Lögberg - 23.08.1951, Síða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 23. ÁGÚST, 1951
5
wwwwwwwwvwwwwwwvwvwwwww*
ÁHLeAMÁL
LVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
KVENSKÖRUNGUR
Það var heldur en ekki uppi'
fótur og fit í höfuðborg Canada,
Ottawa, síðastliðinn nóvember,
þegar Dr. Charlotte Whitton gaf
kost á sér í bæjarráðið. Hún er
kunn um allt landið fyrir marg-
þætt störf í þágu mannfélags-
mála. Hún er kona hugdjörf og
lætur sér ekki alt fyrir brjósti
brenna þegar til þess kemur að
færa í lag ýmislegt, sem henni
finnst ábótavant í þjóðfélaginu.
Er skemmst að minnast hins
fræga máls, er Alberta-stjórnin
höfðaði á móti henni vegna þess
að hún sagði frá því í skýrslu,
sem hún gerði um barnameðferð
í því fylki, að munaðarlaus ung-
börn væru seld þaðan til upp-
fósturs í Bandaríkjunum. Málið
féll niður en margar leiðbein-
ingar, er hún gaf í þeirri skýrslu
voru teknar til greina og nýjar
reglur um tökubörn lögleiddar.
Svo vel er Dr. Whitton kynnt,
að þegar það fréttist, að hún
væri í framboði í bæjarráð,
mæltu jafnvel þau blöð með
henni, sem eru á öndverðum
meiði við hana í stjórnmálum,
en hún er eindreginn Conserva-
tive.
Félagssamtök kvenna í Ottawa
fengu bana loks til að gefa kost
á sér, með því að lofa að vinna
samvizkusamlega að kosningu
hennar. Þær skipuðu nefnd í
málið og höfðu í hyggju að skipa
karlmann sem formann nefnd-
arinnar, en Charlotte sagði þeim
að það væri sama og að viður-
kenna ósigur strax.
Konurnar settu nú á stofn
kosningaskrifstofu, þær lánuðu
öll húsgögn og tæki, sem þar
þurfti. í stað hinna venjulegu
hnappa, sem fylgjendur fram-
bjóðanda bera á sér, stungu kon-
ur, sem Charlotte fylgdu að mál-
tlm, nál með spotta í kjólbarm-
inn sem einkennismerki. Hún
krafðist þess að þær legðu al-
veg eins hart að sér og hún í
kosningabaráttunni, og þær létu
heldur ekki á sér standa. Ræður
voru fluttar í öllum kvenfélög-
um borgarinnar. Ákveðið var að
konur mættu aðeins biðja kunn-
ingja sína um atkvæði fyrir Dr.
Whitton, og þeir aftur myndu
komast í samband við sína
kunningja. Dr. Whitton sjálf var
óþreytandi við skriftir og ræðu-
höld. Þannig fór fylgi hennar
vaxandi með degi hverjum. —
Jafnvel bílstjórar, strætisvagna-
stjórar og lögregluþjónar borg-
arinnar voru farnir að segja
fólki að greiða henni atkvæði
Aldrei áður hafði verið eins mik-
ill áhugi fyrir bæjarráðskosn-
ingum í Ottawa.
Á kosningadaginn, 4. desember
1950, voru greidd um 60,000 at-
kvæði, nærri þriðjungi fleiri en
greidd höfðu verið í kosningun-
um þar á undan. Charlotte
Whitton fékk fleiri atkvæði en
nokkur hinna frambjóðendanna;
hún fékk 38,405 atkvæði og sá
sem næst komst henni fékk
31,071 atkvæði. Hún er fyrsta
konan, sem kjörin hefir verið í
bæjarráð Ottawaborgar.
Vegna þess að hún fékk flest
atkvæðin varð hún aðstoðar-
borgarstjóri og öðlaðist rétt til
að vera formaður í þeirri deild
bæjarráðsins, er henni þóknað-
ist. Nefndarbræður hennar voru
ekki ánægðir með þetta. Dr.
Whitton lét ekki af rétti sínum.
Eftir nokkurt stapp var stofnuð
ný deild henni til umráða, sem
hefir eftirlit með heilsufari,
sjúkrasamlögum, umsjón barna,
gamals fólks og farlama, líknar-
stofnunum og ýmsum öðrum
mannfélagsmálum.
Og Dr. Charlotte Whitton hef-
ir ekki verið aðgerðarlaus síðan
hún komst í þessa stöðu.
Dr. Charlolle Whitton
Snemma í júnímánuði birtist
grein í Winnipeg Free Press,
sem nefndist „Vöndurinn henn-
ar Charlotte Whitton — Hús-
hreinsun í Ottawa“. Og greinin
byrjar svona: „Er ekki, ef til
vill, tími til kominn, að husmæð-
ur í Canada rísi upp og krefjist
þess, að kona verði fjármálaráð-
gjafi í Canada?“
Dr. Whitton hefir sem sé far-
ið eins og hvirfilbylur um allar
deildir bæjarráðsins, og komið
í veg fyrir óþarfa eyðslu á al-
mannafé. Til dæmis var „Re-
creation Centre, sem þar hafði
verið komið á stofn, farinn að
kosta ærið fé. Hún endurskipu-
lagði þessa stofnun og kom ekki
einungis kostnaðinum frá 90
þúsundum niður í 75 þúsund,
heldur er og miklu betri stjóm á
rekstri þessa fyrirtækis. Hún
barðist gegn því, að bæjarráðið
leigði nýjar skrifstofur meðan
húsaleigan er óheyrilega há, og
bæjarstjórnin gengur fullvel í
hinum gömlu hýbýlum.
Sem „Controller" borgarinnar
er það bæði skylda hennar og
réttur að hafa umsjón með ráðn-
ingu fólks til vinnu fyrir borg-
ina. Sumir af formönnum deild-
anna sinntu ekki þessari reglu,
og réðu skyldmenni sín og vini
í ýmissar stöður eftir því sem
þeim þóknaðist. Dr. Whitton er
ekki kona, sem lætur að sér
hæða; hún hóf þegar »baráttu
gegn þessum brotum á reglu-
gjörð bæjarins oð þeirri ósvinnu
að veitingar á atvinnu færu eftir
því hvort umsækjandi ætti ætt-
ingja eða vini í stjórnarráðinu.
Þetta hefir aflað henni mikilla
óvinsælda í bæjarráðshúsinu, en
hún lætur það ekki á sig fá, og
samstarfsmenn hennar þar eru
orðnir smeikir við hana. Þeir
segja, eins og karlmenn segja
oft um konur, að hún tali of
mikið! En skattgreiðendur óska
eftir að heyra meira um svona
lagað; þeir vilja vita meira um
í hverju hin mikla fjáreyðsla
bæjarins liggur. Ef gengið væri
til atkvæða nú, er talið að Dr.
Charlotte Whitton yrði endur-
kosin með stórauknu atkvæða-
magni.
----☆----
H rísgrjónagrautur
Hrísgrjónagraut, sem afgangs
er má hagnýta á ýmsa lund. Má
búa til úr honum hrísgrjónaköku
með því að bæta í hann 2 eggj-
um. Hræra rauðurnar vel og
blanda þeim í grautinn ásamt
sykri eftir smekk. Hvíturnar eru
stífþeyttar og þær látnar í; einn
ig er gott að hafa eina teskeið af
vanilludropum og skal þeim
hrært í grautinn áður en hvít-
urnar eru hrærðar í hann. Graut
urinn er látinn í mót og stungið
í heitan bökunarofn svo sem
hálftíma áður en matartími
hefst. Borinn inn í mótinu.
Hrísgrjónalummur eru líka
mjög góður eftirmatur.
Þykkur hrísgrjónagrautur er
Næststærsta bókagjöfin; rtær ótta hundruð
blöð og tímarit send Manitobahóskóla að gjöf
Talin 300 þús. króna virði,
árangur af söfnun sr. Einars
Sturlaugssonar í nær 20 ár
Það er undarlegt umhorfs í
barnaskólanum á Patreksfirði
um þessar mundir. Um sal og
ganga á neðstu hæð getur hvar-
vetna að líta stóra og mikla
kassa, blaðastranga og bóka-
hlaða. Það, sem þarna er saman
komið, er nær átta hundruð blöð
og tímarit, sem sóknarpresturinn
á Patreksfirði, séra Einar Stur-
laugsson, hefir verið að búa til
sendingar vestur um haf.
Frábært eljustarf
Séra Einar Sturlaugsson hefir
um nær tuttugu ára skeið unnið
sleitulaust að því að safna öllum
íslenzkum blöðum og tímaritum
sem út hafa komið frá því, er.
Þjóðólfur, fyrsta blaðið, hóf
göngu sína. Hefir hann í þessu
skyni oftlega tekizt á hendur
löng ferðalög um landið staðið
í miklum bréfaskriftum og var-
ið nær hverri tómstund sinni í
þágu þessarar söfnunar, auk
þess sem hann hefir oft keypt
gömul blöð og tímarit fyrir þús-
undir króna. Er það frábært elju
verk, sem séra Einar hefir hér
innt af höndum.
Önnur stærsta bókagjöfin
Nú í ár ákvað séra Einar Stur-
laugsson að gefa hinum nýstofn-
aða kennarastól í íslenzkum
fræðum við háksólann í Mani-
tóba í Kanada hið mikla safn
sitt. Mun safn hans vera að
minnsta kosti 300 þúsund króna
virði, og er þetta næststærsta
bókagjöf, sem um getur hér á
landi. — Verðmætasta gjöfin
mun vera bókasafnið, sem Bene-
dikt S. Þórarinsson gaf háskólan
um hér.
Víða sótt til fanga
Eins og áður er tekið fram eru
blöðin og tímaritin nær átta
hundruð, allt frá fyrsta tölublaði
Þjólðólfs, fram til ársins 1948.
Af þeim «ru á fimmta hundrað
heil, svo að hvergi vantar í. Hef-
ir séra Einar viðað þessu að sér
úr öllum sýslum landsins, og
hvað eftir annað hefir hann forð-
að gömlum blöðum og bókum
frá því að lenda á báli. Einu
sinni var hann til dæmis á em-
bættisferð í Tálknafirði og sá
þá bál niðri við sjóinn. Fór hann
þangað, og var sagt, að hér væri
verið að eyðileggja rusl af
skemmulofti. Var þegar búið að
kasta fullum poka af gömlum
blöðum á bálið. En því, sem eftir
var, bjargaði séra Einar og sepdi
bát eftir því næsta dag.
Oft hefir það kostaö ótrúlega
baráttu að fá eitt eða örfá blöð,
sem vantað hafa í. I tíu ár hefir
séra Einar leitað að tveimur eða
þremur löðum, sem hann vant-
aði í Vestfirðing, unz hann eign-
aðist þau í Reyjavík nú fyrir
skömmu.
1 tvo mánuði að pakka.
Innan skamms verður hið
mikla safn séra Einars sent vest-
ur um haf. Hefir hann síðustu
tvo mánuði unnið látlaust að
því að pakka blöðunum og tíma-
ritum í kistur miklar og kassa.
Er hann þó ekki enn búinn að
ganga frá nema 36 kössum, en
alls verða þeir nær fimmtíu. Eru
sumir þeirra 300—400 pund að
þyngd, en alls verður sendingin
fjórar til fimm smálestir. En
pökkuninni verður að ljúka um
miðjan þennan mánuð, því að
þá þarf að taka til í skólanum,
áður en næsta kennsluár hefst.
—Timinn, 1. ágúst
Newsletfer
Continued from Page 4
On June 30 a number of inti-
mate friends gathered at the
home of Mr. and Mrs. David
Clark (Stella) of Castro Valley
to celebrate with frú Sigga Ben-
onys her-----birthday. Fortun-
ately, most of the guests were
young folks, so it was easy for
the rest of us to forget about our
mounting ages. Congratulations,
Sigga, and many happy returns.
☆
On July 7th a host of friends
surprised Sid and Johnnie Ed-
wards on the occasion of their
twenty-fifth wedding annivers-
ary. At ten p.m., to the strains of
the Wedding March, played by
Mrs. Gudmunds (Louise), they
were ushered into the presence
of the master - of - ceremonies,
who reminded them of the vows
they had taken twenty-five
years ago. H e congratulated
them on behalf of the company
for having been true to each
other all these years—which
fact augurs well for their con-
tinued happiness as they now
enter upon the next twenty-five
year s t r e t c h. Mrs. MacLeod
(Bertha) presented the bride
with a gorgeous bouquet of red
roses, and Dr. Oddstad, with a
few well-chosen words, present-
ed the “newlyweds” with an en-
graved silver tray. The evening
was thoroughly enjoyed by all.
The bride was inspired to com-
pose a verse on Friendship
which we shall read to you on
the 26th.
☆
On August 5th Dr. Eymund-
son (Ben) and Mr. and Mrs. W
Downie took of by car to points
south. We are glad when the doc
decides to run off for a month.
Knowing how he works, we
have a feeling that his services
among us will be assured for a
longer time because of the time
he has been persuaded to take
off each summer for the past
three or four years. Formerly he
worked 365 days each year. We
do hope, however, that these
friends will be back by the 26th.
látinn í vætta skál og látinn
stirðna til næsta dags. Þá er hon-
um hvolft á flatan disk og bor-
inn inn með súkkulaðisósu.
íslenzkukennsla skólanna
On August 12th many cars
were heading south to Campbell
(near San Jose) where John and
Eva Ólafsson have taken up
their residence since last spring
when they moved from S. F.
The occasion was a long-defer-
red House-Warming Party. The
weather and the reception were
all that anyone could desire.
John and Eva are really thriv-
ing in the heat and sunshine of
this Orchard section of our
Area! Their many friends wish
them all happiness in their new
beautiful home.
☆
On August 18th Mr. and Mrs.
Carl Magnússon have invited a
number of their friends to come
and rejoice with them on the
completion of their new home
at 3078 — 73rd Ave., Oakland
All of Carl’s spare time during
the past year has been put into
this new building. We know
how happy they are that at last
they can make merry with their
friends in these new and con-
venient surroundings. Con-
gratulations.
☆
Kris Gudnason has recently
returned from another summer’s
visit to Iceland. He reports good
weather (better than what we
have been having in the Bay
Area this summer!) and exel-
lent fishing. He toiured all over
the country in a Buick which
he presented to the work of the
Gideon Society of Iceland of
which Rev. Ólafur Ólafsson is
the Director. Since his return
Kris has already made a trip tO'
Blaine to show the Folks at
STAFHOLT moving pictures of
Iceland.
☆
Again, may we remind you
of our next Picnic date, —
August 26th. As our next letter
will not be coming out till
Thanksgiving, or maybe not'
until Christmas time, please
note the following Picnic dates:
September 23, October 28,
November 25.
Kindest greetings to one and
all.
Sincerely,
Rev. & Mrs. S. O. Thorlaksson
Fyrir allmörgum árum settust
lærðir málfræðingar á rökstóla
og bundu börnum og ungmenn-
um hér á landi tvo þunga bagga.
Annars vegar erfiða og nálega
áframkvæmanlega stafsetningu
og málfræðiskerfi, sem sligar
þúsundir skólabarna og ung-
menna ár hvert. Vil ég fyrst vík-
ja að stafsetningunni. í þeim
efnum ríkir nú hreint og beint
öngþveiti.
Stafsetningin er eitt af vanda-
málum kennslunnar.
I skólum landsins eru kennd-
ar tvær ólíkar stafsetningarregl-
ur, önnur í barnaskólum og neðri
bekkjum gagnfræðaskóla, hin í
áframhaldsskólum. Lögboðnu
stafsetninguna virðast engir
læra til hlýtar, ef undan eru
skildir nokkrir menn í stétt vél-
sétjara og væntanlega allflestir
íslenzkukennarar. Jafnvel menn,
sem útskrifast úr háskólanum
eftir samfellt 18 — 20 ára nám,
eru of oft, hvað þetta snertir,
ó^crifandi á sína eigin tungu.
Höfundum stafsetningarinnar
hefur tekizt óhappaverk sitt bet-
ur en almennt er vitað. Svipmót
sumra orða varð líkast því sem
tíðkast í slavneskum tungumál-
um. Þannig var algengt, að fjór-
ir eða fimm samhljóðar væru
settir í eina bendu í endi orða.
Enginn íslendingur gat borið
sum þessi orð fram eftir stafsetn
ingu. Sem dæmi má nefna, að
hresst átti að skrifa hresslsl í
miðmynd - orðsins, vonskist átti
að skrifa vonzkizi, hundsa varð
hunza, bindist varð byndizi, og
flest varð þar á sama veg.
Ekki var þó látið hér við sit-
ja. Með hverri nýrri útgáfu
kennslubóka varð íslenzka mál-
fræðin æ flóknari og margbrotn-
ari. Atvinnumálfræðingar börðu
saman vélrænar kennslubækur
og hlutuðu málið í sundur í
meiningarlaus flokkaslitur. Fyr-
ir samteningarnar einar saman,
einhver einföldustu og látlaus-
ustu orð málsins, dugði ekki
minna en ellefu flokkar.
íslenzkukensla skólanna er ó-
slitin barátta við fávíslega staf-
setningu og hóflaust málfræði-
stagl. Hvorugt lærist þó að fullu
gagni. Furðulega margir ungl-
ingar útskrifast úr skólum lands
ins, sem hafa aldrei náð því
marki að verða sæmilega sendi-
bréfsfærir.
Foreldrar, sem eiga börn og
unglinga á vegum íslenzkra
skóla, geta ekki lengur látið
þessi mál afskiptalaus. Þeir
geta ekki sætt sig við það, að
dýrmætum námstíma barna þeir
ra sé eytt í þrotlaus fangbrögð
við vanhugsaðar bókstafsreglur,
sem eru sniðgengnar og fyrirlitn
ar af þjóðinni sem heild. —Hvað
leggur fræðslumálastjórnin til.
—I.H.
ATHS.
Höfundur þessarar greinar
hreyfir hér miklu vandamáli og
sparar ekki þung högg. Fjórir
menn eiga hér nokkuð að svara
til saka: Tveir fyrrverandi kenn-
slumálaráðherrar og tveir frægir
málfræðingar. Það eru prófess-
orarnir Sigurður Nordal og
Björn Guðfinnsson, og við Þor-
steinn Briem. Tveir úr þessum
hópi geta ekki lengur svarað
fyrir sig. Að því er kemur til
minna afskipta mun ég skýra frá
upptökum stafsetningarmálsins
í næsta blaði. Mun ég haga orð-
um þannig, að umræður geti haf
ist á þann veg að fræðimenn í
bókmenntum, kennarar og aðrir
áhugamenn um þessi efni geti
tekið höndum saman til að
finna beztu lausnirnar —J.J.
—Landvörn, 15. maí
Úr borg og bygð
Mr. Sigurður Einarsson tin-
smíðameistari frá Árborg og frú,
eru nýlega komin heim úr heim-
sókn til barna sinna norður i
Flin Flon; þau komu flugleiðis
þaðan að norðan.
☆
Frú Ingibjörg J. Gíslason frá
Árborg hefir dvalið hér í borg-
inni nokkra undanfarna daga í
heimsókn til ættingja og vina.
☆
Mr. Elías Elíasson trésmíða-
meistari frá Vancouver, sem
dvalið hefir hér í borg um hríð,
brá sér norður til Árborgar á
föstudaginn var.
☆
Mr. K. W. Jóhannsson bygg-
ingameistari og frú, eru nýlega
komin heim úr skemtiferð sunn-
an frá Minneapolis, Minn.
☆
Mr. W. J. Jóhannsson leikhús-
stjóri frá Pine Falls, er á ferða-
lagi um þessar mundir suður um
Bandaríki ásamt frú sinni og
dóttur.
☆
Mr. og Mrs. D. A. Kay frá
Cranbrook, B.C. litu inn á skrif-
stofu Lögbergs í vikunni. Þau
gefa út vikublaðið Cranbrook
Courier og sátu hér þing CWNA
síðastliðna viku. Því næst héldu
þau norður í Nýja-lsland að
hitta ættingja og vini Mrs. Kay,
sem áður var Ingigerður Jónas-
son frá Víðir, Man. Nú eru þau
á leið til Toronto og austur Can-
ada, þar sem Mr. Kay á ættingja.
REYNIÐ ÞAD-
yður mun geðjast það!
/7
Heimsins bezta tyggitóbak77