Lögberg - 01.11.1945, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. NÓVEMBER 1945
11 H IM ll
rVCNNA.
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Á ferð til Selkirk
Ekki er það venjulega talið
neitt sögulegt þó maður þurfi að
bregða sér frá Winnipeg ofan til
Selkirk. Maður nær sér í sæti á
strætisvagninum, fararstjórinn
kemur og innheimtir fargjaldið,
vagninn leggur af stað austur og
svo norður aðalstræti borgar-
innar. Við horfum á umferðina
byggingarnar, sem við höf-
um margoft séð áður; hagræðum
okkur í sætinu; lokum e. t. v.
augunum og reynum að láta
okkur ekki leiðast þessa klukku-
stundar ferð.
Þegar við erum að nálgast Sel-
kirk verður okkur litið út um
gluggann til hægri og komum
auga á hinar einkennilegu bygg-
ingar og virki — Lower Fort
Garry. Hugurinn er bundinn við
nútímann og fyrsta hugsunin er:
ekki væri nú mikil vörn í þessu
nú; ekki þyrfti nerna eina nú-
tíma sprengju til þess að jafna
við jörðu þessa varnargarða og
þessi virki.
Og nú flýgur hugurinn meir
en hundrað ár aftur í tímann.
Við höfum raunar verið að ferð-
ast, þessa síðustu klukkustund,
um mjög söguríka staði, án þess
að gera okkur grein fyrir því.
Canada er ungt land og á ekki
langa sögu að baki. Hér er því
ekki um eins marga söguríka
staði og sögulegar menjar að
ræða eins og í Evrópu. Rauðar-
ár dalurinn er eirin söguríkasti
staður Canada, hér hófst fyrst
landnám í Vesturlandinu.
Við þessa hugsun hverfur af
okkur deyfðardrunginn og við
förum að rifja upp fyrir okkar
það, sem við höfum lesið um
Lower Fort Garry. Það var byrj-
að að byggja það árið 1830 í
stjórnartíð Governor Simpson.
Púðurgeymsluhúsið var fyrsta
byggingin, sem reist var; þá var
kalksteininum, sem Manitoba
fylki er svo auðugt af, í fyrsta
sinn notaður sem byggingarefni.
í þá daga var ekki eins fljót-
legt að byggja eins og nú. Það
tók átta til níu ár að fullgjöra
virkið. I fyrstu átti að nota þess-
ar byggingar fyrir skrifstofur
Hudsons Bay félagsins og einnig
sem stjórnarsæti. En brátt kom
í ljós að þægilegra væri að hafa
stjórnarsætið í Upper Fort Garry
þar sem Assinaboine áin fellur
í Rauðána og þar varð byrjun
Winnipeg þorgar. Lower Fort
Garry er líkt því, sem það var
fyrir hundrað árum síðan; það
var talið sterkasta virkið, sem
byggt var af Hudson Bay félag-
inu í Vesturlandinu.
Nú ökum við inn í Selkirk
bæ og nafnið minnir okkur á
hið hugsjónaríka göfugmenni,
Thomas Douglas, Earl of Selkirk.
Hann varði fé sínu og kröftum
til þe^s að reyna að bæta hag
hinna bágstöddu landa sinna og
fyrir hans atbeina stofnuðu þeir
hér í Rauðárdalnum hina fyrstu
nýlendu í Vesturlandinu, árið
1812.
Fyrsti landnema hópurinn
sigldi frá Hebrides 28. júlí, árið
1811. Ferðin lá til Hudson flóans,
upp Nelson ána, suður Winnipeg
vatn, til Rauðárdalsins. Þangað
komust landnemarnir 3. ágúst
1812, eða einu ári og 35 dögum
eftir að þeir lögðu af stað frá
ættjörð sinni. Við, sem eigum nú-
tíma farartækjum að venjast,
getum varla gert okkur í hugar-
lund þá örðugleika, sem þetta
ferðafólk hafði við að etja. Milli
Winnipeg og Selkirk eða þeirra
staða, sem þessar borgir eru nú
á, hefðum við orðið að fara á
bát eftir Rauðánni.
Alt þetta flaug í huga okkar
um leið og við stigum af strætis-
vagninum. Ef við kynnum okk-
ur ýtarlega sögu þessa merki-
lega og litbrigðaríka landnáms,
munu, á næstu ferð okkar til
Selkirk, svífa fyrir hugarsjónum
okkar myndir frá löngu liðnum
tímum, sem munu gera ferðina
skemtilega og fróðlega.
Merkileg starfsemi
í dálkum þessum hafa birst
við og við og eru að birtast rit-
gerðir eftir Kristínu Josephson
í Watertown, South Dakota;
þessi sérkennilega og gáfaða
ágætiskona fluttist af Islandi ár-
ið 1876 og er nú 84 ára að aldri;
það mun næsta fátítt að kona á
hennar aldri sinni daglegum rit-
störfum eins og þessi áminsta
kona gerir og er það einn glæsi-
legur vottur þess hve íslenzkum
landnemum í þessari álfu var
rithneigðin í blóð borin.
Um þessar mundir birtast í
kvennadálkum Lögbergs nokkr-
ar æskuminningar Kristínar í
Watertown; það er ekki einasta
að þær beri vitni sjaldgæfu stál-
minni þessarar aldurhnignu
konu, heldur andar frá þeim
slíkri göfugmensku og hreinleik
í hugsun, að slíkt minnir á ís-
lenzka berglind.
Ekki er mér kunnugt um það
hve rnargar íslenzkar landnáms-
konur, sem enn eru á lífi hafa
skrifað endurminningar sínar, en
vegna þbss sögulega gildis, sem
slík skrásetning hefir í för með
sér væri æskilegt að öllu, sem
þannig hefir verið gengið frá,
yrði haldið til haga; kvennadálk-
um Lögbergs yrði það ósegjan-
legt ánægjuefni að geta birt sem
mestan fróðleik slíkrar tegund-
ar.
Æskuminningar
Eftir Kristínu í Watertown.
Filipía, hin nýja kona Hall-
gríms á Hámundarstöðum, syst-
urdóttir Ingibjargar var einnig
mesta myndarkona og góð-
kvendi. Nýtísku kona var hún
og breytti mörgu á heimilinu til
batnaðar. Þótti móður minni og
hinum yngri vinnukonum vænt
um þessa nýju húsmóðir, sem
leiddi inn á heimilið marga fram-
fara strauma. Hafðí fólk hennar
búið á Akureyri og lært margt
viðvíkjandi smekklegum fata-
saum, matreiðslu og húshaldi.
Fékk nú heimilið á sig nýjan
blæ af smekkvísi.
Eg var á þriðja og fjórða ári
og man eftir mörgu á Hámundar-
stöðum. Mér þótti gaman að
koma niður í Litlu Hámundar-
staði; það var örskamt milli
bæjanna; þar var lítil stúlka og
lékum við okkur saman. Þar bjó
Jón, bróðir Hallgríms á Stóru
Hámundarstóðum. Kona hans
hét Þuríður, greind og lipur
kona. Þau áttu tvo sonu, Krist-
ján og Jón, efnilegustu menn.
Minnir mig að faðir minn og
Kristján hefðu bréfaskipti fyrstu
árin eftir að við komum vestur.
Mun sonur Kristján hafa komið
til þessa lands; vel ritfær mað-
ur. Fanst okkur mömmu að við
finna ljúfmensku Kristjáns í
greinum hans.
Eitt sinn var það að mamma
og pabbi tóku mig með sér fram
í leguskipið “Ströndina”, sem
var eign Krossa-bræðra og lá
þar á sundinu. “Ströndin” hafði
nú farið tvo túra þetta vor, og
lítið aflað og formaðurinn, Þor-
valdur á Krossum var ekki á-
nægður með það úthald.
I
Á þeim tíma var trúað á á-
heitingar, sem kallað var. Maður
hafði einhverja hjartnæma og
réttmæta ósk í huga sér; þá var
heitið ef óskin fengi framgang,
að gera góðverk. Oft var heitið
á fátæka kirkju eða mann, sem
hafði við böl að stríða eða sak-
laust barn eða þarflegt fyrirtæki.
Þetta rættist vanalega; óskin
varð uppfylt og góðverkið (gjöf-
in) var gjörð og blessaðist. Eg
held að góðviljinn einn hafi stað-
ið bak við þetta en engin sér-
plægni.
Þorvaldur formaður, sem var
góðkunningi pabba, segir nú við
okkur. “Eg ælta að heita á litlu
stúlkuna hana Kristínu. Ef við
öflum betur í þessum túr, skal
eg gefa henni smáskilding.”
Svo lagði “Ströndin” í túrinn
og eftir þrjár vikur kom skipið
til baka, svo hlaðið að meifa gat
ekki í það komist, og skreið inn
á höfnina undir seglum. Fólk,
sem vissi um áheitið, þótti þetta
merkilegt.
Nokkru seinna var mér lofað
til kirkju einn sunnudag. Á heim-
leiðinni kömum við að Krossum
og þáðum góðgerðir af heilafiski,
sem skipið hafði líka komið með,
og æðaregg norðan frá Laxa-
mýri, því Snjólaug, kona Sigur-
jóns á Laxamýri var dóttir hjón-
anna á Krossum.
Sigurlaug, kona Þorvaldar
yngra, bauð okkur svo fram í
stofu. Þau gáfu mér tvær spesí-
ur á fallegum diski. Þá varð mér
að orði: “Ósköp er diskurinn
fallegur! Skelfing er peningur-
inn stór!” “Þetta er áheitið,”
segir Þorvaldur, þú verður lukku
stúlka.”
Þegar eg kom heim, sagði eg
fólkinu ferðasögu mína — “hvað
kirkjan er falleg og presturinn
stóð í ósköp fallegri tunnu!” —
Hinir gömlu prédikunar stólar
voru háir og víðir líka, ekkert
ólíkir tunnu í laginu.
Þegar eg var fimm ára, fluttu
foreldrar mínir frá Hámundar-
stöðum og að Hálsi í Svarfaðar-
dal, sem er næsti bær vestur af
Hámundarstöðum, en löng bæj-
arleið, því mikill höfði eða háls,
sem bærinn dregur nafnið af, að-
skilur sveitirnar, Árskógsströnd
að austan en Svarfaðardal að
vestan. Norðan undir hálsi þess-
um, niður við sjóinn er nú hinn
fagri kaupstaður, Dalvík, sem
öllum lýst svo vel á.
Faðir minn var 35 ára að aldri,
er hann fór frá Hámundarstöð-
um; fanst honum ætíð síðan að
hann hvergi eiga heima nema
þar.
Frh.
Rannsóknir hafa leitt i ljós að
egg geymast betur ef þau eru
látin standa á mjórri endanum.
Minniát
BETEL
í erfðaskrám yðar
f
Brúðkaup
Þriðjudaginn 23. þ. m., kl. 8
að kvöldinu, voru þau Robert
Hickman Cole frá Ottawa, og
Sylvia Ragnheiður Marteinsson,
frá Transcona, Man., gefin sam-
an í hjónaband af séra Rúnólfi
Marteinssyni, náfrænda brúðar-
innar, í Fyrstu lútersku kirkju.
Brúðguminn er læknir í hemum
en brúðurin er lærð hjúkrunar-
kona. Faðir brúðarinnar, Mr.
Ernest H. Marteinsson, leiddi
brúðina að altari. Mr. Clark
Bruce Miller aðstoðaði brúðgum
ann, og Mrs. Violet Helga Robert
son aðstoðaði brúðina. Miss Snjó
laug Sigurðson var organisti og
Mrs. Pearl Johnson söng ein-
söng. Mr. Clifford Marteinsson
og Mr. Chris Adamsson leiddu
til altaris.
Að hjónavígslunni afstaðinni
var haldið til Transcona, og set-
in yndisleg veizla á heimili for-
eldra brúðarinnar, en þau eru
Mr. E. H. og Mrs. Ingibjörg
Marteinsson. Þar voru foreldrar
brúðgumans, Mr. og Mrs. R. H.
W. Cole frá Ottawa og hópur
annara vina, um 50 manns. Séra
Rúnólfur mælti fyrir skál brúð-
arinnar, en brúðguminn svaraði.
Mr. Miller las upp nokkur ham-
ingjuóska bréf.
Morguninn eftir lögðu brúð-
hjónin af stað vestur til Calgary
í Alberta-fylki, þar sem brúð-
guminn hefir, um hríð, starf fyr-
ir herinn.
DREGUR SIG I HLÉ
Blaðið News Chronicle, sem
gefið er út í London, lét þess
getið þann 31. október, s. 1., að
Mr. Churchill iriyndi í náinni
framtíð láta af forustu íhalds-
flokksins og leggja niður þing-
mensku, til þess að geta varið
öllum sínum tíma til ritstarfa.
SKÖMTUN SKÓFATNAÐAR
Frá Washington er símað í dag,
að skömtun skófatnaðar í Banda-
ríkjunum hafi verið létt af, með
því að framleiðslan á þessu sviði
sé nú nokkurn veginn komin í
sitt fyrra horf.
Á LEIÐ TIL WASHINGTON
Þeir Clement Attlee forsætis-
ráðíherra Breta, og Mr. King
forsætisráðherra í Canada, hafa
að því er nýjustu fregnir herma,
ákveðið að koma til fundar við
Truman forseta í Washington til
þess að ræða ýmis vandamál, þar
á meðal um framtíðargæzlu
leyndardóma atómusprengjunn-
ar.
VIÐSJÁR.
Á eynni Java eru viðsjár mikl-
ar þessa dagana, og illvígar
skærur háðar þar annað veifið;
er á eynni öflugur flokkur svo-
nefndra sjálfstæðismanna, er
losa vilja eyjarskeggja með öllu
undan ýfirráðum Hollendinga,
en hollenzk stjómarvöld taka
ekki slíku með þegjandi þögn.
yOU'RE GOING TO /V\EET A TALL, CtARK
VICTORY BOND SALESMAN /
s
|[I!III!IIIIIIIIIII!!IIIIIIIIIIIIIIII!!III!I!IIIIII!II!!!!!IIIIIIIIIIII!!1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII!I!!I'IIIIIIIIII!!II
Canada og Bandaríkja menn af
íslenzkum átofni, er fórnuðu lífi
í heimsátyrjöldinni frá 1939
EiilllllllllllllHlllllllllllllllillllllllllillllllllllllllilllllllllillllllHllllllllllllHlllillliillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllí
Innir af hendi fórnina
miklu
í bréfi til móður Ingva heit-
ins, komst Lt. Cdr. Bell, meðal
annars þannig að orði:
Ingvi Sveinn Erickson
Hinn ungi og glæsilegi maður,
sem hér um getur, og lífi fórn-
aði fyrir þjóð og land í hinni
nýlega afstöðnu heimsstyrjöld,
Ingvi Sveinn Erickson, var fædd-
ur þann 17. apríl 1923, sonur
þeirra ágætishjónanna Ingva
Eiríkssonar flutningamanns og
Herdísar konu hans í Árborg,
sem hvarvetna njóta ástsældar
og trausts hvar, sem leið þeirra
liggur. Ingvi heitinn lauk mið-
skólanámi í Árborg, en útskrifað-
ist nokkuru síðar af Success
verzlunarskólanum í Winnipeg;
hann var bráðgáfaður piltur, og
bjó yfir ríkri þrá til æðri mennta.
Ingvi Sveinn innritaðist í sjó-
herinn í nóvember mánuði 1942;
var hann við æfingar einungis
tvö kvöld í viku, en starfaði
jafnframt reglubundið ^ið bún-
aðardeild Manitoba háskólans; í
febrúar 1943, var hann kvaddur
til reglubundinna heræfinga; tók
hann þá að leggja stund á sím-
ritun, og lauk með heiðri fulln-
aðarprófi í þeirri fræðigrein;
dvaldi hann um hríð í Toronto,
og St. Hyacinthe í Quebec; það-
an réðst hann á canadisku her-
snekkjuna “Albemi” sem símrit-
ari, og fór vítt um höf; hann var
á ferð með gæzlu skipalesta
milli ýmissa staða, og kom meðal
annars við í Bermuda, Boston og
New Foundland, og tók þátt í
innrásinni í Normandy.
Ingvi Sveinn Erickson lét líf
sitt, er sffipi hans, Alberni, var
sökt í Ermarsundi þ. 21. ágúst
1944. Skipið sökk á 19 sekúnd-
um, og aðeins 31 manni varð
bjargað af 90.
Sonur yðar var úrvalsmaður,
bæði ábyggilegur og frábærlega
hæfur í störfum. Frá þeim tíma,
er hann fyrst kom á skip mitt,
vann hann ágætt verk, sem sím-
ritari eða loftskeytamaður, og
þannig leysti hann af hendi öll
þau störf, sem honum voru fal-
in; hann naut óviðjafnanlegra
vinsælda meðal yfirboðara sinna
engu síður en annara samstarfs-
manna; hann annaðist um alla
póstafgreiðslu á skipinu.”
Þetta er fagur vitnisburður, og
kemur öllum saman um það, er
Ingva heitinn þekktu, að þar sé
ekkert ofsagt.
I einu hinna síðustu bréfa til
foreldra sinna, lét þessi ungi
sveinn þess getið, að er heim
kæmi, hefði hann sterka löngun
til þess, að hefja nám við Mani-
toba háskólann, því eins og þeg-
ar hefir sagt verið, stóð hugur
hans til æðri mennta; þau sund.
lokuðust með skjótum hætti á
þessari jörð, þó ærin sé jafnan
verkefnin “meira að starfa Guðs
um geim”.
Ingvi heitinn var með fágæt-
um ástríkur foreldrum sínum og
nærgætinn; náði þessi eðlisþátt-
ur jafnframt engu síður til
systra hans og annara ástmenna;
hann var auðugur af kærleiks-
hugsjónum, er mótuðu skýrt orð
hans og athafnir.
Auk foreldra sinna lætur Ingvi
heitinn eftir sig þrjár systur,
Emily Herdísi í Winnipeg, Ester
Valdheiði Guðmundson í grend
við Árborg, og Helgu í foreldra-
húsum.
Þann 10. desember s. 1., var
haldin vegleg minningarathöfn
yfir þenna Ijúfa, pnga mann, í
lútersku kirkjunni í Árborg; var
kirkjan fagúrlega blómum
skrýdd frá félögum og einstakl-
ingum innan vébanda byggðar-
lagsins. Séra B. A. Bjarnason
flutti minningarræðuna, en frú
hans söng aðdáanlega “Á hend-
ur fel þú honum,” auk þess sem
söngflokkur safnaðarins söng
nokkur fögur lög; yfir athöfn-
inni hvíldi mildur blær, í fylzta
samræmi við stutta, en fagra
ævi sveinsins, sem verið var að
minnast.
Fagurt ljóð, ort af G. O. Ein-
arssyni undir nafni hinna syrgj-
andi foreldra, verður samferða
þessum minningarorðum.
INGVI SVEINN ERICKSON
á
Ort undir nafni foreldranna.
Elsku barn með vors og ljóssins lund
Lítill hnokki að raða gullum sínum
Alt varð gull í þinni mjúku mund
Og morgun skin í gleði brosum þínum
Alt er þeim sem æskulöndin skoða
Undrun tengt og dularfullum roða.
Þú átt enn þá létt og lítil spor
Við lækinn okkar kærust sem við höfum
Þar er ennþá ástardraumur vor
Um æsku þína geymdur skýrum stöfum
Það er eins og ljóð á hugan litað
sem liggur þar enn verður aldrei ritað.
Skýlaus voru skólaárin þín
Skylduræknin varpaði á þau ljóma
Og engin betur geymdi gullin sín
Og gangan þín varð ávalt þér til sóma
Bækur þínar benda huga vorum
Á barnæskunnar skin á þínum sporum.
Skyldan kallar, vörn um land og lýð x
Lyftist upp hver sigurvon úr hlaði
Þannig mætast ennþá æska og stríð
En æskumannsins fórn er stærstur skaði
Tár þó falli og sár sé sonar missir
Sigur dauðans minning þína kyssir.
G. O. Einarsson.