Lögberg - 10.07.1947, Blaðsíða 7

Lögberg - 10.07.1947, Blaðsíða 7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 10. JÚLÍ, 1947 7 NÝIR PENNAR ^^ikingsprent er að gefa út bókaflokk, sem kallaður er Nýir Pennar. Ekki er þó annað sam- eiginlegt með bókum þeim en brotið og kápumyndin. — Þetta eiga að vera 10 bækur, 5 skáld- sögur og 5 ljóðakver. En heiti flokksins er dregið af því, að höfundar bókanna hafa lítið eða ekki neitt birt í bókarformi ^ður. Sex bækur eru komnar út 1 þessum flokki og verður þeirra hér stuttlega getið. Heiður ættarinnar eftir Jón Björnsson. Stærð 321 bls. 18x12 sm. Verð kr. 25.00 ób. Jón Björnsson hefir dvalið í Úanmörku og skrifað nokkrar sögur á dönsku og birtist ein Þeirra hér í þýðingu. Nokkuð yirðist bera á ókunnleika um islenzka staðhætti. Það hefir yist aldrei verið fastur grafari i SVeit á Islandi. — Hreppstjóra- embættið virðist eftir þessari sögu vera formennska í hrepps- uefnd, sem er kölluð sveitar- Uefnd. — Þá munu það líka fá- iitt, að úði frá brimgarði hold- væti menn, sem standa upp í fjöru og síst þegar lendandi er. En þó að svona smámunir verki illa á lesandann, koma Þeir skáldlegu gildi ritverksins ekkert við. Þessi saga gerist á árunum 1904—’6, þegar mestar deilur stóðu um símamálið. Virðist höf- undur allvel hafa kynnt sér hau átök og atburðarásina, án þess að dómur sé lagður á skiln- iug hans á stjórnmálalífi þjóð- arinnar þá. Er það og mál út af fyrir sig, hvort sú lýsing og sýlarlífslýsing bændanna er spnn og samræm íslenzku þjóð- lífi þau ár. Heiður ættarinnar á að sýna uaráttu milli kyrrstöðu og fram- fara, gamals og nýs. Því miður bafa tökin sums staðar slaknað bjá höfundi, svo að pærsónur Verða oljósar og þokukenndar. Kalldór hreppstjórasonur á Leiru er að miklu leyti óráðin §áta, þegar hann fer að heiman 1 forboði föður síns. Heim í sveitina berast slúðursögur um Það, að hann hafi lagst í drykkju skap og falsað víxla. Sjálfur skrifar hann stúlkunni, sem bann elskar, að hann sé líkam- iega og andlega bugaður maður. Konum græðist fé og eftir að + f 4 hann deyr hetjudauða trúir eng- inn illmælinu um hann. Að öðru leyti verst höfundur nánari frétta um þessa persónu sína, bæði ytri atvik og sál og tilfinn- ingu. Lesandinn veit því næsta lítið um hana að loknum lestri, og er mjög gengið framhjá and- legu lífi og sálarstríði nafna míns. En skáldrit verða lesend- um síður til andlegs þroska, ef þar koma ekki fram glöggar og ákveðnar myndir og mannlýs- ingar. Jón Björnsson hefir gaman af stórum viðfangsefnum, stór- brotnum mönnum, sviplegum og örlagaþrungnum atvikum. En það er mikil raun rithöfundum að móta hinn dýra málm mann- dóms og atgervis í eldi lífs- reynslunnar, og munu flestir þurfa mikla æfingu áður en það ferst vel. Eftir örstuttan leik. Skáld- saga eftir Elías Mar. Stærð: 207 bls. 18x12 cm. Verð: kr. 22.00 ób. Endurminningar tvítugs stúd- ents frá hausti og vetri 1945— ’46. Hann kynnist stúlku, sem hann verður ástfanginn af og virðist eiska hann líka, en þeg- ar móðir hennar hefir heyrt hvers konar piltur þetta er, drykkfeldur, kvensamur og á meira að segja barn á fyrsta ári, gerir hún alvöru úr því að senda dóttur sína til hljómlistarnáms í Kaupmannahöfn og elskendurn- ir skilja í myrku vonleysi, — a. m. k hann. Þessi frásaga er ósköp vellu- leg, því að strákurinn er dáð- laus og trúlaus og veltist áfram. Hann er lesinn og gáfaður, — ekki vantar það. Hann vanrækir námið, kann ekki við að borða heima hjá föður sínum og frænku, en kaupir sér mat úti í bæ og drabbar með félögum sínum. E. t. v. er þessi bók sönn lýs- ing á andlegri örbirgð sumra gáfaðra og menntaðra unglinga nú á tímum. Þetta er lýsing á stefnulausu reiki í ástamálum, skemmtanalífi og námi. — Hug- sjónir og stefnumál koma þar + + + ekki við sögu. — Drykkjugleði skólafélaganna er heimskuleg og ljót frá upphafi til enda. Allt er þetta rakið í hlutlausri frá- sögn, án dóma og ályktana, rétt eins og horft er á vatnsfall, sem án vilja og sjálfræðis hlýð- ir ytri lögmálum eðlis og um- hverfis, dómgreindarlaust, fyr- irbæri án sjálfsákvörðunar. Elías Mar er stílfær og honum hefir tekist að hafa Þórhall Gunnarsson sjálfum sér sam- kvæman söguna alla. Það er gott að eiga lýsingu á slíku mannlífsfyrirbæri, og víst er nauðsynlegt að leiða hug les- andans að þeirri meinsemd. En í þessari sögu er engin tilraun gerð til að sýna beinlínis undir- rót og orsök hins andlega dauða, sem hún fjallar um. Hinn myrki, dapri blær sög- unnar sómir henni vel. Ungling- urinn tvítugi er nístur v.onlaus- um söknuði, þegar stúlkan hans skreppur til Danmerkur í fyrra. Þegar honum vakna alvarlegar tilfinningar á hann enga trú á tryggð eða alvöru. Þess vegna á hann sér ekkert leiðarljós, enga framtíð eða fyrirheitið land. Veltiár. Saga eftir Odd- nýju Guðmundsdóttur. — Stærð 213 bls. 18x12 cm. Verð: kr. 22.00 ðb. ý Oddný Guðmundsdóttir hefir áður birt ýmsar smásögur og skáldsöguna: Svo skal böl bæta. Hún hefir sýnt að hún skilur íslenzka fátækt og alþýðlega lífsbaráttu. Fátækt og öryggis- leysi fylgja lamandi áhyggjur, strit og basl. Slík kjör misþyrma fólki oft og spilla En það væri misskilningur, að þau lífskjör hlytu að vera vonlaust svart- nætti, þar sem hvorki fegurð né lífsgleði gætu komist að. Sumír rithöfundar hafa fundið hjá sér köllun að berjast gegn fátækt og fjárhagslegu ranglæti, með því að ýkja spillandi áhrif fá- tæktarinnar, og er því þá jafn- vel haldið fram, að nógur mat- ur, þægileg íbúð, fín föt og frjálsræði geri fólkið fullkomið, svo að ekkert illt sé gert. Ein- hliða efnishyggja og vanmat á andlegum verðmætum mun ráða nokkru um þessa afstöðu, þó að skáldum fari illa að smána sál og anda mannsins á þann hátt. En Oddný þekkir og skilur ís- lenzka fátækt betur en svo, að hún fari í slíkar öfgar. Án þess að fátæktinni sé hrósað, því að margan hefir hún kreppt og bugað og ýmsum stytt aldur, verður þó að viður- kenna, að margur hefir varð- veitt manndóm sinn, hlýju brjóstsins og hjálparvilja við óblíð lífskjör og lítil efni. Sagan Veltiár gerist veturinn 1941—’42. Ung stúlka kemur í þorpið og vinnur að afgreiðslu- í kaupfélagsbúðinni. Það gerast engir stórviðburðir í sögunni. Alt er ósköp hversdagslegt eins og þau atcik, sem daglega ger- ast í kringum okkur öll. En í hinum hljóðláta hversdagsleika koma fram ýmsar persónur, sem við kynnumst og munum. Sér- staklega eru það þó Þrúða og Ólafur bílstjóri, sem vinna hug lesandans. Þau vilja bæði koma fram til góðs og gera það, hvort á sinn hátt. Ólafur kynnist fólkinu af slúðursögunum, hvernig það bregst við og fer með illmæli og slúður um nágranna sína. Af því þekkir hann það, en hitt veit hann, að sögurnar eru sjaldnast sannar. Þeir, sem lesa nýja penna í heild, ættu að bera saman jafn- aldrana hjá Oddnýju og Elíasi Mar, Ólaf bílstjóra og Þórhall Einarsson. Hvort tveggja munu vera sannar þjóðlífsmyndir. Og athugun þeirra getur glöggvað fyrir mönnum þau sannindi, að betra er að vera fátækur og vita vilja sinn, eiga sér stefnu- mál og hugðarefni til -að berj- ast fyrir, en að vera „vatns- þynntur öreigi hugar“, þótt við rúman efnahag sé. Oddný Guðmundsdóttir hefír sýnt það, að hún getur skrifað áferðargóðar sögur með sönnum þjóðlífsmyndum og glöggum mannlýsingum. Sögur sínar skrif ar hún af ríkri samúð með al- þýðufólki, réttlætisþrá og heil- brigri tilfinningu. H. Kr. Tíminn, 22. apríl. ^rsþing Bandalags Lúterskra Kvenna (Frh. af bls. 3) kregst ekki vonum þeirra nú, frekar en áður. Ritið selst altaf Jafnvel og stendur sig vel fjár- hsgslega í höndum ráðskonu Þess, Mrs. Finnur Johnson. Rannyrðasýning Þessi árlega sýning var fjöl- k^eytt og eftirtektarverð. Það sem vakti mesta athygli þetta ar var íslenzki þjóðbúningurinn a brúðarstærð, búin til af Mrs. ^innur Johnson. Hann var full- L°minn eftirmynd þjóðbúnings- lns, þó lítill væri, og vakti að- báun allra þeirra er hann litu. ■^nnað atriði sem vakti áhuga, Var vefnaður Mrs. A. Wathne, sena var þar með vefstól sinn og útskýrði aðferðina við þetta verk. Nefnd var kosin til þess að stofna hannyrðasafn sumar- búðanna. Kosningar Eftirfylgjandi hlutu kosning- ar í embætti og nefndir. Lífstíðar heiðursforseti: Mrs. Guðrún Johnson — Mrs. Finn- Ur Johnson. — Lífstíðar heiðurs- ^eðlimir: Mrs. Ingunn Martems Mrs. Hansína Ólson, Mrs. rika Thorláksson, Mrs. Sigrún horgrírnsson, Mrs. Ingiríður ^Usson, Mrs. Helga Bjarnason, rs- Stefanía Sigurðsson, Mrs. efanía Leo. Fyrrverandi for- Set*> Mrs. Lena Thorleifsson, angruth. Forseti: Mrs. Ingi- björg J. Ólafsson, Selkirk. Vara- fors. Mrs. Þjóðbj. Henrickson, Wpg. Skrifari: Miss Lilja Gutt- ormsson, Winnipeg. Bréfavið- skiptaskrifari: Mrs. Clara Finns- son, Wpg. Féhirðir: Mrs. Rósa Jóhannsson, Wpg. Varaféhirðir: Mrs. E. W. Perry, Wpg. Meðráða konur: Mrs. Margrét Bárdal, Wpg., Mrs. Olga Arason, Glen- boro, Mrs. Gerða Ólafsson, Wpg. Mrs. Sigríður Sæmundsson, Sel kirk, Mrs. Elín Sigurðsson, Sandy Hook. Árdís. — Ritstjórar: Mrs. Margrét Stephensen, Wpg., Mrs. Flora Benson, Wpg. Útgáfunefnd: Mrs. Guðrún Johnson, Wpg., Mrs. Lauga Jó- hannesson, Wpg., Mrs. Þorbjörg Jónasson, Arborg, Mrs. Loa Ólafsson, Arborg. Sumarbúðanefnd. — Board of Directors: — Rev. E. H. Fáfnis, Dr. E. Johnson, Selkirk, Mr. S. O. Bjerring, Wpg., Mr. M. M. Jónasson, Arborg, Mr. Sveinn Pálmason, Wpg., Beach, Mrs. Hrólfur Sigurðsson, Gimli, Mrs. Kristrún Sigurðsson, River ton, Mrs.G. A. Erlendss., Arborg Mrs. C. Thorsteinsson, Baldur, Mrs. Þjóðbjörg Henrickson, Wpg., Mrs. Fjóla Gray, Wpg., Miss Inga Bjarnason, Wpg., Mrs. Anna Magnússon, Selkirk, Mrs. Sigríður Sigurgeirsson, Gimli, Mrs. Elísabeth Bjarnar- son, Langruth, Mrs. Guðlaug Arason, Húsavík, Mrs. Ingibjörg Ganton, Lundar. Lilja Gutiormsson, skrifari. •♦- + + + + + + + + + + + + + + ÁVARP TIL ÍSLANDS Fluii að Mouniain, Norður-Dakoia, 17. júní 1947. Ljúft er að minnast þín móðir vor kær, og mega þig fórstrunni kynna. Þótt langdvölum séum við faðmi þín fjær, við finnum jafn skylt báðum vinna. Ljóst er í huga mér landsviðið þitt, og ljóminn um fjöll þín og dali. Það byggði að mestu upp búhokrið mitt, á brjóstum þín nærðist ég smali. Hver á þér meira af fossanna fjöld, fegurð og afli og gæðum? Gagn.er að eiga svo guðdómleg tjöld, og gimsteina valda í æðum. Þó einangruð sértu í útnorður sæ, ekki það veldur þér baga. Hjarta stöð rétt nefnd í umheeimi æ, þitt útbreiðist mál, ljóð og saga. Ljúft er að minnast þín móðir vor kær, # og marg reyndu barnanna þinna, Hvar lýsir að verki þinn ljómi svo skær, í ljóðin þau gullþráðinn spinna. Við biðjum í sameining börnin þín öll, blessaður faðir á hæðum. Varðveittu ísland svo flóðöldu föll, fái ekki skerða það klæðumv G. J. Jónasson. + + + + + + + + + + + + + + 4 Heimsins stærsti “geysir’ er hverinn Waimangu á Nýja-Sjá- landi. Þegar hann var upp á sitt bezta árið 1900, gaus þessi frægi goshver 1.500 fet í loft upp, eða tíu sinnum hærra heldur en hverinn Old Faithful 1 Yellow- stone National Park hefir gosið hæst. 4 Narcisa Puga, 39 ára, gaf ekki frá sér nokkurt hljóð meðan læknirinn saumaði saman sund- urtættan fót hans eftir járn- brautarslys. En það þurfti þrjó menn til þess að halda honum þegar hjúkrunarkona þvoði ilina á særða fætinum. Narciso Puga, sem er mexi- kanskur og kann ekki ensku, gat ekki gert hjúkrunarfólkinu skilj- anlegt, að hann var kitlgjarn. Afmæliskveðja til skólabróður Það er æði ósennilegt, að hann Richard Beck prófessor sé orð- inn fimmtugur. Mér finnst svo undur stutt síðan að við vorum að lesa undir stúdentspróf hér í Reykjavík, bjuggum báðir í hús- um við Tjörnina, hittumst dag- lega ásamt fleiri félögum og vorum að rabba saman og gera að gamni okkar og brasa eitt og annað eins og ungmennum er títt. — Og þegar þessi skólabróðir mætti á lýðveldishátíðinni 1944, sem fulltrúi Vestur-íslendinga og gestur íslenzku ríkisstjórnar- innar, sýndist mér hann ekkert hafa elzt. Það var þá helzt skall- inn á honum blessuðum, sem kom upp um hann. En andlits*. drættir, kátína, lífsfjör og eðli- legur áhugi, var allt eins og hjá unglingi. Mér er það mjög í minni, er fundum okkar Richards Beck bar fyrst saman. Við lásum all- margir, menntaskólapiltar, ut- an skóla, veturinn 1919—’20. Richard Beck var í þeim hópi, hann gat ekki unað öðru en að stytta sér leið, las fimmta og sjötta bekk á einum vetri, — „að komast sem fyrst og að komast sem lengst, er kapp þess sem langt þarf að fara“. Það var lögmálið í lífi og starfi Richards Beck. Hann ætlaði sér að fara langt — og hann hefir gert það. Hann talaði ekki um það, en við skólabræður hans fundum það einhvern veginn á okkur, og við, sem þekktum hæfileika hans og dugnað, vor- um heldur ekki í neinum vafa um, að öðruvísi gæti það ekki orðið, ef honum entist aldur. — Já, — mér er þessi skólabróðir minnisstæður, ekki fyrst og fremst fyrir hans miklu náms- hæfileika, og hve oft var rætt um það meðal okkar skólabræðr- anna, hvort einhverjum mundi takast að ná hærra prófi en honum. Mér er þessi skólabróðir minnisstæður frá því fyrsta að við sáumst, vegna þess, hve skemmtilega var saman ofið í augum og andlitsdráttum þessa manns, glaðværðin og góð- mennskan, lísffjörið og stálvilj- inn. — I samræmi við þessi fyrstu áhrif urðu og kynnin. Oft komum við skólafélagarn- ir síðla dags að loknum lestri heim til Richards í litla her- bergið með gluggann austur að Tjörninni. Það var eins og það væri alltaf sólbjart í því her- bergi: Þarna sat húsráðandi stundum við lestur námsbóka, stundum að yrkja eða lesa ljóð eða um eitthvert hugðarefni. Það var oft talað um námið og hið erfiða próf, sem við áttum framundan. En það var eins oft, eða oftar, rökrætt um allt ann- að, því þessi skólafélagi okkar hafði hugann alls staðar; hann hafði áhuga fyrir öllu og þarna höfum við það, sem er næsta sérstætt í fari Richards Beck — var það og verður. Þó að hann keppi að torsóttum markmiðum, sem ætla mættu að kostuðu hann, þann tímann, einbeittni hans alla og starfsþrek hans alls, — þá er þessu ekki svo háttað. Hve mikið sem honum liggur á að ná markinu, hve hratt sem hann fer að settu marki, hefir hann þó einatt tíma til að sinna óteljandi öðrum hugðarefnum, — íem alltaf verða á vegi hans. — Þannig var þessu háttað, þótt stúd- entspróf fyrir tvo bekki væri skammt undan, og þannig hefir þetta verið síðan. — Aðalstarf Richards Back sem prófessors hefir verið og er kennsla. En hann hefir þrátt fyrir það haft nógan tíma til að gefa út fjölda bóka, sem hann hefir frumsamið, þýtt eða séð um útgáfu á, auk allra tímarits- greinanna, fyrirlestranna víðs- vegar vestan hafs — og austan — að ógleymdri allri félagsstarf- seminni. Mér var það óblandin ánægja að hitta þennan skólabróður á lýðveldishátíðinni og fá tækifæri til að ferðast með honum til Austfjarða. — Hann var virðu- legur fulltrúi Vestur-íslendinga og flutti skörulega ræðu á Þing- völlum, er menn hlýddu á með athygli og ánægju. En prófessor- inn var enn líkur skólafélöagun- um. Hann fyllti ekki aðeins með heiðri þann sess að vera fulltrúi landanna vestan hafs, — hann hafði nógan tíma til að halda fjölda fyrirlestra víðs vegar um landið. En hvernig hann gat ann að því að leita hér uppi allan þann aragrúa af mönnum til að flytja þeim kveðjur vina og skyldmenna — það er mér lítt skiljanlegt, — og í sambandi við þetta varð ég þess oft var, hve gagnkunnugur Richard Beck er Vestur-lslendingum — ættum þeirra og starfsferli. — Virtist mér sá kunnugleiki með fádæm- um. Og svo var það ferðin austur. Það var glatt á hjalla í bílnum okkar. Ekki var þó brennivínið því áfengi vill Richard Beck ekki sjá. Þá var það skólafélaginn allur, — ungur, lífsglaður og al- tekinn af áhugamálum. — Hann þurfti að vita um nafn á hverj- um bæ; búskaparhætti og land- gæði, hver byggi hér og hver þar. — Jú, hann var skyldur þessum manni fyrir vestan og þess á milli fuku kviðlingar — spánýir og gamlir, gaman og al- vara. — En þegar austur á land kom fékk ég góða fræðslu um fiskislóðirnar þar — enda hygg ég, að margur sjómaðurinn þar eystra hafi orðið að leysa frá skjóðunni og skýra prófessom- um frá því hvort „sá guli“ hag- aði göngu sinni eitthvað svipað og í fyrri daga. — Já, þessi ferð var því líkust sem aftur væri komið í litla herbergið við Tjörnina — sami lífsglaði áhug- inn fyrir öllu. — Þeir menn eru gæfumenn er þannig tekst. samfara menntun og'T.ífsreynslu, að vernda æsku sína, — eða eru svona gerðir. Þeim vinnst oftast mikið — og vel. Og er ekki var- anleg æska laun lífsins fyrir eld- legan áhuga og starf. Hvað um það. Richard Beck hefir hagað ferð sinni í samræmi við lífs- speki vísunnar: „Eg held þann ríða úr hlaðinu best sem harmar engir svæfa. Hamingjan fylgir honum á hest heldur í tauminn gæfa.“ — En Richard Beck hefir líka fengið mikla vöggugjöf. Hann er af sterkum stofni. Eg ætla að hans góðu hæfileikar, lífsgleði og óvenjulegi dugnaður sé æði rakin ættareinkenni. — — Eg vil svo ljúka þessari kveðju til hins góða skólafélaga með því að þakka honum hið mikla starf sem hann hefir unn- ið fyrir Island og óska honum og fjölskyldu hans farsældar. — Eg vona og veit að þú, gamli skólafélagi, heldur áfram sem horfir — mikilsverður fulltrúi íslenzku þjóðarinnar hvar sem þú ferð. — Sú ósk og hvatning mun og hafa verið og verða snarasti þátturinn í lífi þínu og starfi. Hermann Jónasson. Það var erfiður dagur hjá O’Tooles fjölskyldunni í bænum Clinton í Bandaríkjunum, þegar eftirfarandi atvik gerðust. Mark O’Toole var tekinn fast- ur af lögregluþjóninum Martin A. O’Toole vegna umkvartana f r á J o h n O’TooIe. Martin A. O’Toole var skráður á lögreglu- stöðinni fyrir ölvun á almanna- færi af lögrelustöðvarstjóranum E d w a r d O’Toole. Síðar játaði hann sök sína og var dæmdur af héraðsdómaranum G e o r g e E. O’Toole til að greiða 10 dollara sekt.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.