Lögberg - 01.06.1950, Page 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 1. JÚNI, 1950
HÖQtjrrg
Qt hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
696 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
tanafikrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 696 SARGENT AVENUE, WINNIPEG,
t'HONE 21 804
•íorr EINAR P. JÓNSSON
MAN.
R'
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
‘Löifberr -r «ed and publiehed by The Columbia Presg Ltd
695 Sartrent wenue. Winnipeg. Manitoba, Canada.
t uthorized a? Seonnd Class Mail, Post Office Department. Ottawa
Hið mikla viðreisnarstarf
Nú hefir áflæðinu í Manitoba svo skipast til betra
vegar, að megin hættan sýnist nú um garð gengin; árn-
ar eru jafnt og þétt að þokast í sitt eðlilega horf, en all
stór landflæmi í Suðurfylkinu, sem fram til skamms
tíma voru svo að segja með öllu í kafi, þorna nú óðum
vegna hagstæðs veðurfars, þar sem sól og svali taka
höndum saman; vítt um fylkið eru sumarannir við land-
búnaðarstörf fyrir nokkru hafnar, því svo er guði fyrir
að þakka, að mörg héruð og gróðursæl fögnuðu sumri
án þess að hafa orðið fyrir skakkaföllum.
Nú er hið mikla viðreisnarstarf í uppsiglingu hér í
borg og eins í Suðurfylkinu; og verði þar gengið til
verks með sama hugarfari og unnið var að flóðvörn-
unum, sama kjarkinum og sömu eindrægninni, leysist
vandinn greiðlegar og betur en jafnvel bjartsýnustu
menn hafa gert sér í hugarlund, því samstiltum átök-
um verða engin takmörk sett.
Sú grýla hefir skotið upp trjónu, að Winnipegborg
verði aldrei söm við sig eftir þetta mikla áfall, sem hún
nú hefir hlotið; að íbúarnir tapi trausti sínu á framtíð
hennar og þar fram eftir götunum; að fésýslumenn og
iðjuhöldar muni leita fyrir sér apnars staðar, þar sem
byrvænlegar blási um viðskipti og athafnir; hjal af þess-
ari tegund er barnaskapur, sem kveða þarf skjótlega
niður, og á engan rétt á sér. Eitthvað hlýtur að mega
læra af lífinu og sögunni, sem vegur upp á móti hrak-
spám og veimiltítuskap.
Ekki eru allir búnir að gleyma þeim geigvænlegu bú-
sifjum, er San Franciscoborg sætti af völdum land-
skjálftanna miklu, en borið saman við þann ramma-
galdur, er áfall Winnipegborgar í raun og veru smá-
munir. Er ekki San Francisco hraðvaxandi stórborg enn
þann dag í dag með miljónir hamingjusamra íbúa? Það
var traustið á framtíð hennar, er gerði hana að þeirri
aúðugu risaborg, sem raun ber vitni um; og það verð-
ur ^raustið á Winnipeg, sem gerir borgina því fegurri
og fjölmennari með líðandi árum.
Winnipegborg er þannig í sveit sett sem járnbraut-
armiðstöð, eða miðdepill samgangna milli Austur og
Vestur Canada með ótæmandi auðlegð á alla vegu, að
óhugsandi er að hún tapi fótfestu í framtíðarþróun
canadísku þjóðarinnar, þó hún eins og sakir standa
eigi fram úr nokkrum vanda að ráða; enda fátt, sem
til þess bendir, að dómsdagur sé í nánd.
Það var vel ráðið og viturlegt, er viðskiptaráð Win-
nipegborgar tók sér fyrir hendur í fyrri viku, að brýna
fyrir íbúum hennar að láta ekki hugfallast vegna þeirra
atburða, er gerst hefðu undanfarinn mánuð; það væri
síður en svo, að viðskiptalíf borgarinnar væri í kalda
koli, því megin þorri verzlana og annara viðskipta-
stöðva hefði tiltölulega litlum ágjöfum sætt; að ör-
vænta um skjóta viðreisn og framtíð borgarinnar væri
hugsunarlaust fálm, er við engin raunveruleg rök hefði
að styðjast; þess yrði heldur ekki lengt að bíða unz
slagæð viðskiptalífsins kæmist að fullu í sitt fyrra jafn-
vægi. Viðreisnarstarfið er byrjað, og nú verða allir
að láta hendur standa fram úr ermum, þar má enginn
skerast úr leik.
Það hið dásamlega aðstreymi góðvildar, sem til okk-
ar Manitobabúa hríslast úr öllum áttum, ætti að verða
okkur sjálfum hvöt til aukins framtaks, starfsgleði og
fórnarlundar.
Það er ekki einasta, að greið og góð aðstoð hafi
borist Winnipegborg og áflæðissvæðunum fyrir sunn-
an hana frá yztu andnesjum Canada, heldur einnig frá
Bretlandi og Bandaríkjunum, og það í stórum stíl;
brezk stjórnarvöld hafa ákveðið að senda hingað þrjú-
hundruð þúsund dollara virði af ýmis konar varningi,
sem nauðsynlegur er við viðreisnarstarfsemina, svo
sem sængurfatnað, og kom fyrsti farmurinn til borg-
arinnar á laugardaginn var. Rajiði Kross Bandaríkj-
anna sendi Rauða Kross samtökunum í þessu landi
tvö hundruð og fimtíu þúsund dollara peningagjöf, en
verkamannasamtök sunnan landamæranna hafa jafn-
framt sent flóðsjóðnum stórfenglegar fjárgjafir.
Stjórnarvöldin hafa fram að þessu verið fremur
þung í vöfum og sein á sér varðandi fjárhagslega að-
stoð við þær mörgu þúsundir manna, kvenna og barna,
er flóðin hafa svipt eignum og félagslegu öryggi; en
nú er þess að vænta að þau hefjist handa og sýni af
sér þá rögg, er hlutaðeigendur eiga fulla heimting á.
Winnipegborg verður fljót að ná sér eftir áfallið,
en til þess að svo megi verða, þurfa allir íbúar hennar
að leggjast á eitt; þá rætast hinar hæztu hugsjónir, og
þá mun brátt aftur morgna!
Mikið veltur að sjálfsögðu á því, að viðreisnarstarf-
inu verði hraðað svo sem framast má verða meðan
hlýtt er í veðri og bezti kafli sumarsins framundan;
enda eru ástæður þess fólks, er varð að flýja heimili
sín þannig vaxnar, að bjargráðaframkvæmdir þola
enga bið; öllum hefir verið heitið aðstoð bæði af hálfu
sambandsstjórnarinnar og fylkisstjórnarinnar, þó enn
sé eigi vitað hve víðtæk hún verði; úr flóðsjóðnum
verður veitt fé til öflunar húsmuna og margs þess ann-
ars, sem nauðsynlegt er til heimilishalds; allir vilja
rétta fram bróðurlega hjálparhönd, og er slíks vissu-
Mokafli en saltleysi
flestum verstöðvum
Sama aflaleysi hjá Reykjavíkur-
Hafnarfjarðar- ’og Akranesbátum
og verið hefur.
M(
OKAFLI HEFUR verið und-
anfarið og er enn hjá bátum
er stunda róðra frá Vestmanna-
eyjum, Stokkseyri og Eyrar-
bakka, einnig á Þorlákshafnar-
báta og Grindavíkur. — Er spáð
góðri afkomu vertíðar í þessum
verstöðvum. Hins vegar er ríkj-
andi slæmt ástand vegna afla-
leysis, bæði í Reykjavík, Hafnar
firði og á Akranesi. Mun vertíðin
þar verða mjög léleg. — Saltleysi
er nú í flestum ef ekki öllum
verstöðvum og horfir víða til
vandræða af þeim sökum.
Meiri afli en í fyrra.
Svo mikill hefur afli bátanna
verið í Eyjum, Stokkseyri og
Eyrarbakka, í Þorlákshöfn og
hjá Grindavíkurbátum, að í þess
um verstöðvum er aflinn nú orð-
inn miklu meiri en á sama tíma
í fyrra. Grindavíkurbátar eru nú
hættir netaveiðum og byrjaðir á
línu og hafa þeir aflað ágætlega.
í hinum verstöðvunum, sem hér
voru upptaldar, hefur aflinn ver-
ið í net.
Saltleysið.
Vegna slæmra sölumöguleika
á hraðfrystum fiski hefur miklu
minna verið fryst nú í ár en ella.
—Því meir hefur verið saltað. —
Er nú svo komið, að í fyrrnefnd-
um verstöðvum eru allar salt-
birgðir þrotnar og þar horfir til
hinna mestu vandræða, því dag-
lega berst fiskur að sem geyma
verður uns saltið kemur. — í gær
I Sandgerði og Keflavík.
Á sama tíma og sjómenn úr
þessum verstöðvum sem minnst
hefur verið á hér að ofan, drekk-
hlaða báta sína í hverjum róðri,
verður afli báta úr hinum vest-
lægari verstöðvum minni. -- 1
Sandgerði hefur verið mjög
sæmilegur afli, en ekki er búið
að landa þar jafnmiklu afla-
magni og á sam atíma í fyrra.
£ Keflavík er sömu sögu að segja
og það til viðbótar, að aíli báta
þaðan hefur verið minni og m ~-
jafnari.
! Slæmt ástand.
Akranev.
dag var á Stokkseyri og Eyrar-
bakka búið að ganga frá til begar komið er til Hafnarí
geymslu, uns hægt verður að iar’ Reykjavíkur og
salta, miklu af fiski og á það tekur gamanið fyrst að grána
magn bætist svo dagafli bátanna. báta þaðan hefur frá því ver
tíð hófst verið frámunalega rýr
6—12 tonn í róðri. _ Afleiðingin er sú, að mir
Sem dæmi um það hve afli bátanna hafa ekki enn afla^ •
bátanna hefur verið góður, þá jr hlutatryggingu skipshafnann
hafa þeir komið að landi með __ Nokkrir bátar hafa hreinle^
sex til tólf tonn eftir róðurinn.
—Af þessu má sjá, hve mikil
fiskverðmæti bíða nú söltunar.
1 nótt er leið átti saltskip að
koma til Keflavíkur með um 700
tonn. — Kunnugir telja þennan
saltfarm aðeins „dropa í hafið“,
miðað við saltþörfina eins og
hún er nú. — N.ú í vikunni kem-
ur svo stæra skip með salt, 1500—
2000 tonn. Mun þá nokkuð úr
rætast.
hætt veiðum og nú munu fle r
bætast við.
Suður í Grindavíkursjó.
Nokkrir bátar bæði frá Rvík
og Akranesi, hafa róið allt'su
ur í Grindavíkursjó. — Tekur sú
sjóferð um og yfir sólarhring, en
vegna fjarlægðarinnar hafa
vegna fjarlægðarinnar hafa bát-
arnir ekki getað róið þangað alla
daga vikunnar. —Mbl., 25. apríl
Til mála kom að sökkva skipinu
eldsvoðinn stóð sem hæst
er
Miklar skemmdir urðu
í vélarúmi skipsins
skemmdar, en ekki er enn full-
komlega vitað um tjónið, né
hverjar afleiðingar það kann að
hafa varðandi skipið.
Eins og áður segir, tókst al-
veg að verja yfirbygginguna og
lestarnar, þó fylltist yfirbygg-
ingin af reyk, og búast má við,
að einhverjar skemmdir hafi
orðið á lest II. vegna vatns.
Bæði slökkviliðsmenn og skip
verjar, sem um borð voru lögðu
sig í mikla hættu við að slökkva
eldinn, og er talið, að hin ötula
framganga þeirra hafi bjargað
skipinu.
Skipið kom fyrir tveim dög-
um frá Ameríku hlaðið vörum,
meðal annars miklum birgðum
af kartöflum.
Ekki er vitað með neinni vissu
um upptök eldsins, en sumir
telja, er þarna voru nærstaddir,
að kviknað hafi í út frá olíu-
kyndingu. Málið er nú í rann-
sókn, og mun sjóréttur hafa fjall
að um það strax í gær.
Alþbl. 19. apríl.
Gullfoss hinn nýi afhentur
fulltrúa Eimskipafélagsins
FRÁSÖGN FRÉTTARITARA
TIMANS AF REYNSLUSIGL-
INGU A EYRARSUNDI 1
GÆR.
Hættulegur bruni í Lagarfossi i gæmorgur:
STÓRBRUNI varð í Lagar-
fossi, er eldur kom upp í véla-*
rúmi skipsins hér í höfninni
snemma í gærmorgun. Varð
vélarúmið alelda á skammri
stundu, og leit svo út um tíma,
að grípa yrði til þess ráðs að
sökkva skipinu, en fyrir ötula
framgöngu slökkviliðsins tókst
að ráða niðurlögum eldsins, eft-
ir sex klukkustunda viðureign.
Má óefað telja, að slökkviliðið
hafi unnið þarna mikið afrek,
en því tókst að varna því, að eld-
urinn kæmist í yfirbyggingu
skipsins og lestarnar, en þær
voru fullar af vörum, því að
skipið kom frá Ameríku fyrir
tveimur dögum.
Það var um kl. 6.40, sem eld-
urinn kom upp í Lagarfossi, og
urðu vaktmenn í vélarúminu
hans fyrst varir. Skipti það eng-
um togum, að vélarúmið fylltist
þegar af reyk, og urðu mennirn-
ir að hraða sér upp úr vélarúm-
inu og vekja aðra, sem um borð
voru. Brátt fylltist yfirbygging-
in af reyk, svo að hvergi varð
líft inni.
Þegar slökkviliðið kom á vett-
vang, var reykurinn og eldurinn
svo magnaður í vélarúminu, að
ógerningur var að komast niður
í vélarúmið. Var þá farið inn um
neyðarútgöngudyr á vélarúm-
inu, og gekk þá greiðlega að
koma slöngunum fyrir og leiða
þær um vélarúmið, en dælt var
bæði sjó og vatni. Svo mikill
mökkur var í vélarúminu, að
slökkviliðsmennirnir áttu örð-
ugt með að sjá hvar eldurinn
var mestur.
Um tíma var talin mikil
hætta á því, að ketilsprenging
kynni að verða í skipinu, og að
eldurinn kæmist í olíugeymana.
Var haft við orð að sökkva skip-
inu í höfnina, og í því augna-
miði voru járnsmiðir frá Hamri
og Héðni fengnir með logsuðu-
tæki til þess að skera göt á síð-
ur skipsins. Til þessara neyðar-
ráðstafana var þó ekki gripið,
enda náði slökkviliðið brátt tök-
um á eldinum, eftir að það fór
að geta athafnað sig í vélarúm-
inu.
Stóð slökkvistarfið yfir sam-
fleytt í sex klukkustundir, en
þá var búið að ráða niðurlögum
eldsins. Voru þá allar vélar orðn
ar svartar af brunanum og véla-
rúmið allt, en allar einangraðar
leiðslur og slíkt hafði brunnið í
sundur. Má búast við því að
vélar skipsins séu alvarlega
t gœr, þegar verið var að prófa
hið nýja radíó-talsamband á
stuttbygjum milli Islands og
skipa á fjarlægum slóðum, átti
tíðindamaður Tímans tal við
fréttaritara blaðsins í hinum
nýja Gullfossi, sem þá var á
reynslusiglingu milli Kaup-
mannahafnar og Helsingjar-
eyrar.
\JIÐ LÖGÐUM AF STAÐ frá
* Refshalaeyjunni klukkan tíu
í morgun, sagði fréttaritarinn og
var siglt út á Eyrasund, og síðan
meðfram sænsku ströndinni og
eyjunni Hveðn. Veðrið er hið feg
ursta, sólskin og þýður svali, og
mjög hugnæmur blær yfir öllu.
Skipið er mjög glæsilegt, fagurt
og vel búið — meðal annars
fyrsta íslenzka farþegaskipið,
sem hefir stuttbylgju-talstöð.
Meðal annarra, sem eru um
borð í Gullfossi, eru Guðmundur
Vilhjálmsson forstjóri Eimskipa-
félagsins, fulltrúar Burmeister
og Wain í Kaupmannahöfn,
Jakob Möller sendiherra. frétta-
ritarar íslenzkra blaða, fréttarit-
ar danska útvarpsins og allra
meiri háttar blaða hér á landi og
fjöldi annarra boðsgesta.
Margar ræður hafa verið flutt-
ar um borð í dag, sagði frétta-
ritarinn ennfremur. Flutti for-
stjóri Budmeister og Wain fyrstu
ræðuna yfir borðum. Árnaði
hann Eimskipafélagi íslands
lega brýn þörf; með samstiltum átökum almennings
verða erfiðleikarnir yfirstignir, ekki síður hér um slóð-
ir en annars staðar, þar sem mennimir horfast í augu
við miklar þrekraunir.
allra heilla, þakkaði samvinnuna
við það og óskaði þess, að far-
sæld mætti jafnan fylgja hinum
nýja Gullfossi. Svaraði Guð-
mundur Vilhjálmsson, forstjóri
Eimskipafélagsins, ræðunni og
mælti hann einnig á danska
tungu. Jakob Möller talaði á ís-
lenzku, og gat hann þess, að
hann væri nýkomin heiman frá
íslandi, þar sem hann hefði verið
viðstaddur vígslu Þjóðleikhús-
sins, og mætti segja, að hann
færi frá vígslu einnar glæsimíð-
arinnar til annarrar. Meðal ann-
arra ræðumanna var Pétur
Björnsson, skipstjóri á Gullfossi,
áður skipstjóri á Goðafosi, og
mælti hann bæði á íslenzku og
dönsku.
Eftir um það bil hálftíma mun
Eimskipafélagið taka formlega
við skipinu, sagði fréttaritarinn
að lokum og gert er ráð fyrir, að
það leggi af stað til íslands eftir
sem næst tvær vikur. Mun vart
fríðara fley hafa siglt undir ís-
lenzkri stjórn að ströndum gam-
la Fróns, heldur en Gullfoss hinn
nýi. Og það megi allir vita, að
héðan úr „borginni við sundið“
fylgja honum hinar fegurstu
fyrirbænir landa og fjölmargra
ana.
Meðan Gullfoss var á reynslu-
siglingu sinni á Eyrar sundi,
voru skip Eimskipafélagsins, þau
sem í Reykjavíkurhöfn, lágu öll,
prýdd skrautufánum, er blöktu
þungt í norðanstrekkingnum,
sem næddi inn yfir bæinn.
--Tíminn, 28. apríl
Plágan mikla 1495
Anno 1495 gekk sótt og plága
mikil um allt ísland, nema Vest-
fjörðu, frá Holti í Saurbæ. Eydd
ust þá hreppar víða. Sú plága
er sagt hafa komið úr bláu
klæði, sem út hafi komið í Hval-
firði, en sumir segja í Hafnar-
firði við Fornubúðir. Og þegar
hún kom upp fyrst úr klæðinu,
hafi hún verið sem fugl að sjá,
og úr því sem reykur upp í
Þftið. Allsstaðar gekk hún um
betta land, sem áður er sagt,
ema á Vestfjörðum. Fjórir bæ-
- eru og tilnefndir fyrir austan,
•sm hún hafði ekki komið á; það
" Kaldárhöfði í Grímsnesi og
‘ órðarstaðir í Grímsnesi hinir
_ri, Ás hjá Hruna í Hreppum
1 Hellisholt í Hreppum (Ham-
arsholt mun réttara). Þessir fjór
í • bæir hafa verið til þess nefnd-
og það hef ég skrifað séð í
amals manns skrifi, og sá segist
' sínu skrifi hafa talað við
mkkra, sem lifðu þessa plágu.
Sérdeilis getur hann þriggja
nersóna; einn karlmann nefnir
’-ann, Jón Þorbjarnarson. Sá
Jón segir hann verið hafi 14
etra í þeirri plágu, og við hann
"egist hann hafa talað, og segir
hann átt hafi þá heima í nefnd-
um Ási hjá Hruna, sem sóttin
kom ekki. Þar sem voru 9 syst-
kin á bæ urðu eftir 2 og 3. Frá
Botnsá og suður að Hvítskeggs-
hvammi, (sem er allt Kjalarnes-
þing), fundust ekki nema tveir
piltar, 11 vetra, og enginn þeirra
jafnaldri í allri þeirri sýslu. Það
var Björn ólafsson, er síðar varð
prestur í Krýsuvík, og Jón Odd-
son, er síðar bjó í Njarðvík.
Urðu báðir gamlir menn, svo
þeir komust á tíræðisaldur; sofn
uðu báðir á sama mánuði. Það
mannfall stóð yfir um sumarið,
og eyddi nálega allar sveitir, og
þeir bæir voru flestir, sem ekki
urðu eftir á bænum nema 2 og
3 og sumstaðar börn, sem lágu
á brjóstum mæðranna dauðra.
í Skálholti var eftir eitt barn.
Á hverjum degi voru fluttir til
kirkjunnar 3 og 4 og stundum
fleiri í einu, og þó að færu 6, 7
eður 8 til kirkjunnar, þá komu
ekki aftur utan 3 eða mest 4;
þeir dóu á meðan þeir voru að
taka öðrum grafirnar, og fóru
svo sjálfir þar í. Konurnar sátu
dauðar við keröldin í búrunum
og úti á stöðlunum, svo að 3 og
4 fóru í margar grafir. Féllu þá
miklar eignir mörgum til handa,
og margur var sá, að erfði ná-
lega alla sína ætt, fjórmenning
og þar fyrir innan. í Grunna-
víkur- og Aðalvíkursveitum
tveimur lifðu ekki eftir nema
einn maður og ein kvensnift.
Hann var nefndur ögmundur
töturkúfur en hún Helga bein-
rófa, þau tengdust eða tóku þar
eftir saman bæði. Þetta mun
verið hafa í þeirri stóru plágu,
sem gekk þá datum var 1400.
Teikn fyrir þessa plágu hafði
verið mörg óáran, það eitt, að
veiði alla skyldi hafa tekið úr
vötnum og ám, svo hvergi hafði
veiðst lax né silungur í 3 ár, áð-
ur en plágan kom. (Filjaannáll)
—Alþýðuhelgin
6g kaupi
hæzta verSl gamla talenzka
munl, svo sejn tóbaksdóatr og
ponrtur. hornspænl, útakornar
brtkur, einkum af Auaturlandl,
»g værl þ& nekilegt, ef unt værl,
ferB yrCl grein fyrir aldrl mun-
inria og hverjlr hefOu amtOaC þ&.
HAULDÓR M. SWAN,
912 Jessie Avenue,
Winnipeg - Bími 46 968
HAGBORG
PHONE 21351
FJJCl^
JOHN J. ARKLIE
OptometrÍ8t and Optician
(Eyes ExaTnined)
Phone 95 650
MITCHEI.L COPP LTD.
PORTAGE AT HARGRAVE
Minnist
EETEL
í erfðaskrám yðar