Lögberg - 17.05.1945, Page 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 17. MAÍ, 1945
Sýningin á Tungunúp
Ejtir F. Hjálmarson
-H-f
Og lægðu nú seglin Hugi minn,
við erum komnir á Núpinn. Eg
veit að þið takið eftir því les-
endur góðir, að eg kalla alla þá
menn, sem eg nafngreini í þess-
um línum, minn, ykkur mun nú
kannske þykja þetta skrítið og
jafnvel sleikjuháttarlegt, eða
kannske bara fullmikla tungu-
mýkt. En svo hefur það nú verið
sagt áður um suma menn, til
dæmis, minnist eg Sturla Þórð-
arsonar, þess í Sturlungu, að
Snorri Goðorðmaður Þorvalds-
son í Vatnsfirði, hafi kallað hvern
mann “sinn”, meðan hann var
að lokka þá til fylgdar við sig
út í hernaðar og ráns stórræði
þeirrar aldar, svo mér verðá
þar manna dæmin, þó eg bjóði
samþjóð minni silki, til þess að
skoða með mér um stutta stunó
það fegursta útsýni yfir svolítinn
skika af föðurlandinu okkar, sem
Muninn á til í eigu sinni.
Nú byrjar sýningin.
Það er hásumar í allri náttúr-
unni, dagurinn er fullur af sól-
skini, vindurinn sefur, svo ekki
blaktir hár á höfði, alt landið
milli fjalls og fjöru er sveipað
græna sumramöttlinum sínum
allir farfuglar eru komnir heim
í sumar átthaga sína og sýngja,
“Nú er sumar”, við skulum gleðj-
ast með fuglunum, og taka undir
þetta lag með þeim, lítið þið nú
yfir sjóndeildarhringinn á mynd-
ina, sem starir undrandi ennþá
svo blítt; hún þekkir ættarsvip-
inn á íslenzku börnunum sínum
að vestan. Raðið þið ykkur nú
sem bezt þið getið hérna á lyng-
bakið hjá mér og festið í minni
alt það, sem þið sjáið, og verður
lýst fyrir ykkur. Snúið ykkur nú
til norð-austurs, eg ætla að benda
vísifingri mínum í áttina á það,
sem eg tala um í hvert skipti
og eg nafngreini það.
Tanginn, sem þið sjáið skaga
þarna lengst norður í sjóinn, er
vestasti tangi á Melrakkasléttu í
Norður-Þingeyjasýslu, og heitir
Rauðanúpur, á ströndinni skamt
fyrir sunnan núpinn, stendur
bærinn Grjótnes, þar bjuggu þá
rausnarbúi Björn Hákonarson og
kona hans Vilborg Sigurðardótt-
ir, prests Gunnarssonar frá Hall-
ormsstöðum í Suður-Múlasýslu,
Grjótnes var höfðingjaheimili að
öllu leyti, Björn á Grjótnesi átti
bróður sem Pétur hét, sá Pétur
var faðir Stefáns, föður Jóns
augnlæknis í Winnipeg.
Nú færi eg aðgæzlu mína inn
að lágu fjöllunum, sem þið sjáið
þarna í norð-austrinu, þau heita
Leirhafnarfjöll, við rætur þeirra
að vestan liggur Landnámsjörðin
Leirhöfn, kosta jörð til lands og
sjávar, þegar-eg sá þetta útsýni,
sem við horfum á núna bjuggu
þar góðu búi merkishjónin Krist-
ján Þorgrímsson og Halldóra
Guðnadóttir þau voru afi og
amma konu Rögnvaldar Péturs-
sonar prests í Winnipeg. Kristján
þessi var bróðir Guðrúnar í
Garði við Mývatn, móðir Þuríð-
ar skáldkonu, suður frá Leir-
höfn lækka þessi fjöll eins og
þið sjáið, og mynda þar olnboga
úr sjálfum sér upp undir Hóla-
heiðina, beygja svo aftur til vest-
urs niður að sjónum, norðan við
Axarfjarðarsveitina, í þessari
olnbogabót liggur Núpssveit, hún
er lítil ummáls ekki nema um
18 kílómetrar á lengd og um
hálft þess að breidd, í henni er
prestssetrið Presthólar, til þess-
arar sveitar töldust þá 9 bújarð-
ir, og margir merkismenn og góð-
ir búhöldar geta þangað rakið
ættir sínar, Hjlámar Gíslason og
Friðbjörn Friðriksson í Winni-
peg.
Nú sé eg að ykkur sýningar
gestunum mínum er starsýnt á
svarta þilið sem þið sjáið þarna
nyrst í Núpssveitinni, það er
Snartastaðanúpur, hann þvær
þar fætur sínar í haföldunum,
er 900 feta hár og svartur eins og
haustnótt, nú snúum við okkur
meira til austurs inn að Axar-
firðinum og stönsum við Axar-
núpinn, hann teigir sig eins og
heylön þarna vestur úr fjöllun-
um, þar er sagt að Grettir Ás-
mundsson frændi okkar Islend-
inga, hafi bygt sér bæli um
stundarsakir, þegar hann lifði í
útlegð sinni.
Sunnan undir núpnum bjó á
samnefndri jörð Vigfús, góður
búhöldur; til hans geta nokkrir
Islendingar í Winnipeg rakið ætt
ir sínar, þá lítum við nú neður í
Axarfjarðar sandinn, til höfð-
ingja heimilisins Skóga, þar bjó
bændaöldungurinn alkunni
Gunnlaugur Sigvaldason orð-
lagður sómamaður, það hefur
verið sagt um þessa Skóga, að
hún væri ein af þeim þremur
bújörðum á íslandi, sem hefði
alla kosti sér til ágætis, hinar
eru Laxamýri á Tjörnesi og
Þingeyrar í Húnavatnssýslu.
Nú skulum við snúa aðgæzlu
vorri meira til austurs, upp að
vanga sveitarinnar, við áttum
einu sinni frænda heima á Is-
landi, sem þótti hlíðin við bæ-
inn sinn svo fögur að hann vildi
heldur deyja, en fjarlægjast
hana, eg veit ykkur sýningar-
gestunum muni þykja þessi afar
stóri og grösugi hlíðarvangi fag-
ur útlits, þarna uppi á enninu á
honum standa þrjú há fjöll hlið
við hlið. Þau eru djáknar sveit-
arinnar, og mikill fegurðarauki
þau heita Þverhyrna, Sandfell og
Hafrafell, en bændabýlin setn
þið sjáið þarna rétt við rætur
þeirra heita Þverá, Sandfells-
hagi og Hafrafellstunga. Þarna
litlu neðar stendur prestsetrið
Skinnastaðir, blágræna tungan,
sem þið sjáið teygja sig upp í
hlíðina ofan við bæinn, er Skinna
staðaskógur, háa fjallið sem rís
þarna upp úr heiðinni öndvert.
okkur heitir Búrfell. og hitt
fjallið þar nokkru sunnar heitir
Söðull, litlu sunnar við Skinna-
staði er bóndabýlið Ferjubakki,
þar var lögferjan yfir Jökulsá,
fetið þið svo sjón ykkar þaðan
millum flóðs og fjalla, suður
með bæjaröðunum alla leið inn
að Dettifoss, “þar sem aldrei á
grjóti gráu”, o. s. frv.
Þið sýningargestir mínir ger-
ið það fyrri mig að syngja þetta
vers, svo kveðjum við gljúfra-
búann sem steypist þarna fram
af Ormarseyrunum niður í 400
feta djúpt hamragil. Nú kveðj-
um við Axarfjörðinn, fljúgum
bara á vængjum hugans vestur
yfir gljúfrið yfir í Kelduhverf-
ið, nú skulum við ganga með
fljótinu norður að hljóðaklett-
um, það er sagt að hljóðin í
þeim líkist gráti eða ekka frá
nauðlíðandi manneskju, svo
færum við okkur norður með
móðunni, að bænum Ási, þar
bjó Björn Jónsson, faðir Björns
sem lengi var prestur og forseti
íslenzka lúterska kirkjufélagsins
í Vesturheimi.
Frh.
Skoti nokkur kom í banka og
bað um að fá að tala við yfir-
bankastjórann.
— Hafið þér nafnspjald, herra
minn? spurði afgreiðslumað-
urinn.
— Já, svaraði Skotinn, en eruð
þér hreinn um hendurnar? Eg
þarf að fá nafnspjaldið mitt aft-
ur, skal eg segja yður.
Ógift eldri kona fann ráð til
þess að láta Skota krjúpa fyrir
framan sig. Hún lét penny detta
á gólfið.
•
Læknir: — Heyrið þér mig,
Tómas. Þér eruð nokkuð lengi
að borga þetta litla, sem þér
skuldið mér.
Tómas: — Hafið ekki hátt um
það, læknir. Lengur voruð þér
að lækna það litla, sem að mé.’
gekk.
Sálgœsla
Erindi flutt á aðalfundi Presta-
félags íslands 26. júní 1944.
♦♦♦
Starf sálgæzlumannsins er
þannig, að nokkra sérstaka eigin
leika þarf til að geta rækt það
vel. 'Hann má fyrst og fremst
ekki vera forvitinn, hann þarf
þar næst að kunna að þegja og
gleyma og hlusta á, segja sem
minnst sjálfur og einkanlega
hvorki að dæma né fordæma,
hversu mikið, sem honum í raun
inni kynni að virðast ástæða til
þess. Hann þarf að skilja hálf
kveðna vísu og muna:
“að margur sá, er háan hlær,
á harm í brjósti sér,
og margur þögull sára sorg
í sínum huga ber”.
Honum má ekkert mannlegt
framandi vera, svo að honum
aldrei blöskri né bregði. Hann
má sérstaklega ekki missa móð-
inn, þó honum finnist sálin
stundum hreinn sorphaugur.
Hann þarf fyrst og fremst að
vera góður, umburðarlyndur
maður, sem ekki gerir allt oí
miklar kröfur til meðborgara
sinna. Hann þarf að muna:
ltað eitt bros getur dimmu í
dgasljós breytt,
sem dropi breytir veig heillar
skálar.
Þel getur snúizt við atorð eitt —
aðgát skal höfð í nærveru sálar”.
Sálgæzlumaðurinn þarf að
hafa nokkra almenna mann-
þekkingu og sálfræðilega kunn-
áttu, ef vel á að vera. Og með
því að margir, sem til hans
leita, munu vera meira eða
minna sálsjúkir eða geðveikir,
þarf hann einnig að vita nokkur
deili á slíku. —
Ein aðalgrein geðveikrafræð- '
innar er sálsýkisfræðin, sem aft-
ur er ein meginuppspretta sál-
arfræðinnar, með því að mörg
fyrirbrigði sálsýkisfræðinnar að-
eins eru stækkuð eða afskræmd
mynd af hinum heilbrigðu sái-
arlegu fyrirbrigðum.
Af þessum ástæðum eykur
nokkur sálsýkisfræðileg þekking
skilning okkar, bæði á öðrum
og sjálfum okkur, og getur því
oft orðið nokkur stoð í Jífsbar-
áttunni.
Fólk leitar til presta með ýmis
vandamál sín, sumpart sem vina
eða viturra ráðgjafa. sumpart
eingöngu vegna prestsstarfsins
og stöðunnar.
Að svo miklu leyti, sem vanda-
málin eru sálfræðilegs eðlis, eðr
réttara sagt sálsýkisfræðilegs
eðlis og falla undir þennan
seinni lið, fer ég um þau nokkr-
um orðum. Fyrri liðurinn yrði
auðvitað miklu umfangsmeiri,
með því að hann gæti náð til
allra tegunda vandamála, sem
mennina yfirleitt hrjá og sem
þeir geta rætt um við aðra, vini
eða velunnara. Eg kem aðeins
inn á hann að svo miklu leyti,
sem mér virðist það nauðsyn-
legt efnisins vegna, eftir þeirri
skilgreiningu, sem eg hefi valið
í byrjun.
Starf prestsins, séð með aug-
um leikmannsins, mun að mestu
mega líta á sem túlkun trúar-
legra efna, sem túlkun siðferði-
legra reglna og háspekilegra
hugleiðinga. 1 sambandi við þessi
störf eru ýmis föst verkefni, sem
falla í hlut prestsins, svo sem
t. d. messugjörðir, skím, ferm-
ing, hjónavígslur, , líkræður,
huggun í hörmungum, samgleði
í velgengni almennar leðibein-
ingar um sæmilegt framferði,
leiðbeiningar um æðra viðhorf
hugarins o. s. frv.
Það mun óhætt að telja, að
algengast sé að fólk leiti til
prestsins, ef það finnur sérstaka
trúarþörf hjá sér, eða einhvern
trúarvafa eða vandkvæði.
Trúarþörfin fer vitanlega
fyrst og fremst eftir hlutfallinu
milli vitaðs og óvitaðs hjá hverj-
um einstökum, eða réttara sagt
áhrifum hins óvitaða á hitt. En
þau áhrif fara eftir skapgerð
mannsins, eru því meiri sem
áhrif tilfinninga og dulda á hugs
un manns og hegðun eru meiri
hjá einum en öðrum. Að upplagi
eru sumir mun meira háðir þess-
um öflum en aðrir. Gætið þeirra
sem kunnugt er misjafnlega á
ýmsum aldri. Yfirleitt lang-
minnst á unglings-, vextar- og
fyrri manndómsárum en tilfinn-
inganna annars mest og augljós-
ast á barnsaldri, duldanna hjú
hinum roskna og aldraða.
Einræn börn, allt til tíu ára, 'g
sérsinna virðast hafa minni trú-
arþörf en hin frjálslegri og mann
blendnari. Ef mikið er prédikað
yfir þessum börnum, Guðs orð
og annað, verkar það oft illa,
vekur einskonar mótþróa og
ógeðfeldniskennd, ef til vill
kvíða og ótta, sem þá einkum
kemur fram að kvöldi. þegar
börnin eru þreytt eða eiga að
fara að sofa. Eiga þau erfitt með
að sofna eða hættir til að
hrökkva upp hrædd, þegar þau
eru nýsofnuð. Aðstandendur
koma oft til læknis og spyrja
t. d., hvernig eigi að kenna
börnunum Faðir vor eða þess-
háttar. Svarið er, það á ekki að
hugsa um að gera það að svo
stöddu. bíða með það þangað til
seinna, að skilningur barnsins er
orðinn meira þroskaður. Flest
börn önnur hafa aftur á móti
hina eðlilegu, viðkvæmu barns-
lund, sem í ró og öryggi fela sig
foreldrum sínum og Guði. Hjá
þeim er trúin í beinu áfram-
haldi af hugarfari barnanna.
Unglinga þjáir oft hugarvíl,
einkum óttinn við tortímingu,
heimsendi. Hér er um hugsandi
unglinga að ræða og þarf að
útskýra fyrir þeim, hversu
mikið sé óþekkt og sem menn
verði að láta sér nægja að trúa.
Smám saman snýst hugur ung-
mennisins æ meir að konkret
veraldlegum verkefnum hins
fullorðna, og verulegra trúar-
legra vandkvæða gætir nú tæp-
lega, nema hjá sálsjúku fólki.
’ Algengust ástæða er þá þung-
lyndi, melancholi, sem veldur
því að sjúklingum finnast þeir
verri menn, jafnvel að þeir valdi
öllu illu. Á þá sækir hið mesta
samvizkubit, oft af alveg ímynd-
uðu atriði eða smámunum. Ber
þá að hafa hugfast að:
“Það smáa er stórt í hamranna
heim
og höpp og slys bera dularlíki”
Bölv og ragn sækir oft að
þessu fólki, einkum ef það hef-
ir verið mjög trúhneigt áður,
t. d. er ekki sjaldgæft, að í hvert
sinn, sem það heyrir nafn Guðs
eða Jesú nefnt, komi þegar í
stað fram djöfull, andskoti eða
eitthvað þ. h. Slíkt getur orðið
svo slæmt, að fólk þetta geti alls
ekki setið í kirkju og verði að
fara út í miðri ræðu. — Þung-
lyndi er afar algengur sjúkdóm-
ur. Sjúklingar þessir leita oft til
læknis eða prests. Meginatriðið
fyrir prestinn er að renna grun
Hin mikla framtíð Canada
er í YÐAR höndum
Ekkert land í heimi á fegurri framtíð en Canada . . . EF VÉR
TÖKUM RÉTTA STEFNU
Einmitt nú erum vér
staddir á krossgötum
ÞJER munuð ákveða framtíð Canada
• Vijið þér stjórn, sem skipar yður fyrir — Sósíalista einræði, sem
C.C.F. býður yður. “Þegar við tökum við völdum”, sagði Harold
Winch, foringi C.C.F. í British Columbia, “munum við beita lögreglu
og hervaldi við þá, sem auðsýna mótþróa gegn lögunum.”
• Viljið þér láta Canada reka á reiðanum með Kingstjórnina áfram
við völd, sem etur einu þjóðbroti gegn öðru?
• Eða viljið þér fá iðjusamt og annríkt Canada, þar sem sérhverjum
þjóðfélagsþegn, er telur Canada land sitt, veitist svigrúm til að beita
kröftum sínum í átt hinnar sönnu þróunar.
Þau 20 árin, sem John Bracken var átjórnarformaður í Manitoba,
sannaði hann alþjóð manna hæfileika sína, og samræmdi öll hin
fjarskyldu þjóðarbrot í órjúfandi heild. Hann einn af étjórn-
málaleiðtogum samtíðarinnar, kom auga á þá átaðreynd, sem
þeir Macdonald og Laurier skildu manna bezt, að í fjölbreytn-
inni byggi mikilvæg eining. Afrek hans eru trygging fyrir því,
að hann reyniát ábyggilegur forsætisráðherra Canada. — Veitið
holluátu yðar þeim manni, sem sannað hefir í verki trúnað sinn
við yðar.
Sigrið með BRACKEN
Greiðið atkvæði með Progressive Conservative þingmannsefni yðar
Published by the Progressive Conservative Purty, Ottawa