Lögberg - 28.06.1945, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 28. JÚNÍ, 1945
Kirkja íslands á komandi árum
I.
Heimsstyrjöldin mikla er ósig-
ur mannkynsins, hvernig sem
henni lýkur. Helstefnan hefir
brotizt fram og breytt löndun-
um í bölheima. Kirkjan fékk
ekki rönd við reist.
Hvers vegna?
Hún var klofin, sundruð.
Og þó hafa spámenn á öllum
öldum síðan daga Krists flutt
boðskap meistara síns, um frið
á jörðu, eina hjörð, einn hirði.
Það er ekki langt síðan Leo
Tolstoj reit þessi orð:
“Getur nokkurt musteri kom-
ist í samjöfnuð við það musteri,
sem Guð sjálfur hefir byggt til
þess að sameina þar allar þjóð-
ir um eina játningu og eina trú?
— Allar kirkjur eru byggðar í
eftirmynd þessa musteris Guðs
víða veraldar. I öllum kirkjum
eru skírnarskálar, hvelfingar,
ljósahjálmar, altarismyndir, ritn
ingar, lögmálsbækur, ölturu,
fórnir og prestar. En í hvaða
musteri er þó slík skírnarskál
sem úthafið, önnur eins hvelf-
ing og himinhvolfið, aðrir eins
ljósahjálmar og sól, tungl og
stjörnur, aðrar eins altarismynd-
ir og þeir menn, sem elska hver-
ir aðra og hjálpast að? Og hvar
eru ritningarnar um gæzku Guðs
skýrari en sú náð, er stráir geisl-
um sínum til heilla löndum og
lýðum? Hvar er sú lögbók, sem
öllum er opnari en lögmálið í
hugarfylgsnum hvers manns?
Hvar eru aðrar eins fórnir og
þær, sem góðir menn og ástúð-
legir færa öðrum? Og hvar er
það altari, sem Guð þiggur fórn
af með meiri velþóknun en
hjarta og sál góðs manns?”
Hefði slíkur helgidómur verið
með öllum þjóðum, þá hefðu
ógnir þessarar heimsstyrjaldar
aldrei dunið yfir. Þá hefði lífs-
stefnan haldið velli.
Þetta er nú orðið ljóst mönn-
um kirkjunnar um víða veröld.
Og fyrir því taka að berast radd-
ir yfir löndin og höfin, sem
hvetja til einingar: Látið ekki
mismun á trúarskoðunum skipta
ykkur í smáhópa. Horfið til þess,
sem þið eigið saman, ekki á hitt,
er sundrað hefir. Þið getið hald-
ið áfram að kalla ykkur róm-
versk-kaþólska, grísk-kaþólska,
Lúterstrúarmenn, Kalvinstrúar,
Meþódista, Baptista o. s. frv.,
ef ykkur lízt, en sameinist um
konunginn, Krist. Með því einu
móti getið þið byggt upp úr
rústunum hina sönnu kirkju
Krists, sem hlið Heljar skulu
ekki vera yfirsterkari. Mennirn-
ir verða að mynda eitt bræðra-
lag, sundraðir falla þeir.
II.
Þetta kall berst nú einnig til
íslenzku kirkjunnar.
Hvernig mun hún taka því?
Hver verður stefna hennar og
starf á komandi árum?
Hér þarf einnig að reisa úr
rústum ekki síður en með ýms-
um ófriðarþjóðunum. Ekki að
vísu hrunin hús né gereydd
mannvirki, heldur á .sviði and-
ans.
Keppnin um stríðsgróðann
hefir að meira og minna leyti
ært þjóðina. Efnishyggja er
mikil og allskonar siðleysi
Heimilisgæfa og gleði hrynur
víða að grunni. Lífið er fátækt
að hugsjónum, en nautnameðul-
um ætlað að bæta það upp og
miljónum á miljónir ofan til
þeirra varið. Auður byrgir sól-
ina, asklokið himin. Þjóðarein-
ingu skortir, einn rífur það nið-
ur, sem annar hyggst að byggja.
Stórhuga menn ræða að vísu um
nýsköpi^n atvinnumála, trygg-
ingarmála og annara þjóðþrifa-
mála, en hvað stoðar það, ef
andlega nýsköpun vantar? Því
aðeins verður byggt upp traust,
að þjóðlífið sjálft sé traust,
undirstaðan rétt sé fundin, eða
eins og segir í spakmælinu
forna: Ef Drottinn byggir ekki
"húsið, erfiða smiðirnir til ein-
skis.
Það er þessi andlega bygging,
siðgæðis og trúar, sem Guð ætl-
ar nú kirkju sinni á íslandi, öll-
um þeim, er kristnir vilja vera.
Hún verður að fara að líkt og
stendur í dæmisögunni, grafa
djúpt og leggja undirstöðuna á
bjargi, svo að hvorki grandi
stormar né beljandi fljót. Traust-
ir hornlsteinar þutfa að vera
reistir með þeim, sem ungir eru.
Og eining kirkjunnar þarf að
vera svo traust, að hún efli einnig
og tryggi einingu þjóðarinnar.
Kirkja Islands á- að taka sömu
stefnuna sem kirkja annara
þjóða verða að taka, hvað sem
öllum trúarskoðunum líður ein-
staklinga og flokka. Hún á að
vera bræðralag. Hún á að marka
stefnuna svo, að allir íslending-
ar geti sameinazt í faðmi henn-
ar.
III.
En hvernig á hún að fara ao
því?
Þegar einhver vill marka sér
æfistefnu og starf, þá er honum
holt og gott að horfa til baka
yfir liðin ár og virða fyrir sér
þær stúndir, sem hann hefir
verið mestur og bestur, næst
sínu sanna eðli. Þar eru hátind-
arnir í lífi hans. Ef hann miðar
stefnuna við þá, mun honum
vel farnast, því að hana ber við
himin.
Hið sama á kirkjan að gjöra.
Kirkja íslands á svipmikla
sögu frá upphafi vega sinna.
Hún á giftumikla trúboða: Þor-
vald víðförla, Hall af Síðu, Giss-
ur hvíta, Hjalta Skeggjason. Og
sú er giftan mest, að kristni
skyldi hér lögtekin án blóðsút-
hellinga. Þjóðin vildi ekki slíta
friðinn. Síðan þroskast kristtrú-
arlíf við starf viturra og víð-
sýnna manna, eins og fyrstu ís-
lenzku biskuparnir að Skálholti
og Hólum, Isleifs, Gissurar og
Jóns Ögmundarsonar, manna, er
skilja það, að kirkjan á að vera
þjóðleg stofnun og fyrir þjóðina
alla. Voldug trúarvakning hefst.
“Fólkið þusti heim að Hólum.
Hjörtun brunnu sem á jólum.
Aldrei dýrri dagur rann.” Og
þótt dimmdi í lofti á Sturlunga-
öld og benskúrir féllu, þá var
kirkjan skjólið, sem margir flýðu
í, og ágætustu menn þjóðarinn-
ar voru trúir synir hennar, menn
eins og Hrafn Sveinbjarnarson
og Brandur ábóti í Veri. Um
þessar aldir lýsa einnig dýrleg
kvæði, allt frá Völuspá til Sólar-
ljóða: Geisli, Harmsól, Líknar-
braut. I gegnum mistur 14. og
15. aldar sést Lilja spretta og
fegursti andans gróður úr jarð-
vegi íslenzkrar kirkju.
“Las eg þar sálma og lofsöngva
þjóðar í nauðum,
lífsvonin eina var samtvinnuð
krossinum rauðum,
yfirtak langt yfir ömurleik hung-
urs og sorgar,
ómuðu sætlega strengleikar
himneskrar borgar.”
J. H.
Og þótt flest sé þar horfið
sýnum annað, sjást turnar kirkn-
anna rísa, og þaðan skína vita-
Ijósin. Trúarhetjan og píslar-
votturinn Jón Arason hnígur í
valinn, blessandi alla, jafnvel
böðla sína. Ef til vill hefir kirkj-
an aldrei átt íslenzkari son né
þann, er fegur hafi boðað vdt
kærleikans: ........“að hjálpisí
allar þjóðir, hvort sem það eru
vondir menn eða góðir”. Og fáa
hefir þjóðin skilið betur eða dáð
meir en hann eða greypt fastar
í hjarta. Hallgrímur Pétursson
fléttar Jesú sigursveig úr íslenzk-
um blómum í stað þyrnikórón-
Gyðinga og kveður þjóðinni nýtt
líf um aldir, svo að hún kallar
Krist kóng sinn eins og hann af
öllu hjarta.
Hinar síðari aldir hefir kirkj-
an einnig átt stórhuga, dýrlega
kennimenn og trúarskáld, sem
hafa hafið þjóðina til meira
siðgæðis og trúar, aukið henni
víðsýni og þrótt til dáða, allt
frá Jóni Vídalín til Matthíasar
Jochumssonar, er flutti svo fagn-
aðarerindi Guðs:
“Mitt kærleiksdjúp á himins
víðar hallir.
1 húsi mínu rúmast allir,
allir.”
Þessar minningar íslenzkrar
kristni eiga að vísa henni veg.
Þær geta markað henni stefnu,
þótt ekki séu þær einhlítar til
þess. Tindana ber við himin.
Kirkja íslands á að vera þjóð-
leg, víðfeðm, kreddulaus, hafin
yfir ofstæki og þröngsýni sér-
trúarflokka, eins og góð móðir,
sem laðar að sér öll sín börn,
frjáls, kærleiksrík. Sá, sem skil-
ur það, er æðst' hefir verið og
bezt í sögu íslenzkrar kristni,
veit, að þetta er rétt.
Fyrir einum til tveimur ára-
tugum kom eg á heimili fræg-
asta guðfræðings kirkjunnar í
heiminum á þeim tímum og höf-
uðleiðtoga, Adolfs Harnacks í
Berlín. Hann unni íslandi og þó
einkum kirkju íslands. Hann
kvaðst hafa þráð að koma til ís-
lands, en nú væri hann yfir
sjötugt og lítt fær til ferðalaga,
svo að úr þessu myndi ekki
verða. Hann skildi við mig í
garðinum fyrir framan húsið
sitt, tók fast um hönd mér. Það
lék bjarmi um enni hans hátt
og hvelft og augun ljómuðu, þeg-
ar hann sagði kveðjuorðin: “Eg
bið að heilsa íslendingum og
vona, að þeir vaxi sífelt að víð-
sýni og trú.
IV.
En kirkja íslands lítur ekki
aðeins til baka yfir björtustu
minningar liðinnar sögu, heldur
horfir hún einnig fram. Kristur
bendir henni að koma til sín.
Með því að hafa hann einan
fyrir augum á komandi árum og
miða allt við hann getur hér
orðið ein hjörð, einn hirðir. Þá
er haldið áfram stefnunni, sem
hæstu tindar vísa og ber við
-himin.
Hitt er mikill misskilningur,
hvar sem hann kann að koma
fram í heiminum, að mennirnir
eigi að sameinast um eitthvað
annað en kærleiksboðskap Krists
og sjálfan hann, t. d. um Biblí-
una alla frá upphafi til enda
sem óbreytt Guðs orð í bókstaf-
legri merkingu. Það er ekki hægt,
enda kemur fæstum, sem því
halda fram, til hugar að reyna
að breyta eftir öllum boðum
hennar, því að þau eru sum
harla sundurleit, og þeir þekkja
jafnvel ekki fjölda margt, sem í
henni stendur. Krafa um þess
konar sameiningu er ekki annað
en tilraun til að leggja á lög-
málsok, líkt og fræðimenn og
Farísear lögðu á Gyðinga að við-
bættri erfikenningu sinni. ís-
lenzka þjóðin mun aldrei gangast
undir það. Hún veit, að Biblían
er safn af heimildum um trúar-
þróun frá lágu stigi og upp í
hæstu hæðir, til Krists, og það
er sú stefna hennar og andi, sem
á að verða henni stoð og styrk-
ur. Frelsi þjóðarinnar og sjálf-
stæði í hugsun er meira en svo,
að hún vilji bindast bókstafn-
um, sem deyðir. Hún mun aldrei
fallast á það, að halda beri heil-
brigðri skynsemi frá eilífðar-
málunum. Það hefir hún aldrei
gjört. Hún veit, að skynsemin
er gjöf frá Guði, en engin hefnd-
argjöf. Ætli kirkjan á Islandi sér
að ná til allrar þjóðarinnar á ó-
komnum tímum, eins og hún hef-
ir áður viljað, þá verður hún
að bjóða henni annað, meira og
betra en bókstafsok og það að
nokkru gyðinglegt. Að öðrum
kosti einangrast kirkjan , frá
þjóðinni og verður ófrjálslyndur
og dómsjúkur sértrúarflokkur.
Hún verður þá ekki lengur þjóð-
kirkja eins og á liðnum öldum.
Nei, hún á að leitast við að vera
öllum allt með því að boða þeim
fagnaðarerindi Krists óskorað,
Krists sjálfan, sem sagði: Komið
til mín, allir þér, sem erfiðið og
'þunga eruð hlaðnir, og eg mun
veita yður hvíld. Takið á yður
mitt ok og lærið af mér . .. Mitt
ok er ihdælt og byrði mín létt.
Þennan boðskap á kirkjan að
flytja með ljósum og einföldum
hætti', svo að hvert barn geti
skilið. Flóknar og torskildar trú-
fræðikenningar og kerfi stoða
lítt. Jesús kenndi sjálfur á því
máli, sem móðir talar við barn
sitt, um föðurkærleika Guðs til
allra, jafnvel til týnds sonar við
svína draf, og að öll börn hins
mikla föður skuli elska hvert
annað. Og hann sýndi þann veg,
sem hver og einn skyldi ganga,
vera sjálfur vegurinn, sannleik-
urinn og lífið, lét líf sitt fyrir
aðra og fann það aftur 1 faðmi
föður síns á himnum hinn eilífa
páskadag. Hann sýndi einnig, að
það er andi þessa boðskapar
fremur en bókstafur, sem öllu
varðar. Þess er aldrei getið, að
hann hafi skrifað neitt nema
skuld hórkonunnar í sandinn.
Mörg orð hans hljóða því ekki
nákvæmlega eins í guðspjöllun-
um, jafnvel ekki sjálft Faðir
vorið. En andinn er hinn sami
.alls staðar, endinn, sem fær
mannshjörtun til að brenna allt
til efsta dags, og það er hinn
lifandi andi Jesú Krists, eins og
hann birtist í N. t. og hverja líð-
andi stund í sálum þeirra, er
elska hann og trúa á hann, sem
á að ráða úrslitum í hverju máli
jafnt einstaklings og félagsheilda.
Já, öll þjóðin á að spyrja, hver
sé vilji hans, og láta svarið varpa
björtu ljósi yfir það, hvernig
hún skuli bregðast við sérhverju
viðfangsefni og leysa hvern
vanda. Þetta er upphafleg stefna
og aðall evangelisk-lúterskrar
kristni: Samvizkan upplýst af
anda Krists er eina, sanna og
rétta úrskurðarvaldið. Reynist
kirkja íslands trú þessari köllun,
munu þjóð og kirkja renna sam-
an í eitt.
V.
Sameining kirkjunnar þarf að
tryggja sem fyrst og tryggja sem
bezt. Það er heilög skylda bæði
gagnvart kirkjunni og þjóðinni.
Þótt margt beri á milli um trú-
arskoðanir einstaklinga, á það
ekki að þurfa að saka, svo fram-
arlega sem allir horfa til Jesú
Krists, frelsara síns og leiðtoga,
og vilja láta anda hans ráða
stefnu sinni. Þeir, sem telja sig
standa víðsýnisins megin og
frjálslyndisins, verða að skilja
rétt víðsýnið og frjálslyndið með
því að hafa framrétta bróður-
hönd til samstarfs við alla þá,
er kristninni vilja vinna, hvað
sem trúarskoðunum kann að
líða. Og hinir, sem þröngsýnir
eru og telja sér sæmd að því,
gæti þess að krefjast ekki hins
sama af öllum öðrum. Þeir halda
að sjálfsögðu skoðunum sínum
og tala máli þeirra við aðra. En
þeir mega ekki krefjast þess,
að hver maður fallist á þær, og
neiti samvinnu við þá, er vilja
ekki hugsa eins og þeir. Það væri
að bregðast bæði kirkjunni og
þjóðinni. *
Þjóðarverkefnin eru óteljandi
framundan, og nú fer að alveg
sérstakur vandi á þessum örlaga-
tímum. Kirkjan verður að leggja
fram alla krafta sína, til þess að
vandamálin leysist á þann hátt,
sem Guð vill. Allar framfarir á
íslandi verða að vera innblásn-
ar af siðgæði og trú, til þess að
af hljótist varanleg blessun. Það
eitt er þroski á Guðs ríkis braut
og hlutverk kirkjunnar við hann
bundið. Ekkert af orku hennar
má fara í fánýtar þrætur né
flokkadrætti. Það er svo óend-
anlega margt, sem kirkjunnar
menn þurfa að vinna saman, að
alger óþarfi er að leita að sundr-
ungarefnum. Guð hefir gefið
okkur þetta fagra land fyrir-
heitanna til þess, að það verði
ríki hans. Það er eitt brot af
hugsjóninni háu, sem kristur
kom að starfa fyrir og við stefn-
um að, svo framarlega sem við
stefnum til hans.
Kirkja íslands á komandi ár-
um og öldum þarf þá að vera
þjóðkirkja í dýpstu og sönnustu
merkingu þess orðs. Hvelfing
hennar á að vera eins og himin-
inn, sem vakir yfir hverju barni
frá vöggu til grafar, salir henn-
ar víðir eins og fjallafaðmur
landsins, og birta eins og áf júni
sólinni við hin yztu höf. Þá flytur
hún óskorað fagnaðarerindi
Krists. Þá verður hverri kyn-
slóð íslendinga gott að lifa og
starfa í skauti hennar, unz eilífð-
artjaldinu verður svift frá og
hún stígur frjáls og glöð fram
fyrir konung sinn.
Ásmundur Guðmundsson.
Kirkjuritið, febr. 1945.
Þessir fjórir menn:
MUSSOLINI,
HITLER
CHAMBERLAIN og
DALALIER töluðu um
FRIÐ í borginni
MÖNCHEN árið 1938, en rauði
þráðurinn í umræðum þeirra
finnst með því að lesa þriðju
stafina í nöfnunum lóðrétt nið-
ur.
Minningarsjóður stofn-
aður á nýafstöður þingi
B.L.K.
Eins og vitað er, hefur það ver-
ið ákveðið að reisa sumarbúðir
á fögrum stað á vesturströnd
Winnipeg vatns. Verða þær
reistar af Bandalagi lút. kvenna.
Er undirbúningur allur kominn
það vel á veg að á þessu sumri
verður hafist handa til að undir-
búa staðinn og eins fljótt og
leyfi stjórnarinnar og efni fæst
verður byrjað á að byggja. Verða
þar reistir svefnskálar, eldhús og
borðsalur, lítið sjúkrahús og
byggingar fyrir starfsfólk, enn-
fremur kenslustofa, sem einnig
verður notuð fyrir guðsþjónust-
ur og kvöldskemtanir. Verður sú
bygging aðal byggingin.
Samþykkt var gerð á nýaf-
stöðnu þingi Bandalagsins, sem
hljóðar þannig:
“Nefndin leggur til, að á þessu
þingi sé myndaður sjóður í
minningu um hinn fagra og þög-
ula flokk manna af íslenzku
bergi brotinn, sem létu líf sitt
í hinum tveimur heimsstríðum
og að sá sjóður sé notaður til
að byggja kenslustofu sumar-
búðanna. Verði sú bygging og
það starf sem þar verður haft
um hönd helgað minningu
þeirra.”
Var þetta einn liður í nefnd-
aráliti, sem fjallaði um sumar-
búða málið.
Nokkur upphæð var tekin úr
Árdísar-sjóð, önnur úr aðalsjóð
Bandalagsins, erindrekar og gest-
i þingsins bættu þar við. Stofn-
fé sjóðsins var talið það, sem
inn kom daginn sem hann var
myndaður. Sú upphæð varð
Fimni hundruð þrjátíu og sex
dalir, ($536.00). Loforð og gjafir
hafa borist féhirði síðan, verður
sá listi birtur í íslenzku viku-
blaði bráðlega, og framhaldandi
fyrir þær gjafir, sem inn koma.
Gjafir smáar og stórar verða
þegnar með ljúfri samúð og
þakklæti. Eingin gjöf í þennan
sjóð er smá hvert sem penmga-
legt virði hennar er, því það
er djúp þakklætistilfinning á
bak við hverja þá gjöf. Þakklæti
til þeirra indælu æskumanna, er
líf sitt lögðu í sölur fyrir okkur,
samúðartilfinning með ástvin-
um þeirra, og einlæg virðing
fyrir minningu hinna látnu.
Gjafir mega vera tileinkaðar
minningu sérstakra manna, eða
gefnar í virðingarskyni við alla
þá, sem lífi sínu fórnuðu.
Féhirðir þessa minningarsjóðs
er:
Mrs. Anna Magnússon,
Box 296, Selkirk, Man.
Þingtíðindi, skrifuð af skrifara
Bandalagsins og birt í síðasta
blaði, skýra frá hvar hinar fyrir-
huguðu sumarbúðir verða reist-
ar, staðurinn er þar sem Islend-
ingar tóku fyrst landnám á
ströndum Winnipegvatns, til-
’færi eg hér orð úr Sögu Vestur-
Islendinga, eftir Þorstein Þ.
Þorsteinsson: “Skafti Arason
frá Hamri í Laxárdal í Þing-
eyj arsýslu ... var í landskoð-
unar förinni sumarið 1875, er
Nýja ísland var valið og settist
að í nýlendunni um haustið, nam
hann land, sem hann nefndi
Kjalvík, suður frá Gimli á
ströndinni. ... Benedikt og Sig-
urveig Arason fluttu ásamt
börnum sínum að Kjalvík þegar
Skapti bróðir hans yfirgaf þá
jörð.”
Var þessi staður eign Tryggva
B. Arasonar, er lést síðastliðinn
vetur, kaupir Bandalagið hann
af dóttur og tengdasyni hans.
Ennfremur tilfæri eg orð úr
ritgjörð eftir J. J. Bíldfell í jóla-
blaði Lögbergs síðasta vetur:
“Þingbúðirnar fornu á Þing-
velli voru óaðskiljanleg eining
í hinu þróttmikla og glæsilega
þjóðlífi feðra vorra. ... Eg veit
ekki hvort að Sumarbúðirnar við
Winnipeg vatn eiga eftir að
draga fólk að sér með eins vold-