Lögberg - 10.06.1948, Page 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGLNN 10. JÚNÍ, 1948
Gunnlaugur Jóhannsson
MINNINGARORÐ
Þeim fækkar nú óðum, gömlu mönnunum, sem fluttust frá
íslandi til Vesturheims fyrir hálfri öld, eða meira en það, og
margir komnir á fullorðins ár þegar hingað kom. “Fer það nærri
vonum”, eins og Matthías segir, þó í öðru sambandi sé. Það koma
aðrir í þeirra stað og við gömlu mennirnir njótum þeirrar miklu
ánægju, að sjá þá taka okkur langt fram á marga lund, en ekki
samt sem Vestur-íslendingar, það stendur ekki til.
Gunnlaugur kaupmaður Jóhannsson var fæddur að Skeggjastöð-
um í Miðfirði í Húnavatnssýslu, 13. september 1867, var hann því
á fyrsta ári yfir áttrætt, er hann lézt að heimili sínu, 575 Burnell
Street í Winnipeg. Mun æskuheimili hans aðallega hafa verið að
Haugi í Miðfirði og þar bjuggu foreldrar hans langa hríð, Jóhann
Ásmundsson og Guðrún Gunnlajpgsdóttir, myndar-hjón sem þar
bjuggu lengi góðu búi. Sá, sem þetta skrifar man vel eftir Jóhanni
á Haugi, eins og hann var jafnan nefndur. Hann var jafnan glaður
og reifur og virtist jafnan öruggur og ákveðinn. Það var gott að
eiga tal við hann. Mun Gunnlaugur hafa fengið gott uppeldi, eftir
því sem gerðist um bændasyni á þeim árum sem hann var að alast
upp. Hann þroskaðist fljótt og hefir væntanlega fengið meiri bók-
lega tilsögn heldur en almennt gerðist, má ráða það meðal annars
af því að hann náði því snemma, að skrifa ágæta hönd, sem hann
hélt alla æfi, og einnig að fara vel með móðurmálið.
Þegar Gunnlaugur var tvítugur, fór hann að heiman og þá alla
leið til Wpg., þar sem hann hefir átt heima síðan að mestu. Fyrsta
árið mun hann hafa unnið hjá bónda í nágrenni við Winnipeg og
var það honum mikil hjálp til að verða fljótt fleygur og fær 1 að
skilja og tala ensku, sem hann sá fljótt að var nauðsynlegt öllum
þeim sem hér ætluðu að vera. Fór hann svo til Seattle, Wash., en
var þar bara eitt ár, en kom svo aftur til Winnipeg, þar sem hann
átti heima ávalt síðan, eða nálega 60 ár. Þegar hann kom að vestan
gekk hann um tíma hér á verzlunarskóla og byrjaði svo á sæl-
gætisverzlun, sem hann rak í nokkur ár, en hætti því svo og fór
að vinna við matvöruverzlun, fyrst hjá öðrum, en svo fyrir eigin
reikning. Rak hann þá verzlun í fjölda mörg ár með mikilli ár-
vekni, dugnaði og fyrirhyggju og farnaðist vel. Hann hafði stóra
og fallega búð og hafði ávalt fyrirliggjandi gnægð af þeim vör-
um, sem slíkar verzlanir vanalega hafa til sölu. Hann var ágætur
afgreiðslumaður, ávalt glaður og þægilegur, og fólkinu þótti yfir-
leitt mjög gott að hafa viðskifti við hann. Það reyndist líka svo,
að verzlunin gekk mjög vel meðan heilsan leyfði honum að stunda
hana af fullum kröftum. Þegar ellin tók að færast yfir hann og
heilsan að bila, seldi hann sína stóru og vönduðu fasteign, þarj
sem hann bæði verzlaði og bjó og keypti vandað og þægilegt íbúð-
arhús að 575 Burnell Street og bjó þar til æfiloka, sem ekki mun
hafa verið nema um 4 ár. Hann dó 1. maí 1948.
Gunnlaugur Jóhannsson var mjög félagslyndur maður og lét
ekki miklar annir við verzlun sína halda sér frá að taka öflugan
þátt í félagsmálum og má þar sérstaklega tilnefna bindindismálið,
sem hann vann að um hálfrar aldar skeið, með miklum dugnaði,
einlægni og staðfestu og lét aldrei tækifæri ónotað til að vinna
því málefni allt það gagn er hann mátti og hann mátti sín mikils.
Annað málefni, sem hann bar löngum fyrir brjósti og studdi ein-
læglega, voru lútersku kirkjumálin meðal íslendinga hér í landi,
og þó sérstaklega velferðarmál Fyrsta lúterska safnaðar í Winni-
peg, sem hann tilheyrði fjölda ára og alt til æfiloka. Hann var
maður mjög kirkjurækinn, sótti kirkju sína á hverjum helgum
degi og einnig samkomur af ýmsu tagi, sem haldnar voru í kirkj-
unni og söfnuðinum viðkomandi á einhvern hátt; lét sér mjög ant
um heill og heiður safnaðar síns.
Gunnlaugur var þríkvæntur; fyrsta kona hans var Guðný
Stefánsson. Þau eignuðust tvær dætur, Guðrúnu, sem er hjúkrunar
kona og stundar hjúkrunarstörf í Saskatoon, Sask., og aðra sem
dó mjög ung. önnur konan var Guðrún Johnston; þau eignuðust
einn son, Harald, sem er efnafræðingur, og hefir mjög góða stöðu
Gunnlaugur Jóhannsson
í Montreal. Gunnlaugur eignaðist ekki stóra f jölskyldu, en hann
hafði mikið barnalán, því bæði börn hans eru prýðilega vel gefin,
hafa hlotið góða mentun og þeim hefir farnast þannig, að þau hafa
unnið sér virðingu, tiltrú og góðhug allra sem kynnst hafa þeim.
Þriðja kona Gunnlaugs, Þórunn Rósa Magnússon, lifir mann sinn.
Það er til þess tekið af öllum sem til þekkja, hve prýðilega hún
reyndist manni sínum ávalt, en sérstaklega eftir að hann varð
hrumur og þurfti mikillar umönnunar og síðustu vikurnar mjög
nákvæmrar hjúkrunar. Hún reyndist honum áreiðanlega ágæt
kona og var honum til ómetanlegrar hjálpar á þeim hluta æfi
hans, sem hann þurfti mikillar umönnunar og hjálpar við.
Gunnlaug lifa tveir bræður, Ásmundur P. Jóhannsson bygginga-
meistari í Winnipeg og Halldór Jóhannsson, hálfbróðir, sem lengi
hefir búið á föðurleifð sinni, Haugi í Miðfirði, en er nú búsettur á
Hvammstanga í Húnavatnssýslu.
Maður finnur til þess, að það er stórt skarð höggvið í hóp hinna
eldri íslendinga í Winnipeg við fráifall Gunnlaugs Jóhannssonar.
Hann var svo áberandi maður, að ef maður kyntist honum, jafn-
vel þó ekki væri nema lítið eitt, gleymdist hann ekki auðveldlega.
Það bar margt til þess og sérstaklega hans glaðlegi svipur og góð-
iátlega viðmót; hann hafði jafnan gamanyrði á reiðum höndum
og hafði góð tök á að segja gamansögur svo vel færi á. Hann var
örlátur á að dreifa gleðinni út til annara.
Útför Gunnlaugs fór fram frá Fyrstu lútersku kirkju 4. maí og
var þar fjöldi fólks viðstatt. Séra Eiríkur Brynjólfsson og séra
Rúnólfur Marteinsson fluttu báðir útfararræður; Mrs. Lincoln
Johnson söng einsöng og söngflokkurinn söng sálmana. Organisti
kirkjunnar lék á hljóðfærið. Börn hins látna manns, sem bæði
eiga heima í fjarlægð, voru viðstödd jarðarförina og tengdadótturin
og barnabörnin tvö.
F. J.
Tímarit Þj óðræknisfélagsins
Eftir Snæbjörn Jónsson bóksala
Það er sjaldan vel séð að einn
maður þrástagist á sama efninu.
Eg hefi á undaförnum árum,
bæði í þessu blaði og á öðrum
stöðum, átalið það, hve algerlega
það er látið undir höfuð leggjast
af stjórnarvalda hálfu að greiða
fyrir sölu vestur-íslenzkra bóka
og blaða hér á landi. Þá van-
rækslu tel ég í fyrsta lagi ósæmi-
legt tómlæti gagnvart þ e i m
mönnum vestahafs, er ennþá
berjast við að h a 1 d a uppi ís-
lenzkri bókmenntastarfsemi, og
gera það meira að segja á stór-
lega merkilegan og mikilsverðan
hátt. í öðru lagi tel eg vanræksl-
una okkur hér heima skaðlega,
því vart mundi annað gefa okkur
réttari skilning á því en bækur-
nar og blöðin, hvernig landar
vestra skipa sér í fylkingu sinnar
fornu fósturjarðar og feðrajarð-
ar. En að skilja þetta, held eg að
að telja megi okkur beinlínis
hagsmunamál bæði í menntaleg-
um og í ennþá þrengri skilningi
hagnýtum efnum.
Með því að kaupa bækur, biöð
og tímarit landa okkar vestra,
værum við líka að hvetja þá til
þess að vinna enn betur í þeim
víngarði, er þeir hafa ræktað svo
vel. Eins og nú er komið um við-
skiptahætti milli þjóða, geta
einstaklingar lítið til þess gert,
að efla slíka bókaverzlun, en ég
hefi bent á það, að einmitt ríkis-
valdið ræður yfir stofnun, sem
með stuðningi Alþingis stæði
sérstaklega vel að vígi til þess
að hafa þarna meðalgöngu, og
ekki efa eg að sá ágæti ungi
maður, sem þar hefir nú fram-
kvæmdastjórn á hendi, mundi af
alúð leggja sig fram um að láta
meðalgönguna verða sem gagn-
samlegasta.
Alþingi hefir nú um skeið veitt
aðalblöðunum vestra, Heims-
kringlu og Lögbergi, ofurlítinn
styrk. Lofsvert er þetta svo langt
sem það nær. En heldur hefði eg
kosið að stuðningurinn væri með
þeim hætti, að á móti honum
kæmu nokkrir tugir eintaka af
hvoru blaðinu, og að mqjmum
hér heima væri gefinn kostur á
að skrifa sig fyrir þeim fyrir lágt
árgjald, er ætíð væri greitt fyrir-
fram. Með því væri e f 11 sam-
bandið og skilningurinn. Máske
gæti það, sem þannig kæmi inn,
einnig runnið til blaðafena, til
uppbótar fasta styrknum.
Eina meðalgangan, sem mér er
kunnugt um — fyrir u t a n það
sem Bókadeild menningarsjóðs
hefir gert fyrir söguna—, er sú
að Þjóðræknisfélagið hér kaupir
árlega nokkur eintök af Tímariii
þjóðrænisfélags Vestur-Islend-
inga og selur þau félagsmönnum
sínum fyrir sáralítið verð. Fyrir
þetta á félagið skilið margfaldar
þakkir. Og nú, þ e g a r eg hefi
nefnt þetta tímarit, er eg kom-
inn að aðalefninu.
Þá er það fyrst, að eg hefi
lengi ekki g e t a ð varizt einni
spurningu: Hvernig má það vera
að ekkert tímariti hér heima
skuli geta haldið til jafns við
tímarit hins fáliðaða hóps land-
anna vestra? Því sannarlega
skortir á að svo sé.
Ritsjóri Tímaritsins hefir nú
um nokkurra ára skeið v e r i ð
skáldið Gísli Jónsson, sem eg
ætla að flestir muni telja einn
hinna mætustu og merkustu ís-
lendinga vestra, slíkt mannval
sem þeir þó eiga. Og allt ber ritið
skýran svip þessa óvenjplega
manns, hans góðu gáfna, hans
fágætu mannkosta. Ekki svo að
skilja að hann skrifi það að
mestu sjálfur, þó að hann skrifi
allmikið. En það verður nú ávalt
svona: ritsjórar setja svip sinn
á blöð sín eða tímarit, til ills
eða góðs, hvort sem þeir skrifa
mikið eða lítið. Til þess að nefna
fræg dæmi á betri veginn, má
minna á Lyche og Kringsjaa,
Delane og Times —hann skrif-
aði þó sjálfur aldrei n o k k r a
grein—, og Stead og Review of
Reviews.
Fyrir framan mig liggur síð-
asti —28.— árgangur Tímaritsins
þegar eg skrifa þetta. Þar eru
meðal annars ekki allfá kvæði
eftir ýms skáld: Guttorm J. Gutt-
ormsson, Jakobínu J o h n s o n ,
Ragnar Stefánsson, Vigfús J.
Guttormsson Einar Pál Jónsson,
ristjórann —þýðing—, o. fl. Um
þau má nálega segja að þau séu
hvert öðru betra og sum snilld-
argóð. Það var skemmtilegt fyr-
ir Karlakór Reykjavíkur er hann
fór vestur að fá slíka kveðju sem
kvæði Ragnars. Einar Páll Jóns-
son hefir varla ort annað en perl-
ur, allt frá því er hann var í skóla
en stórvirkur höfundur hefir
hann ekki verið. Engum kemur
því á ó v a r t að það er fagurt
kvæðið sem hann yrkir hér um
mágkonu sína látna, Guðrúnu
H. Finnsdóttur, en engu síðri
perla er æviminning sú, er hann
ritar um hana í óbundnu máli.
Það var vandi að mæla eftir þá
konu, svo að það gat sá einn,
er átti g o 11 höfuð, en lét þó
hjartað tala. Það hefir Einar gert
hér. Og þetta minir mig á það
—fyrirgefið útúrdúrinn—, að af
öllum þeim. er mælt hafa eftir
Guðmund Hannesson, þann mik-
ilhæfa ágætismann, hefir um-
komulaus kona vestur við Kyrra-
haf gert það bezt. Hún lét þakk-
látt hjarta tala, og það fann réttu
orðin — talaði af sömu innsýn
inn í hug og hjarta Guðmundar
eins og Þorsteinn Erlingsson
hafði gert er hann kvað til hans
meira en hálfri öld áður.
Eftir sira Valdimar Eylands er
hlýlegt ávarp til Islendinga í
heimalandinu. Stefán Einarsson
skrifar skemmtilega grein um
Dellifoss Guðmundar Friðjóns-
sonar, og Richard Beck ágæt-
lega um skáldskap Þorsteins Gís-
lasonar. Hann er nú b ú i n að
skrifa þann fjölda greina í ís-
lenzk tímarit um merka menn,
innlenda og útlenda, að væru
þær allar saman komnar á einn
stað þá mundi það vera allmikil
bók. En það er einmitt sem gera
þyrfti, að safna þeim á einn stað,
og mætti höfundurinn vel taka
þá bendingu til athugunar.
Árni Sigurðsson skrifar langa
grein og fróðlega um leiklist á
meðal Vestur-íslendinga frá
fyrstu tímum til þessa dags. Með
þeirri grein eru 49 myndir, er
sumar sýna heila hópa leikenda.
Meginefni þessarar greinar var
nýtt fyrir mér, og svo mun það
fyrir fleirum.
Margt er hér ótalið enn, og
allt er það meira og minna gott.
Mesta og merkasta greinin í þess
um árgangi er aldarminning
Sveinbjarnar Sveinbjörnssonar
tónskálds eftir ritstjórann. — Eg
held að mér sé óhætt að fullyrða,
að hún beri mjög af öllu því, er
áður hefir verið ritað um þann
mann. Hún er lista vel skrifuð,
en hún er líka full af fróðleik.
Höfundur er jafn vel að sér um
'hin sögulegu atriði eins og hin,
er söngfræðunum heyra til. Ekki
er að efa samúðina og skilning-
inn, og vel var að hann átti þess
kost að kynnast Sveinbimi. Ef
ekki hefði svo farið, væri þessi
minningargrein líklega óskrifuð.
Hún mundi þá að minnsta kosti
vera fátæklegri en hún er, því
það var gott að kynnast þeim
manni og hans ágætu konu; um
það get ég borið af eigin reynd.
Þess var að vænta, að Gísli
Jónsson myndi Sveinbjörn Svein
björnsson þó að aðrir landar
. hans, þeir er færir hefðu verið
um hann að skrifa, gleymdu hon
um. En til þess að geta það,
þurfti góða söngfræðamenntun.
Ómögulegt er annað en að
veita því athygli, að allir höf-
undar í Tímarilinu skrifa á góðri
íslenzku, svo að varla bregður
fyrir mállýtum eða misnotkun
orða. Stefán Einarsson talar
hvað eftir annað um reykinn upp
af Dettifossi, sem er kaldari en
svo, að upp af honum leggi reyk,
og Jóhannes Pálsson kann ekki
að greina á milli áhrifslausu sagn
arinnar að hlæja og áhrifssagn-
arinnar að hlægja. En hvað er
slíkt á móti því, sem við sjáum
daglega hér heima og heyrum í
útvarpsfréttum.
“Nefndi ellifu, er af fauk
hálsinum”. Þó að þessir menn
skrifi íslenzkuna svona vel, er
þeim vitanlega ljóst, að nú er
þess skammt að bíða, að hún deyi
út í Vesturheimi. Það er senni-
legt að hún fylgi þeim í gröfina,
sem nú eru miðaldra. En hver
veit hve lengi ættræknin kann
að lifa á meðal afkomenda ís-
lendinga þar í landi. Enn talar
þar höfuðið þó að fokið sé af
hálsinum. Eg á þar einkum við
hið nýja tímarit The Icelandic
Canadian. Það er til þess stofn-
að, að jafnvel þeir, er ekki geta
lengur látið hugsanir sínar í Ijós
á íslenzku, skuli samt ekki slitna
úr tengslum við þetta land feðr-
anna. Og snilld er það, hvernig
tekist hefir með þetta tímarit. —
Það er fróðlegt, skemmtilegt,
merkilegt og myndarlegt, svo að
það sómir sér fullvel við hliðina
á Tímariii Þjóðræknisfélagsins.
Það er vansæmd okkar og
gæfuskortur að við skulum ekki
um langa tíð hafa tekið fastar
í hina framréttu hönd landa okk
ar vestra. Aldrei stóð á að rétta
hana fram þegar þeir gátu á ein-
hvern hátt orðið okkur að liði.
Betur væri að við vildum í fram-
tíðinni líta meir í þá áttina en
til norðurlanda. Það er sannleik
urinn, að um norðurlönd skiftir
ekki næsta miklu máli fyrir
okkur, og eigum við þó vitaskuld
að sína þeim grannþjóðum okk-
ar, sem og öðrum þjóðum, fulla
vinsemd og kurteisi á allan hátt.
Það er allt annað en heimsku-
legt dekur og tilbeiðsla.
Sn. J.
Tíminn.
Leiðrétting
I Heimskringlu frá 19. maí, er
vitgerð eftir Þórð Kr. Kristjáns-
son, þar sem hann er að bera á
borð fyrir lesendur Heims-
kringlu heilber ósannindi, sem
ég vil fá leiðrétt. Höfundurinn
er vistmaður á íslenzka Gamal-
menna Heimilinu í Vancouver og
hefir verið það síðan það var
opnað, og er því öllu kunnugur,
og hefði því getað skýrt hér rétt
frá. I þessari grein sinni minnist
hann á Gamalmenna heimilið,
og fræðir þar lesendur Heims-
kringlu á því, að á Heimilinu séu
svo sem engir rólfærir nema
hann. Sannleikurinn er, að hér
er enginn sem er ekki vel rólfær.
Hér er enginn, sem ekki fer allra
sinna erinda. Fólkið hér fer dag
lega út um allan bæ, sem hefir
eitthvert erindi þangað. — Og
þegar gott er veður, gengur það
út sér til skemtunar. Hér ör-
skamt frá er yndislegur lysti-
garður, þangað sem heimilis-
fólkið fer oft, og situr þar undir
skrúðtrjánum og horfir á hina
yndislegu blómareiti, sem alstað
ar blasa þar við manni. Þar er
ætíð friðsælt og rólegt. Hér eru
nokkrir sem ellin og gigtin hefir
farið illa með, svo þeir eru
stirðir og seinir í snúningum og
verða að fara varlega með sig,
en þeir fara allra sinna ferða. —
Þessa skýringu hefi ég gjört til
þess að þeir sem eru í fjarlægð,
en eiga skyldfólk og kunningja,
skuli ekki gera sig órólega út af
því, að þeir séu orðnir rúmfastir
og líði nú illa, eins og höfundur-
inn gefur í skyn. Það er langt
frá því að svo sé. Hér eru allir
glaðir og ánægðir og líður vel.
Það er ýmislegt fleira í þessari
grein sem mætti gjöra athuga-
semd við. Eg ætla samt ekki að
eltast neitt við það. Það vekur
ekki mikla eftirtekt hér, þó
Þórður sé eitthvað að blaðra. —
Þegar hann skrifar héðan næst,
vil ég óska þess, að hann reyni
til að fara eins nærri sannleik-
anum og honum er unt, svo ekki
verði ástæða til þess að taka
frammi í fyrir honum.
S. Guðmundsson.
— Hættu með þetta tæpitungu
tal. Eg heiti Björn, og það er
'hafragrautur, sem þú ert með,
en hann vil ég alls ekki sjá.
KAUPENDUR LÖGBERGS OG
HEIMSKRINGLU Á ISLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang, kr. 25.00 fyrir hvort blað.
Dragið ekki að greiða blöðin. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐM UNDSSON
Mávahlíð 37, Reykjavík.