Lögberg - 12.06.1952, Page 7

j-iOGBERG, FIMTUDAGBnN. 12. JÚNÍ, 1952
7
SIGURÐUR A. MAGNÚSSON:
Nokkur vandamál Grikkja
MINNINGARORÐ:
Ögmundur Ögmundsson
„Fari Bandaríkjamenn frá
Grikklandi, verður hér hungurs-
neyð innan viku,“ sagði grískur
vinur minn við mig, og eflaust
hefir hann haft rétt fyrir sér.
Þótt Bandaríkin séu raunar
ekki ein um hjálparstaríið hér,
hafa þau þó veitt yfirgnæfandi
meirihluta þeirrar hjálpar, sem
Grikkir hafa hlotið. Fjárhagsleg
aðstoð undanfarin 6 ár nemur
2—3 þúsund milljón dollurum,
auk alls annars. I Aþenu eru nú
starfandi á sjötta þúsund Ame-
ríkanar til að hafa eftirlit með
eyðslu þess fjár og dreifingu
þeirra gjafa, sem frá Bandaríkj-
unum koma.
Og þó hrekkur þetta hvergi
nærri til! Framfarir hafa orðið
sáralitlar, því þessu fjármagni
hefir að mestu verið varið til að
halda lífinu í þjóðinni. Það er
viðbúið, að enn líði rpörg ár,
áður en grískum fjár- og at-
vinnumálum verður komið í það
horf, að Grikkir geti staðið á
eigin fótum. Orsakir þessa eru
að nokkru leyti styrjaldir síð-
ustu ára og eyðingin, sem af
þeim leiddi, en þeirra er líka
dýpra að leita.
Ekkert land í Evrópu hefi ég
séð, sem svipar meira til Islands
en Grikkland. Það er vpgskorið
og fjöllótt, hrjóstrugt og svo til
skóglaust. Það er mun minna en
ísland, og þó búa þar nú 7%
millj. manns. Minna en 1/5 hluti
landsins er ræktanlegur, og
samt lifa 60% landsbúa á
landbúnaði. (Til samanburðar
má nefna, að í Frakklandi lifa
35% íbúanna á landbúnaði og í
Bandaríkjunum 19%, og eru þó
bæði þessi lönd mun gróðursælli
en Grikkland).
Kjör bænda eru bág
Það liggur því í augum uppi,
að bág hljóta kjör hvers bónda
að vera, þegar það er munað, að
veðurskilyrði eru að mörgu leyti
óheppileg, verður myndin enn
dapurlegri. Regn er nægilegt í
Grikklandi, en það fellur allt á
skömmum tíma að vetrinum, og
sumrin eru með öllu regnlaus.
Úr þessu mætti mikið bæta með
áveitum. Gætu þeir að sögn auk-
ið uppskeruna um 100—200%.
Jarðvegurinn er fátækur af
ýmsum mikilvægum efnum, svo
sem köfnunarefni og fosfór, og
mudni áburður bæta um þar, en
bændur hafa ekki efni á að afla
sér hans. Fyrir stríð var áætlað
að Grikkir notuðu aðeins 1/6
þess áburðar, sem þeim var nauð
synlegur. Og enn er því við að
bæta, að víða eru ræktaðar af-
urðir, sem alls ekki eiga við
jarðveginn, og er nauðsynlegt
að ráða bót á því hið fyrsta.
Brauð er nú ein aðalfæða
Grikkja, og flytja þeir inn um
50% þess hveitis, sem til brauð-
gerðar þarf. Af öðrum kornteg-
undum flytja þeir inn 25%, af
kjöti 12% og allan sykur.
Helztu afurðir Grikkja eru
korn, vínþrúgur, olífur, tóbak og
baðmull. Fyrir stríðið aflaði tó-
bakið þeim meir en helmings
alls erlends gjaldeyris, og jókst
það eftir stríð. Hið svonefnda
tyrkneska tóbak er grískt. Þess
er tæplega að vænta, að Grikkir
verði sjálfum sér nógir að því
er snertir matvælaframleiðslu,
C0PENHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins
enda er það ekki fyrir öllu. Það,
sem máli skiptir, er, að þeir leggi
áherzlu á ræktun þeirra afurða,
sem mest gefa af sér og bezt eiga
við jarðveginn, svo sem tóbak
og baðmull. Er nú unnið að því,
af kappi að skipuleggja fram-
leiðsluna. Þess ber þó að gæta,
að á krepputímum verða tóbak
-og aðrar munaðarvörur svo til
einskis virði.
Þótt Grikkir séu yfirleitt mat-
menn miklir, býr megnið af
þjóðinni við mjög rýran kost.
Áætlað er að neyzla hvers íbúa
sé um 2500 hitaeiningar á dag,
og er það mun minna en hjá
flestum öðrum þjóðum Evrópu.
Verkfæri af frumstæðasla
tagi
Þau verkfæri, sem yfirleitt eru
notuð út um 'byggðir landsins,
eru af allra frumstæðasta tagi,
og gengur það ekki hljóðalaust
að kenna bændum notkun nýrra
verkfæra, þegar þau fást, því
þeir eru með afbrigðum fast-
heldnir á gamlar venjur. Fyrir
stríð voru í landinu um 1300
traktorar. Helmingur þeirra
týndist ásamt þúsundum dráttar
dýra. Hafa Sameinuðu þjóðirnar
reynt að bæta úr skorti dráttar-
dýra með því að flytja þau inn
frá Ameríku. Dýralæknar eru
sárafáir í Grikklandi, og árlega
drepast a. m. k. 10% alls bú-
penings.
Það verður æ ljósara, að land-
ið getur ekki borið svo háa tölu
akuryrkjumanna. — Jarðirnar
verða æ minni, eftir því sem
þeim er skipt niður á milli barn
anna, og nú þegar eru flestar
jarðirnar alltof litlar til að fjöl-
skyldur með 2—3 börn geti lif-
að mannsæmandi lífi á þeim. —
Margir bændur hafa séð þá leið
eina færa, að senda börn sín til
borganna, en þar vill oft verða
brestur á sæmilegum lífsskil-
yrðum líka. — Sérfræðingar
fullyrða, að engin viðunandi
lausn fáist á atvinnuvandamál-
um Grikkja, fyrr en bændum
verði fækkað niður í 40% af tölu
landsmanna og tala iðnaðar-
manna aukin.
Stór verzlunarfloti
Sem stendur vinna um 22%
landsmanna að iðnaði, verzlun
og siglingum, og gefa þessar at-
vinnugreinar af sér 1/5 hluta
þjóðarteknanna. Vefnaður er
helzta tegund iðnaðar. Verzlun-
arflotinn var stór fyrir stríð, en
3/4 hlutum hans var sökkt í
stríðinu. Með erlendri aðstoð
hefir hann þó rétt við á ný og
taldist síðastliðið ár þriðji stærsti
floti heims.
Grikkland of þéttbyggl
Laun í Grikklandi eru ótrú-
lega lág, 700—1500 krónur á
mánuði, og þó er dýrtíðin miklu
meiri en á íslandi. Útgjöld ríkis-
ins eru há, og fara um 40%
þeirra til viðhalds hers og lög-
reglu. Það er mál sérfróðra, að
Grikkland sé alltof þéttbyggt og
bót verði ekki ráðin á vanda-
málun þess, fyrr en landsbúum
fækki. Um skeið fluttist margt
Grikkja til Bandaríkjanna, en
margir þeirra sneru heim aftur,
og síðan voru settar hömlur á
innflutning þangað. Ástralía,
Kanada og Suður-Ameríku eru
nú þau lönd, sem helzt taka við
irinflytjendum, en það er enn í
svo smáum stíl, að tæpast sér
högg á vatni.
I
Berklar útbreiddir
Þótt fólksdauði sé mikill, er
tala barnsburða þó enn hærri, og
vex í búatalan hröðum skrefum.
Jafnvel í stríðinu er áætlað, að
manntjón og fæðingar hafi stað-
ið á jöfnu. Helztu sjúkdómar
hér voru til skamms tíma mal-
aría og berklar, en hinum fyrr-
nefnda hefir nú að mestu verið
útrýmt. Berklar eru enn skæð-
asti sjúkdómurinn í Grikklandi,
og deyja árlega af völdum hans
um 25 þúsund manns, eða 1/5
allra látinna. Og þó gefur þessi
tala litla hugmynd um víð-
tæki sjúkdómsins. Rannsókn
hefir leitt í ljós, að um 225 þús-
und manns þjást nú af alvarleg-
um berklum. Spítalarúm og
læknishjálp til handa þessu
fólki er sorglega lítil — svo
að til stórvandræða horfir.
Berklarnir þrífast að sjálfsögðu
vel í yfirfullum, köldum húsun-
um (ef hús skyldi kalla suma
íverustaði fátæklinganna), og
meiri hluti sjúklinganna á ekki
annars völ en dveljast í heima-
húsum. Skapast af þessu hörmu-
legustu atburðir.
UNRRA hefir hér sem víðar
unnið mikið verk og gott. Send-
ar hafa verið hjúkrunarkonur
og læknar út um landið, og mat-
væli hafa verið gefin í stórum
stíl. — A. m. k. 10 alþjóðahjálp-
arstofnanir vinna nú að ýmis
'konar mannúðar- og viðreisnar-
starfi í Grikklandi. Márshall-
hjálpin hefir gert Grikkjum
kleift að bæta vegakerfi sitt,
sem var frámunalega illa á sig
komið, og vélar eru nú fluttar
inn í stórum stíl fyrir Marshall-
fé.
Reynl að ráða bót
á misréttinu
Fátæktin úti um sveitir lands-
ins er meiri en orð fái lýst. — 1
Aþenu lifir aftur á móti fámenn-
ur hópur, sem rakar saman pen-
Samdi áætlun um
sóknir í sjó
Hitamismunurinn í Rio og
Reykjavík var 50 stig
Viðtal við
ÁRNA FRIÐRIKSSON
fiskifræðing.
Árni Friðriksson fiskifræð-
ingur er nýkominn úr för
til Brazilíu, en þangað var
honum boðið af Instituto
oswaldo chuz Rio de Janeiro
Dvaldist Árni 3 mánuði í
Brazilíu á tímabilinu janúar-
apríl, mestmegnis í Rio de
Janeiro, en einnig í Sao Paulo
og Santos.
Hefir Vísir snúið sér til Árna
og spurt hann frétta af förinni.
Fórust Árna orð á þessa leið:
Áællun um hagnýtar
fiskirannsóknir
— Aðalverkefni mitt til Rio de
Janeiro var að búa til áætlun
að hagnýtum fiskirannsóknum í
sjó fyrir Brazilíu.
Eins og í öðrum Suður-Ame-
ríkulöndum standa fiskiveiðar
þar enn á frekar lágu stigi og
um fiskirannsóknir líkt og ger-
ist í Evrópu og um fiskiskýrslur
er tæpast að ræða.
Þessu verki tókst mér að ljúka
og auk þess var ég til aðstoðar
við að finna hentungan sama-
stað fyrir rannsóknirnar. Verður
skýrsla mín um þetta bráðlega
prentuð þar í landi og standa
vonir til að hafizt verði bráð-
lega handa um rannsóknar-
starfið, en e. t. v. verður byrjað
í smáum stíl fyrst í stað.
Áhugi fyrir rannsóknunum
Ríkisstjórnin í Brazilíu virtist
hafa talsverðan áhuga fyrir
fiskirannsóknum og sama má
segja um margar vísindalegar
stofnanir þar í landi t. d. háskól-
ann í Sao Paulo og fiskveiði-
safnið í Santos. Hafa þeir hug á
að koma á fót sem fyrst kerfis-
bundnum sjórannsóknum og
merkingum á fiski, einkum sar-
dínum. En hér verður að byggja
allt frá grunni og mun erfiðast
verða að finna sérfræðinga til
starfans.
Fiskifræðingaskortur
í flestum löndum eru fiski-
fræðingar mjög illa launaðir og
er það orsök þess hve fáir ungir
menn sækja inn í þá starfsgrein,
en kjósa frekar flest annað. Af
þessu leiðir að nú, þegar al-
mennur áhugi fyrir fiskirann-
sóknum hefir vaknað í flestum
ingum. Ameríkanar hafa reynt
að ráða bót á slíku misrétti, en
lítið orðið ágengt enn sem kom-
ið er. — Ég var nýkominn utan
af landi, þar sem ég hafði lifað
á meðal blásnauðs almúgans,
þegar jarðarför borgarstjórans í
Aþenu fór fram. Fyrir kistu
hans voru bornir rúmlega
hundrað risablómsveigar, sem
hver um sig kostuðu 1500 kr.
Auðvitað var ekkert nema gott
um þetta að segja. En þegar mér
varð hugsað til vanhaldinna,
tötrum klæddra barna Norður-
Grikklands, gat ég ekki varizt
þeirri hugsun, að betur hefði nú
mátt verja þessum 150 þúsund-
um króna.
Þótt sú hætta liggi við dyrn-
ar, að erlend hjálp ræni Grikki
einhverju af sjálfsbjargarvið-
leitni sinni og atorku, þá er það
þó trú mín, að betri tímar bíði
þeirra. Þeir eru enn að mörgu
leyti á steinaldarstigi og eiga
mikið ólært. En þeir eru ráð-
þægir og fúsir að ræða vanda-
málin. — Ég vann um þriggja
mánaða skeið sem sjálfboðaliði
á vegum alkirkjuráðsins norður
við landmæri Albaníu. Vorum
við þar fimm ungir menn og
leituðumst við að kenna bænd-
unum nýjar leiðir til ræktunar
og hjálpa þeim á annan hátt. —
Við tækifæri mun ég segja frá
þessu starfi hér í blaðinu, því
það gefur góða mynd af ástand-
inu víðast hvar annars staðar í
Grikklandi. —Mbl., 3. apríl
hagnýtar Fiskirann-
fyrir Brazilíu
menningarlöndum vantar til-
finnanlega fólk, og um varalið
er naumast að ræða. Mun það
því reynast erfitt fyrir Brazilíu
og önnur lönd, sem nú ætla að
byrja fiskirannsóknir að koma
sér upp hæfu starfsliði.
Sardínur
Úr því við minntumst á sar-
dínurnar þá er bezt að láta þess
getið, að ég lagði nokkra rækt
við að rannsaka þann fisk meðan
ég dvaldist í Rio og Santos. Hefi
ég safnað að mér allmiklum efni-
viði og geri mér vonir um að
geta fundið tíma til að vinna úr
honum til hlítar og draga saman
í ritgerð þær upplýsingar sem
hægt er, að því er varðar aldur
og vöxt og göngur þessa nyt-
sama síldarfisks, sem lítið eða
ekkert hefir verið ritað um.
Loks má geta þess, að ég hélt
fáeina fyrirlestra í Rio, aðallega
um fiskirannsóknir."
— Hvernig líkaði yður förin
og dvölin ytra?
—Mér líkaði hún ágætlega í
alla staði. Það var búið að mér
ágætlega í hvívetna, og ekkert
til þess sparað að mér liði sem
bezt, og allur kostnaður minn
við förina greiddur ríflega frá
því ég Sté upp í Gullfaxa á
Reykjavíkurflugvelli og þangað
til ég kom hingað aftur.
Franskri ferðaskrifstofu, Oce-
ania, hafði verið falið að skipu-
leggja för mína og sjá mér fyr-
ir farmiðum, sem Flugfélag
íslands gaf svo út. Ég flaug með
hollenzka flugfélaginu KLM frá
Khöfn til Rio; var farið yfir
Amsterdam, Frankfurt am Main,
Genf, Lissabon og þaðan áfram
til Dakar í Vestur-Afríku, yfir
Atlantshafið til Norður-Brazilíu
og loks þaðan til Rio de Janeiro.
Á heimleið var flogið um sömu
staði. Tók flugferðin hvora leið
sem næst 2 sólarhringa með ör-
stuttri viðstöðu á framangreind-
um stöðum.
Mér brá við hitann fyrst í stað,
því munurinn á hitanum í Rvík
og Rio nam því sem næst 50
stigum á Celsius, þar sem héðan
var farið um hávetur og komið
í hásumar hitabeltisins. Maður
vandist þessu þó bráðlega og
ekki er því að neita að margt er
þarna nýstárlegt að sjá, sem o::
langt mál yrði hér í stuttu blaða-
viðtali upp að telja. — Nefna
má þó t. d. hinn heimsfræga
hitabeltisgróður frumskóganna,
Hann andaðist að heimili sínu
1. ágúst 1951. Andlát hans var
mjög óvænt og með engum
fyrirvara. Hann virtist hress og
við vanalega heilsu, er hann
gekk til hvílu að kveldi hins 31.
júlí, en næsta morgunn var
hann liðinn, er kona hans, sam-
kvæmt venju, kom að færa hon-
um morgunkaffi.
Það virðist vera mjög ákjós-
anlegt að mega kveðja þetta líf
í sætum svefni og eftir öllum
líkum þjáningarlaust. En það er
þungt högg á ástríka og tilfinn-
ingaríka konu, að vera fyrir svo
sviplegum atburði.
En eins og skáldið kemst að
orði: „Hvenær sem kallið kemur
kaupir sig enginn frí.“
Ögmundur sál. var fæddur á
íslandi 2. júlí 1879 að Hrafnkels-
stöðum í Hrunamannahreppi í
Árnessýslu. Hann var því liðlega
72 ára er hann dó.
Foreldrar hans voru þau hjón-
in Ögmundur Ögmundsson og
Þorbjörg Gísladóttir, er bjuggu
að Unnarholtskoti í ofannefndri
sveit. Þau komu til þessa lands
sumarið 1888 og námu land í
Þingvallanýlendu í grend við
Churchbridge, Sask., sama ár.
Með þeim komu börn þeirra
fjögur: Kjartan, dó í Nome, Al-
aska; Sesselja, gift Skúla Benja-
mínssyni; Kristín, Mrs. Gil-
christ, og Ögmundur. Þau eign-
uðust einn son í þessu landi, er
Hjalti hét; hann féll í fyrra
heimsstríðinu.
Ögmundur sál. fluttist með
foreldrum sínum frá Þingvalla-
nýlendu að vesturströnd Mani-
tobavatns árið 1895, þaðan til
Grand Point fyrir sunnan Win-
nipeg og svo til Winnipeg-
borgar.
Á því tímabili, sem heimilið
var við Grand Point, fékk Ög-
mundur magnaða brjóstveiki,
svo að um tíma virtist tvísýnt
um bata. Samkvæmt læknisráð-
leggingu fór hann til California,
og eftir liðuga ársdvöl þar náði
hann nokkurn veginn góðri
heilsu og kom þá aftur til Winni-
peg. Heilsa hans fór batnandi,
þrátt fyrir breytingu á loftslagi
og er tíminn leið má segja, að
þessi veikleiki hafi ekki mikið
gert vart við sig.
Árið 1906 kvæntist Ögmundur
Engilráð Bjarnadóttur (Stefáns-
son). Brúðkaupsdagur þeirra var
31. júlí 1906, og voru því liðin
full 45 ánægjuleg og ástrík
hjónabandsár þegar kallið kom.
sem teygja arma sína allt inn í
úthverfi stórborganna, banana-
tré með fullþroskuðum aldinum,
kaffiekrur, apaketti, páfagauka
og margt annað, sem Norður-
landabúinn sér ekki daglega.
Hitinn var venjulega um 35
stig, en komst upp í 40 stig. Loft-
ið rakt og lítill hitamunur dags
og nætur. Undi maður þessu vel
þegar fram í sótti og gott að
mega kasta af sér um stund hin-
um margfalda fatahjúp Norður-
landabúans og klæðast léttari
búningi. —VISIR, 30. apríl
Foreldrar Engilráðar voru hin
mætu og velþektu hjón Bjarni
Stefánsson og kona hans Elín
Indíana Eiríksdóttir, ættuð frá
Hrútafirði 1 Húnavatnssýslu. —
Þetta fólk, eins og líka foreldrar
Ögmundar sál., eiga skilið að
mega teljast með frumbyggjum
Þingvallabyggðar, þó ekki væru
þau fyrst til að nema land þar,
en þau áttu drjúgan skerf í þeim
framförum, sem þar áttu sér
stað á fyrstu árum þeirrar
byggðar.
Ögmundur og Engilráð eign-
uðust 9 börn, sem öll eru á lífi,
þrjá drengi og sex stúlkur, sem
hér fylgir:
Þorbjörg Pearl, gift J. W.
Middagh, heimili Flin Flon,
Man.; Kjartan, kvæntur Kristínu
Schaldimose, heimili Flin Flon,
Man.; Elín Sigurrós, gift Ásvaldi
Eyford, heimili Edmonton, Al-
berta; Sesselja Kristín, gift
Omar Kenneth Lyle, heimili
Johnston Rd., Sullivan Surrey,
B.C.; Lilja Dagbjört, gift Thomas
Walter Stevenson, heimili Win-
nipeg, Man.; Fjóla Svanhvít,
gift Frank Needham, heimili
The Pas, Man.; (Lilja og Fjóla
eru tvíburar); Ögmundur Bjarni,
ekkjumaður, heimili Nanaimo
Vanc. Island, B.C.; Hermann
Hjalti, kvæntur Bernice Schalde-
mose, heimili, Port Alberni,
Vanc. Island, B.C.; Guðrún Ellice
Matthildur, gift Mervin Russel
Petch, búsett að Tago, Saskat-
chewan.
Ögmundur og Engilráð byrj-
uðu sinn búskap á heimilisrétt-
arlandi, fyrsta hjónabandsárið
1906, á svonefndum Quill Plains,
Sask., og var þeirra næsta póst-
hús, Copland P.O. Þau bjuggu
þar nokkur ár frumbýlingslífi
fullu af erfiðleikum og strit-
vinnu, eins og margur hefir
reynt. Þaðan fluttu þau til El-
fors, Sask., svo eftir nokkurn
tíma fluttu þau til Winnipegois,
Man. 1915.
Ögmundur stundaði fiskveiðar
á Lake Winnipegois í mörg ár.
Árið 1947 fluttust þau hjónin
vestur að Kyrrahafssrönd og
reistu heimili sitt í Steveston á
Loulu Island, sem er í mynni
Fraser-árinnar. Þar hafði ög-
mundur atvinnu hjá stóru fiski-
félagi og hélt þeirri stöðu til
dauðadags.
Ögmundur sál. var meðal-
maður á hæð, frekar grannvax-
inn, en samsvaraði sér vel. Hann
var viðfeldinn í umgengni og
glaður í viðmóti. Honum vanst
vel að verkum, þó ekki væri
hann fasmikill. Hann var áreið-
anlegur 1 öllum viðskiptum og
var sannur vinur. vina sinna.
Sá, er þetta ritar, var vel
kunnugur foreldrum hins látna
og einnig foreldrum ekkjunnar
frá því á frumbýlingsárum Þing-
vallabyggðar, og er honum því
ljúft og skylt að minnast þeirra
með sönnum hlýhug, en. einkan-
lega hins látna vinar.
Hvíl þú í sæld og friði!
S. B. Olson
Business College Education
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence Your Business Traintnglmmediately!
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 21 804 695 SARGENT AV *. WlNNIPEG
f