Lögberg - 18.09.1947, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTULAGINN 18. SEPTEMBER, 1947
3
Ragnar Lundborg, þjóðréllarfræðingur:
Eiga íslendingar að gefaDönum Grænland?
Nýlega birlisl í einu dagblað-
anna grein efiir hinn fræga
sænska þjóðrétiarfræðing, dr.
jur. Ragnar Lundborg. Er grein
in rituð í tilefni af "Síðustu
Grænlandsbók Jóns Dúasonar"
og að nokkru leyti ritdómur um
hana, — "Réttarstaða Græn-
lands, nýlendu íslands," fyrri
hluli. — Þar sem hér er um stór-
merkilegt mál að ræða, sem
væiiianlega kemur mjög á dag-
skrá í sambandi við yfirstand-
andi lokauppgjör íslands og Dan
merkur, leyfir Tíminn sér að taka
upp þessa ágætu grein. Fer hún
hér á efiir með nokkrum letur-
breytingum.
Nú á dögunum kom út byrj-
unin af hinni nýju bók Dr. Jóns
Dúasonar um Grænland. — Er
það mikið rit. Það, sem nú kom
út, eru 766 blaðsíður, og af
samhenginu má ráða, að ekki
minna en helmingur bókarinn-
ar sé enn óprentaður.
Sá, sem þetta ritar, hefir áður
við ýms tækifæri skrifað rit-
dóma um rit Jóns Dúasonar um
Grænland, m. a. í American
Journal og International Law
og í Archiv fur Rechts-und
Wirtschaftsphilosophie, einkum
þó um doktorsritgerð hans í
Oslo 1928, “Grönlands statsrets-
lige Stilling í Middelalderen”.
Sjálfur hafði ég áður aðeins
lauslega gefið mig að athugun á
réttarstöðu Grænlands í sam-
bandi við önnur mál, og í lík-
ingu við fleiri, er hreyft hafa
þessu máli, var ég þeirrar skoð-
unar, að Grænland hefði verið
konungslaust land, stofnað af
Islendingum, en síðar sjálfstætt
lýðveldi, unz það kom undir
Noregskonung. En eftir að hafa
lesið hina nefndu ritgerð Jóns
Dúasonar og það, sem hann hef-
ir síðar ritað um málið, og kynnt
mér aðal heimildarritin, sem
hann vitnar í, álíf ég það full-
sannað mál, að Grænland hafi
alla tíð, allt frá því, að það bygð
ist. verið íslenzk nýlenda. —
Það stóð undir íslands lögum, og
kom með móðurlandi sínu und-
ir Noregskonung við gerð Gamla
Sáttmála. Skoðunum mínum
um þetta mál hefi ég haldið
fram í riti mínu “Islands völ-
kerrechtliche Stellung”, er út
kom 1934, og síðar var þýtt á
íslenzku.
í hinni nýútkomnu bók hefir
Jón Dúason rannsakað málið
mjög rækilega og af mjög mikl-
um lærdómi. Hann hefir rök-
stutt skoðun sína með sæg af
tilvitnunum í bækur og rit er
sýna hinn mikla fræðimannlega
rannsóknaráhuga hans. heldur
því fram, að fyrstu landnáms-
menn Grænlands, sem komu frá
Islandi, voru í einum hóp undir
sameiginlegri stjórn. En hópur
samþegna, er fara með þjóðfé-
lagsvald, nema þannig eigenda-
laust land, segir Jón Dúason,
fylgir þannig þegnskaparband-
ið við þjóðfélagið — réttarsam-
félagið “lögin” — með, og þeg-
ar þegnar þessir hafa tekið sér
bústað fyrir sig og eftirkomend-
urna og taka að fara með þjóð-
félagsvald “laga” sinna yfir
hinu nýja landi, segir Jón Dúa-
son, færast landsyfirráð réttar-
samfélagsins eða “laganna” —
móðurlandsins — yfir hið nýja
land, svo að það verður hluti af
landssvæði — territorium —
þess þjóðfélags eða “laga”, sem
landnámsmennirnir eru í. Græn
land tilheyrði einnig íslenzka
réttarsvæðinu samkvæmt þeim
lögum er svo ákváðu á — sbr.
upphafið £ Úlfljótslögum, — að
ísland — íslenzk landsyfirráð —
næðu til yztu sjónvíddar frá
landi.
Meðal hinna ítarlegu sann-
ana, sem Jón Dúason færir fyr-
ir því, að Grænland hafi verið
óaðskiljanlegur hluti íslands,
mætti auk þess nefna, að Grá-
gás þekkir ekki Grænland sem
sérstakt þjóðfélag, heldur að-
eins sem hluta. úr “várum lög-
um”. í þeirri lögbók er hvergi
nokkurt orð, er bendir á græn-
lenzkan þegnrétt, en hún talar
þó um enska menn, færeyska
menn — Færeyjar voru þá sér-
stakt þjóðfélag, — sænska menn,
norræna menn, o. s. frv. Lög Is-
lands voru í gildi í Grænlandi
og þegar Grágás segir, að
Grænland sé í “várum lögum”,
er þar með sagt, segir höf., að
Grænland og Island höfðu sama
lögþing, sömu lög, sama þegn-
skap og sömu dómstóla. Og þeg-
ar í lögum er tilgreind vernd
fyrir lífi útlendra manna innan
hins íslenzka réttarsamfélags,
eru upp taldar hinar erlendu
þjóðir, en Grænlendingar eru
þar ekki með. Enginn getur í-
myndað sér þann möguleika, að
Grænlendingar þeirra tíma, er
voru' náskyldir Islendingum,
hafi einir allra þjóða verið rétt-
lausir og hafi verið réttdræpir á
íslandi, án þess að við lægi nokk
ur refsing. Þetta er sterk, óbein
sönnun fyrir því, að Grænlend-
ingar hafi verið íslenzkir þegn-
ar. Grænlenzkir dómar giltu á
Islandi og það enda svo, að dóm-
ur á Grænlandi gat vikið Islenzk
um manni úr íslenzka þjóðfélag
inu og svift hann öllum rétti og
mannhelgi innan þess. Grágás
og síðari lögbækur telja öll
lönd og höf fyrir vestan Island
innanlands. I heimildum finnst
ekki, að sekur íslendingur hafi
komið til Grænlands eða nokk-
urs lands í vestri, né sekur
Grænlendingur til íslands. Auk
þess má nefna að á alþingi Græn
lands finnst getið allra þeirra
stofnana, sem voru sérkennandi
fyrir íslenzkt dómþing, en ekk-
ert er bendi á lögþing. Við forn-
leifarrannsóknir hafa menn nú
fundið á ný á þingstaðnum allt
það, sem tilheyrir dómþingi á
íslandi, en ekki fundið nokkur
minnstu merki eftir lögþing. —*
Heit þau, sem Grænlendingar
gáfu Noregskonungi á 13. öld
voru sama eðlis og þau, sem
bændurnir á íslandi gáfu fram
til vorsins 1262. Gamli Sáttmáli
gilti milli Noregskonungs og
alls hins ísl. réttarsamfélags,
“várra laga”', þannig eo ipso fyr-
ir Grænland. I lögbókinni Jóns-
bók, er lögtekin var 1281, er tal-
að um Grændland sem innan-,,
lands, og sérhvern möguleika
fyrir því, að hið grænlenzka al-
þing hafi verið lögþing afmáir
Jónsbók með því að segja, að
innan réttarsvæðis sé lögþingið
haldið við öxará — á Þingvöll-
um — á þingstað réttum. Ein-
ungis eitt lögþing getur verið í
sama réttarsamfélagi. Enginn
konungur hefir heldur nokkru
sinni látið hylla sig á Græn-
landi. Hyllingin á Islandi hefir
þannig verið nægileg.
Mér virðisí, að ekki æiii leng-
ur að leika nokkur vafi á réti-
arslöðu Grænlands í fornöld.
Það var íslenzk nýlenda, hluli
úr hinu íslenzka réitarsvæði,
"várum lögum".
I þeim hluta af réttarstöðu
Grænlands, sem út er kominn,
er Jón ekki kominn lengra en
til síðari hluta miðaldanna. Það,
sem ég nú skrifa hér á eftir, eru
mínar eigin ályktanir í Græn-
landsmálinu.
Eftir minni skoðun, sem ég
hefj margoft látið í ljós við hin
ýmislegustu tækifæri, var Is-
land samkvæmt Gamla Sátt-
mála, einnig eftir sameininguna
við Noreg og síðar Danmörku
de jure fullvalda og þjóðréttar-
leg persóna. Að staða þess, er
tímar liðu, varð í framkvæmd
á annan veg, stafaði af því, að
beitt var ofbeldi. Ofbeldi getur
aldrei skapað varanlegan rétt.
ísland hélt altaf fast við hina
sjálfstæðu réttarstöðu sína. Þar
sem Grænland kom sem íslenzkt
land með íslandi í sambandið
við Noreg og Danmörku, glataði
Island ekki sínum áður fengna
rétti til Grænlands. Það ætti að
vera algerlega ljóst mál, en enn
kom ofbeldið með í leikinn. I
hinum nýja sáttmála, sem gerð-
ur var 1918 milli íslands og Dan-
merkur, er enginn fyrirvari sett
ur um rétt íslands til Grænlands.
En að ísland hafði þó ekki þar
með gleymt sínum gömlu yfir-
ráðum yfir Grænlandi kom í
ljós, er harðna tók í Grænlands-
málinu fyrir nokkrum árum
vegna þess, að Noregur gerði
kröfu til Austur-Grænlands. —
Ágreiningum var stefnt fyrir
fasta alþjóða-dómstólinn í Haag,
sem með domi uppkveðnum
1933 ógilti kröfu Noregs. Hann
gerði það ennfremur satt og
sannað, að þau landsyfirráð,
sem í fornöld voru stofnuð yfir
Grænlandi, hefðu aldrei glatazt
— blaðsíða 47—48 í hinni opin-
beru útgáfu Grænnlandsdóms-
ins, Leyden 1933. — Að vísu leit
dómurinn í samræmi við sam-
hljóða staðhæfingu beggja máls-
aðila, svo á, að Grænland hefði
verið sjálfstætt lýðveldi, sem
gengið hefði undir Noreg, en hið
sama hlýtur einnig að gilda við-
víkjandi landsyfirráðum yfir
Grænlandi í eiginleika þess sem
íslenzkrar nýlendu. Hvað gerði
ísland eftir að Grænlandsmál-
inu hafði verið skotið til Haag?
Ekkert opinbert! En að Græn-
landsmálið var alls ekki gleymt
á Islandi má sjá á því, að þegar
deilan milli Noregs og Dan-
merkur var hafin, bar fyrrver-
andi forsælisráðherra, Jón Þor-
láksson fram lillögu iil álykiun-
ar á Alþingi þess efnis, að þing-
ið skoraði á landssijórnina að
gæia hagsmuna íslands í gangi
málsins milli Danmerkur og
Noregs. Hann héli því fram, að
ísland ætti bæði réiiar og hags-
muna að gæia á Grænlandi.
í stofnunarsjóð hins fyrirhugaða
íslenzka elliheimilis í Vancou-
ver, B.C.
Áður auglýst $5.484,94.
Frá Vancouver
Mr. and Mrs. Oðinn Thornton
$25,00; Mr and Mrs R. E. Bell
10,00; Mr and Mrs E. E. Einar-
son 10,00; Mr and Mrs Fred John
son 20,00; C. Helgason 2,00; Mrs
W. Mooney 10,00; Stefan Ey-
mundson 50,00; Gefið í minningu
tveggja bræðra Johann Ey-
mundson, dó í Piney, Man. 1905,
Ásmundur Eymundson, dó í
Mikley 1934. — Guðmundur
Sigurdson 50,00; “Sólskin”, Félag
ungra kvenna í Vancouver
1.000,00; Blómasala á íslendinga
degi í Vancouver 26,51.
Frá Churchbridge, Sask.
Th. Marion $1,00; H. B. John-
son 1,00; J. Saxdal 1,00; Magnús
Bjarnason 5,00; Mrs Lárus Sax-
dal 1,00; Björn Hinrikson 2,00;
Valdi Mintrum 1,00; Brandur
Eyjolfson 0,50; S. S. Christopher
son 3,00; Rev. G. Guttormsson
1,00; Konráð Eyjolfson 5,00;
Frá Flin Flon, Manitoba
Mrs Laura Wilson $10,00; Mrs
Sid Hill 5,00; Miss Ella Bildfeld
2,50; Mrs L. Hove 2,50; Mr and
Mrs Bud Johnson 10,00; Mrs O.
Lyle 3,00; Mr and Mrs C. Og-
mundson 5,00; Mr and Mrs G.
Davidson 10,00; Mr and Mrs G.
N. Jóhannson 3,00; Mr. and Mrs
Helgi Johnson 10,00; Mrs Rúna
Holms 5,00; Kris Thorsteinson
5,00; Mr and Mrs H. Ogmundson
5,00; Larry Johnson 5,00; Hjálm
arson and Einarson 10,00; Einar
S. Einarson 5,00; Mrs W. Mid-
digh 5,00; Mrs Mabel Halldor-
son 10,00; Mr and Mrs A. A.
(Nip) Johnson 10,00; Mr and Mrs
M. O. Goodmanson 10,00; Mr
and Mrs F. E. Lawson 5,00; Mrs
E. V. Judd 2,00; Dr. and Mrs
Percy Johnson 25,00; Dr and Mrs
Norman Stephansson 5,00; Mr
and Mrs E. Burkett 5,00; Mr and
Mrs Pat Delgetty 6,00; Mr and
Eftir meðferð í þinginu var
málið lagt fyrir utanríkismála-
nefnd. Síðar samþykkii Alþingi
þingsálykiunariillögu, þar sem
skorað var á landssijórnina að
gæta málsstaðar íslands í Haag.
Er ekkert heyrðis um gang máls
ins, kom fram fyrirspurn á Al-
þingi til landsstjórnarinnar um,
hvað gert hefði verið í málinu
Þessari fyrirspurn var ekki svar-
að. —
Ef íslenzka stjórnin skyldi hér
eftir taka upp samninga við
Danmörku um Grænland eða
réttarstöðu íslendinga þar, er
það eftir minni skoðun nauðsyn
legi, að ísland siandi fasi á sín-
um sögulegu landsyfirráðum yf
ir Grænlandi. Það er fasiur og
öruggur grunnur iil framdráii-
ar málsiað íslands. Það er mögu
legt, að við samninga á þeim
grundvelli geti náðst samkomu-
lag til gagns fyrir bæði ríkin.
En án fyrirvara um sinn sögu-
lega eignnaréit iil Grænlnands
má ísland ekki byrja neina
samninga viðkomandi Græn-
landi. því að það mundi vera
hægl að skoða slíki sem sönnun
fyrir því, að ísland hefði gefið
Grænland upp og viðurkenni
landsyfirráð Danmerkur yfir
því.
Hvernig dr. Jón muni hand-
leika Grænlandsmálið í áfram-
haldi bókar sinnar er mér ó-
kunnugt. Það skyldi þó undra
mig, ef ekki einnig hann drægi
sömu ályktanir og þær, sem ég
hér á landi hefi gert um áfram-
haldandi landsyfirráð yfir
Grænlandi, Islandi til handa. —
Allt, sem hann hefir ritað um
Grænlandsmálið bendir á það.
Með mikilli eftirvæntingu bíða
menn þess, að þessu síðasta,
umfangsmikla, og í vísindalegu
tilliti, mjög fullkomna verki
hans verði lokið.
Ragnar Lundborg.
Tíminn, 31. júlí.
Mrs Winterton 2,00; Jimmy
Goodman 7,00; Mr and Mrs Mike
Magnusson 12,00; Mrs Ed Ham-
mill 2,00; Mr and Mrs Mike
Nowazek 5,00; Mrs Elin Bjorns-
son 5,00; Mr and Mrs Gisli Nor-
man 10,00; Mr and Mrs Jack
Johnson 5,00; Mr and Mrs Otto
Bergman 10,00; Helga Magnus-
son 5.00; Canadian Icelandic
Ladies Auxillary 75,00.
Frá Yorkion, Sask.
Mrs Monica Thorlakson $10,00;
Mrs Christina Egilson 100,00; J.
Otto Thorleifson 50,00; Mrs Sol-
veig T. Matheson 5,00; Dr. S. C.
Houston 25,00; Mr and Mrs S.
Sveinson 25,00; — S. S. Paulson,
Ste. II, Nelson Apts, Winnipeg,
Mán $5,00; Mrs P. J. Sproule,
Sioux Lookout, Ontario 5,00;
Jón og Fríða Phillipson, Osland,
B. C. 10,00, gefið í minningu um
Árna Thorarinson Long, dáinn
í Prince Rupert, febr. 22. 1947.
Mr and Mrs V. Jónson, Osland,
B.C. 20,00; Mr and Mrs V. J.
Guttormsson, Lundar, Man.
25,00; Tryggvi Johnson, Baldur,
Man., 10,00; W. J. Paulson,
Moose Horn, Man., 5,00; Mrs J.
F. McQueen, Saskatoon, Sask.,
5,00; Mrs A. R. McLeod, Wyn-
yard, Sask., 5,00; Mr and Mrs
Raglin, Saltcoats, Sask., 2,00;
Mr and Mrs Jón K. Johnson,
Tantallon, Sask., 2,00; Joe Ein-
arson, Calder, Sask., 5,00; E.
Olafson, New Westminster, B.C.
50,00; M. O. Magnusson, White
"Rock, B.C. 50,00; Mr and Mrs
S. D. B. Stephansson, White
Rock, B.C. 25,00; Mrs Geo. Jarvis
Steveston B.C. 10,00; Mr and
Mrs O. M. Olafson, Steveston,
B.C. 30,00. — Mrs Anna Lyng-
holt, Blaine, Washington 3,00,
gefið í minningu um Helgu Guð
mundson, dáin 15. nóv. 1946. —
Mr and Mrs G. G. Árnason, 921
lOth North, Seattle, Wash.,
20,00: — Alls til 31. ágúst 1947
$7.708,95. — Með þakklæti fyrir
hönd nefndarinnar,
Pétur B. Gullormsson,
1456 West 26th Ave, Vancouver
B. C.
TILLÖG
____% ___________________________
Business and Professional Cards
Thule Ship Agency Inc.
H Broadway, New York, N.Y.
umboðsmenn fyrir
h.f. EIMSKIPAFÉL.AG ISLANDS
(The Icelandic Steamship Co. Dtd.)
FLUGFÉLAG tSLANDS
(The Icelandic Airways Ltd.)
Vöru- og farþegaflutningur frá
New York og Halifax U1 Islands.
H. J. STEFANSSON
Life, Accident and Health
Insurance
Representing
THE GREAT-WEST LIFE
ASSURANCECOMPANY
Winniueg. Man
Plione 96)144
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BUILDING
Telephone 97 932
Home Telephone 202 398
Talsími 95 826 Heimilis 53 893
DR. K. J. AUSTMANN
Sérfrœðingur i auvna, eyma, nef
og kverka sjúkdómum.
215 Medical Arts Bldg.
Stofutími: 2.00 til 5.00 e. h.
DR. ROBERT BLACK
Sérfræðingur í augna, eyrna,
nef og hdlssjúkdómum.
401 MEDICAL ARTS BLDG
Graham and Kennedy St.
Skrifstofuslmi 93 851
Heimasími 403 794
Dr. S. J. Jóhanneason
SUITE 7 VINBORG APTS.
594 Agnes St.
Viötalstlmi 3—5 eftir hádegl
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selkirk, Man.
Office hrs. 2.30—6 p.m.
Phones: Office 26 — Res. 230
Office Phone Res Phone
94 762 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
526 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
Drs. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlceknar
406 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smlth St.
PHONE 96 952 WINNIPEO
Dr. Charles R. Oke
Tannlœknir
For Appointments Phone 94 908
Office Hours 3—6
404 TORONTO GEN. TRUSTS
* BUILDING
283 PORTAGE AVE.
Winnipeg, Man.
EYOLFSON’S DRUG PARK RIVER, N. DAK. SARGENT TAXI
islenzkur lyfsali Fölk getur pantað meöul og annað með pösU. Fljót afgreiðsla. • PHONE 34 555 For Quick Reliable Service

A. S. B A R D A L 848 SHERBROOK STREET Selur llkkistur og annast um út- farir. Allur útbúnaður sá bezti. Ennfremur selur hann allskonar minnisvarða og legsteina.. Skrifstofu talslml 27 324 Heimilis talatmi 26 444 J. J. SWANSON & CO. LIMITED 308 AVENUE BLDG WPG. Fasteignasalar. Lelgja hús. Ct- vega peningalán og eldsábyrgð. bifreiðaábyrgð, o. s. frv. PHONE 97 538

Geo. R. Waldren, M. D. Physician and Surgeon Cavalier, N. D. Office Phone 95. House 108. Andrews, Andrews, Thorvaldson and Eggertson Lögfræðingar 209BANK OF NOVA SCOTIA BG. Portage og Garry St. Slmi 98 291

DCINCCXJ MESSENGER SERVICE Við flytjum kistur og töskur, > húsgögn úr smærri Ibúðum, og húsmuni af öllu tæi. 58 ALBERT ST. — WINNIPEG Slmi 25 888 C. A. Johnson, Mgr. GUNDRY PYMORE Limited British Quality Fish Netting 60 VICTORIA ST., WINNIPEG Phone 98 211 Hanager T. R. THORVALDSON Four patronage will be appreciated

TELEPHONE 94 358 H. J. PALMASON and Company Chartered Accountants 1101 McARTHUR BUILDING Winnlpeg, Canada CANADIAN FISH PftODUCERS. LTD. J. H. PAOE, Managing Dlrector Wholesale Distributors of Frash and Frozen Fish. 311 CHAMBERS STREET Offlce Ph. 26 328 Res. Ph. 78 917

• Phone 49 469 Radio Service Speclalists ELECTRONIC LABS. H. THORKELSON, Prop. The most up-to-date Sound Equipment System. 130 OSBORNE ST., WINNIPEG II HAGBORG U n FUELCO. n • Dial 21 331 JJSl) 21 331

G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dlr. Keystone Fisheries. Limited 404 SCOTT BLOCK SÍMI 95 227
Wholcsale Distributors of FRESH AND FROZEN FISH

Manitoba Fisheries WINNIPEG, MAN. T. Bercovitch, framkv.stj. Verzia I heiidsölu með nýjan og frosinn flsk. 303 OWENA STREET Skrifst.slml 25 355 Heima 55 462