Lögberg - 10.02.1949, Qupperneq 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 10. FEBRÚAR, 1949
iogtjerg
GefiÖ út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA ͻRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and publiehed by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
DJARFMANNLEGA GENGIÐ TIL VERKS
Þó ekki sé langt um liðið síðan að Mr. St. Laurent
tókst á hendur stjórnarforustu í þessu landi, hefir hann
þegar fært alþjóð manna heim sanninn um djörfung
sína og hreinskilni á vettvangi opinberra mála; það
var fyrir löngu vitað, hve frábærilega lærður lögspek-
ingur Mr. St. Laurent er, einkum þó varðandi aiþjóða-
lögjöf; um hitt var almenningi síður kunnugt, hver af-
staða hans yrði gagnvart stjórnskipulegri afstöðu
Canadísku þjóðarinnar, hvort hann í þeim efnum gerði
sig ánægðan með Status Quo, það er að segja hvort alt
ætti að hjakka í sama farinu, eða hvort þjóðin skyldi
færa út kvíar í stjónarfarslegum skilningi. Nú hefir Mr.
St. Laurent afdráttarlaust tekið af skarið í þessum
efnum; í fyrsta lagi með því, að áfrýjun mála héðan úr
landi til hæztaréttar Breta, skuli úr gildi numin, eins
og vikið var að í boðskap stjórnarinnar til hins nýsetta
sambandsþings, en í öðrulagi í útvarpsræðu, sem hann
flutti í Ottawa síðastliðinn fimtudag, þar sem hann
lýsti yfir þeirri óbifanlegu sannfæringu sinni, að tími
væri til þess kominn að ganga svo frá málum, að þjóð-
þing Canada gæti lögum samkvæmt breytt stjórnar-
skrá landsins, án þess að leita samþykkis hins brezka
þjóðþings í London; hann tjáðist sannfærður um, að
slík nýjung, er í sjálfu sér væri sjálfsögð, myndi engri
minstu mótspyrnu mæta af hálfu brezkra stjórnar
valda; hin Canadíska þjóð, eða þjóðþing hennar, þyrfti
að eiga frumkvæði að þessari mikilvægu ráðstöfun eins
fljótt og því yrði viðkomið; um einingu þjóðarinnar í
því efni væri ástæðulítið að efast. '
“Ég vil það skiljist í eitt skipti fyrir öll,” sagði Mr.
St. Laurent, “að með hliðsjón af hverskonar stjórnar-
skrárbreytingu, sem í framtíðinni kynni að vera gerð,
er mér það brennandi áhugamál, að tryggja í öllu hinn
sögulega rétt Canadískra þegna af enskum og
frönskum stofni, sem mæla á enska eða franska tungu.
Mér skilst, að til sé enn haldbetra öryggi en hið stjórn-
skipulega öryggi; en með því á ég við þá einlægni og
það sameinginlega umburðarlyndi, sem hvor þjóðflokk-
urinn um sig metur mest og telur dýrasta fjársjóð
Canadískra þegna.”
Að afstaða hins nýja forsætisráðherra til hinna
smærri þjóðarbrota í landinu, þó nokkuð öðruvísi hagi
til frá stjórnskipulegu sjónarmiði séð að því er tungu-
málin áhrærir, verði hliðstæð, verður ekki dregið í efa,
því þjóðeiningin er hans fyrsta og æðsta áhugamál.
HÁSKÓLAFRÉTTIR UM KENSLUSTÓL í ÍSLENZKU
Að þeim tveim bréfum, sem hér fara á eftir, standa
tveir víðkunnir menningarfrömuðir, þeir Dr. Gilson,
forseti Manitoba háskólans, og Thorbergur Thorvald-
son, professor í efnavísindum við háskóla Saskatche-
wanfylkis; óhjákvæmilegt er að bréf þessi ylji hverjum
sönnum íslendingi um hjartaræturnar, því svo eru
þau gagnmótuð af samúð og skilningi á því máli mál-
anna, sem Vestur-íslendingum er hugstæðast um
þessar mundir, stofnun kenslustóls í íslenzku og ís-
lenzkri bókvísi við æðstu mentastofnun þessa fylkis.
—Ritstj.
THE UNIVERSITY OF MANITOBA
OFFICE OF THE PRESIDENT
26. nóvember, 1948
Miss M. Petursson,
534 Dominion Street,
Winnipeg, Manitoba.
Kæra Miss Petursson:
Mér er ekki unt að lýsa því, hve mikillar hrifn-
ingar það fékk mér, að fá vitneskju um hve hug-
myndinni um stofnun kenslustóls í íslenzkum
fræðum við Manitobaháskólann miðar greiðlega
áfram, eins og bréf þitt frá 24. nóvember 1948 ber
svo glögg merki um; að þessari hrifningu minni
liggja margar ástæður. Síðan ég var unglingur hafa
íslendingasögurnar í þýðingu Williams Morris verið
mér varanleg uppspretta, mikils fagnaðar, og sú
staðreynd að kenslustóllinn er líklegur til að vera
stofnaður svona fljótt eftir komu mína að háskól-
anum, er tilviljun, sem ég skoða sem fagran fyrir-
boða um framtíðina. Ég vona að þessi kenslustóll
verði brennidepill, er þau áhrif hafi, að unt verði
að koma upp í háskólanum varanlegri mynd af ís-
lenzkri list og menningu til andlegrar auðgunar
þeim öllum, er sjá og nytfæra sér stofnunina, stúd-
entum sem öllum almenningi.
Virðingarfylst,
(Signed) “A. H. S. GILLSON”
President
UNIVERSITY OF SASKATCHEWAN
DEPARTMENT OF CHEMISTRY
Saskatoon, Saskatchewan
8. marz, 1948
Dr. P. H. T. Thorlakson,
St. Mary’s and Vaughan Street,
Winnipeg, Manitoba.
Kæri Dr. Thorlakson:
Mér er einkar ljúft, að samfagna ykkur vegna
þess áforms, að koma á fót kenslustól í íslenzkri
tungu og bókvísi við Manitobaháskólann.
Ég er ykkur hjartanlega sammála um það, hve
ákjósanlegt það sé að koma máli þessu í fram-
kvæmd; og ég er sannfærður um, að árangurinn
stuðli mjög að aukinni menningu þjóðar okkar;
stofnun sem þessi, verður að öllum líkindum varan-
legri en flest önnur fyrirtæki, sem Vestur-
íslendingar hafa stofnað til.
Að minni hyggju, ætti hver og einn af hinum
meiri háttar háskólum þessa lands, að eiga sams-
konar stofnun, og þá vitanlega ekki sízt Manitoba-
háskólinn, þar sem víst má telja að Winnipeg verði
í framtíðinni miðstöð afkomenda hinna íslenzku
frumherja í Vesturheimi.
Nú er það ennfremur vitað og viðurkent, að
íslenzk tunga sé grunntunga allra Norðurlanda-
málanna ,og að verulegu leyti enskunnar; þar af
leiðandi hlýtur þessi stofnun að hafa varanlegt gildi
í framtíð allri. Áhrif þessarar stofnunar ættu að
verða yngri íslendingum hvöt til að læra tungu
og bókmentir forfeðra sinna.
Það er ekkert höfuðatriði, að gera sér vonir um
stóran nemendahóp ungra íslendinga við áminsta
kensludeild til þess hún svari tilgangi sínum og beri
góðan ávöxt; það dregur lítið úr gildi hennar og
varanleik hennar í þjónustu góðs málefnis; samt
sem áður má svo góðs árangurs vænta, að hann
margborgi fórnfærslu þeirra, er svo mikið hafa lagt
í sölurnar fyrirtæki þessu til framkvæmdar og full-
tingis.
Mér er sönn ánægja í því, að styrkja þetta
málefni með þúsund dollara tillagi, en sé jafnframt
eftir því, að upphæðin gat ekki verið stærri.
Virðingarfylzt,
(Signed) “THORBERGUR THORVALDSON”
>♦♦♦♦♦
HUKÞEKKAR SÖGUR OG SNJALLAR
Eftir PRÓFESSOR RICHARD BECK
DÝRASÖGUR eftir Böðvar Magnússon á Laugarvatni.
Einar E. Sæmudsen bjó lil prgnlunar. Bókaútgáfan
Norðri, Akureyri, 1948. 158 bls.
Meðal þeirra manna, sem mér þótti sérstaklega
ánægjulegt að kynnast í íslandsferð menni lýðveldishá-
tíðarsumarið, var Böðvar Magnússon hreppstjóri að
Laugarvatni í Árnessýslu, fyrrum bóndi þar áratugum
saman og mikilsmetinn sveitarhöfðingi. Þó að þau væru
okkar fyrstu persónuleg kynni, hafði ég áður þekkt til
hans af afspurn og kynnst honum í dýrasögum hans,
sem komið höfðu fyrst í Dýravininum og síðar í Dýra-
verndaranum um margra ára skeið. Báru þær þess vott,
að þar hélt á pennanum maður gjörhugull, sem bæði
kunni að segja frá og bar í brjósti sjaldgæfa ást til
dýranna og umhyggju fyrir þeim, enda er hann löngu
þjóðkunnur dýravinur.
Nú hefir hann, góðu heilli, safnað sögum þessum
í bók, sem nýkomin er út á vegum bókaútgáfunnar
Norðri á Akureyri, einkar falleg og vönduð að frágangi,
enda hefir það útgáfufélag áður gefið út f jölda vandaðra
og merkra rita. Eru Dýrasögur Böðvars 2. bindi í bóka-
flokki (Menn og Málleysingjar), sem Norðri hóf nýlega
útgáfu á en tilgangurinn með honum er “að tryggja ís-
lenzkum æskulýð hollt lestrarefni og heillandi, er sam-
tímis sé fagurt og mannbætandi, runnið af vörum þjóð-
arinnar sjálfrar af náinni kynningu við þessa hugljúfu
félaga og förunauta á lífsleiðinni.” Er það tímabær og
heibrigð þjóðrækni og þjóðræktar viðleitni, og mun eng-
um, sem les sögur Böðvars, blandast hugur um, að þær
eiga ágætlega heima í þessum bókaflokki, svo hugstæð-
ar eru þær, þjóðlegar og snjallar.
Var það fyrir hvatningu Tryggva Gunnarssonar,
hins mikla dýravinar og ritstjóra Dýravinarins, að
Böðvar fór að skirfa dýrasögur sínar, og eftir að Tryggvi
féll frá, varð annar þjóðkunnur dýravinur, Elinar E
Sæmundsen, skógarvörður og ritstjóri Dýraverndarans,
til þess að hvetja Böðvar til að halda áfram sögugerð-
inni. Vel sé þeim ágætismönnum báðum fyrir að hafa
eggjað hann til þeirrar ritmennsku, því að annar hefðu
bókmenntir vorar af því tagi farið mikils á mis.
Sögurnar eru ritaðar á árunum 1910—1947 og
komu hinar fyrstu tólf þeirra út í Dýravininum, níu í
Dýraverndaranum, og síðan eru fjórar, sem eigi hafa
áður birzt á prenti þrjár þeirra nýjar af nálinni. Einar
E. Sæmundsen hefir búið safnið til prentunar.
Er það skemmst frá að segja, að sögur þessar eru
hver annari betri og hugljúfari, og fjölbreyttar að efni.
Yfir þeim er einnig sterkur persónulegur blær, því að
höfundurinn segir þar lengstum frá eigin reynslu, sem
eykur á raunaveruleikasvip sagananna og áhrifamagn
þeirra.
F’agurlega lýsir hann fágætri tryggð hundanna í
sögunum “Skrúða” og “Gamli Doggur”, og jafn frábæru
langminni og ratvísi hestanna í sögunum “Hegri” og
“Glæfraför,” en í þeirri för átti höfundur, að því er
beint virðist, “Skugga” sínum lífgjöf að launa.
Átakanlegar mjög eru sögurnar “Heiðlóan með
rifnu bringuna” og “Sorgmædda öndin,” og er það
hjarta vissulega úr hörðum steini, sem ekki viknar við
lestur þeirra.
Prýðilegar eru sögurnar um forustusauðina og
einkar skemmtilegar frásagnirnar “Alftirnar á Laugar-
vatni.” “Vesalings litli krummi” og Ýmislegt um kisu.”
En jafnframt því sem sögur þessar eru prýðisvel
sgaðar, ritaðar á fallegu máli, bera þær vitni ríkri
athyglisgáfu höfundarins og glöggum skilningi á dýr-
unum, og um annað fram djúpstæðri ást hans á þeim.
Hún er hinn heiti undirstraumur sagnanna, og kernur
eftirminnilega fram í því, að hann ritar eigi allfáar sög-
ur, sem eru beinlínis eftirmæli þessara hjartfólgnu vina
hans, svo sem sögurnar “Gamli-Mosi”, “Skuggi” og
“Morsokka”, vhre annari innilegri og fallegri. í sama
anda er ritgerðin í bókarlok. “Reikningsskil að leiðar-
lokum”, sem stjórn Dýraverndunarfélagsins sæmdi
verðlaunum árið 1947.
Boðvar Magnússon kemst svo að orði í niðurlagi
formála sín: “Ef þetta lilta kver gæti orðið til þess að
glæða skilning unglinga og annara, sem það lesa, á
mannúð og miskunnsemi við dýrin, þá er tilgangi mínum
náð.”
Ilann þarf áreiðanlega engu að kvíða í þeim efnum.
Gamlir sem ungir betrast af því að lesa slíkar sögur.
að ógleymdri frásagnargleðinni, sem þær veita lesand-
anum.
SOFFÍA EINARSSON LATIN
Þann 6. október s.l. varð bráð-
kvödd að heimili sonar síns
Guðbrands Einrssonar (Goodie
Einarson) í Argyle bygð merkis-
konan Soffia Einarsson 91 árs og
8 mánaða gömul. Hún kom til
Vesturheims 1885 ásamt manni
sínum Einari Einarssyni frá
Gunnarsstöðum á Vesturlandi á
íslandi. Settust þau að í Winni-
peg og þar dó Einar 11. septemb-
er 1923; Soffía sál, var Guð-
brandsdóttir Magnússonar frá
Hólmlátri og síðar Vatni í
Haukadal, hún mun hafa verið
hjá syni sínum áðurnefndum að
mestu leyti síðan 1930 að hann
misti konu sína og veitt búi hans
forstöðu með prýði og sóma
mestallan þann tíma. Hún var
vönduð kona og vel látin af öll-
um sem þektu hana, iðjusöm og
trúverðug í öllu sínu starfi. Börn
hennar Mrs. Lilja Johnson, Van-
couver, B.C., (ekkja) Mrs. Mc-
Gulloch, (Lulu) — Evelyn Einars-
son, Brandon, Mrs. 11. J. Pálma-
son Winnipeg, (Floence) Mrs. B.
Bemester (Helen) dáin, Henry og
Kristján í Winnipeg og Guð-
brandur í Argylebygð, séra Eric
H. Sigmar stjómaði bænastund
á heimilinu á Argyle. En jarðar-
förin fór fram í Winnipeg, og
séra Valdimar J. Eylands jarð-
söng hina framliðnu að mörgu
fólki viðstöddu.
Blessuð sé minning hennar.
G. J. OLESON
STYRK OG STÁLHRAUST
DVERG-RUNNA
JARÐARBER
Ávextir frá fyrsta árs froal;
auðræktuð, sterk og varanleg;
þroskast ágætlega fyrripart
sumars unz þau deyja af
frosU eru sérlega bragðgóð og
líkjast safaríkum, villijarð-
berjum; þau eru mjög falleg
útiits, engu síður en nytsöm,
og prýða hvaða stað sem er,
pó þau séu smærri en algeng
jarðarber, sem höfð eru að
verzlunarvöru, eru þau þó
stærst sinnar tegundar og
skera sig úr, og skreyta garða,
Vegna þess hve fræsýnishorn
eru takiTIOrtiuð, 'dr vissarh að
panta snemma, (Pakki 25c) (3
pakkar — 50c) póst fritt,
HOUSEHOLDERS
ATTENTION!
We can supply your fuel needs with all the
standard brands of coal and coke such as
Saunders Creek, Foothills, Drumheller, Black
Nugget, Briquettes, Saskatchewan Lignite,
Zenith and Winneco Coke.
Stoker Coals in Various Mixtures Our Specialty
MCfURDY CUPPLY fO. LTD.
V/ BUILDERS' IJ SUPPLIES \S AND C0AL
Erin and Sargent Phone 37251