Lögberg - 23.08.1951, Qupperneq 6

6
LOGBERG, FIJVÍTUDAGiNN 23. ÁGÚST, 1951
Óbrotinn, karlmannlegur, vandfýsinn, hóf-
samur — af því bergi brotinn, sem að á fyrri
árum, að sigursælustu athafnamennirnir
sprungu. En til farsælla framkvæmda, eru
kringumstæðurnar þýðingarmeiri heldur en til
sigursæls náms. Það var ekki nema eðlilegt, að
hann, að sama skapi og að hann hafði kynnst
hinu hreina og göfuga líferni, liti með sárri
sjálfsauðmýkt á hið fyrra samband sitt við
Gawtrey. f því tilliti var hann harðari á sjálfum
sér, heldur en nokkur annar vanalegur og and-
lega heilbrigður maður mundi vera — þegar
réttum augum væri litið á kringumstæðurnar,
fátæktina, hungrið og vonleysið, sem hafði
rekið hann til húsa Gawtreys, hin ófullkomna
menntun hans, hið barnslega traust hans og
velvild á skjólstæðing sínum og þekkingar-
skortur hans á öllum verstu tiltækjum saka-
mannsins. En samt, með þeirri þekkingu, sem
að hann hafði nú öðlast, .brann roði sjálfsvirð-
ingarinnar á kinnum hans, þegar að hann með
ró leit til baka á hið ógætilega samband sitt
við lífsferil, sem stráður var undanbrögðum og
tvímælum, sem að drengurinn (í þeim kringum-
stæðum, sem að hann var í) skildi ekki. Af
þessu ieiddi þó tvennslags hlunnindi: fyrst
sjálfsauðmýktin, sem varð til þess að tempra
að nokkru leyti metnaðinn, sem annars hefði
máske orðið hrokafullur og óvingjarnlegur, og
í öðru lagi, eins og ég hefi áður vikið að, hið
róttæka þakklæti hans til himnaföðursins fyrir
að vernda hann frá að falla í snöru freisting-
anna á æskuárum hans, var honum örugg leið-
sögn og óbilandi trúarstyrkur. Hann viður-
kenndi eng'a tilviljun í lífinu. Hvað svo sem
að erfiðleikarnir risu hátt, hvað mikið sem að
bölsýnin þrýsti að, hvað svo sem að tilfinning-
arnar út af ranglæti heimsin lágu þungt á hon-
um, örvænti hann ekki, því ekkert gat raskað
trausti hans á beinni handleiðslu himnaföðurs-
ins. Venjur og siðir Vandemonts voru í hag-
kvæmu samræmi við venjur og siði húshaldsins
yiirlætislausa, sem að hann var nú þáttakandi í.
Eins og flestir hraustir athafna- en ekki lær-
dómsmenn, fór hann snemma á fætur; — og
fór vanalega til Lundúna, en kom aftur um
miðjan daginn til þess að neyta fátæklegrar
máltíðar með hinu fólkinu, og eftir máltíðina,
ef að Fanny og Símon fengur sér eftirnónsdúr,
þá fór hann oft aftur til Lundúna, og kom þá
til baka þegar að honum sýndist, því að hann
hafði lykil að húsinu svo að hann gat komist
inn hvenær sem var, án þess að gjöra heimilis-
íólkinu ónæði.
Stundum á kveldin, þegar sól fór að síga,
gekk hann út með gamla manninum og leiddi
hann um göturnar í kringum húsið og fór
alltaf í gegnum kirkjugarðinn á heimleiðinni;
eða þá að hann, þegar að Símon sat dottandi
við arineldinn, og Fanny tóku sér stuttan göngu
túr, og ávalt þegar að hún fór út til að selja
varnig sinn eða kaupa inn fór hann með henni,
og hún var upp með sér að vita af honum við
hlið sér og bera körfuna með varningi hennar,
eða þá að vita af honum bíða eftir sér fyrir
utan búðardyrnar á meðan að hún var inni
að verzla. Þó að vitsmunir Fanny væru í sann-
leika að þroskast inni fyrir, þá gáfu hinir ytri
venjur og tilburðir hennar ekki hina sönnu
mynd eða dýpt þeirra. Það var eins og eitt-
hvað héldi þroska þeirra til baka, frekar en að
á þeim væri skortur. Veiklun hennar var frek-
ar þroskaleysi barnsins heldur en ólæknandi
andleg bilun. Til dæmis stjórnaði hún hinu
óbrotna húshaldi sínu með snild og fyrirhyggju,
hún gat reiknað í huganum eins fljótt og Vande-
mont, þegar um nauðsynjar til húshaldsins var
að ræða; hún kunni vel að meta verðgildi pen-
inganna, betur en sum af okkur, sem þykjumst
vera vitur. Listfengi hennar, jafnvel þegar í
æsku var sérstök ,að því er ýmsar kvenlegar
hannyrðir snerti, sem hún ekki aðeins þrosk-
aði með stakri alúð heldur fullkomnaði með
nýjum hugmyndum frá sjálfri sér unz hún náði
ótrúlegri fullkomnun á því sviði. Útsaumur
hennar, sérstaklega í því, sem þá var svo fá-
gætt, blóm og rósir á silki, var eftirsótt af
heldra fólkinu í Lundúnum, sem kynntist því
fyrir milligöngu frú Semper. Allt þetta hafði
gert henni kleyft að sjá sér og blinda mann-
inum farborða í mörg ár. Og umhyggja hennar
fyrir gamla manninum var dásamleg í ná-
kvæmni og umhugsunarsemi sinni. Hvar sem
um áhugamál hjarta hennar var að ræða, þar
var aldrei um skilningsleysi að ræða. Vande-
mont viknaði við að sjá hina kærleiksríku og
viðkvæmu virðingu, sem að hún virtist njóta í
nágrenni sínu, sérstaklega á meðal þeirra, sem
lágt settari voru — jafnvel ölmusumenn, sem
sópuðu krossgöturnar, nefndu aldrei ölmusu
við hana, en báðu guð að blessa hana, þegar
að hún gekk fram hjá þeim; og óheflaðir verka-
menn litlu upp frá verki sínu og það hýrnaði
yfir þeim þegar þeir sáu bros hennar um leið
og hún gekk fram hjá. 1 stuttu máli, allt það
sem að æskan hafði fært henni: fegurðina, ó-
hamingjuna og afköstin, var magnað í huga og
augum hinna fátækari nágranna hennar, sök-
um hinna mörgu velgjörða hennar, sem að hún
miðlaði úr sjóði þeim, sem að hún lagði til
síðu til að kaupa fyrir legsteininn á gröf föðurs-
ins, — og nóttanna, er hún vakti yfir ungum
og gömlum, sem veikir voru í nágrenninu.
„Heldurðu ekki“, spurði hún einu sinni
Vandemont, „að við verðum guði velþóknan-
legri, ef að við erum veikum og þeim sem bágt
eiga góð?“
„Vissulega er okkur kennt það“.
„Jæja, ég skal segja þér leyndarmál — þú
mátt ekki segja neinum frá því. Afi minn sagði
einu sinni að faðir minn hafi verið vondur mað-
ur; ef að Fanny er góð við þá, sem bágt eiga
• og hjálpar þeim, þá held ég að guð hlusti frekar
á bænir hennar og taki þær til greina, þegar
hún er að biðja hann að fyrirgefa föður sínum
misgjörðir hans. Heldur þú það ekki líka? —
Segðu að þú gjörir það — þú veist svo mikið!“
„Fanny, þú ert vitrari en við öll, og mér
finnst að ég sé betri og ánægðari, þegar ég
heyri þig tala“.
Það var oft sem að Vandemont fannst að vel
hefði mátt laga andlega bilun Fanny fyrir
löngu, af að hagkvæmri nákvæmni hefði verið
beitt og ef að hún hefði fengið að njóta sam-
vistar með jafnöldrum sínum, en þeirrar sam-
vistar haföi hún aldrei notið, ekki jafnvel á
skólanum, því að hún hafði haldið sig í burtu
frá skólabörnur^am. Það var eitthvað svo ein-
manalegt og ókyrrt í fari hennar, eða dutlunga-
iullt og samhengislaust, að Vandemont, sem leit
á það með a^um veraldarmannsins sá ekke^rt
annað en raunalegan hugsanarugling. En samt
sem áður, ef að þræðir hugsana hennar voru
samantvinnaðir, var hver þráður út af fyrir
sig hreinasta gull. Mesta áhugamál Fanny var
gröíin handa hinum ímyndaða föður sínum.
Hvort heldur að það staíaði frá trúarlegri lotn-
ingu, sem er algeng í kaþólskum löndum og
sem að áhrif hafði haft á hana, á meðan að hún
var í klaustrinu, eða að það var sökum þess,
að hún átti heima svo nærri grafreitnum og
umhyggju þeirrar og góðvildar, sem að hún bar
til reitsins, er ekki gott að vitá; en hver sú sem
orsökin var, þá hafði hún alið önn fyrir henni
og þráð hana í nokkur ár, eins og að æskumeyj-
ar vanalega þrá að standa með elskhuga sínum
við altarið. — Minnisvarðinn eða legsteinninn
fór henni aldrei úr huga. En peningarnir söfn-
uðust seint — stundum veiktist Símon gamli —
stundum voru dálitlir erfiðleikar á með húsa-
leiguna — stundum féll verðið á hannyrðum
hennar — en oftar en nokkuð annað var það
gjafmildi hennar til handa þeim, sem erfitt
áttu, er seinkuðu fyrir og drógu hið göfuga
sjóðsstofnunarfyrirtæki hennar. Þetta voru
kringumstæður, sem að hinn nýfundni vinur
hennar hafði djúpa meðlíðun með, því að hann
var þess minnugur, að fyrstu peningaráð hans
höfðu gengið til þess að kaupa yfirlætislausan
legstein til að venda minningu móður sinnar
á jörðinni.
Dagarnir liðu og Fanny varð ekki fyrir
neinni áreitni og það var þá, sem Vandemont
heyrði fyrst frá henni, en þó ógreinilega, um
hættuna sem að hún hafði komist í. Það var
svo dag einn í góðu veðri að Fanny gekk dá-
lítið lengra eftir vegi, sem lá frá þorpinu og
út á landsbyggðina, að hún mætti manni, sem
kom keyrandi á móti henni, stansaði og ávarp-
aði hana vingjarnlega, eftir því sem að hún
_ sagði. Og eftir að spyrja hana nokkurra spurn-
inga, sem að hún svaraði með sinni vanalegu
einlægni og sagði þessum manni frá iðn sinni,
og vildi maðurinn þá undir eins kaupa nokkra
muni, sem að hún hafði með í körfu sinni, og
bauð henni að útvega henni stöðuga kaupendur
fyrir miklu hærra verð, en hún hafði áður
fengið, ef að hún vildi heimsækja frú West,
sem heima ætti við Lundúnaveginn, um mílu
vegar frá þorpinu. Þessu lofaði hún og fór
þangað og fann húsið samkvæmt númeri, sem
að maðurinn hafði fengið henni. Hún barði þar
að dyrum, og til dyranna kom kona, sem bar
skrautlegri klæði, en Fanny hafði áður séð
nokkra konu bera; hún bauð Fanny inn og
tóki hana tali ásamt karlmanni, sem þar var
fyrir — þau hældu henni bæði fyrir verk henn-
ar og keyptu af henni fyrir svo hátt verð, að
vonir Fanny sýndust vera að rætast í sambandi
við legsteininn yfir William Gawtrey. Það
var eins og að bölið elti þann mann út yfir dauð-
ann og að fyrir legstein hans ætti nú að borga
með peningum siðleysisins! Konan bað Fanny
að koma aftur, en áður en af því varð, þá mætt-
ust þær á götu i þorpinu, og þegar að frú West
var að taka Fanny tali, þá vildi svo til að ung-
frú Semper bar þar að — hún horfði hvasst á
frú West, talaði þungum orðum til hennar, tók
í hendina á Fanny og leiddi hana í burtu, en
frú West fór sína leið. Ungfrú Semper sagði
Fanny, að þessi kona væri í meira lagi viðsjár-
verð og að hún skyldi ekki hafa neitt saman við
hana að sælda. Fanny lofaði því. Og konan,
hvort sem að það var af því að hún var hrædd
við fólkið í þorpinu eða friðdómarann, reyndi
ekki að ná tali af Fanny aftur.
„Og“, sagði Fanny, „ég fékk ungfrú Semper
peningana, sem að þau höfðu borgað mér, hún
sagðist ætla að senda þá til baka til þeirra".
„Það var rétt gert af þér, Fanny“, sagði
Vandemont; „og eins og að þú lofaðir ungfrú
Semper, verður þú að lofa mér, að fara aldrei
að heiman, nema ég eða einhver annar fari
með þér. Nei, nei ekki einhver annar, bara ég.
Ég skal leggja allt annað til síðu og fara með
þér“.
„Viltu gjöra það? Ó, já. Ég lofa því! Mér
þótti gaman að vera ein á þessum ferðum mín-
um, en það var áður en að þú komst, bróðir“.
Og þar sem Fanny hélt loforð sitt, þá hefði
það verið hugrökk hetja, sem að hefði reynt að
ónáða hana með þennan hvatlega og höfðing-
lega mann við hliðina á sér.
VI. Kapíluli.
Daginn og klukkutímann, sem stefnumótið
með ókunna manninum og Beaufort lávarði var
ákveðið, sat Lilburne lávarður í lestrarsal
mágs síns, og fyrir framan vængjastólinn, sem
hann sat í, stóð maður kæruleysislega — kunn-
ingi okkar, hr. Sharp Bostreet lögreglumaður.
„Herra Sharp“, sagði lávarðurinn, „ég hefi
sent eítir þér til þess að gjöra mér dáiítinn
greiða. Ég á von á manni hingað, sem læst vilja
gefa mági mínum, Beaufort lávarði, upplýs-
ingar í sambandi við málshöfðun. Það er nauð-
synlegt að komast að hvers virði að vitnisburð-
ur hans er. Ég vil að þú aflir þér allra upplýs-
inga um hann. Vertu svo góður að setjast í
sæti dyravarðarins í ganginum og veittu hon-
um eltirtekt þegar að hann kemur, án þess að
hann sjái þig — og þar sem að hann er þér að
líkindum ókunnugur, þá skaltu veita honum
.enn nánari eftirtekt þegar að hann fer. Veittu
honum svo eftirför í hæfilegri fjarlægð, —
komstu eitir hvar að hann á heima, hverjir að
félagar hans eru, karakter hans og hvað hann
gjörir; — í stuttu máli allar upplýsingar um
hann og segðu mér frá því, sem að þér verður
ágengt á hverjum degi. Gættu hans vel, og
láttu hann aldrei komast úr augsýn — þér skal
verða vel borgað. Þú skilur þetta?“
Já“, sagði hr. Sharp, „láttu mig ráða, lá-
varður minn. Ég hefi áður unnið fyrir mág
þinn, herra. Við vitum hvað er upp og hvað er
niður á hlutunum“.
„Eg eíast ekki um það. Farðu á stað þinn —
ég á von á manninum á hverri mínútu“.
Herra Sharp hafði naumast komið sér fyrir
í sæti dyravarðarins þegar ókunni maðurinn
barði að dyrum — honum var undir eins fylgt
inn til Lilburne lávarðar.
„Herra“, sagði lávarðurinn án þess að rísa
á fætur, „gjörðu svo vel að fá þér sæti. Beau-
fort lávarður var knúður til að fara burtu úr
bænum og hann bað mig að tala við þig — ég
er einn af fjölskyldunni — konan hans er systir
mín, þú getur verið eins opinskár við mig, eins
og við hann, máske opinskárri".
„Viltu gjöra svo vel og segja mér hvað þú
heitir, herra?“ spurði ókunni maðurinn og lag-
aði á sér kragann.
„Það er bezt að þú segir til þíns nafns fyrst,
það er formlegra“.
„Nú, jæja. Ég heiti Kafteinn Smith“.
„í hvaða deild?“
„Hálflauna-deildinni“.
„Ég er Lilburne lávarður. Þú segist heita
Smith — ó, já!“ bætti lávarðurinn við, og leit
á blöð sem að hann hafði fyrir framan sig a
borðinu. „Ég sé að það er líka nafnið á vitninu,
sem að frú Morton var að leita að!“
Við þessa athugasemd, og ennþá meira við
svipinn, sem henni fylgdi hnykkti gestinum
við og ósvífnis-svipurinn, sem var á andliti
kafteinsins þegar að hann kom inn, snerist upp
í hálfgerðan vandræðasvip; hann ræskti sig og
sagði hálfhikandi:
„Það vitni er lifandi, herra minn“.
„Ég efa það ekki — vitni deyja aldrei þegar
um eignir er að tefla og svik er í bruggi“.
í þessari svipan kom þjónninn með laglega
samanbrotið blað í hendinni og lagði það á
borðið fyrir framan Lilburne lávarð. Hann leit
á það undrandi og las sem fylgir:
„Lávarður minn: — Ég þekki manninn —
varaðu þig á honum; hann er eins mikill óþokki
og fyrir-finnst; hann var sendur í útlegð fyrir
hér um bil þremur árum, og nema því aðeins,
að útlegðartími hans hafi verið styttur af
„Home-Office“-inu, þá er hann hér í leyfisleysi.
Við vorum vanir að kalla hann Dashing Jerry.
Ungi drengurinn, sem að við vorum að elta
fyrir Beaufort lávarð, var félagi hans. Fyrir-
gefðu flýtis-klórið“.
J. SHARP
Á meðan að Lilburne var að lesa þennan
pistil, eða réttara sagt reyna að stauta sig
fram úr honum, sótti Kafteinn Smith í sig
veðrið og sagði þegar að lávarðurinn lauk við
lesturinn:
„Svikabruggari, lávarður! Svikari! Ég skil
þig ekki. Þú, herra, sýnist vera grunsamur,
sem mér finnst mjög óviðkunnanlegt. En svo
stendur mér það á sama. Og ef Beaufort lávarð-
ur kærir sig ekki um að tala við mig sjálfur,
þá hefi ég hér ekkert meira að gera“. Og Kaf-
einn Smith stóð á fætur.
„Eina mínútu, herra minn. Ég get ekki vitað
hvað Beaufort lávarður kann að segja eða
gjöra, en ég veit það, að þú ert sakaður um
mjög alvarlegan glæp, og ef að vitni þitt eða
vitni þín, þú getur haft íimmtíu af þeim fyrir
allt það sem ég veit, eða kæri mig um, eru þér
jaín sek, þá er það þeim mun verra fyrir þau!“
„Lávarður minn, ég verð að segja í allri
einlægni, að ég skil þetta ekki“.
„Ég skal þá tala skýrar. Ég ásaka þig fyrir
svívirðilegt íals, borið fram í þeim tilgangi, að
svíkja út peninga. Komdu með vitni þín fyrir
rétt og ég skal lofa þér því, að þú, þau og þessi
ungi maður, Morton, hvers kröfu þau ætla að
sanna, skulu verða sakfeld fyrir samsæri —
samsæri, ef því fylgir (eins og á sér stað í sam-
bancti við þessi vitni þín) meinsæri af verstu
tegund. Ég þekki þig, hr. Smith og íyrir klukk-
an tíu í fyrramálið skal ég líka fá að vita,
hvort þú fékkst leyfi frá hans hátign, konungin-
um, til þess að yfirgefa nýlendufangavist þína!
Ó! ég sé að ég tala nú nógu skýrt!“ Og Lil-
burne lávarður hallaði sér aftur á bak í stóln-
um og horfði ísköldum augum á gestinn, sem
var orðinn fölur í framan og með angistarsvip
á andlitinu.
Kafteinninn, eftir dálitla þögn, vandræði,
undur og hræðslu, tók spor í áttina til lávarð-
arins ógnandi, en lávarðurinn rétti út hendina
til að hringja bjöllu, sem var við hliðina á
honum.
„Eina mínútu enn“, sagði sá síðarnefndari,
„ef að ég hringi þessari bjöllu, þá er það til
þess að afhenda þig lögreglunni. Ef þú minnist
framar á þetta mál eða lætur Beauíort lávarð
sjá þig hér .— nei, lætur hann heyra eitt ein-
asta orð um þessa fyrirhuguðu málsókn, þá
ferð þú til baka í þína fyrri nýlendu-útlegð.
(Ó, sussu! Grettu þig ekki framan í mig maður!
Embættismaður frá Bow Street er hér í gang-
inum. Haíðu þig á burt! — Nei, stansaðu í mín-
útu og taktu til greina það se még segi þér.
Reyndu aldrei aftur að hafa hótanir í frammi*^
við augugt mikilsmetið fólk. Það er múrveggur
1 kringum hvern einastá auðmann — betra
iyrir þig, að vera ekki aö stangast við hann!“
,^En ég sver þess dýran eið“, svaraði bófinn
með áherzlu svo ákveðinni, að það heiði mátt
halda að í væri snefill af sannleika, „að gift-
ingin fór fram“.
„Og ég segi þér jafn hátíðlega, að hver sá
sem leggur eið út á það fyrir rétti, skal verða
stefnt íyrir meinsæri; Svo að þú ert þá vesal-
ings óþokki eftir allt!“
Lilburne lávarður stóð upp með bitrum
fyrirlitningarsvip, sem þó var blandinn rauna-
legum meðlíðunarblæ og gekk að arineldinum
og fór að skara í hann; en Kafteinn Smith, eftir
að tauta eitthvað fyrir munni sér og fitla við
hanzka sína, hafði sig á burt.
Þetta sama kveld hafði Lilburne lávarður
gestaboð heima hjá sér og á meðal gesta hans
var Vandemont. Lilburne lávarður var maður
sem hafði sérstaka nautn af að kynna sér
karakter manna, einkum þeirra, sem eitthvað
bar á í baráttunni fyrir lífinu. Sjálfur var hann
laus við alla metnaðarkennd, hann virtist
skemta sér í því lognmolluástandi við að kynna
sér óróann, gremjuna, hugarangrið og hjarta-
sárin, sem eru hlutskipti þeirra, er metnaðinn
elta. Eins og könguló í vef sínum, vaktaði hann
með iðandi ánægju flugurnar sem brutust um
í netinu, sem að hann elti í gegnum krókagöng
þeirra sem voru óhrein án þess, að honum
skrikaði fótur. Ein af ástæðunum fyrir því, að
honum þótti svo mikið koma til peningaspila-
mensku var ekki aðallega sú, að græða fé,
lieldur heimspekileg ánægja út af því að at-
huga tilfinningar þeirra sem að töpuðu; alltaf
rólegur og alltaf (nema þegar að hann var á
svalltúrum) stilltur. Enginn vísindamaður hefði
getað veitt nánari eftirtekt tilrauna-áhrifum
vísindanna á kvalir hunds, sem teygist sundur
og saman af pyntingum, eða sýnt meira kæru-
leysi fyrir rakkanum, heldur en Lilburne lá-
varður sýndi þeim, sem að hann var að eyði-
leggja í gagnrýni sinni á ástríðum þeirra —
kaldur og tilfinningarlaus fyrir angist vesal-
inganna, sem að hann var að merja sundur.
Honum var annt um að vinna peninga aí
Vandemont — að eyðileggja hann — eyðileggja
mann, sem þóttist vera veglyndari en aðrir —
til að sjá hugdjarfan ævintýramann háðan
lukkuhjóli spilanna; — og allt þetta auðvitað
án þess að bera hinn minnsta kala til hans,
sem að hann sá nú í fyrsta sinni. Það var öðru
nær en að hann bæri kala til Vandemonts, því
að hann bar virðingu fyrir honum. Eins og
flestir veraldarsinnaðir menn, þá var Lilburne
lávarður sérstaklega hlyntur þeim, sem leituðu
fangbragða við lífið og vildu upp og áfram: og
eins og menn, sem hafa skarað fram úr í
hreystilegri leikfimisíþrótt, þá var hann líka
fyrirfram ákveðinn vildarmaður þeirra, er
sigursælastir voru á því sviði.
Liancourt tók vin sinn afsíðis á meðan að
Lilburne var að tala við gesti sína:
„Ég þarf víst ekki að aðvara þig, sem aldrei
spilar upp á peninga, að sleppa þér ekki of
langt við Lilburne lávarð, mundu eftir því, að
hann kann aðdáanlega vel að fara með spil
sín“.