Lögberg - 01.06.1950, Page 7

LÖGBERG. FIMTUDAGINN, 1. JÚNÍ, 1950
7
Buffalo Bill varð frægur fyr en hann vissi af
MAÐUR ER nefndur Edward
C. Z. Judson. Hann starfaði
við blaðið „New York Weekly“
og skrifaði í það „blóðugar“
skáldsögur um sjóorustur, sjór-
æningja, samsæri á skipum og
fléttaði inn í það sögu um unga
og elskulega stúlku, sem lenti í
ótal ævintýrum og venjulegast
var bjargað á síðustu stundu af
brennandi skipi. Judson var þá
best launaður af öllum blaða-
mönnum í Vesturálfu, því að
hann fékk 20.000 dollara á ári.
Fólk var upphaflega óskaplega
hrifið af þessum sögum hans, en
samt fór nú svo, að það fór að
þreytast á þeim vegna þess hvað
þær voru líkar hver annari.
Sov varð það einhvern tíma á
árinu 1869 að ritstjórar blaðsins
kölluðu hann á sinn fund og sög-
ðu að þetta gæti ekki gengið
lengur. — Hann yrði að finna
eitthvert annað söguefni til þess
að halda lesendum blaðsins vak-
andi.
Judson skrifaði allar sögur sín
ar undir gerfinafninu Ned Bunt-
line, og hann er kunnastur tmdir
því nafni. Hann var afkastamað-
ur með ólíkindum, og þegar þess
er gætt, að þá þektist hvorki vél-
ritun né hraðritun, er það undra
vert hve miklu maðurinn gat
rubbað upp. Honum blöskraði
það ekki að skrifa heila skáld-
sögu á einni viku.
Eftir þessa ádrepu hjá rit-
stjórn blaðsins fór hann að hugsa
sig um. Og hann komst að þeirri
niðurstöðu, að best væri fyrir sig
að safna sér söguefni í „The
Wild West“. Þaðan komu litlar
fregnir nema af bardögum við
Indíána og fólk vissi yfirleitt
ekki hvað þar var að gerast.
Snemma sumars 1869 lagði
hann því land undir fót og hélt
í vesturátt. Hann hafði heyrt get
ið um Frank North majór, sem
var þar með þrjár herdeildir
Indíána og hvítra manna og átti
1 höggi við Sioux-Indíána. Bunt-
hne hélt rakleiðis til McPherson
vígisins í Nebraska. Þar hitti
hann North majór og sagði hon-
um frá því að hann væri hingað
kominn til þess að gera hann að
þjóðhetju, með því að skrifa um
hann sögur í „New York
Weekly“.
North hræddist ekkert nema
umtal, og bað hann því blessaðan
að hætta við þetta. Hann sagði,
að það ætti ekki við að skrifa
slíkar sögur um herforingja. Hitt
væri miklu nær, að hann skrifaði
um einhvern af mönnum sínum.
Nei, Buntline sagðist vera kom-
inn til þess að skrifa um hann og
engan annan. North tók það ekki
í mál. Og út úr vandræðum sagði
hann seinast:
„Eg þekki mann, sem hægt er
að skrifa mikið um. Hann er
þarna fyrir handan og sefur þar
undir vagni.“
Það er ekki kunnugt hvort
North átti við neinn sérstakan
mann, eða hvort hann þekti
þennan mann, sem svaf þarna
undir vagninum. En það var
William Cody, einn af hinum
hvítu njósnurum hans, 23 ára að
aldri.
Bentline fór rakleitt til hahs
°g tók að spyrja hann spjörun-
um úr. Cody varð hálf hvumsa
yið og vissi ekki vel hvað hann
átti að segja. Þó hafði Buntline
það upp úr honum að hann hefði
viðurnefni, væri altaf kallaður
„Buffalo Bill“, vegna þess hvað
hafði skotið marga vísunda árið
áður.
Buntline endurtók nafnið
hvað eftir annað og sagði svo
við sjálfan sig að þetta væri á-
gsett nafn á söguhetju. „Þetta
auðvitað maðurinn, sem ég
að leita að,“ hugsaði hann.
er
er
Svo spurði hann Cody enn nokk-
Urra spurninga, fékk að vita
^eili á honum, og daginn eftir
íékk hann að fara með Cody í
njósanarför. Meiri upplýsingar
eða efnivið taldi hann sig ekki
Purfa, og svo flýtti hann sér til
New York aftur. Og svo skrifaði
hann nýa skáldsögu.
Það var hin fræga saga um
asvintýrahetjuna Buffalo Bill -
„konung landamæravarðanna“.
Blaðið kallaði hana stórkostleg-
ustu sögu vorra tíma. Hún kom
fyrst sem framhaldssaga í “New
York Weekly“ og seinna sér-
prentuð í bók. Hún hefur verið
endurprentuð hvað eftir annað,
og enn í dag sækist fólk eftir því
að kaupa hana og lesa.
Hin ungi piltur í McPherson
vígi varð frægur um öll Banda-
ríkin svo að segja á einum degi.
Allir heldur að saga Buntline
væri sönn. En það var ekki flugu
fótur fyrir henni.
í sögunni er sagt frá því að
Buffalo Bill bjargar mörgum
stúlkum úr klóm Indíána, og
seinast bjargar hann hinni fögru
Louisa la Valiere úr höndum
drukkinna hermanna. Faðir
hennar er auðkýfingur og hann
er Bill mjög þakklátur fyrir
björgun dóttur sinnar. En Bill
segir honum að þau megi aldrei
sjást aftur. „Ef ég hitti hana aft-
ur þá fer ég að elska hana, en
það væri brjálæði af mér að hug-
sa svo hátt,“ segir hann við föð-
urinn.
Svo heldur sagan áfram og seg
ir frá stigamensku í Missouri og
þar er Bill enn hetjan og vinnuí
hvert dirfskuverkið á fætur
öðru. Seinast segir frá borgar-
styrjöldinni og þar er Bill orðinn
sá, sem leiðir her Norðanmanna
fram til sigurs. í lokorustunni
særist hann. Þá kemur hinn auð-
ugi faðir Louise og lætur flytja
hann í sjúkrahús, sem hann á
sjálfur. Og svo eru þau Bill og
Louise gefin saman í hjónaband.
Þetta er aðalefni sögunnar.
Hið eina, sem satt er í þessu er
það, að Bill var í hernum. Að
loknum ófriðinum við Indíána
fór hann til Kansasborgar og
kvæntist æskuvinkonu sinni
Louise Frederici.
Sagan um Buffalo Bill náði
slíkum vinsældum, að Buntline
héR áfram að skrifa sögur um
hann, alt saman hugmyndaflug
og skáldskap, en fólk trúði því
statt og stöðugt að hvert orð
væri satt í sögum þessum.
Svo fékk Buntline hann til
þess að koma til New York og
þar var hann hyltur og dásamað
ur sem þjóðhetja. Fregnirnar um
þetta bárust til Nebraska og þá
var Buffalo Bill kosinn þingmað-
ur þar, þótt hann hefði ekki boð-
ið sig fram. En hann varð eng-
inn atkvæða þingmaður.
Um þessar mundir varð mikil
breyting á Buffalo Bill. Hann las
allar sögurnar um sig og hann
trúði því að þetta hefði alt gerst
og stóðst ekki reiðari en ef en-
hver dró það í efa. En hann var
enginn kjáni. Hann sá að hann
gat fært sér þetta í nyt og grætt
fé á því. Og þegar Buntline
spurði hann hvort hann vildi
ekki leika aðalhlutverkið í leik-
riti um sig, þá tók hann því með
þökkum. Buntline settist þá nið-
ur og skrifaði leikrit á nokkrum
klukkustundum. — Það hét
„Scouts of the Prairie“ og var
ekki merkilegt, en svo var dá-
lætið mikið á Bill og aðdáunin,
að leikur þessi var sýndur lengi.
Og þessu heldu þeir Buntline og
Bill áfram í þrjú ár.
Svo gekk Bill í félag við Jack
Omohundru (sem einnig hafði
verið spæari) og John Burke.
Hann átti að stjórna öllu og
hann ákvað það fljótlega að
auka hróður Bills á leiksviðinu
og gera hann líkan Daniel
Boone, Fremont og Carson í aug
um þjóðarinnar -- það er að seg-
ja frumherja og útvörð menning
arinnar. Þetta hamraði Burke sí
og æ í eyru Bills, sv oað það varð
viðkvæði hans á elliárum: „í
æsku minni barðist ég gegn villu
mensku og fyrir menninguna.“
Prentis Ingraham, annar skáld
sagnahöfundur, sem Bill tók í
kom upp kvittur um það að allar
frægðarsögurnar af hpnum væri
uppspuni einn. Það voru nokkur
blöð, sem var illa við „New York
Weekly“, sem komu þessu á loft.
Þau sögðu að Buffalo Bill hefði
aldrei verði til og hefði því
aldrei átt í höggi við Indíána.
Þetta væri alt saman skáldskap-
ur og ímyndun.
Út af þessu mun það hafa ver-
ið að Bill fór sem sjálfboðaliði í
stríðið gegn Sioux og Cheyenne
Indíánum. I orustunni hjá
Indian Creek skoraði hann svo
höfðingja Cheyenne Indíána til
einvígis við sig. Annað eins hef-
ur aldrei þekst í sögu stríðsins
við Indíána. Margir fréttaritarar
voru viðstaddir hólmgönguna.
Þar varð harður aðgangur, en
Bill sigraði og rauði höfðinginn
hneig dauður að velli. Eftir það
þýddi ekki að koma með neinar
illkvitnislegar fullyrðingar um
það, að sögurnar af Buffalo Bill
væri ekki sannar.
Sex árum seinna — þá var Bill
36 ára og efnaður maður, hafði
meðal annars keypt búgarð í
Nebraska -- þá var það að borg-
ararnir í North Platte efndu til
þjóðhátíðar hinn 4. júlí. Og þeir
báðu Buffalo Bill að standa fyr-
ir þessum hátíðahöldum. Meðal
annara skemtana, sem fóru fram
var það að kúrekar sýndu hvern-
ig þeir fóru að því að veiða naut
á hestbaki með slöngu, hvernig
þeir skutu til marks á harða
spretti og hvernig þeir léku ýms-
ar listir á hestbaki. Þetta þótti
hin ágætasta skemtun og þetta
var upphafið að því að Buffalo
Bill stofnaði til „Wild West“ sýn-
inganna, sem hann varð víðfræg-
ur fyrir. —Lebók, Mbl.
Á FRSVAKTINNI
Sígarettuneyzla margfaldazt
Fréttabréf um heilbrigðismál
ræðir um áhrif tóbaksreyking-
anna.
SÍGARETTUNEYZLA HEFUR
gert betur en hundraðfaldast
hér á landi síðast liðin 40 ár, að
því er sagt er frá í Fréttarbréfi
um heilbrigismál, sem Krabba-
meinsfélagið gefur út. Segir þar,
að óhætt sé að telja, að síðan
1946 hafi sígarettuneyzla íslend-
inga numið einu kílói á mann á
ári eða meiru. í fréttabréfinu
segir enn fremur frá því, að hug-
sanlegt sé talið, að lungnakrabbi
stafi af reykingum. Ef þetta er
rétt, þyrftu menn að reykja að
minnsta kosti pakka á dag í 20—
25 ár, til þess að fá krabbamein
í lungun. Þar eð sígarettureyk-
ingar jukust fyrst svo mikið
1940, að telja má hættu úr þess-
ari átt, segir fréttabréfið enn
fremur, mætti búast við að
lungnakrabbans færi að gæta
hér verulega 1960—65.
Samkvæmt skýrslum hag-
stofunnar hefur innflutningur á
sígarettum til íslands verið sem
hér segir:
1910 1285 kg.
1915 5 591 kg.
1920 11259 kg.
1925 24168 kg.
1930 47 126 kg.
1935 39 451 kg.
1940 53 696 kg.
1945 111 903 kg.
1946 ... 166 983 kg.
1947 157 000 kg.
1948 ... 158 000 kg.
í fréttabréfi Krabbameinsfé-
lagsins segir meðal annars um
tóbaksreykingar:
„1 tóbaki er 2—5% nikotín, sem
er mjög sterkt eitur. Það verkar
aðallega á æðakerfið og má sjá
áhrifin af einni sígaretu með því
að skoða háræðar fingurgómsins
í smásjá. Þeim, sem reykja mikið
ofan í sig hættir frekar en öðrum
við að fá tóbakseitrun, sem getur
gert vart við sig með ýmsu móti,
en einkum með óþæginlegum
hjartslætti og verk fyrir hjarta.
Tóbakseitrið getur valdið sam-
dráttum í æðum, svo að æðavegg
irnir líða af næringareysi og eng
inn vafi er á því, að þeim, sem
reykja mikið, hættir öðrum frek
ar við að fá æðakölkun, einkum
í hjartað, en einnig í aðrar æð-
ar, t.d. á útlimum og í heila.
Nýlega kom til mín maður,
sem kvartaði undan því, að hann
gæti ekki gengið nema svo lítinn
spotta, um 50 metra, án þess að
fá sáran verk í annan fótinn.
Þessi verkur legðist í allan fót-
inn upp eftir legg og læri og yrði
fljótt svo svæsinn, að ekki væri
nokkur leið til að halda áfram,
svo að hann sagðist verða að
nema staðar og hvíla sig og nú
gæti hann ekkert komist nema í
bíl.
Eg spurði hann, hve mikið
hann reykti af sígarettum.
„Fjóra pakka á dag“, sagði hann.
Eg sagði honum, að ef hann
hætti ekki strax að reykja, yrði
hann að gera ráð fyrir að áður
en langt um liði yrði að taka af
honum fótinn og sýndi honum
myndir af sjúkdómi sínum, þar
sem hann gat séð svart á hvítu,
hvernig æðar hans voru smám
saman að lokast og hvernig sjúk
dómurinn leiðir til þess að drep
kemur í fótinn þegar æðarnar
lokast. Ekki efaðist sjúklingur-
inn um að það væri rétt sem ég
sagði honum, að sjúkleiki hans
stafaði af tóbakinu. En hann gat
samt ekki hætt að reykja. Eg
hélt spurnum fyrir um hann í
gegnum sameinginlega kunning-
ja okkar. Loks frétti ég að hann
væri hættur að reykja, en þá
voru liðnir tveir mánuðir síðan
hann kom til mín. Hann lagaðist
fljótlega, gat gengið miklu leng-
ra en áður án þess að fá verkinn,
hresstist og fann minna til fyrir
hjartanu. En eftir mánuð frétti
ég að hann væri eftur farinn að
reykja.
Svo sterk getur þessi ástríða
verið, að skynsamur maður geng
ur heldur að því með opnum aug
um að eiga á hættu að missa ann-
an fótinn og jafnvel báða, heldur
en að hætta að reykja“.
—Alþbl. 18. apríl
Síldveiðimenn og Ijóðagerð
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að íslendingar hafa
bæði fyrr og síðar stytt sér marg
ar stundir við að setja saman
vísur og kvæði. Eru sjómenn eng
in undantekning í því efni. Þessi
skemmtilegi og þjóðlegi siður er
hvergi nærri niður fallin. Fyrir
nokkru fékk ritstjóri Víkings að
sjá kveðskap, sem varð til á einu
síldveiðiskipinu fyrir Norður-
landi sumarið 1948. Þrátt fyrir
síldarleysi og önnur smávægi-
legri óhöpp, héldu hagyrðingar
skipsins uppi gleðskap og gaman
málum og skemmtu áhöfninni
með íþrótt sinni. Má telja líklegt,
að ýmsir lesendur Víkings hafi
gaman af kveðskap þessum, því
létt er yfir kvæðunum og mörg
þeirra haglega gerð. Hefur Vík-
ingur því fengið leyfi til að birta
dálítið sýnishorn þeirra, ásamt
stuttum skýringum eins höfund-
arins. — Hafa ekki fleiri sjó-
menn eitthvað af græskulausum
gamankveðskap í fórum sínum,
er þeir vildu senda Víkingnum
til birtingar?— Ritstj. . . .
☆
Sildarsálmur.
Við leituðum síldar inn á
Húnaflóa og fórum eftir síldar-
fréttum frá flugvélinni. Stökk-
síld óð um allan sjó. Vorum við
þá einna lengst í bátum, en köst-
uðum aldrei. Sumir köstuðu og
fengu litla síld. Flotinn hélt svo
út Flóa og vorum við einskipa
eftir úti, undir morguninn í á-
gætu veðri, er ég kom upp í
bassaskýli og sá ég þá enga síld.
Eg var að söngla „lagið“ er ég
kom upp og var Síldarsálmur-
inn búinn er ég kom niður.
þjónustu sína, studdi líka mjög
að sjálfsáliti hans. Hann tók við
þar sem Buntline hætti og skrif-
aði um 26 ára skeið rúmlega 200
bækur, sögur og greinar um
Buffalo Bill.
Þremur árum eftir að Burke
varð ráðsmaður Bills — það var
1876 og þá var Bill þrítugur — þá
ATTRACTION AT LONDON ZOO IS TELEVIZED
“Brumas”, the polar bear cub who is the star attraction
at the London Zoo, was even more in the public limelight
recently when the British Broadcasting Corporation’s Tele-
vision Unit presented her on the television screens of millions
of British television viewers. For more than twenty minutes
before making her debut “Brumas” and her mother “Ivy”
were lured into position before the television cameras by raw
horse-meat, thrown to them by assistant bear-keeper Sam
Smith. During the allotted five minutes on the screen
“Brumas” gave an interesting performance as a hungry cub
with a newly acquired taste for raw meat. This picture shows
“Brumas” with her mother before the television cameras at
the London Zoo.
Síldin í sjónum lifir
sannlega að því gá.
Hún rœður honum yfir
hendist þar til og frá.
Vill hún því vaða lítið,
veit hvað hún ætlar sér.
Það er svo skolli skrítið,
skemmtir þó ekki mér.
Síldina drauma dreymir,
drauma um átu og sól.
Minningar margar geymir:
Mannanna vélatól
sökk oft í sjóinn niður,
síldin veiddist þar í,
enginn var flóafriður
fyrir morðvopni því.
Síldin hélt seytán fundi,
samþykkti að vaða ei neitt,
en sprikla með sporði á sundi
og spenna hann lítið eitt
svo að mennirnir mættu
mœnandi hana sjá,
horfna úr allri hœttu,
hoppandi til og frá.
Helzt inn á Húnaflóa,
hafði hún þetta lag.
Síldina sáum nóga
sullast þar margan dag.
Stökk þar sem strákalingur
steðjandi um allan sjó,
eins og geislandi glingur,
gaf engum manni ró.
Fóru flestir í báta
— flugvélin vitni bar —.
Enginn þarf af að státa
öllu, sem veiddist þar.
Hættu á hana að kasta,
hún gerði að þeim spott,
nótina negldu fasta,
nú var haldið á brott.
Hentust út Húnaflóa,
hröðuðu sinni för,
á annan sjó átti að róa,
ansi var síldin vör.
Enga bröndu á bárum
bassarnir gátu séð,
horfandi gráum hárum
og hásetarnir með.
—Valdimar össurarson
Svíður mér þetta sildarleysi
sem oss bakar hið mesta tjón.
Anda míns dreg ég út af hreysi
orðafátæka hjálparbón,
fyrir almáttka Æsi þá,
okkar velferð sem ráðið fá.
Þið, sem að ráðið öllu yfir
allt sjáandi um jörð og mar,
örlangasmiðir alls, sem lifir
aldur skapandi veraldar.
Dvelji nú augu ykkar við
íslands gjörsnauðu fiskimið.
Sjáið nú hvernig flotinn fríði
flæmist um hafið til og frá
Auðnuleysisins eymd og kvíði
okkur þunglega sækir á.
Þið getið ekki þolað slíkt,
Það er alls ekki guðum líkt.
Þig kveð ég fyrstan, Þór hinn
sterki,
þínu ásmegni treystum vér.
Alls staðar sem þú ert að verki
undan má láta hvað sem er.
Aflasæll forðum þóttir þú,
þér gef ég mína von og trú.
Girtu oss megin gjörðum þínum,
geðsmuni vora hresstu við.
Láttu nú —eftir orðum mínum—
auðgast vor gömlu fiskimið.
Ef þú virðir ei málstað minn,
mjög skal ég efa guðdóm þinn.
I
Óðinn, sem stýrir Ása-þjóðum,
orð þitt er dýrast skáldamál.
Þess vegna kveð ég þig í Ijóðum,
þinni lyfti ég heillaskál.
Láttu af móði mœlt þitt orð
mannskapnum duga hér um
borð.
Ef þú gefur oss góðan afla
—göfugi Ás—, sem biðjum vér,
skal yfir háa hrannarskafla
hljóma söngur til dýrðar þér.
Er beljandi fellur brotsjórinn,
bergmála skal hann lofstír þinn.
Síldarseiður
0
Nú voru góð ráð dýr. Við vor-
um á spani austur og vestur, út
og suður, frá Vopnafirði til
Húnaflóa, þaðan og til Kolbeins-
eyjar, en komumst þangað ekki
fyrir þoku. öðrum vélamanni
blöskraði ekki sízt og kvað ráð
að heita á heiðin goð, enda kunn
ur goðafræði og fornsögum.
En ef þú vilt ei við oss rækja
vináttu þá, sem boðin er.
Einherjar skulu á þig hrækja
eilíf svívirðing fylgja þér.
Einnig skulu þér napurt níð
náhrafnar gala alla tíð.
Matthías Björnsson
☆
Formannavísur
1. Svanurinn gekk báta bezt,
enda ekki sparað að hendast
um sjóinn.
2. Formaður á Svan var að tala
í talstöðina við formanninn á
Illuga í rosa-veðri.
3. Nefnda þrjá formenn þekkti
ég persónulega.
V.ö.
☆
Andrés Svani siglir vel,
sá er vanur flestu
er á þani um ýsuhvél
oft á spani mestu.
Ilugi sóma sigli byr,
síldar Ijómi vellir,
Guðjón rómi rekkarnir.
Rán þann dóminn fellir.
Helgi teitur höfnum frá
hranna beitir skafla,
Blakknes heitir bátur þá
ber oft reitur afla.
—Valdimar össurarson
☆
AFMÆLISVÍSA HÁSETANS
Golan raular Ijúflingslag,
leikur á hafi bára.
Mér er sagt ég sé í dag
sex — og tuttugu — ára.
Engilbert Þórarinsson
☆
I BÁTUM Á HÚNAFLÓA
Síld úr bátum sjáum vér,
sveifina bind ég fasta.
Þegar bensín þrotið er,
þá er mál að kasta.
Engilbert Þórarinsson
☆
Þú skalt pumpa á þinni vakt,
það er öllum fyirlagt.
Engilbert svo skipar skjótt,
skelegglega um dimma nótt.
Valdimar össurarason
☆
Buddha lifði eðlilegu lífi með
konu sinni og fjölskyldu þangað
til hann var þrjátíu ár, þá yfir-
gaf hann heimilið í leit að ham-
ingjunni.