Lögberg - 06.06.1952, Blaðsíða 5

Lögberg - 06.06.1952, Blaðsíða 5
LÖGBEKG, FIMTUDAGINN, 6. JÚNÍ, 1952 5 *************************** Ál l 4 VHÁI t\VCNNA Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON MESTI KVENSKÖRUNGUR SAMTÍÐARINNAR * pað var vitað og viðurkennt þegar á forsetaárura FrakMn D. Roosevelt, að kona hans, frú Eleanor, væri skörungur hinn mesti. En það er fyrst sem fulltrúi Bandarikjanna I bandalagi hinna sameinuðu þjóða, eftir dauða manns síns, að hún hefir unnið sér heimsfrægð sem talsmaður friðar, frelsis og mannréttinda. — 1 grein þeirri, sem hér birtist og er eftir ameriska blaðamanninn John Reddy, er sagt frá þessari áhrifa- mestu konu samtíðarinnar. ÁRIÐ 1933, þegar eiginmaður hennar var kosinn Bandaríkja- forseti, og sá atburður leiddi hana nauðuga viljuga fram á svið opinberra starfa, vissi hinn undrandi og forvitni almenning- ur ekki hvar hann átti að skipa frú Eleanor Roosevelt í flokk. Hún minnti mest á kvenréttinda- konurnar margumræddu — gædd skefjalausri starfshneigð, sem samt var vafasamt að kæmi að nokkrum notum, en knúði hana til þess að vera á flækingi niðri í kolanámum og flytja fyrirlestra í kvenfélögum, og þruma þar af miklum fjálgleik um fánýtustu hluti. Áður en langt um leið fóru republicanar að deila hart á hana fyrir sífelld flugferðalög, kongressmenn úr suðurríkjunum álösuðu henni vegna samúðar hennar í garð negranna, og aðdáendur hennar undruðust mjög dugnað henn- ar og starfsþrótt, og þeir, sem skemmtu gestum næturklúbb- anna með því að herma skræka rödd hennar. í dag — 16 árum síðar — hefir hún flutt fyrírlestra svo hundr- uðum skiptir og flogið oftar en talið verður. Hún er orðin skör- ungur í ræðu, og er ekki aðeins virt og dáð í Bandaríkjunum, heldur og erlendis, og nýtur þar ef til vill enn meiri hylli. Þegar hún gekk um aðalfundarsal sameinuðu þjóðanna, eftir að mannréttindaskráin, sem hún hafði barizt fyrir um þriggja ára skeið, hafði verið samþykkt, risu fulltrúarnir allir úr sætum sínum og hylltu hana ákaft, og er það í eina skiptið, sem ein- stökum fulltrúa hefir verið sýndur slíkur heiður á þingi hinna sameinuðu þjóða. Og er hún var viðstödd afhjúpun minningartöflu um mann sinn í Westminster Abbey og tók við kjöri sem heiðursdoktor við há- skólann í Oxford, sýndu karl- menn henni þá virðingu að taka ofan hatta sína, er hún gekk í gegnum mannþröngina, en kon- ur létu óspart í ljós virðingu sína og aðdáun. í Lundúna stór- blaðinu „News Chronicle“ sagði svo í ritstjórnargrein: „Hún gekk við hlið konunglegra per- sóna, án þess að tengsl hennar við almúgann rofnuðu. Jafnvel þegar hún gisti Þýzkaland árið 1946, hlaut hún þar hlýjar mót- tökur, enda þótt hún sýndi þjóð- inni fyllstu hreinskilni, og drægi enga dul á það, að hún teldi hana verðskulda refsiaðgerðir fyrir að hafa verið völd að styrjöldinni. Þegar frú Roosevelt varð sex- tíu og fjögurra ára, sagði „Time“, sem þó hafði löngum verið iðinn við að níða frúna og 'fjölskyldu hennar: „Ekki er ósennilegt, að Anna Eleanor Roosevelt sé víð- frægust þeirra kvenna, sem nú eru uppi. Hefir hlutskipti henn- ar orðið annað en annarra for- setaekkna þar eð áhrif hennar og frægð fara sífellt vaxandi." Er „Woman’s Home Companion" beindi til lesenda sinna þeirri spurningu: „Hvaða Ameríkani — maður eða kona — þeirra, er nú eru á lífi, á óskiptasta virðingu þína og aðdáun?“ hlaut frú Roosevelt langflest atkvæði, — sigraði glæsilega Eisenhower hershöfðingja, Marshall og Tru- man forseta. Ekki er ólíklegt, að frú Roose- velt láti oftar til sín taka og heyra á opinberum vettvangi, heldur en nokkur persóna önn- ur. Áttatíu blöð birta dálk henn- ar: „Dagbók mín,“ og auk þess hefir hún um langt skeið ritað fasta dálka í „Ladies’ Home Journal," sem nú einnig birtast í „McCalls,“ er sömuleiðis flyt- ur annað bindi endurminninga hennar í framhaldsgreinaforlfti, en þar segir frá dvöl hennar í Hvíta húsinu. Þá útvarpa yfir tvö hundruð útvarpsstöðvar í Bandaríkjunum þættinum: — „Eleanor og Anna,“ en þar ræð- ast þær við, frú Roosevelt og Anna dóttir hennar. Auk þess eru bækur hennar víðlesnar mjög og viðtöl við hana birtast iðulega í stórblöðunum. Frú Franklin D. Roosevelt, en þannig vill hún láta nefna sig, er lítið lægri en sex fet á hæð. Hún reykir ekki neytir ekki víns, nema ef svo ber undir, að drukknar eru skálar við hátíð- leg tækifæri. Hún hefir van- þóknun á bridge, fyrirlítur jórturtugguneyzlu og notar eng- in fegurðarlyf. Að öllum jafnaði er hún mjög alvarleg á svipinn og alvörugefin, og fyrir kemur það oft, einkum er hún þegir eða er hugsi, að svipur hennar verð- ur strangur. Engu að síður er hún ákaflega látlaus og blátt á- fram; hún þvær sokkana sína sjálf, ferðast um borgir með neðanjarðarlestum og sér ekki sólina fyrir börnunum sínum fimm og seytján barnabörnum. Menn, sem henni eru ekki hið minnsta kunnugir, hika ekki við að ávarpa hana í brautarvögn- um og flugvélum og þylja yfir henni fjölskylduvandamál sín og sýna henni myndir af konu og krökkum, frásögn sinni til skýringar. Enda þótt hún sé af auðugu og mikilsmetnu fólki komin, — Theodor frændi hennar var for- seti Bandaríkjanna um skeið, — var fátt það í fari hennar í æsku, er benti til þess, að hún yrði seinna meir frægasta kona veraldar. Hún var einræn og á- kaflega feimin telpa. Um skeið varð hún að ganga með breitt belti úr stálfjöðrum, sem átti að vinna bót á hryggskekkju, er þjáði hana. Sjálf líkir hún sér við „ljóta andarungann" á þeim árum. „Móðir mín var oft hnuggin vegna þess, hve ófríð ég var,“ segir hún í fyrra bindi endurminninga sinna. „Hún reyndi því á allan hátt að ala mig þannig upp, að framkoma mín gæti, eftir því sem unnt var, bætt upp ytra útlit mitt, en sú góða viðleitni hennar varð því miður aðeins til þess, að mér urðu útlitsgallar mínir enn hug- stæðari.“ Áður en hún varð fullra tíu ára að aldri missti hún foreldra sína, og tók þá móðuramma hennar hana til sín. Hlaut hún strangt uppeldi hjá henni í hús- inu við Hudsonsána og síðar í skólum á Frakklandi og Eng- landi. Hún giftist frænda sín- um, Franklin D. Roosevelt, en ekki var samkomulagið við tengdamóðurina upp á það bezta, og auk þess varð hún fyr- ir því þungbæra mótlæti, að eiginmaður hennar fékk mænu- veikina árið 1921 og lamaðist. En mótlætið styrkti hana aðeins í þeirri ákvörðun að veita eigin- manni sínum alla þá aðstoð, er hún mætti, svo að hann gæti haldið áfram ferilinn til mik- illa mannvirðinga, sem fram að þessu hafði virzt að honum myndi beinn og greiðfær verða. Þau mörgu ár, sem hún starfaði jöfnum höndum, sem hjúkrun- arkona og fylkisstjórafrú, öðlað- ist hún djúptæka þekkingu, varðandi stjórnmál og mannlega skapgerð. Og því var það, að þegar eigin- maður hennar, Fraklin D. Roose- velt lauk glæsilegum áfanga á stjórnmálaferli sínum, er hann náði forsetakosningu, var kona sú, er þá tók við húsmóðurstign í Hvíta húsinu, gædd spartanskri skapgerð, aðgætni og tortryggni leynilögreglumannsins og ótrú- legum dugnaði. „Mamma gat aldrei setið auð- um höndum, ef hún sá að ein- hvers staðar var verk að vinna,“ segir hún. Og þessi nýja forseta- frú fann verksfýsn sinni svölun í hinum ólíkustu og fjölbreytt- ustu störfum. Hún hafði viku- lega viðtalsfundi við blaðamenn, reit greinar í blöð og tímarit, hélt fyrirlestra og tók greiðslur fyrir, en varði mestum hluta þeirra tekna sinna til líknar- starfsemi; hún tók mikinn þátt í félagsstarfsemi; ferðaðist um þver og endilöng Bandaríkin og kynnti sér meðferð fanga og lífs- kjör fólks í fátækrahverfum borganna, og gerðist, í fáum orð- um sagt, athafnamesta forseta- frú, sem Bandaríkin hafa átt. Þegar Roosevelt forseti lézt, árið 1945, hugðu menn, að frú Roosevelt mundi láta minna til sín taka eftir að hún var orðin ekkja, en raunin varð önnur. Nú gerðist hún athafnasamari en nokkru sinni fyrr, einkum fóru afskipti hennar af alþjóðamál- um stöðugt vaxandi. Þau tólf ár, sem frú Roosevelt var húsmóðir í Hvíta húsinu, sýndi hún frábært umburðar- lyndi, að heita mátti öllum og öllu, jafnvel þegar þau hjónin voru beitt persónulegu níði. Nú virðist hún hafa tekið ákveðnari afstöðu á ýmsum sviðum, eink- um gagnvart Rússum. Áður var henni borið það á brýn, að hún væri kommúnistum hliðholl; til dæmis þótti mönnum hún sýna hinum „rauðleitu“ æskulýðs- fylkingardeildum helzt til mikla samúð. Nú er svo komið, að við- horf hennar til Rússa reitir sovétvaldhafana til reiði, enda hefir hún fyrir skömmu í blað- inu „Izvestia" verið kölluð „ein af hinum ímyndunarsjúku þjón- um auðvaldsins.“ Hin vaxandi hreinskilni hennar á þessu sviði er að öllum líkindum sprottin af raunhæfri kynningu af til- litslausri og harðskeyttri fram- komu Rússa á þingum samein- uðu þjóðanna, samfara því, að nú þarf hún ekki lengur að taka til- lit til eins og annars, eins og henni áður bar skylda til sem forsetafru. Þegar Truman forseti útnefndi hana í fyrsta skipti fulltrúa á þing sameinuðu þjóðanna í des- embermánuði árið 1945, álitu margir, að hún væri ekki líkleg til stórræða þar, enda þótt eng- inn efaðist um einlægan vilja hennar. Nú nýtur hún þar álits sem dugandi málafylgjumaður, er lumar á svo sterkum vilja og skjótri hugsun undir hlýlegri framkorpu, að fáa grunar, sem ekki hafa kynnzt henni náið. Þegar hún deildi við Pavlov prófessor, fulltrúa Rússa, á fund- um mannréttindanefndarinnar síðastliðið haust, hélt hún ekki aðeins velli í þeirri viðureign, heldur veitti henni betur, og svo orðdjörf var hún þá í sókn sinni, að Pavlov prófessor öskraði af gremju og ásakaði hana fyrir að hún hefði „móðgað“ hann. „Mér fellur illa að deila við Pavlov prófessor" sagði hún, „þar eð ég veit, að hann verður að segja það, sem honum er skipað að segja; í raun réttri er það því ekki ómaksins vert að eiga við hann orðastað, en ef ég læt undir höfuð leggjast að hrekja órökstuddar fullyrðingar hans, telur hann sér það til sigurs.“ Frú Roosevelt hefir án efa meiri áhrif á gang mála á þing- um sameinuðu þjóðanna en nokkur annar fulltrúi sem ein- staklingur, og síðasta afrek hennar á þeim vettvangi, enda þótt það væri ef til vill ekki viljandi unnið sannar þetta þó í litlu sé. Hún hafði getið um það í dálkum sínum, að það væri siður Frakka að sitja lengi að máltíðum, og nefndi hún það sem dæmi um matreiðslulist þeirra og hæfileika til að njóta lífsins. „Þið getið ekki gert ykkur í hugarlund,“ sagði hún skömmu síðar í útvarpserindi, sem hún flutti, „hversu illa mér brá, þegar ég komst að raun um að franska utanríkismálaráðu- neytið hafði látið það boð út ganga, stuttu síðar en þessi um- mæli mín birtust, að færri réttir skyldu hafðir á borðum og mál- tíðum hraðað, þegar svo bæri við, að ég væri meðal gesta í opinberum miðdegisverðarboð- um á vegum frönsku stjórnar- innar.“ Þegar þing sameinuðu þjóð- ann situr á rökstólum, fer frú Roosevelt á fætur klukkan sjö að morgni og vinnur oft hvíldar- laust fram yfir miðnætti. Enda þótt hún sé orðin 64 ára að aldri og hafi því sem næst misst heyrn á öðru eyra, vinnur hún af svo miklu kappi að furðu gegnir. Þetta vinnukapp hennar kom hvaí bezt í ljós, er hún sat þingið í París síðastliðið haust. Þá tók hún dag hvern þátt í fundum þriggja þingdeilda, — en í hlé- unum milli funda mataðist hún, samdi ræður, átti viðtöl við blaðamenn og aðra, las hraðrit- urum fyrir blaðadálka sína og flutti þætti sína í útvarp til Bandaríkjanna. í einu matar- hléinu flutti hún til dæmis þátt sinn til Bandaríkjamanna í stutt- bylgjuútvarp, tók þátt í útvarps- umræðum í franska útvarpinu, og mælti þá á franska tungu; átti útvarpsViðtal við sviss- neskan blaðamann, auðvitað einnig á frönsku, og talaði á ensku í Luxemburgarútvarpið. Þegar öllu þessu var lokið drakk hún í skyndi dálítið af tómata- safa, boraði eina franskbrauðs- sneið og hraðaði sér síðan á fund í mannréttindaráðinu. „Leyndardómurinn við það, að frú Roosevelt kemur svo ótrú- lega miklu í verk,“ segir Mal- vina Thompson, „er í því fólg- inn, að hún getur sinnt mörgu í einu og er þess utan gædd meira starfsþoli en flestir aðrir.“ Malvina Thompson hefir verið einkaritari frú Roosevelt og einkavinur um 26 ára skeið. ■ Malvina Thompson telur að frú Roosevelt sé sérstöku hug- viti gædd hvað það snertir að sinna mörgum störfum í einu. Áður gerði hún líkamsæfingar á morgnana, en er nú hætt því; í stað þess býr hún um rúm sitt, hristir jafnvel rúmdínurnar á hverjum morgni. Það er venja hennar að prjóna á meðan hún talar við gesti, eða þá að hún notar þann tíma til að afhýða baunir. Hún reynir öll ráð til þess að hún megi vinna tvö verk í einu. Eitt sinn gerði hún til- raun til að lesa einkaritara sín- um fyrir blaðadálk sinn á með- an hún sjálf var í baði. En hún lagði að fullu og öllu niður þann sið að vinna á meðan hún var í baði, eftir að það hafði tvívegis komið fyrir, að hún gleymdi sér við að undirbúa hina daglegu frásögn sína af fundum og störf- um sameinuðu þjóðanna, með þeim afleiðingum, að vatnið flóði yfir barma baðkersins og út um öll gólf í íbúð hennar í gistihúsinu. Þegar þingstörfin hafa verið svo þreytandi, að flestir fulltrú- arnir eru hvíldinni fegnastir, „hvílir“ frú Roosevelt sig við það að lesa bréfin, sem pósturinn hefir fært henni þann daginn, og svara þeim. Henni berast venju- lega allt að því þúsund bréf á dag, og meira en helmingur aeirra er ritaður á öðrum tung- um en ensku. Flest eru þau frá einhverjum stofnunum, samtök- um, félagasamböndum, eða sér- vitringum og jafnvel persónum, sem ganga með lausa skrúfu, og flest fjalla þau um beiðni um ein- ávers konar aðstoð. Sum þeirra eru frá undirokuðum þjóðflokk- um, er biða hana um aðstoð, og brautargengi, svo að þeir megi koma fram málum sínum á þingi sameinuðu þjóðanna; sum þeirra eru ef til vill frá konum, er biðja hana að hjálpa sér til að finna eiginmenn, er stokkið hafa að heiman. Frú Roosevelt svarar sjálf þeim bréfum, er hún telur mestu máli skipta. Hún leyfir engum að nota nafn sitt til undirskriftar. „Standi nafn hennar undir bréfinu, er það ó- ræk sönnun þess, að hún hafi samið það sj álf,“ segir einka- ritari hennar. Frú Roosevelt getur notið full- kominnar hvíldar hvar og hve- nær, sem henni gefst andartáks tóm til þess, og er sá hæfileiki hennar eitt af því, sem gerir henni fært að afkasta öllu þessu mikla starfi. „Ég fæ mér stund- um fuglsblund á meðan á um- ræðum stendur á þingfundum," segir hún. „Einkum þegar ein- hver fulltrúi sovétleppríkisins tekur til máls. Ég veit hvort eð er að ræður slíkra fulltrúa eru aldrei annað en upptugga á því, sem rússneski fulltrúinn hefir þegar sagt.“ Hún á og auðvelt með að fá sér blund þegar hún ekur í bif- reið eða ferðast með járnbraut- arlest, en hún hefir vanið sig af því að mestu leyti að sofna í bif- reiðum, því að eitt sinn varð henni það á að sofna, þegar hún sat sjálf við stýrið, og fyrir bragðið lenti hún í árekstri við aðra bifreið. Ekki verður því neitað, að frú Roosevelt fer á mis við margt það, sem léttir öðrum lífið, vegna þess að hún einbeitir öllum sín- um vilja og þreki til alvarlegra starfa. Fyrir ekki löngu síðan komst stúlka ein þannig að orði, er rætt var um frú Roosevelt: „Það má vel vera að hún sé ströng og alvörugefin og að hana skorti gersamlega alla kímni- gáfu. En samt sem áður er ég viss um það, að hún gæti verið fyndnari en frægustu skophöf- undar, ef hún héldi, að með því yrði hún einhverjum bágstödd- um að liði, eða það gæti orðið til þess að hrinda einhverri góðri hugmynd í framkvæmd.“ Einu sinni, þegar frú Roosevelt var stödd í Englandi, hafði mark- greifafrúin af Reading boð inni, henni til heiðurs, en markgreifa- frú þessi og forsetaekkjan eru gamlar vinkonur. Svo bar við, að Herbert Morrison lét þá ósk í ljós við markgreifafrúna að mega sitja við hlið frú Roose- velt, þar eð hann þyrfti að tala við hana. Þegar allir gestirnir voru gengnir til sætis, sá mark- greifafrúin sér til mikillar skelfingar, að hún hafði skipað Herbert Morrison í sæti við hægri hlið frú Roosevelt, en á því eyranu er hún svo að segja heyrnarlaus. Lafði Reading varð svo flemt við þessa axarskafta- smíði sína, að hún tók að stama upp afsökunarbeiðni, og kvað sér hafa illa til tekizt, er hún valdi þessum gestum sæti. En frú Roosevelt greip óðara fram í fyrir henni: „Vertu ekkert að biðjast afsökunar á þessu, Stella. Eins og ég viti ekki að þú villt umfram allt, að ég ljái Herbert betra eyrað.“ Frú Roosevelt stendur ógn af allri viðhöfn og umstangi, eink- um hvað hana sjálfa snertir. Hún hefir alltaf harðneitað því, að henni væri fenginn lífvörður, og eins þegar hún var húsmóðir í Hvíta húsinu. Og hún er hvergi smeik við að lenda í troðningi, hvort sem það er nú heldur í lyftum, strætisvögnum eða neð- anjarðarlestum. Vincent Murphy, vara-for- stjóra Waldorf-Astoria, gisti- hússins mikla og víðkunna í New York, segist svo frá, að það sé ekki auðvelt verk að veita frú Roosevelt þær viðtökur er henni sæma. Hann kveðst jafnan hafa það fyrir sið, er hann veit að hennar er von þangað, að hringja til hennar og spyrja hana að hvaða dyrum gistihússins hún muni koma, svo að hægt væri að taka á móti henni. En hann segist alltaf fá sama svarið: „Vit- leysa! Ég rata um gistihúsið eins vel og heima hjá mér!“ Þá tekur varaforstjórinn það til bragðs, að setja yfir þjóna við allar útidyr gistihússins. „Bifreið staðnæmist fyrir utan einhverjar dyrnar," segir Murphy, „og frú Roosevelt stekkur út úr bifreiðinni, fótfrá eins og hind. Yfirþjónninn vík- ur sér að henni og vill kveðja hana sæmilega, en hún brosir bara og segir „gott kvöld“ og heldur síðan áfram sprettinum þangað, sem hún ætlar, og þjón- arrjir hafa ekkert við henni, enda þótt þeir herði sig sem mest þeir mega.“ Frú Roosevelt er mjög dáð og eftirsótt sem fyrirlesari, bæði heima og erlendis. Hún talar frönsku, ítölsku og þýzku; enda þótt hún hafi ekki mælt á þýzku árum saman, ákvað hún að flytja ræðu þá, er hún flutti á fundi kvenlækna í Stuttgart í októbermánuði 1948 á þeirri tungu. Til þess að rif ja upp fram burðinn, sem hún að sjálfsögðu var farin að ryðga 1, notaði hún tímann í flugvélinni á leiðinni til borgarinnar. Og einn áheyrenda skrifaði um fyrirlestur hennar nokkru síðar: „Þetta fr senni- lega í fyrsta skipti í sögunni, sem sigurvegari, er heimsækir sigraða þjóð, ávarpar hana á hennar eigin máli. Það vekur hjá mér vonir um það, að talið um frelsi og lýðræði reynist ekki blekking ein.“ Hún telur það heimskulegan þvætting, þegar ymprað er á því í blöðunum, að ráðlegt væri að gera hana að sendiherra eða for- stjóra stjórnardeilda. „Slík em- bætti mundu verða mér fjötur um fót og gera allt örðugra við- fangs, og er það hvort tveggja til þess að halda áfram starfi mínu til eflingar sameinuðu þjóðunum." „Hvers vegna leggið þér á yður allt þetta erfiði?“ spurði ég frú Roosevelt eitt sinn í París, þeg- ar fundarstörfin höfðu verið með erfiðasta móti á þinginu. „Það virðist leiða hvað af öðru,“ svaraði hún. „Ég hef mik- inn áhuga á starfi mínu sem full- trúi á þingi sameinuðu þjóðanna, en til þess, að það megi sem bezt takast, verð ég að kynna mér eins vel og mér er unnt afstöðu og viðhorf flokka og félagasam- banda til sameinuðu þjóðanna, og sömuleiðis er þeirri stofnun það mikill ávinningur, að hægt sé að fræða almenning um störf okkar og ákvarðanir, eins og ég geri í útvarpserindum mínum til bandarísku þjóðarinnar. í æsku sat ég stundum við lestur eða sauma, og á stundum hvarfl- ar það að mér, að gaman væri að eiga slíkar tómstundir. En mér er ómögulegt að flýja nein þau störf, sem ég nú vinn að.“ —AB — HJÓNABAND — Gefin saman í hjónaband þann 31. maí í Lútersku kirkjunni í Riverton, Man., Ragnar Law- rence Kristjánsson, Gimli, Man., og Helen Dorothy Sigurdson, Riverton, Man. Svaramenn við giftinguna voru: Mr. Luther Burbank Kristjánsson, bróðir brúðgumans, og Miss Eleonor Rúna Sigurdson, systir brúðar- innar. Vegleg veizla var setin í Riverton að giftingarathöfninni aflokinni. Ungu hjónin setjast að í Madison, Wisconsin, USA, þar sem brúðguminn stundar nám. Séra Sigurður Ólafsson gifti.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.