Lögberg - 07.06.1951, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. JÚNÍ, 1951
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LÁVARÐ
J. J. BILDFELL. þýddi
„Það er heiðarlegasta nafnið, sem að ég
þekki þig undir“, svaraði Philip ákveðið. „Og
sambandi því, sem á milli okkar er, er nú slitið.
Taktu ekki fram { fyrir mér! Það situr illa á
mér að ásaka þig. Ég hefi neytt brauðs og
drykks við borð þitt. Treyst þér um skör fram,
í þeirri fullvissu, að þú værir saklaus frá að
hafa framið glæpi þá hina ægilegu, sem eng-
inn getur afplánað — að minnsta kosti ekki í
þessu lífi. — Meðvitund mín var sýrð af vand-
ræðunum, sem að ég var í. Sál mín sofandi í
örvæntingu, svo að ég gaf mér þig á vald, þó
að ég hefði hugmynd um, að þú værir blendinn
cg kærulaus um suma hluti, þá datt mér ekki
til hugar að þú værir stórglæpamaður. Ég
vakna á barmi glötunarinnar — fingur móður
minnar frá gröf hennar bendir mér. Mér finnst,
að ég heyri rödd hennar, á meðan að ég er að
tala við þig. — Ég drcjg mig til baka — við
skiljum, að fullu og öllu!“
Gawtrey, sem enn var í æstu skapi, hafði
hlustað á Philip þegjandi, en lét brýrnar síga,
stóð nú á fætur og bölvaði:
„Skiljum! svo annar svikari geti leikið laus-
um hala! Skiljum! Þegar þú ert nýbúinn að
sjá mig fremja verk, sem að dæmir á mig egg
guillotínunnar: Skiljum — nei, aldrei — að
minnsta kosti ekki á meðan að við erum báðir
á lífi!“
„Ég er búinn að segja það“, sagði Philip og
krosslagði handleggina á brjóstinu; „ég segi
það við þig sjálían, þó að ég hefði getað leynst
í burtu frá þér. Reyndu ekki 'að ógna mér,
blóðseki maður! Ég er eins öruggur og þú sjálf-
ur! Eftir eina mínútu fer ég“.
„Ó! þú heldur það?“ sagði Gawtrey og leit
í kringum sig í herberginu, sem tvær dýr voru
á, aðrar dyrnar sem að þeir komu inn um
voru faldar á bak við tjöld, sem voru fyrir
framan rúm sem þar var inni, hinar dyrnar
vissu út að stiganum og aðalgangi hússins;
hann sneri sér að fyrnefndu dyrunum, sem
að hann náði til með hendinni, og lét járnslá
falla fyrir þær. Fyrir hinar dyrnar fór hann
sjálfur, leit á Philip og fór að hlægja. „Ha! ha!
Heimskingi og þræll, eftir að þú komst einu
sinni á mitt vald, þá átti ég þig með húð og
hári!“
„Freistari, ég býð þér byrginn! Stattu til
hliðar!“ sagði Philip og gekk djarflega til hans
og tók með hendinni í vestið á brjóstinu á
honum.
Gawtrey varð meira hissa, en reiður. Hann
leit hvast á þennan fífldjarfa félaga sinn, sem
naumast var sprottin grön.
„Drengur!“ sagði hann. „Taktu hendurnar
af mér! Vektu ekki djöfulinn í mér aftur! Ég
gæti marið þig í sundur í höndunum11.
„Hugrekkið skortir mig ekki, og svo er ég
vopnaður“, sagði Philip og tók saxix í hönd
sér. „En þú dyrfist ekki að gjöra mér mein,
og ég ekki heldur þér; blóðiroðinn eins og að
þú ert, hýstir þú mig og fæddir, en láðu mér
ekki þó«að ég vilji bjarga sálu minni, á meðan
tími er til! — og heldur ekki það, þó að ég
vilji ekki að bænarorð móður minnar á dánar-
beði hennar séu að engu höfð“.
Gawtrey gekk til hliðar og Philip greip í
hendina á honum.
„Ó! hlustaðu á mig — hlustaðu á mig!“
sagði hann með bljúgri viðkvæmni. „Hættu
við þetta hræðilega framferði, þú varst dreg-
inn út í þetta af þeim, sem að villir þig ekki,
eða hræðir framar. Hættu við það alt og ég
skal aldrei yfirgefa þig. Hættu við það fyrir
hana — fyrir hana Fanny þína — stansaðu við,
eins og ég, áður en við sökkvum báðir. Við
skulum flýja! — langt í burtu, út í hinn nýja
heim — til einhvers lands, þar sem við getum
unnið fyrir okkur með hraustum höndum og
á heiðarlegan hátt. Aðrir menn, sem eins illa
voru farnir og við erum, hafa reist sig við með
heiðarlegu móti. Taktu hana, föðurleysingjann
með þér. Við skulum vinna fyrir henni báðir.
Gawtrey! hlustaðu á mig. Það er ekki ég sem
tala til þín, heldur verndarengill þinn“.
Gawtrey hallaðist að veggnum og stundi
við.
,Philip!“ sagði hann, með hásri og skjálf-
andi röddu. „Farðu nú strax; og skildu mig
eftir til að mæta örlögum mínum! Ég hefi
syndgað á móti þér — syndgað svívirðilega.
Mér fannst það svo ljúft, að eiga vin; skapgerð
þín, æska og andlegt atgerfi, læsti sig svo um
hug minn og hjarta, að ég gat ekki hugsað til
þess, að tapa þér — að láta þig þekkja mig
fyrir það sem ég er. Ég vilti þér sjónar á, og
dró þig á tálar í sambandi við fyrri athafnir
mínar, sem var svívirðilegt af mér að gjöra;
en ég sór, að ég skyldi vernda þig fyrir öllum
hættum, og halda þér hreinum frá löstum
þeim, sem vörpuðu skugga á minn eigin lífs-
feril. Þann eið hefi ég haldið, þangað til nú í
kveld, að ég sá, að þú varst farinn að snúa baki
við mér, og óttaðist að þú mundir fara í burtu
frá mér, að mér datt í hug að koma í veg fyrir
það með því, að gjöra þig þáttt'akanda í glæpa-
framferði okkar. Ég hefi nú tekið út mína
refsingu, og það að maklegleikum. Far þú, ég
iðrast eftir að hafa gjört þetta — skildu mig
eftir til að mæta örlögum mínum, sem færast
nær með hverjum líðandi degi. Þú ert drengur
að aldri enn. — Ég er ekki lengur ungur. Venj-
ur eru annað eðli manns. Samt — samt gæti
ég iðrast — og byrjað lífið að nýju. En lífs-
frið! — Að líta til baka — að muna — að vera
kvalinn nótt og dag með umhugsuninni um
verk, sem hljóta að mæta mér augliti til aug-
litis á síðasta deginum......“
„Bættu ekki á þessar forynjur! Forðaðu þér
nú í kveld, nei, nú undir eins!“
Gawtrey þaknaði, óákveðinn og hikandi, því
að hann heyrði fátatak í stiganum. Honum brá,
hélt niðri í sér andanum og hlustaði.
„Þeir! þeir eru komnir! — Þeir eru að
koma!“ sagði hann lágt. Lyklinum var snúið í
skránni að utan — hurðin hristist. „Hljótt!
járnsláin hlífir okkur — hingað“, og Gawtrey
læddist til dyranna, sem vissu út að prívat-
stiganum. Hann lauk þeim varlega upp. Mað-
ur tróð sér inn á milli hurðarinnar og dyra-
karmsins.
„Gefist upp! Þið eruð fangar mínir!“
„Aldrei“, svaraði Gawtrey, greip manninn
og henti honum út og læsti hurðinni, þó að
hraustir menn legðust á hana að utan með öll-
um sínum kröftum.
„Hó! hó! og hæja! Hver ætli verði til að
opna búr ljónsins?“
Mannamál heyrðist nú við báðar dyrnar.
„Opnið í nafni konungsins, eða þið þurfið
ekki að vænta neinnrar vægðar!“
„Hægan!“ sagði Gawtrey. „Það er einn veg-
ur enn — glugginn — kaðallinn“.-
Philip lauk upp glugganum — Gawtrey
rakti úr kaðlinum.
Það var farið að birta af degi, en engin um-
í'erð sást. Það brakaði í herbergishurðunum
þegar að lögreglumennirnir hlupu, eða börðu
á þær að utan. Gawtrey henti kaðlinum yfir
götuna og á hlífargarðinn á byggingunni hinu
megin; eítir tvær atrennur festist stafnljárinn,
eða stafnkrókurinn í hlífargarðinum — og brú-
in var lögð.
„Út með þig, fljótt! hikaðu ekki!“ hvíslaði
Gawtrey; „þú ert flínkur — það sýnist hættu-
legra en það er — haltu með báðum höndum
utan um kaðalinn — láttu aftur augun. Þegar
þú kemur yfir, þá sérðu gluggann á herberg-
inu hans Birnie — farðu inn um hann, og ofan
stigann í húsinu og út, og þá er þér borgið“.
„Farð þú á undan“, sagði Philip í sama skip-
andi málrómnum: „Ég yfirgef þig ekki nú, það
tekur þig lengur að komast yfir, heldur en
mig. Ég skal standa á verði, þangað til að þú
ert kominn yfir“.
„Heyrðu! heyrðu! — ertu bljálaður? Þú að
halda vörð! Hvað heldurðu að afl þitt megi
sér á móti mínu? Á meðan að ég stend við
þessa hurð af öllu afli ,þá skal ég segja þér,
að tuttugu menn skulu ekki vinna á henni.
Flýttu þér, eða þú eyðileggur okkur báða! og
svo heldur þú kaðlinum þegar ég kem, stafn-
krókurinn hefir máske ekki nógu gott hald til
að halda mér uppi. Bíddu! — eina mínútu. Ef
að þú kemst undan, en ég ekki — Fanny —
faðir, sér þá um hana — þú gleymir því ekki —
þökk! Fyrirgefðu mér allt! Farðu! þetta er
ágætt!“
Öruggur og ákveðinn lagði Philip út á þessa
ægilegu brú; það brakaði í henni og hún slangr-
aði fram og aftur. Hann handlangaði sig fim-
lega eftir henni — hélt niðri í sér andanum —
beit saman tönnunum og lét aftur augun —
honum miðaði vel áfram og hann komst að
og upp á hlífargarðinn á byggingunni hinu
megin við götuna. Hann leit til baka og sá i
gegnum opinn gluggann hinu megin, að Gaw-
trey stóð enn við hurðina, sem að vissi út að
aðalstiga hússins, því að þar var aðsóknin
auðsjáanlega mest og svo var sú hurð veikari.
Eftir örstutta stund heyrðust skot, þeir voru
farnir að skjóta í gegnum hurðina. Gawtrey
virtist vera særður, því að hann riðaði áfram
og hljóðaði upp; eftir augnablik var hann
kominn að glugganum — hann greip um kað-
alinn — dreif sig út og hékk á honum yfir
gínandi djúpinu, sem að fyrir neðan hann var.
Philip kraup við hlífargarðinn, hélt fast um
stofnkrókinn og horfði á Gawtrey þar sem að
hann fikraði sig áfram á kaðlinum!
„Le viola! Le viola!“ (Þarna er hann! Þarna
er hann!) var kallað hinu megin við götuna.
Philip leit á gluggann, sem þeir félagar höfðu
farið út um og sá, að mennirnir sem voru að
veita þeim eftirför, voru komnir inn í herberg-
ið — einn þeirra kom út að glugganum. Gaw-
trey, sem nú sá hættuna, sem að hann var
staddur í, opnaði augun og starði á embættis-
mann laganna, um leið og hann fikraði sig á-
fram á kaðlinum. Lögreglumaðurinn miðaði á
hann byssu sinni. Gawtrey hvíldi sig lítið eitt,
og blóðdropar drupu strjált úr síðusári, sem
að hann hafði fengið, niður á steinstéttina langt
fyrir neðan hann. Það fór jafnvel hrollur um
lögregluþjóninn við að horfa á hann — hárið á
honum stóð út í loftið — andlitið fölt eins og
á dauðum manni — varirnar opnar, svo að
skein í tennurnar og augun glóðu í gegnum
kvala- og heiftarsvipinn, sem á andliti hans
var, og báru vitni um hið ósveigjanlega þrek
og ótemjanlegu grimmd mannsins. Augnaráð
hans var svo fast og ógnandi, að það skaut lög-
reglumanninum skelk í bringu, sem stóð við
gluggann, svo að hann hitti ekki Gawtrey,
þegar að hann skaut en kúlan kom í hlífgarð-
inn svo sem þumlung frá þar sem Philip var.
óljóst hljóð, sem virtist vera sambland af
hlátri og fyrirlitningar-ögrun kom frá Gaw-
trey. Hann handlangaði sig áfram nær og nær
hlífargarðinum.
„Þú ert hólpinn!“ sagðf Philip, en rétt í
sama vetfangi dundi við skothrið frá herbergis-
glugganum — púðurreykinn lagði um báða
ílóttamennina — stuna, eða öllu heldur org —
heiftþrungið angistarorg kvað við, sem jafnvel
skaut þeim kjarkmestu skelk í bringu. Philip
stökk á fætur og leit ofan fyrir bygginguna.
Hann sá á ósléttri gangstéttinni, langt fyrir
neðan sig, dökka flygsu liggja hreyfingarlausa
— manninn streka, geðríka og gálausa — ris-
ann, sem hafði leikið sér með líf og sál, eins og
barn við vatnsbólur, sem þvi þykir mikið varið
í, en eyðileggur — var það, sem að jafnt hinn
voldugi og hinn vesæli verða, þegar andi guðs
yfirgefur moldina — hvílík vegsemd, að vits-
munirnir, valdið og fegurðin væri frá eilífð
til eilíiðar, ef að enginn guð væri til!
„Þarna er annar“, hrópaði einhver af eftir-
leitarmönnunum.
„Sjótið!“
„Vesalings Gawtrey!" tautaði Philip. „Ég
skal ekki gleyma síðustu óskinni þinni“. Og á
meðan byssukúlurnar þutu í kringum hann,
sem að hann virtist ekki veita minstu eftirtekt,
sneri hann sér við og hvarf.
XI. Kapíluli
Lesarann rekur máske minni til þess, að á
meðan að þeir Monsieur Favart og Birnie voru
að tala saman í bakgötunni, að þá heyrðist
veizlugleði frá húsi sem stóð við götu þar rétt
hjá. Þangað verðum við nú að snúa okkur.
Veizluhöld eða dansleikir í París, eru held
ég sjaldgæf'ir á þeim tíma ársins, sem þeir eru
algengastir í Lundúnum.
Samkvæmið, sem hér um ræðir, var skírn-
arveizla; konan, sem að hélt hana, var skyld
barninu nýfædda. Madome de Merville var
ung ekkja; og var, jafnvel áður en hún giftist,
kunn fyrir bókmentalegt starf sitt, einkum í
bundnu máli og þóttu ljóð hennar afbragðs-
góð; þar áofan var hún myndarleg, vel ættuð
og stórrík, sem allt miðaði til þess, að vekja
meiri eftirtekt á gáfum hennar, heldur en ann-
ars hefði átt sér stað. Ljóð hennar sýndu við-
kvæmar tilfinningar og skarpa athyglisgáfu. Ef
að ljóð eru mælikvarði á tilfinningarnar, þá
hefðir þú sagt að höfundur þeirra í þessu tilfelli
væri kona, sem að unnað gæti innilega og af
heilum huga. Samt sem áður, eftir að hún gifti
sig. — Stúlkur á Frakklandi í'ara ekki eftir sín-
um eigin vilja í því efni—heldur foreldra sinna,
svo að þessi gifting hennar var samkomulagsgift
ing. Maður hennar, Monsieur de Merville, var
gætinn og greindur maður, meira en miðaldra.
Hann var ekki ljóðelskur maður, og því síður
sóttist hann eftir að kona sín legði skáldskap-
inn fyrir sig sem opinbera iðn. Svo að hann
latti hana frá að gefa sig of mjög vié saiftfé-
laginu við Apollo þessi fjögur ár, sem að hann
lifði og þau bjuggu samna, en áhuginn hjá
henni þvarr ekki. Þegar að hún var tuttugu og
fjögra ára, misti hún mann sinn og varð ekkja,
með inntektir, sem hefðu þótt miklar fyrir ein-
hleypa konu, jafnvel á Englandi, en sem þótti
óvanalega mikill auður í París. En þó litið
væri upp til Madame de Merville, og að hún
væri smekkkona hin mesta, þá var hún yfir-
lætislaus og óeigingjörn: Hún átti engin börn
og hún bjó rólegu lífi í íbúð, sem var að vísu
prýðileg, en ekkert umfram það, sem að þarfir
hennar kröfðust, og hún lét sér þetta nægja.
eins og oft á sér stað í Evrópulöndunum, þegar
hjá dýru húshaldi verður komist. Helming inn-
tekta sinna varði hún til styrktar fátækum
ættmennum sínum, en nokkru af þeim til fram-
þróunar á bókmentum þeim, sem að hún unni,
og þó að hún veigraði sér við að láta prenta
kvæði sín og skáldrit, þá las hún þau upp í
viðurvist kunningja sinna, og kom mönnum
saman um að sjaldan færi saman listfengi
það sem að henni væri lánað og hógværðin sem
að hana prýddi. Þannig óx vegsemd hennar og
tiltrú hjá kunningjum hennar, og á hana var
litið af þeim, eins og yfirburða persónu, sem
langt væri hafin yfir meðalmenskuna, og vilji
hennar og ráð var þeim allt í öllu. Eugénie de
Merville var einkennilegt sambland af kven-
legum dyggðum og karlmannlegum. Vilji henn-
ar var óbilandi, skoðana sjálfstæði hennar orð-
lagt, fyrir almenningsálitinu bar hún litla virð-
ingu og hélt skoðunum sínum fram einbeitt,
hver sem í hlut átti. Hins vegar þá var hún
móttækileg fyrir áhrifum, rómantísk, blíð, og
ástúðleg í viðmóti. Heimsókn hennar til hr.
Love, þó óvarleg væri, var í fullu samræmi
við lyndiseinkunnir hennar, ekki síður en vel-
gjörðir hennar, við konu handverksmannsins,
karlmannleg og kærulaus, þar sem um óvana-
leg viðfangsefni var að ræða — því viðíangs-
efni loknu eða kvenlegri forvitni fullnægt —
kvenleg, viðkvæm og hjálpsöm. — Hún var
búin að vera ekkja í þrjú ár og var því tutt-
ugu og sjö ára gömul, og þrátt fyrir hin við-
kvæmu ljóð hennar og eðlisupplag, var eng-
inn blettur fallinn á mannorð hennar. Hún
hafði aldrei fellt ást til neins manns. Fólk, sem
mikið hefir að gjöra, er ekki svo fljótt til þess;
þar fyrir utan var Madame de Merville sið-
fáguð og kröfuhörð, og var hún að líta eftir
hugprúðum hetjum, en fann aðeins sparibúna
spjatrunga, eða ófríða rithöfunda. Hún var
bæði hégómieg og stolt — hégómleg út af orð-
stýr sínum, en stolt af uppruna sínum. Sökum
veglyndis síns, þá var hún alltaf að hugsa um
og efla velgengni annara. Hún var ekki að-
eins veglynd og gjafmild, heldur boðin og búin
að þjóna fólki, ekki síður en að geía þvi pen-
inga, öllum þótti vænt um hana. oarnið, sem
skírt var og veizlan var haldin til minningar
um, var afkvæmi ungra hjóna, sem voru syst-
kinabörn, sem bæði voru skyld Eugenie de
Merville og sem að hún hafði att þatt í að
næðu saman. Hún hafði þurft að yíirstiga mót-
stöðu foreldra þeirra, jafna peningasakir, en
henni haíði tekist að yíirstíga allar motbarur.
Maðurinn og 'kanan, sem enn unnu nvort oöru,
litu upp til hennar, sem himinborins höíundar
gæfu þeirra.
Þessi næturgleði hafði verið óvanlega á-
nægjuleg, og gleðin var engin yfirskins- eða
látalætisgleði, heldur einlæg og ástuðleg. En
þegar að Eugénie hugsaði um ungu hjonin og
sá þau líta blíðlega hvort tii annars — svo
broshýr — svo ánægð, þá brá íyrir þungiyndis-
svip á andliti hennar og hún varp ondinni
eins og sá sem ekki er aldeilis ánægður með
sjalían sig. Einu sinni kom ung kona, Madame
d’Anville, til hennar hálfhikandi og sagði:
„Ó! kæra frænka, hvenær skyldum við sjá
þig eins ánægða og við erum? Það er svo mik-
ið gieðieíni", bætti hún við, „að vera móðir! —
að eiga þetta unga líi — og geta annast það og
vakað yfir því dag eftir dag!“
„Máske“, sagði Eugénie brosandi og leitaðist
við að draga umtalið frá þessu umtalsefni, sem
snerti hugsanir er hún vildi ekki opinbera. —
„Máske að það sért þú sem komið hefir írænda
okkar, Monsieur de Vandemont, til þess að
vilja endilega gifta sig? Góða vertu varkárari
þegar þú talar við hann. Ég hefi átt í mesta
stríði út af því, að varna honum frá að koma
með konu inn í fjölskylduna, sem að gerir okk-
ur öll hlægileg!“
„Satt er það“, sagði Madame d’Anville
hlæjandi. „En, hertoginn er fátækur og skuld-
ugur. Hann*yrði ekki skotinn í konunni, heldur
í heimanmund hennar Þú manst hve snilldar-
lega þér tókst að slíta sambandi hans við gift-
ingar-skrif stof una“.
„Já, ég er upp með mér sjálf ai þvi hvernig
að mér tókst þaö, þó að það væri ekkert skemti-
legt að fara þangað, en eg varð að gjöra það,
því að óhugsanlegt var að láta hr. Love koma
hingað, og ennþa verra hefði verið, að taka
á móti slíkri Madame de Vandemont, eins og
að hann hefði komið með. Hugsaðu þér, hann
var meðbiðill matvörusala! Eg heyröi að það
hefði orðið eitthvert einkenniiegt uppistand i
sambandi við giítingarskrifstofuna; en ég gat
aldrei veitt það upp úr Vandemont hvað það
var. En ég held, að hann hafi skammast sín
fyrir það“.
„Það eru til skrítnar stofnanir í París“, sagði
Madame d’Anville. „Eins og að íóik geti ekki
gift sig án þess að leita til skrifstofu fyrir
maka, eins og að við gjörum þegar að við
þurfum að fá okkur vinnukonu! Svo að þessi
skrifstofa er oltin um koil? Og þú sást aldrei
dökka, villingslega drenginn aftur, sem að
vakti eftirtekt þína svo ákveðið, að þú gjörðir
hann að aðalpersónu í Murillo-sögunni, sem að
þú last okkur hér um kveldið. Já, írænka. Ég'
held, að þú hafir orðið dálítið snortin. Gift-
ingarskrifstofan hafði sitt aðdráttarafl íyrir
þig, eins og vesalings frænda okkar!“ Unga
konan sagði þetta hlægjandi.
„Sussu!“ sagði Madame de Merville og hló
líka, en roðnaði dálítið. „En viðvíkjandi Mon-
sieur Vandemont. Þú veist hve skammarlega
honum hefir íarist við son sinn, sem hann átti
með ensku konunni — hann hefir aldrei séð
hann — hann hefir látið hann vera á einhverj-
um skóla á Englandi, og vegna þess að hé-
gómaskapur hans hefir komið honum til þess
að halda því leyndu, að hann eigi son, sem er
nítján ára! Jæja, ég hefi komið honum til þess
að taka drenginn til sín“.
„Virkilega! og hvernig?“