Lögberg - 22.06.1950, Síða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 22. JÚNÍ, 1950
3
Vetrardagur í sveit
Samvinnan heimsækir eyfyrzkt stórbýli
Hvað gerist á hversdagslegum
vetrardegi í íslenzkri sveit? Er
það nokkuð, sem í frásögur er
færandi? Ekki þlarf að lýsa al-
gengum vinnudegi þar fyrir
bændum landsins eða þeim, sem
uppaldir eru í sveit, enda þótt
búskaparhættir séu nokkuð ó-
líkir í ýmsum landshlutum og
nútímatækni og vélamenning
bafi breytt daglegum störfum
mjög frá því, sem áður var. En
enda þótt bændur þekki allt
sbkt gjörla, hafa þeir þó e. t. v.
gaman af að kynnast búskap ná
grannans og stéttarbróðursins.
Um fjölmarga kaupstaðarbúa
gegnir öðru máli, einkum þó
yngri kynslóðina. Hún er næsta
ókunnug daglegu lífi inn til dala
eða upp til heiða, eins og það
gerist í dag. Það er helzt á sumr
in> þegar sólargangur er hæstur,
sem kaupstaðarbúar sækja út í
sveit. Þá bruna bílar þeirra um
héruð og forvitin andlit horfa á
reisulega sveitabæi og útitekið
fólk út um bílrúðuna. En þegar
sólargangur er lægstur, horfir
niálið öðru vísi við. Þá eru veg-
ir víða erfiðir yfirferðar og bæj-
armenn halda sig mest á lög-
sagnarumdæmum kaupstaða
sinna, nema þegar þeir skreppa
1 flugvél til höfuðstaðarins eða
bregða sér á skíðum upp á fjall.
Hin daglegu störf bóndans og
heimafólks hans eru þá næsta
iangt burtu, og enda þótt bæjar-
maðurinn vænti þess eindregið,
að mjólk til heimilis hans sé
jafnan fyrir hendi í mjólkur-
búðinni og kjöt og garðávextir
i kjötbúðinni, er það of sjaldan,
sem hann hugleiðir það starf,
sem býr að baki þeirrar fram-
leiðslu eða hvernig það muni
Ver"a í raun og veru, lífið úti í
sveit að vetrinum, eða með öðr-
Uln orðum, hvernig honum
s3álfUm mundi geðjast að því að
Uer>a bóndi á eigin jörð í stað
þess að sitja yfir talnadálkum
verzlunarbóka, standa á bak við
búðarborð eða við verksmiðju-
yél eða sinna einhverju af þeim
öðrum störfum þjóðfélagsins,
sem meira hafa verið í tízku nú
Um sinn en að yrkja jörðina og
afla sér brauðs í sveita síns and-
lits með aðstoð móður jarðar.
En allt er þetta raunar útúr-
dúr. Enn er spurningunni ósvar-
að. Hvað gerist á hversdagsleg-
um vetrardegi á íslenzkum
sveitabæ? Nú í marzmánuði
gerðu tveir fréttamenn Sam-
vinnunnar svo litla tilraun til
þess að svara spurningunni.
Þessi stutta frásögn, og mynd-
irnar, sem henni fylgja, er það,
sem þeir sáu og heyrðu. Og víst
finst þeim það í frásögur fær-
andi. En þessir menn eru báðir
réttir og sléttir bæjarmenn, sem
þekkja lítið meira til sveita-
starfa en þeir kyntust sem
drengir í sumarvist fram til
dala og hafa numið af bókum
á síðari árum. Það fer því að
vonum, að svar þeirra við spurn
ingunni verður næsta ófullkom-
íð og geymir ekki mikinn fróð-
leik fyrir þá, sem í sveitum
starfa. Hitt getur verið, að þess-
ir fréttamenn séu ekkert ein§,-
dæmi og allmargt fólk í kaup-
stöðum landsins sé litlu betur
heima í þessum efnum. En snú-
um okkur þá að því, sem þeir
sáu og heyrðu:
Seint í marz var snjólétt orð-
ið um Eyj afj arðarbyggðir. Yfir-
leitt hafði tíðin verið mild frá
áramótum. Á láglendinu í Eyja-
fjarðardalnum var víða auð jörð
en snjór sat í lautum og lægð-
um. Héla einnrar nætur entist
sjaldan til kvölds. Eyjafjarðar-
braut var greiðfær öllum bif-
reiðum.
Frá Akureyri að Möðruvöllum
í Eyjafirði er hálfrar klukku-
stundar akstur þegar svona viðr
ar.
Þegar komið er suður fyrir
Melgerðisflugvöll, blasir sveitin
austan megin dalsins við aug-
um. Dalurinn er enn breiður og
undirlendi mikið frá austur-
fjöllunum niður á Eyjafjarðar-
árbakka. Auðséð er þegar, að
það er engin tilviljun, að á
Möðruvöllum í Eyjafirði hefir
verið búið stórbúi allt síðan
Helgi hinn örvi Hrólfsson,
Helgasonar magra, reisti þar
fyrst bæ árið 925. Það virðist
rökrétt framhald þúsund ára
sögu Möðruvalla, að enn í dag
skuli þar vera eitt hið mesta og
reisulegasta bú í Eyjafirði, og
þótt víðar væri leitað, og að á
hinni nýju tækniöld í landbún-
aði, sem nýlega er hafin hér á
landi, skuli vera gagnlegt að
koma þangað til þess að sjá,
hversu langt hún er komin á-
leiðis.
Greiður vegur liggur yfir
þveran dalinn og heim á hlað á
Möðruvöllum. Eftir skamma för
frá Akureyri eru fréttamennirn-
ir komnir heim í hlað og búnir
að bera ljósmyndatæki sín og
annan búnað inn 1 stofu.
Á Möðruvöllum eru mikil hús
og reisuleg. Ibúðarhúsið er
myndarlegt steinhús, í nýjum
stíl, tvær hæðir og kjallari, með
miklu risi. Að baki íbúðarhúss-
ins eru útihúsin, miklar bygg-
ingar og nýjar. Fjós, byggt 1948,
hlaða, byggð 1949, og áfast véla-
hús. Skammt sunnan og ofan
við bæinn stendur kirkjan,
falleg sveitakirkja og reisuleg,
enda þótt núverandi kirkju-
bygging sé orðin rösklega 100
ára gömul. Kirkjan hefir staðið
á Möðruvöllum síðan Guðmund-
ur ríki lét byggja þar kirkju á
10. öld. Er þar enn geymd altar-
istafla sú hin fagra af alabastri,
er kirkjunni áskotnaðist á 15.
öld, einn hinn fegursti gripur,
sem til er í kirkju hér á landi nú.
Á Möðruvöllum býr Jóhann
Valdimarsson, ásamt konu sinni
og fjórum börnum. Vinnumenn
eru tveir og starfsstúlkur tvær.
Aðeins tvö barnanna eru heima
í vetur. Elzta dóttirin stundar
nám að Laugum, en sonur er við
skólanám á Akureyri. Tvær
yngstu dæturnar eru heima.
Dagurinn á Möðruvöllum
byrjar snemma. Klukkan sex er
Jóhann bóndi og vinnumenn
hans á fótum. Þá hefst starfið í
fjósinu. Þar eru í vetur 52 grip-
ir, þar af 35 kýr mjólkandi. Er
þetta hæsta kúatala, sem verið
hefir á Möðruvöllum. Sjö hross
eru á bænum, en ekkert sauðfé.
Niðurskurður vegna mæðiveiki
hefir séð fyrir því. Um sextíu
hænsni eru í nýju, björtu
hænsnahúsi, sem er áfast við
fjósið.
Þegar bóndinn og vinnumenn
hans koma í fjósið, er hafist
handa um að gefa kúnum. Þær
fá þurrhey fyrst um morgun-
inn. Er það sótt í hlöðuna, sem
er áföst fjósinu, sem fyrr seg-
ir. Heyinu er ekið inn í fjósið úr
hlöðunni. Gengur gjöfin greið-
lega. Þá hefst mjöltunin, um kl.
7. Lítill mótor í vélahúsinu er
settur af stað. Mjaltavélarnar
teknar fram og settar saman.
Síðan hefjast mjaltirnar. Með
hinum nýju mjaltavélum geng-
ur það verk fljótt og greiðlega.
Mjólkin er tæmd á stóra mjólk-
urbrúsa úr mjaltavélardunkum
og brúsarnir síðan bornir út á
hlað, því að nú fer að líða að
því, að mjólkurbíllinn, sem
flytur mjólkina daglega í mjólk-
ursamlagið, komi á vettvang.
Þá þarf líka að taka brúsana
með mjólkinni frá því í gær-
kveldi úr kælikerinu og koma
þeim út á hlað. Um klukkan 8
kemur mjólkurbíllinn. Þá er
gengið rösklega að því að koma
brúsunum á bílinn. Stundum er
bílstjórinn beðinn fyrir erindi í
kaupstaðnum. í þetta sinn
þurftu starfsstúlkurnar á bæn-
um að biðja hann að verzla ofur
lítið fyrir sig. Þegar bíllinn er
farinn og morgunverði er lokið,
hefjast önnur störf í fjósinu.
Flórinn er verkaður, básarnir
sópaðir og kýrnar burstaðar og
snurfusaðar. Mykjan rennur nið
ur um göt á flórgólfinu niður í
safnhúsið. Ef tími vinnst til fyr-
ir hádegi, vinna piltarnir á bæn
um að því að pumpa áburðinn
upp úr safnhúsinu upp á bílpall,
og síðan er honum ekið á túnið á
vörubíl. Lítill traktor drífur
dæluna, og tekur skamma stund
að fá hlass á bílinn.
Þennan morgun þarf líka að
sinna hrossunum og hænsnun-
um. Litlu stúlkurnar á bænum
gefa hænsnunum gjarnan og
tína saman eggin, en þau eru
ekki mörg á þessum árstíma.
Eftir hádegisbilið er haldið á-
fram við að aka á túnið. Einn
piltanna tekur þá til þar, sem
frá var horfið í gær, og fer að
dytta að gömlum vörubíl, sem
stendur inni í hlöðunni. Ætlun-
in er að gera hann gangfæran
fyrir vorið, og það starf er unn-
ið í hjáverkum, er tími vinnst
til.
En ekki er langur tími til
starfa, því að klukkan hálf þrjú
er aftur kominn tími til að gefa
kúnum. I þetta sinn er þeim
gefið vothey, og er því ekið á
hjólbörum inn í fjósið. Að þeirri
gjöf lokinni er aftur þrifið til í
fjósinu, og því næst horfið að
öðrum störfum.
Skömmu eftir að miðdegis-
kaffi er lokið, kemur mjólkur-
bíllinn úr kaupstaðnum. Stúlk-
urnar hlaupa út til þess að
frétta, hvernig bílstjóranum
hafi gengið að verzla fyrir þær.
í þetta sinn hefir það gengið að
óskum, og nokkra stund fer
fram uppgjör þarna á hlaðinu.
Á meðan losa piltarnir brúsana
af bílnum og koma þeim á sinn
stað, svo að þeir séu tiltækir
fyrir kvöldmjaltirnar. Þegar
þessum snúningum öllum er lok-
ið, er kominn tími til þess að
fara að undirbúa kvöldgjöfina.
Klukkan fimm fá kýrnar þurr-
hey. En klukkan sex hefjast
kvöldmjaltirnar. Áður en það
getur orðið, þarf að þvo mjalta-
vélar og brúsa, hreinsa til í fjós-
inu og að því loknu að koma
mjólkurbrúsunum fyrir í kæli-
kerinu til fyrramáls.
Á meðan piltarnir hafa unnið
að hinum daglegu störfum úti
við eða í fjósi og hlöðu, hafa
stúlkurnar á bænum haft ærinn
starfa, undir stjórn húsfreyj-
unnar. Það þarf að hafa mat til-
búinn handa heimilisfólkinu á
réttum tíma, sinna fatnaði
þeirra og annara heimilis-
manna, og ótal öðrum störfum,
„Fishing News“ spáir alla
fyrir harðfrystum flökum
í framtíðinni.
í NÝLEGU HEFTI af fisk-
veiðablaðinu „Fishing News“
ræðir hinn kunni höfundur John
Stephen um hraðfrysta fiskinn,
sem nú er geymdur í frystihús-
um í Bretlandi, og um framtíð
hraðfrystu flakanna á markaðin-
um.
Tilefni greinarinnar eru um-
ræður í Lundúnablöðunum um
hið mikla magn af hraðfrystum
fiski frá íslandi, sem Matvæla-
ráðuneytið brezka keypti á sl.
ára af íslendingum og enn er ó-
selt að verulegu leyti. Er nú tal-
að um að selja flökin í fiski-
mjölsverksmiðjur fyrir mjög
lágt verð og hafa blöð þessi rætt
um milljón sterlingspunda tap
brezka ríkisins á þessum við-
skiptum.
í grein sinni segir Stephen m.
a.:
„Líklegast eru verstu mistök
Matvælaráðuneytisins á 10 ára
starfsferli þess í sambandi við
hraðfrystu flökin.
Við sjáum það nú, að það voru
mistök ð kaupa þær miklu birgð-
ir af hraðfrystum flökum, sem
voru keyptar frá íslandi á sl.
ári. Heildsalar við ströndina
voru hvattir til þess að taka flök
og mörg firmu, stór og smá,
lögðu stórfé í þessi viðskipti og
sem kalla að á hverju einasta
heimili, bæði í sveit og kaupstað.
Þegar tími er aflögu, situr hús-
freyjan gjarnan við vefstól sinn
og vefur ýmislegt til heimilis-
ins. Þennan dag er hún að vefa
efni í gluggatjöld, forkunnar
fögur og smekkleg.
Þegar kvöld er komið og
löngu dagsverki lokið, situr
heimilisfólkið gjarnan í stofu og
hlustar á útvarp, les í blaði eða
bók eða rabbar við nágrannan,
sem e. t. v. hefir komið í heim-
sókn. Eða skroppið er á næsta
bæ, eða á fund eða skemmtun
í samkomuhúsi sveitarinnar. Ef
unnt er, er gengið snemma til
náða, því að morgundagurinn
byrjar snemma.
Þannig líður þessi vetrardag-
ur, og víst hefir hann ekki verið
viðburðarlaus. Allt hefir mátt
heita á ferð og flugi frá því
snemma um morguninn þar til
kvölda tekut. Þannig munu
þeir vera margir, vetrardagarnir
í sveitinni. En með nýrri árstíð
koma ný störf. Þá breytist hin
daglega starfsáætlun. Starf bónd
ans er nátengt árstíðunum og'
náttúrunni. Líf hans og starf er
fast bundið við lækkandi sól og
hækkandi sól. Hvert nýtt tíma-
bil færir ný verkefni upp í
hendurnar. Starfsárið allt er
fullt af tilbreytingum.
Þegar haldið er heim um
kvöld, eftir að hafa fylgst með
störfunum einn dag — aðeins
einn dag, — bera menn ósjálf-
rátt saman það, sem gerzt^efir,
og það, sem þeir sjálfir þekkja
bezt. Og þá vakna þessar spurn-
ingar: Er til veglegra og skemti-
legra starf fyrir ungan, röskan
mann, sem ann náttúrunni og
vill vera sjálfs síns herra, en
vera bóndi á góðri jörð í glæsi-
legri sveit? Hlýtur það ekki að
vera skemmtilegt og uppörfandi
að vita, að maður á sjálfur þá
jörð, sem maður gengur á, og
með alúð og starfi veitir hún
manni sjálfum og fjölskyld-
unni öruggt lífsframfæri? Er
nokkuð þroskavænlegra starf
en að hlúa að móður jörð og
skila henni fegurri og betri í
hendur eftirkomendanna^n hún
var, þegar maður tók við henni?
Þessum spurningum er raun-
ar auðsvarða, þótt það verði ekki
gert hér. En hin nýja tækniöld,
sem nú er hafin í íslenzkum
landbúnaði, hlýtur að leiða til
þess, að fleiri ungir menn hug-
leiði þessar spurningar á næstu
árum, en verið hefir nú um
nokkurt árabil.
þau hafa enn miklar birgðir af
flökum. Einna skuggalegast er,
að þeir viðskiptamenn, sem
standa næst neytendunum, smá-
kaupmenn og fiskhöndlarar,
hafa ekki lengur neinn áhuga
fyrir hraðfrystum flökum . . .“
Síðan greinir Stephen frá um-
mælum Lundúnablaða í þá átt,
að afgangur fiskbirgðanna verði
látinn í fiskimjölsverksmiðjur
og þarna sé um að ræða milljón
sterlingspunda verðmæti.
Að lokum spáir hann illa fyrir
framtíð hraðfrystu flakanna. —
Neytendur eru orðnir þreyttir á
þeim, og Stephen segist ekki sjá
neinar líkur fyrir því, að eftir-
spurn eftir þessari vöru eigi
eftir að aukast á næstunni.
—Dagur, 4. max
6g kaupi
hæzta verði gamla islenzka
tnuni, svo sem tóbaksdOsdr og
pontur. hornspæni, útskornar
brikur, einkum af Austurlandi,
Dg væri þá æskilegt, ef unt væri,
jerð yrði grein fyrir aldri mun-
inna og hverjir hefðu smlðað þá.
HALLDÖR M. SWAN,
912 Jessie Avenue,
Winnipeg - Slmi 46 968
Bus. Phone 27 989—Res. Phone 36 151
Rovalzos Flower Shop
Our Specialtles:
WEDDING CORSAGES
COLONIAL BOUQUETS
FUNERAL DESIGNS
Mlss K. Christte, Proprietren
Formerly with Robinson & Co.
253 Notre Dame Ave.
WINNIPEG MANITOBA
SAMVINNAN
„Mistök að kaupa hið mikla magn af
hraðfrystum fiski af íslendingum
Business and Professional Cards
SELKIRK METAL PRODUCTS LTD.
Reykháfar, öruggasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hitaeiningar-
rör, ný uppfynding. Sparar eldi-
við, heldur hita frá að rjúka út
með reyknum — Skrifið símið til
KELLY SVEINSSON
187 Sutherland Ave., Winnipeg
Sími M 368
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORFORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smith St. Winnipeg
Phone 924 624
Office Ph, 925 668 Res, 404 319
N0RMAN S. BERGMAN, B.A..LL.B.
Barrister, Sollcitor, etc.
411 Childs Bldg,
WINNIPEG CANADA
PARKER, PARKER
& KRISTJANSSON
Barristers - Solicitors
Ben C. Parker, K.C.
B. Stuart Parker, A. F. Kristjansson
500 Canadian Bank of Commerce
Chambers
Winnipeg, Man. Phone 923 561
JOHN A. HILLSMAN.
M.D.. Ch. M.
332 Medical Arts. Bldg.
OB FICE 929 349 Home 403 285
Phone 724 944
Dr. S. J. Jóhannesson
8UITE 6 — 662 HOME ST.
Vlðtalstlml 8—6 eftlr hádegl
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREBT
Selkirk. Man.
Orfloe hra. 2.30—0 p.tn
Phones: Office 26 — Rea. 2S0
ortlee Phone Res Phone
924 762 726 115
Dr. L. A. Sigurdson
528 MEDICAL ARTS BLDG.
Offlce Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
DR. H. W. TWEED
Tannlæknir
608 TORONTO GEN. TRU8TS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
Phone 926 952 WINNIPEG
JOHN J. ARKLIE
Optometrist and Optician
(Eyes Examined)
Phone 95 650
MITCHELL COPP LTD.
PORTAGE AT HARGRAVE
SARGENT TAXI
Phone 722 401
FOR QUICK RELIABLE
SERVICE
J. J. SWANSON & CO.
LISHTED
308 AVENUE BLDG WPQ
F'aatelgnasalar. Leigja hú». Ot-
vega penlngalán og eidsábyrgð
bifreiðaábyrgð, o. ». frv.
Phone 927 688
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
Lögfrœðingar
209BANK OF NOVA SCOTIA BG.
Portage og Garry St.
Phone 928 291
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAOB, Managing Director
Wholesale Distributors of Frash
and Frozen Fish.
311 CHAMBERS STREET
Office Ph. 26 828 Res. Ph. 73 917
A. S. B A R D A L
848 SHEKBKOOK STREET
Selur likklstur og annasi um at-
iarlr. Allur útbúnaður aá beztl.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteína.
Skrlfstofu talsíml 27 324
Heirnllls taisimi 26 444
Phone 23 996 761 Notre Dimt Ave.
Just West of New Matemity Hospital
Nell's Flower Shop
Wedding Bouquets, Cut Flowers
Funeral Designs, Corsages
Bedding Plants
Nell Johnson Ruth Rowland
27 482 88 790