riverton, kvæntur Nancey Jean
Makara.
Sigurlín Ágústa, gift Jóhanni
Guðfinni Bjarnasyni bónda á
Bakka.
Hjá Stefáni á Bakka ólust upp
tvær frændkonur Bakka hjón-
anna, þær, Björg, kona Odds
bónda Anderson á Vigri, við
Gimli, og Sigurlaug Guðríður
Eyjólfsson, ekkja Eysteins bónda
Eyjólfssonar á Húsabakka við
íslendingafljót. Yngri hjónin á
Bakka, Jóhann bóndi og Ágústa
kona hans, fóstruðu einnig upp
Sigurlínu Guðríði, konu K. Thor-
steinsson, bifreiðasala í Riverton.
Á heimilinu á Bakka lifði til
hárrar elli Sigurlaug, ekkja
Stefáns föður Þorvarðar bónda.
Við lát Þorvarðar á Bakka, á
umhverfi hans á bak að sjá mæt-
um manni, ágætum hagleiks-
manni og vönduðu prúðmenni,
er mátti í engu vamm sitt vita.
Búskapur hans heppnaðist vel,
heldur með fornum hætti, en
jafnan affarasæll og stóð á göml-
um merg, og bar sig vel. Heimil-
ið var affarasælt, gestrisnis- og
góðvildarheimili, yfirlætislaust,
einkent af fágætri tryggð til
ættmenna og vina bæði fyrr og
síðar. Þorvarður var fágætur
starfs og iðjumðaur, mun með
sanni segja mega að sjaldan félli
honurh verk úr hendi, á hans
löngu ævi, fram til hinztu ævi-
stunda, var hann þó oft lasinn
síðustu árin, en naut þá, sem og
jafnan fágætrar umönnunar
Agústu dóttur sinnar, var elli
hans björt og hlý á hinu ágæta
heimili; og alla tíð, utan tvö,
þrjá síðustu dagana hafði hann
verk með höndum, eftir því sem
kraftaf hans leyfðu.
Þorvarður var svo hagvirkur
að flest verk léku í höndum hans.
Hann var ágætissmiður bæði á
tré og járn. Einnig var hann góð-
ur spunamaður á rokk, og mun
talsvert hafa að því gert, eink-
um á vetrum hin síðari ár, er
hann mátti lítt úti dvelja að
störfum. Dagbækur mun hann
stöðugt hafa skrifað frá því að
hann var á ungþroska aldri. Mun
þar ýms söguleg gögn og marg-
þættan fróðleik finna mega.
Bendir það á frábæra festu og
reglusemi og lýsir manninum og
fróðleiksfýsn hans meir en iangt
mál. Eg fékk að sjá dagbókina
hjá ástvinum hans. Seinast var
innfært í hana föstudaginn 15.
des., en hann dó mánudaginn 18.
des. Hafði átt heima á Bakka í
52 ár.
Þorvarður á Bakka var yfir-
lætislaus og sannur maður, einn
hinna kyrlátu í landinu, er fylti
vel sæti sitt í mannfélagi um-
hverfis síns án þess að mikið á
bæri. Heimili hans var hlýtt og
vinsamlegt; ættar og vinatrygð
hefir jafnan einkent það. En það
var einnig trygt öllum velferðar-
málum umhverfisins. Bræðra-
söfnuður átti og á þar heilsteypta
styrktarmenn. Trúarkend þessa
látna vinar var djúp og stilt, auð
mjúk og yfirlætislaus — og lotn-
ingarfull.
Og nú hefir hann safnast til
feðra sinna í góðri elli; horfa
ástvinir hans með söknuði og
djúpu- þakklæti á eftir honum.
En umhverfið hans, hin forna,
svonefnda Fljótsbygð, ein sér-
kennilegasta og um margt þrótt-
mesta íslenzka bygðin vestan
hafs, minnist iðjumannsins, hins
kyrláta íslendings er fumlaus og
sannur gekk að verki, að hinzta
degi fram, og hefir indæla minn-
ingu eftir skilið.
Útför hans fór fram frá heim-
ilinu á Bakka, og kirkju Bræðra-
safnaðar í Riverton, þann 22.
des., og var mjög fjölmqnn. Sum-
ir trygðavinir hins látna komu
úr fjarlægð til að fylgja honum
síðasta áfangann.
Útfararathöfnin var undir
stjórn sóknarprestsins.
S. Ólafs’son.
GUÐFINNA SVEINSDÖTTIR
JOHNSON
Dánarminning.
Þann 28. ágúst 1944, andaðist
á Almenna spítalanum í Reéd
Deer, Alta, ekkjan Guðfinna
Sveinsdóttir Johnson, eftir stutta
legu.
Guðfinna var fædd 10. ágúst
1863 á Kirkjubóli' í Fáskrúðs-
firði á Islandi. Foreldrar hennar
voru Sveinn Árnason og kona
hans Ingibjörg Björnsdóttir, er
lengi bjuggu í Tungu og á Kirkju
bóli í Fáskrúðsfirði. Guðfinna
var alsystir Árna Sveinssonar í
Argyle byggð, sem margir menn
kannast við. (um ætt þeirra ma
lesa í þætti Árna Sveinssonar í
Almanaki O. S. Thorgeidssonar,
1939).
Guðfinna sáluga ólst upp hjá
foreldrum sínum, þar til hún
fluttist vestur um haf. Árið 1880
giftist hún Kristjáni Jónssyni frá
Þverá 1 Eyjafirði. (sjá Almanak
Ó. S. Th. 1913). Reistu þau bú
í grend við Garðar, N.-D., og
bjuggu þar þar til ársins 1899
að þau fluttu búferlum vestur til
Alberta og námu land skamt frá
sem þá var kallað Sólheima
P.O. og bjuggu þar æ síðan.
Mann sinn misti Guðfinna 29.
nóv. 1919, en hélt áfram búskap
með tveimur yngstu sonum sín-
um og yngstu dóttur um skeið.
En nokkur síðustu árin með næst
yngsta syni sínum, Clarence.
Guðfinna sál. var 16 barna
móðir þó aðeins 6 kæmust til
fullorðins ára; af þeim eru að-
eins 4 á lífi. Þau eru: Friðrik
Kjartan, kvæntur Guðlínu Þór-
laugu Guðmundsdóttur, Illuga-
sonar; þau búa skamt frá föður-
húsunum; Clarence Kristján Jón,
ókvæntur, býr á föðurleyfð
sinni. Vilhjálmur Victor, kvænt-
ur konu af finskum ættum, býr
skamt frá Sylvan Dake, og Ingi-
björg Anna, gift (Mrs. Silver-
berg), býr í Red Deer. Einnig
lætur hún eftir sig 19 barnabörn
og 11 barnabarnabörn.
Guðfinna sál. var greind kona
og starfsöm, umhyggjusöm og
ástrík móðir og húsmóðir, höfð-
ingi í lund, og mætti manni æfin-
lega hlýleiki, alúð og höfðing-
skapur er maður kom á heimili
hennar. Hún var sjálfstæð í
skoðunum og trúrækin, sem hef-
ur óefað hjálpað henni til að
stýra beint gegn mótvindi lífs-
ins og ná friðsælli höfn.
Jarðarförin fór fram frá Lút-
ersku kirkjunni í Markerville,
30. ágúst að viðstöddu fjölmenni.
Hún var jarðsungin af Presby-
terana presti, séra McSween frá
Sylvan Laike.
Blessuð sé minning hennar.
A. J. C.
Eimskip heimilað að
reka flugferðir
1 gær var haldinn aukafund-
ur í Eimskipafélagi íslands til
þess að taka fullnaðarákvörðun
um lagabreytingu þá, sem ekki
var hægt að taka til meðferðar á
aðalfundinum í sumar. Fundar-
stjóri var kosinn dr. Björn Þórð-
arson. Formaður félagsins Egg-
ert Classen hæstaréttarlögmaður
var forfallaður og setti ritari
félagsins Jón Ásbjörnsson hæsta-
réttarlögm. fundinn.
Áður en gengið var til fundar-
starfa mintist ritari þess hörrpu-
lega atburðar, er varð hinn 10.
þ. m., þegar skipi félagsins,
“Goðafossi” var sökt af þýzkum
kafbáti, svo að segja uppi við
landsteinana á heimleið skipsins
frá Ameríku, og þess sorglega
manntjóns, er af þessu nlaust.
Bað ritari fundarmenn að minn-
ast hinna látnu og votta eftir-
lifandi ástvinum þeirra samúð
sína með því að rísa úr sætum
og gerðu fundarmenn það. —
Eina málið, sem lá fyrir fund-
inum, voru tillögur til laga-
breytinga. Framkvæmdarstjóri
félagsins Guðm. Vilhjálmsson
skýrði tillögurnar, er hann kvað
hafa verið lagðar fram á síðasta
aðalfundi, en hafi þá ekki féng-
ið afgreiðslu vegna þess, að þá
hafi ekki mætt nægilega margir
hluthafar, og væri því boðað til
þessa fundar samkv. 15. gr. félags
laganna. Ritari félagsins Jón
Ásbjörnsson skýrði einnig tillög-
urnar, og viðaukatillögur, sem
hann bar fram.
Fyrri liður tillögunnar var á
þá leið, að auk þess sem tilgang-
ur félggsins skv. 3. gr. væri sá
að reka siglingar, aðallega milli
íslands og annara landa og við
strendur Islands, væri hann
“ennfremur að reka flugferðir,
ef henta þykir í félagi við aðra”.
Var tillagan samþykt með 14179
atkv. gegn 625. Auðir seðlar
voru 7.
Síðari liður hennar var á
þessa leið: “Félagsstjórnin get-
ur með samþykki félagsfundar
ákveðið að félagið reisi og reki
gistihús, eða gerist þátttakandi
í slíku fyrirtæki, enda sé það
samþykt af 5 stjórnendum a.
m. k., og standi sá gistihúsa-
rekstur í sambandi við farþega-
flutninga félagsins að' dómi
félagsstjórnarinnar”. Tillaga
þessi var samþykt með 13666
atkv. gegn 639. Auðir seðíar voru
7.
Þá samþykti fundurinn í einu
hljóði að senda formanni félags-
stjórnarinnar, Eggert Classens
hæstaréttarlögm. svohljóðandi
kveðju:
“Aukafundur Eimskipafélags
Islands haldinn í Kaupþingssaln-
um 18. nóv. 1944 sendir yður
hugheilar kveðjur og þakklæti
fyrir störf yðar í þágu félagsins,
alt frá undirbúningi stofnunar
þess.”
Mbl. 19. nóv.