Lögberg - 20.03.1952, Síða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 20. MARZ, 1952
5
***************************
ÁHUCAA4ÁL
I \ ■ Sfs v
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
MÁLSHÆTTIR
Kæra Mrs. I. Jónsson:
Ég hafði gaman af að lesa í
Lögbergi spakmælin og máls-
hættina, svo ég fór í djúp
gleymsku minnar að grafa upp
það, sem ég heyrði þegar ég var
barn, ef þú skyldir vilja ljá því
rúm.
Ég hefi altaf gaman af að lesa
dálkana, sem þú hefir í blaðinu.
Með vinsemd,
Ingibjörg Johnston
Box 73, Keewatin, Ont.
1. Gull reynist í eldi, en geð-
prýði í mótlæti.
2. Enginn veit hvar skórinn
kreppir, nema sá, sem ber hann.
3. Betra er eitt í dag en tvent
á morgun.
4. Sælla er að gefa en þiggja.
5. Því áttu svo fátt, að þú
virtir ei smátt.
6. Betra er seint en aldrei.
7. Gakk þú fyrir hvers manns
dyr og segðu aldrei nema satt,
og muntu hverjum manni hvim-
leiður verða.
8. Margt smátt gerir eitt stórt.
9. Fátt er það, sem fulltreysta
má.
10. Það er sitt hvað, gæfa og
gjörfuleiki.
11. Enginn veit sína æfina fyr
en öll er.
12. Betri er fátæk móðir en
fullríkur faðir.
13. Leiðir verða langþurfa-
mennirnir.
14. Það er hrein blæja, sem
aldrei kvolast.
15. Oft er flagð undir fögru
skinni en dygð undir dökkum
hárum.
10: Hver er sinnar lukku-
smiður.
17. Betri er einn fugl í hendi
en tveir í skógi.
18. Enginn veit í annars brjóst.
19. Betra er autt rúm en illa
skipað.
☆ ☆ ☆
Hitt og þetta um hjónaband og fjölskyldulíf
í Belgíu er enn stórt verksvið
fyrir kvenréttindakonur. Á síð-
astliðnu ári fór fram þar í landi
almenn skoðanakönnun á , því,
hvort giftar konur ættu að vinna
utan heimilis. Svörin, sem bár-
ust, vöktu furðu í siðmenntaðri
löndum. 79,8% af karlmönnum
í Belgíu álíta, að konan eigi alls
ekki að taka þátt í atvinnulíf-
inu — og 69,4% af konum lands-
ins taka undir með karlmönnun-
um.
Flestir karlmennirnir gáfu
þær skýringar með svari sínu,
að þeir vildu láta konuna vera
heima til að annast um þá, en
ýmsir sögðu, að konan hætti að
vera eiginmanni sínum trú, ef
hún ynni úti.
Konurnar gáfu yfirleitt þá
skýringu með svari sínu, að fjöl-
skyldulífið færi forgörðum, ef
konan sinnti ekki heimilis-
störfum.
Einnig fór fram skoðanakönn-
un á jafnrétti beggja kynja í
launamálum. 77,9% af konum
svöruðu því til, að eðlilegt væri,
að konur, sem neyddar væru til
að vinna, nytu jafnréttis við
karla í launamálum. 59,3% af
karlmönnum voru á sömu skoð-
un. Flestir þeirra tóku samt um
leið fram, að þetta ætti einungis
að gilda, er ógiftar konur ættu
hlut að máli.
Miklir öðlingar eru þeir,
Belgíumenn. —A.B., Rvk.
Hj úskapar er j ur.
Enskur læknir hefir grennsl-
ast eftir því meðal fjölda hjóna,
hvað það er, sem gerir sambúð
þeirra ófarsæla. Flest svörin
voru á þessa lund:
Eiginmaðurinn segir, að það
fari í taugarnar á sér, að konan
setjist að morgunverðinum í
náttfötum; að hún vilji hafa á
réttu að standa í öllum málum;
að hún sé móður sinni of undir-
gefin; að hún jagist í börnunum;
hafi matinn ekki til á réttum
tíma og vilji alltaf fá að vita,
hvað hann hefir haft fyrir stafni
frá morgni til kvölds. Hún taki
reiðiköst og og noti of mikið af
andlitsfarða og beri honum það
á brýn, að hann sé hættur að
elska hana. Ennfremur segist
hann ekki þola, að konan hengi
sokkana sína til þerris í baðker-
inu og að hún reyki, er hún býr
til mat, og svari ekki, ef hann
ávarpar hana.
Konan segir, að það fari í taug-
arnar á sér, að maðurinn gleymi
alltaf hringnum sínum í baðher-
berginu; að hann þurrki sér ekki
eftir baðið, en spígspori renn-
votur um í búðina og spori gólf-
in; að hann líti aldrei eftir börn-
unum og hugsi heldur ekki um
garðinn; að hann sé nískur á
peninga, er fjölskyldan á hlut
að máli, en rausnarlegur við
aðra; að hann finni ávalt að, en
þoli sjálfur ekki aðfinnslur, og
að hann vilji heimsækja móður
sína hvern sunnudag. Að hann
slökkvi aldrei ljós á eftir sér;
að hann grúfi sig alltaf niður í
dagblaðið, og næstum skríði inn
í útvarpið, er fréttir koma. Að
hann gefi henni sök á öllum mis-
skilningi, vanmeti störf hennar
og vilji vera einn með hugsanir
sínar.
Flest virðist þetta vera smá-
munir; en þeir ráða víst einmitt
stundum úrslitum.
☆
Grænlenskur fálki tekur
sér far til New York
Seint í fyrra mánuði var mótor
skipið sænska „Stockholm“ á
leið til New York með fjölda far-
þega. Er skipið var statt um
það bil 350 sjómílur suður af ís-
landi, gerðist sá óvenjulegi at-
burður, að fálki sveif að skipinu
og settist á borðstokkinn.
Finnskur háseti kom þar að,
sem fálkinn sat og ætlaði að
grípa fuglinn höndum og snúa
hann úr hálsliðnum umsvifa-
laust.
En það vildi fálkanum til lífs,
að meðal farþeganna var ame-
rískur ofursti, sem er fuglavinur
mikilí. — Hann bar kennsl á
hvaða fugl þetta var og aftraði
hásetanum frá að verða hinum
flugmóða fugli að fjörtjóni. —
Maðurinn heitir Russell Mere-
dith og hefir lagt stund á fálka-
veiðar í mörg ár. Var hann á
heimleið frá Danmörku, en þar
hafði hann átt í samningum við
grænlenzku stjórnina, að hann
fengi leyfi til þess á sumri kom-
anda að fara til Grænlands og
stunda þar fálkaveiðar.
Sem eðlilegt er fyrir hvern
fálkaveiðimann, hafði hann all-
an útbúnað meðferðas á skipinu,
sem nauðsynlegur er fyrir þá er
um gangast fálka, svo sem hettu
sem steypt er yfir þá fálka, svo
þeir geti ekki höggið menn til
óbóta. Steypti hann hettu þess-
ari yfir fálkann og tók hann síð-
an höndum og hafði hann með
sér í farþegaklefa sinn. Fálkann
kallaði hann „Leif heppna.“
Er til New York kom, flaug
það eins og fiskisaga til blað-
anna, að óvæntur farþegi hefði
komið með hinu sænska skipi,
þar væri kominn „Leifur
hepprp“ frá Grænlandi í annað
sinn. Þyrptust blaðaljósmyndar-

SKATING CHAMPION: Joan Bergman, 18-year-old
Winnipeg Winter Club skater, Saturday won figure
skating’s top award when she passed the gold medal
test of the Canadian Figure Skating Association.
Daughter of Mr. and Mrs. J. Bergman, Ste. 31 Red-
wood Apts., Miss Bergman has been skating for five
years and passed the first test in 1948. For the last
three years she and Frances Abbott have held the
senior ladies’ pair championship of western Canada.
Miss Bergman plans to turn professional next fall. She
trained under W.W.C. professional Albert Edmonds.
BÆKUR og LISTIR
MJÖG lítil aðsókn er að lista-
safni þjóðarinnar í hinu nýja
stórhýsi við Hringbarut. Er þar
kalt og óvistlegt. Helmingurinn
af myndum safnsins eru klessu-
verk, sem Valtýr Stefánsson og
kommúnistar hafa keypt síðan
1942. Hin tiltölulega fáu lista-
verk eftir meistara eru í svo
ömurlegu ljósi, að þau njóta sín
ekki. Æskilegt er að sem flestir
komi í safnið vel búnir móti
kuldanum til að sjá niðurlæg-
ing íslenzkrar myndlistar síðan
stefna Þjóðviljans og Morgun-
blaðsins fékk þar undirtök.
★
ÁSMUNDUR Sveinsson hafði
sýningu á verkum sínum í sal
kommúnista. Gerðu þeir allt,
sem í þeirra valdi stóð, til að
mæla með verkunum. En þar var
enginn neisti til, allt í Vatns-
berastíl. Almenningur kom og
hristi höfuðið yfir að greindur
maður með nægilega verkkunn-
áttu skuli láta svo ófélega hluti
frá sér fara til að þóknast fávís-
um og lítt menntum mönnum.
★
ÞORBJÖRG Árnadóttir hjúkr-
unarkona frá Skútustöðum hefir
gert lítið en yndislegt leikrit,
„Draum dalstúlkunnar." Efnið
er raunveruleg harmsaga úr
Bárðardal, enda tileinkað Bárð-
ar í skipið og tóku myndir af
fálkanum.
☆
Til gamans
Einn af heldri borgurum þessa
bæjar fékk nýja vinnustúlku,
sem kom í fyrsta sinn til höfuð-
borgarinnar utan af landsbyggð-
inni.
Kvöld eitt var þessari stúlku
boðið á dapsleik, en hjónin voru
ekki heima þegar að hún fór. En
seinna um kvöldið, var hringt
heim til húsbóndans og hann
spurður hvort þessi stúlka væri
ekki hjá honum. Hann kvað já
við, og spurði jafnframt hvers
vegna væri spurt. — Jú, sagði
viðkomandi, — mér datt 1 hug
að spyrja yður hver ætti þessa
orðu, sem hún er með um háls-
inn?
Húsbóndinn varð alveg undr-
andi og fór inn í skrifstofu sína
þar sem hann geymdi allar þær
orður, sem hann hafði fengið, og
hann komst að raun um að vinnu
konan hans hafði tekið með
bessaleyfi, eina af orðunum
hans, eina, sem hékk í bláu’
bandi. Hún hefir víst haldið, að
þetta væri einhver skartgripur,
sem frúin ætti. —Mbl.
dælingum. — Mál og stíll er al-
ger nýlunda. — Fyrir hálfri öld
fáguðu Jóhann Sigurjónsson og
Guðm. Guðmundsson skáldamál
sitt svo að af bar. Þorbjörg
Árnadóttir ritar nokkuð með
þessum hætti, sem mun verða
sígildur meðal íslendinga er
unna fögrum stíl og máli. Hinar
sögulegu skýringar, sem fylgja
leikritinu, voru ekki nauðsyn-
legar. — Skáldverkið talar sínu
máli.
☆
ANDVARI er nýútkominn.
Þar er æviminning um dr. Guð
mund Fipnbogason eftir Haga-
lín, hlý og fögur eins og vera
bar. Ljósmyndin af Guðmundi
er betri heldur en mörg lista-
verk gerast nú á dögum. Þar
geta ókomnar kynslóðir séð í
anda einn af bjartsýnustu liðs-
mönnum aldamótakynslóðar-
innar. Barði Guðmundsson fyll-
ir Andvara að öðru leyti með
sínum þrem hugðarmálum. 1.
Að Hrafnagilsmorðinginn hafi
ritað Njálu sem skáldsögu og
persónuminningar um eigin ó
dyggðir. 2. Að íslendingar séu
öllu fremur af dönskum en
norskum stofni. 3. Að í fornum
sögum sé leyndardómsfullt sam
band á milli nafna, sem minna
á svín og saur og skáldskap. Má
segja, að nokkuð af klámskrif
um sumra viðvaninga nú á dög-
um styðji þennan lið í vísind-
um Barða. An'nars má Þjóðvina-
félagið vara sig á að bjóða les-
endum sínum Barða ár eftir ár
Til er fólk, sem getur bragðað
morkinn, kæstan hákarl einu
sinni á ári, en ekki daglega.
★
1 ALMANAKI Þjóðvinafélags-
ins er síðari hlutí af prýðilegri
grein eftir Hagalín um íslenzk
ljóðskáld. Fyrri hlutinn kom út
í fyrra. —Menntamálaráðið ætti
að prenta báðar þessar ritgerðir,
svo að nota mætti þær í ung-
menntaskólum landsins við
móðurmálskennsluna samhliða
þvír að nemendur kynna sér úr-
valsljóð skáldanna.
★
SÚ BÓK, sem að líkindum
mun vekja einna mesta eftir-
tekt af ljóðasöfnum þeim, tem
gefin verða út í haust, eru Al-
þingisrímurnar. Þær voru ortar
og gefnar út um aldamótin. Urðu
þá afar vinsælar, en hafa nú um
langa stund verið lítt fáanlegar
hjá bóksölum. Hefir verðið á
góðum eintökum farið upp í 400
krónur. Forstöðumenn Verzlun
ar- og Samvinnuskólans hafa
stutt hvor annan við útgáfuna.
Vilhjálmur Þ. Gíslason hefir
skýrt sögulega viðburðaþráðinn,-
sem rímurnar snúast um, en það
er landsmálabaráttan um alda-
mótin. Ég hef aftur á móti reynt
að skýra það fyrirbæri, að tveir
mjög ólíkir menn unnu saman
að þessari ljóðagerð með svo
undarlegum hætti, en þó svo
fullkomnum, að slíks éru tæp-
lega dæmi um önnur bókmennta
afrek af svipuðu tægi. Reynir
nú á, hvort tilfinning manna
fyrir afburð ljóðasnilld er svo
mjög þonún, að þjóðin geti ekki
notið til fulls þeirra snjöllu
ljóða, sem hrifu fólk einna mest
um síðustu aldamót.
★
GUÐMUNDUR Geirdal kenn-
ari hefir gefið út lítið ljóðakver,
„Lindir niða“. — Hann er einn
af þeim mörgu íslendingum, sem
eru órækt vitni um, að ljóða-
dísin lifir hér á landi. Efni
kvæðanna er hugþekkt. Rímið
og málfarið gott. Hann hefir
hugðarmál og bragéyra. Slík
ljóð eru ekki alltaf varanleg, en
jau eru lífræn lauf á tré bók-
menntanna. Meðan annar hvor
greindur maður í landinu getur
gert slíka ljóðabók einu sinni á
ævinni, þá geta nokkur stórskáld
fæðst og dafnað í landinu á
hverri öld.
★
íslendingasögur
ÞEIR UNGU MENN, sem
standa að útgáfu Islendinga-
sagna, láta skammt líða milli
stórra högga. Nú í haust, mitt í
pappírsleysinu og gjaldeyris-
baslinu, senda þeir á markaðinn
þrjú mjög snotur bindi af forn-
um riddarasögum í einstaklega
laglegu bandi. Það er mikill á-
vinningur fyrir allan almenning
að fá þessar bækur. Af þeim
lærir þjóðin bæði almenna sögu
og listasögu. Þegar landið hafði
glatað frelsi sínu seint á 13. öld,
fyrir yfirsjónir sinna æfðu stjórn
málamanna, byrjaði andleg
hnignun í landinu, en af svo
miklu var að taka, að bókmennt-
ir 14. og 15. aldar eru samt
merkileg sönnun fyrir orku
kynstofnsins. — Riddarasögurn-
ar komu sunnan úr löndum,
einna mest frá Frakklandi. Þær
bárust hingað í ýmsum mynd-
um. Stundum á latínu. Stundum
var erlendum kvæðum breytt í
sögur og ævintýri. Gildi þessara
sagna er sambærilegt við neðan-
málssögur yfirstandandi tíma.
Efnið lítið. Viðburðirnir ósenni-
legir og formið lauslegt. En
þrátt fyrir þessa ágalla er mikið
af máli riddarasagnanna enn
hrein og ósvikin mynt og í þess-
um ævintýralegu sögum frá
kaþólska tímabilinu er mikið af
orðum og orðasamböndum, sem
ávinningur er að halda til haga
vegna daglegs máls á 20. öld-
inni. — Útgefendur íslendinga-
sagna ætla innan skamms að
gefa út höfuðverk riddaratíma-
bilsins. Sögu Þiðriks frá Bern.
Samhliða því eiga þeir eftir gim-
steina frá bókmenntaöldinni,
svo sem sögur Sverfis, Hákonar
gamla og Magnúsar lagabætis.
Þar voru að verki gullaldarrit-
höfundar og sögur þessara kon-
unga eru svo nátengdar Heims-
kringlu Snorra og íslendinga-
sögum, að meðan þær eru ekki
gefnar út, vantar sterka hlekki
keðju samfelldra bókmennta.
Þegar þessum sögum sleppir
má telja víst, að Gunnar Stein-
dórsson og Grímur Gíslason
haldi áfram með að gefa út
biskupasögur, kaþólsk ljóð og
síðar hvert afrek íslendinga í
bókmenntum og sögu. Það er
mikið og rétt fengið heiðursheiti
hinna ungu útgefenda, að segja
um þá, að þeir feti dyggilega í
spor Sigurðar Kristjánssonar,
sem verið hefir einhver giftu-
ríkasti og þjóðhollasti útgefandi.
góðra bóka á íslandi.
★
PRENTSMIÐJA Austurlands
hefir meðan annarra bóka gefið
út þrjár þýðingar merkra bóka
Er hin fyrsta ævisaga konungs-
ins af Róm, sem hefir hlotið
heitið Napoleon II., þó að hann
réði raunar aldrei ríkjum. Saga
þessa unga manns er svo ná-
tengd viðburðum hins þýðingar-
mikla tímabils, þegar Norður-
álfan var að ná heilsu aftur eftir
átök byltingarinnar miklu, að
hver þáttur hefir svo að segja
heimssögulega þýðingu. Bókin
er vel rituð og bæði skemmtileg
og fróðleg.
★
Þá HEFIR Jóhannes, sonur
Lárusar hæstaréttarlögmanns,
þýtt mjög prýðilega bók eftir
skólastjóra í Bandaríkjunum.
Bókin hefir íburðarmikið heiti:
„Lífsgleði njóttu. Handbók um
varnir gegn áhyggjum.“ Bókin
er barmafull af skynsamlegum
heilræðum og sögum, sem eru
ýmist til eftirbreytni eða viðvör-
unar. Þær eru ekki smásmugu-
legar eða þreytandi, enda born-
ar fram af höfundi, sem hefir
gert sér að ævistarfi þá list, að
venja æskumenn við að lifa á
þann hátt, að þeir geti orðið
gæfumenn. Þessi bók mun víða
gera gagn, en hvergi skaða á
heimilum, þar sem æskan er á
leið úr foreldrahúsum út í
mannlífið.
★
„Ég kaus frelsið"
SÚ B)ÓK, sem mætti gjarnan
verða methafi í bókaverzlunum
landsins fyrir næstu jól, er
sjálfsævisaga rúnssneska höf-
undarins Victor Gravchenkov.
Hann kallar bókina: „Ég kaus
frelsið.“ Bókin er rituð með þeim
hætti, að hún er saga heillar
þjóðar á úrslitatímabili. Lesand-
inn fær glögga mynd af kúgun
og niðurlægingu keisaratíma-
bilsins og þeirri grimmu og
kaldranalegu harðstjórn, sem
fólkið átti við að búa á þeim
tíma. Síðan kemur óánægjan
upplausnin og undirróðurinn.
Það er vorleysing í loftinu.
Æskan þráir frelsi, sólskin og
hreint loft. Faðir höfundarins er
einn af þessum frelsisdýrkend-
um, en þjónar keisarans sjá
honum oft fyrir heimkynnum í
fangahúsum sínum. Victor erfir
frelsisást föður síns. Hann verð-
ur heitur kommúnisti og vonast
eftir að sú hreyfing eigi eftir að
endurleysa heiminn. Hann geng-
ur gegnum erfiða skóla, vex að
áliti, fær miklar mannvirðingar
og er sendur til Bandaríkjanna
seint á stríðsárunum vegna
skipta Rússa og Vestmanna í
sambandi við láns- og leiguvör-
ur. í Ameríku koma upp í huga
Rússans efasemdir um hvort
draumur þeirra feðga og ótölu-
legs fjölda annarra manna eigi
eftir að rætast í sambandi við
átök stéttanna. Bókin segir frá
þessari innri baráttu manns,
sem er í raun og veru táknræn
fyrir styrjöld nútímans, bæði í
sálum einstaklinga og milli
þjóða og stétta. Það tekur tíma
að lesa þessa bók. Hún er stór
en skemmtileg í góðri og yfir-
lætislausri þýðingu Lárusar Jó-
hannessonar. Bókin er þýdd á
tuttugu tungumál. — Milljónir
manna hafa lesið þar hvílík sorg
býr í brjósti hvers frjálsborins
manns, þegar hann óttast að
hann eigi að missa frelsið.
Jónas Jónsson,
—LANDVÖRN
Bullmore Funeral Home
Dauphin, Manitoba
Eigandi ARNX EGGERTSON, Jr.