Lögberg - 10.07.1952, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 10. JÚLÍ, 1952
Lögberg
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Virðuleg útiskemtun
Landnámshátíðin, sem íslenzka mannfélagið í
Norður-Nýja-íslandi efndi til að Iðavelli við Hnausa
hinn 1. þ. m., var hin ánægjulegasta um alt og svip-
merkt hinni fegurstu eindrægni; daginn áður hafði
steypiregn laugað landið, en stytt upp með kvöldinu;
yfir hátíðinni hvelfdist heiður himinn frá morgni til
kvölds, og þótt nokkurrar vætu yrði að vísu dálítið vart í
skemtigarðinum og maður gæti eigi velt sér í grasinu,
kom slíkt eigi svo teljandi væri að sök, né truflaði hina
ágætu skipulagningu hátíðarinnar.
G. O. Einarsson skáld skipaði forsæti og fórst hon-
um stjórnin hið bezta úr hendi; hann eyddi engum ó-
þarfa orðum við kynningu skemtiatriða, heldur gekk
hreint til verks, og mætti slíkt vel verða öðrum til góðr-
ar eftirbreytni. Fjallkona hátíðarinnar, frú Ólöf Odd-
leifsson frá Árborg, kom tígulega fyrir sjónir og flutti
faguryrt og mergjað ávarp. Ungfrú Alma Martin frá
Víðir, er táknaði Canada, las stutt, en einkar vel samið
ávarp, er hún bar snildarlega fram; vænt þótti sam-
komugestum auðsjáanlega um það, hve hlýlega kenslu-
stólsins í íslenzku við Manitobaháskólann var minst
í ávörpunum báðum; var eigi um að villast, að þar fylgdi
hugur máli.
Aðalræðuna, Landnáms og landnemaminni, flutti
Dr. Beck, prófessor í norrænum tungumálum og bók-
mentum við fiáskóla North Dakotaríkis, og er þar
skemst frá að segja, að ræðan var kyngimögnuð að
innihaldi og málfari og hafði djúpstæð áhrif á hlust-
endur; vegna snarræðis og samvinnuþýðleiks ræðu-
manns, lánaðist Lögbergi að birta ræðuna í sömu vik-
unni, sem hún var flutt og hefir hlotið víðtækar þakkir
að launum.
Dr. Áskell Löve, kunnur g.\.fu- og fræðimaður, flutti
stutta, en kjarnyrta ræðu um bygða- og minjasöfn;
ræðan var hugsjónalegs eðlis og efni hennar harla íhug-
unarvert, þótt eitt og annað í henni væri frekar hill-
ingakent en raunhæft.
Páll S. Pálsson skáld mintist landnemanna í ljóði,
og verður það ásamt ávörpunum og ræðu Dr. Áskells,
einnig birt hér í blaðinu. Fjölmennur söngflokkur bland-
aðra radda, undir forustu Jóhannesar Pálssonar,
skemti með miklum og fögrum söng, en við hljóðfærið
var systir hans, frú Lilja Martin; það er ekkert smá-
ræðisverk, sem þessi stórhæfu og félagslyndu systkini
hafa lagt af mörkum á vettvangi söngmenningarinnar
í Nýja-íslandi, og er þess að vænta, að slíkt verði að
makleikum metið; eigi síður innan bygða en annars
staðar frá.
Það var búsældarlegt um að litast í Norður-Nýja-
íslandi um þær mundir, er hátíðin stóð yfir, kafgras um
land alt og akurlendur í blóma; átök landnemanna voru
ströng, en þau hafa auðsjáanlega borið ríkulega ávexti.
Hátíðahöld sem þessi, er nú hafa nefnd verið, hafa
víðtækt, þjóðræknislegt gildi, og myndi mörgum mann-
inum súrna sjáldur í auga ef til þess kæmi að þau yrði
lögð niður, sem vonandi verður ekki fyrst um sinn.
Um kvöldið var dans stiginn í samkomuhúsi
Hnausaþorps.
☆ ☆ ☆
Óverjandi afstaða
Með fáránlegri og í rauninni flónskulegri ákæru
sinni á hendur sameinuðu herjunum, er að því laut að
þeir hefðu gerzt sekir um sýklahernað í Kóreu, hefir
Mr. Malik, fastur erindreki rússnesku ráðstjórnarríkj-
anna með Sameinuðu þjóðunum, hvorki meira né minna
en afsannað ákæru þjóðar sinnar með því að beita á
dögunum synjunarvaldi sínu og koma með því í veg
fyrir, að kröfur Bandaríkjanna um að óhlutdræg rann-
sókn málsins af hálfu Rauða Krossins fengi fram að
ganga. Og hvað gat svo sem verið slíkri rannsókn til
fyrirstöðu og hvað var óttast, ef Mr. Malik var viss
í sinni sök? Flestir menn hefðu undir sömu aðstæðum
tekið rannsókninni fegins hendi og borið sig að
minsta kosti borginmannlega þar til henni væri lokið.
En um Mr. Malik var engu slíku til að dreifa; hann hefir
vitað sem var, að hann stæði á hálum ís, og þess vegna
greip hann síðasta hálmstráið, sem var hið tvísýna og
jafnvel þrælmannlega synjunarvald, s^m gert hefir ör-
yggisráðið í mörgum tilfellum svo að segja óstarfhæft.
Þegar yfirforingi sameinuðu herjanna í Vestur-
Evrópu, Matthew B. Ridgway, kom til Rómar í fyrri
viku, lét hann meðal annars þanaig um mælt:
„Sem fyrverandi yfirforingi sameinuðu herjanna í
Kóreu, kveð ég guð til vitnis um það, að engri tegund
sýklahernaðar þar í landi var nokkru sinni beitt, og
að þær ljósmyndir, er kommúnistar máli sínu til stuðn-
ings reyndu að blekkja almenning með, eru með öllu
falsaðar og þar af leiðandi í beinni mótsögn við sann-
leikann."
Yfirlýsing hins kunna og mikilsvirta yfirhershöfð-
ingja hlýtur að verða nokkru þyngri á metunum, en
staðleysur Mr. Maliks, hvernig svo sem hann reynir
að forgylla þær.
Fréttir fré ríkisútvarpi íslands 29. júní, 1952
Frá því seint í maí og langt
fram í júní var kuldatíð hin
mesta hérlendis og snjóaði öðru
hverju norðanlands og austan.
Gróður var lítill. Nú hefir hlýn-
að í veðri, en þess mun enn all-
langt að bíða að sláttur hefjist
almennt norðanlands. í Vest-
mannaeyjum var farið að slá
fyrir nokkru og sömuleiðis í
Mýrdalnum. Fjallvegir ýmsir
hafa verið ófærir vegna snjóa,
en er nú unnið að því að ryðja
þá. Geysimikil fönn er í Siglu-
fjarðarskarði.
☆
Atvinnumálaráðherra hefir á-
kveðið, samkvæmt tillögum
stjórnar Síldarverksmiðja ríkis-
ins, að heimila síldarverksmiðj-
unum að kaupa bræðslusíld
föstu verði í sumar á kr. 60 hvert
mál síldar.
☆
0 Allmargir íslenzkir togarar
hafa verið á Grænlandsmiðum
að undanförnu og aflað þar mjög
vel.
☆
1 vor voru brautskráðir hér á
landi 187 stúdentar, — 103 úr
Menntaskólanum í Reykjavík,
69 úr Menntaskólanum á Akur-
eyri og 15 úr Verzlunarskólan-
um. Á þessu ári vorú liðin 400
ár frá því að skólarnir í Skál-
holti og á Hólum urðu ríkisskól-
ar og var þessa afmælis minnst
við brautskráningu stúdenta í
báðum menntaskólunum.
☆
Prestastefna íslands var hald-
in í Reykjavík í vikunni, sem
leið og sóttu hana milli 70 og 80
prestvígðir menn. Biskupinn
komst svo að orði í setningar-
ræðu sinni, að það væri ósk sín
og von að kirkjan yrði jafnan
umburðarlynd og frjáls, en þó
föst fyrir og trú því hlutverki
að þjóna guði og flytja fagnaðar-
erindi Krists og þjónar hennar
stæðu jafnan traustan vörð um
sæmd hennar og heiður. I skýrslu
sinni um störf og hag kirkjunn-
ar á liðnu synoduári minntist
biskup m. a. á hin nýju lög um
skipun prestakalla, en sam-
kvæmt þeim verða prestsem-
bætti 116 í stað 115. Þremur
prestum verður bætt við í
Reykjavík, ennfremur stofnuð
tvö önnur ný prestaköll, en
fjögur lögð niður. Á s.l. 50 árum
hafa verið reistar hérlendis 106
kirkjur og kapellur, þar af 65
úr steini. Árið 1951 voru guðs-
þjónustur samtals 4160, þar af
76 útvarpsguðsþjónustur, og 17
íslenzkir prestar og 3 erlendir
prédikuðu í útvarp. Nú eru starf-
andi 155 kirkjukórar hér á landi,
og stofnað hefir verið Kirkju-
kórasamband íslands. Meðal
merkra kirkjumanna er hingað
komu á liðnu ári má nefna
Schjelderup biskup í Noregi og
Hermansen kirkjumálaráðherra
Dana.
Aðalmál prestastefnunnar að
þessu sinni var Viðhorf kirkj-
unnar í dag og framlíðarslarfið.
☆
Stórstúkuþing Góðtemplara-
reglunnar á Islandi var sett í
Reykjavík í fyrradag og sitja
það um 80 fulltrúar. Nú eru í
reglunni um 10.500 félagsmenn,
þar af um 3500 á Suðurlandi.
☆
Allsherjar berklarannsókn
stendur nú yfir á Siglufirði, og
höfðu um eitt þúsund manns
verið berklaprófaðir í fyrradag.
☆
Nýlega féllust handhafar for-
setavalds á að veita Magnúsi
Gíslasyni, skrifstofustjóra í fjár-
málaráðuneytinu, lausn frá em-
bætti frá og með 1. júlí, sam-
kvætm óskum hans. Jafnframt
var Sigtryggur Klemensson lög-
fræðingur skipaður skrifstofu-
stjóri í fjármálaráðuneytinu frá
sama tíma.
☆
Einhvern næsta daginn verða
tilraunir gerðar til þess að ná
upp skipinu Laxfossi, sem
strandaði og sökk við Kjalarnes
í vetur. Notaðir verða stórir
gúmbelgir til að lyfta skip-
inu. Vélsmiðjan Keilir sér um
verkið.
☆
Á Akranesi hefir skort mjög
veitinga- og samkomuhús síðan
samkomuhúsið Báran brann í
nóvember s.l. Nýlega var stofnað
þar í bænum félag um byggingu
félagsheimilis og samkomuhúss
á Akranesi og eru 12 félög stofn-
endur, auk bæjarfélagsins.
☆
Áttunda landsmót Ungmenna-
félags íslands verður haldið að
Eiðum dagana 5. og 6. júlí n.k.
og verður þar keppni í ýmsum
íþróttagreinum, meðal annars
verður keppt í starfsíþróttum.
☆
Þjóðhátíðardaginn, 17. júní,
var frumsýning í Þjóðleikhúsinu
á óperettunni Leðurblökunni,
eftir Jóhann Strauss. Leikstjóri
er Simon Edwardsen frá kon-
unglegu óperunni í Stokkhólmi,
hljómsveitarstjóri er dr. Ur-
bancic, og meðal þeirra, sem
leika og syngja aðalhlutverk eru
þau Einar Kristjánsson og Elsa
Sigfúss, Guðrún Á Símonar og
Guðmundur Jónsson, Sigrún
Magnúsdóttir og Ketill Jensson.
Sýningunni var mjög vel tekið
og hefir verið uppselt á allar
sýningar á þessari vinsælu ó-
perettu. Flokkur leikara frá
Þjóðleikhúsinu fór til Akureyr-
ar um daginn og sýnir þar
Brúðheimilið eftir Ibsen. Aðal-
hlutverkið leikur norska leik-
konan Tore Segelcke og hún er
einnig leikstjóri. Þetta er fyrsta
leikförin á vegum Þjóðleikhúss-
ins.
☆
Austurríska söngkonan Else
Muhl, sem söng hér í óperunni
Rigoletto í fyrra, er aftur komin
til landsins og ferðast nú um og
heldur söngskemmtanir. I vetur
starfaði hún við óperu í Sviss.
☆
Á fimmtudaginn var opnuð í
Listamannaskálanum í Reykja-
vík sýning á tréristu-, tréstungu-
og vatnslitamyndum eftir pró-
fessor H. A. Muller frá Colum-
bia háskólanum, sem hér dvelst
um þessar mundir í boði Hand-
íða- og myndalistarskólans.
☆
Hingað er væntanleg á næst-
unni samninganefnd frá Vestur-
Þýzkalandi til að semja um við-
skipti íslands og Vestur-Þýzka-
lands. Formaður hennar er
Nelson skrifstofustjóri í þýzka
matvælaráðuneytinu. Samferða
nefndinni verður Vilhjálmur
Finsen aðalræðismaður. Nefnd
hefir verið skipuð til að semja
við Þjóðverja af íslands hálfu
og er Jóhann Þ. Jósefsson al-
þingismaður formaður hennar.
☆
Hinn 18. júní s.l. afhenti sendi-
fulltrúi Breta utanríkisráðherra
orðsendingu varðanai reglugerð-
ina um verndun fiskimiða um-
hverfis ísland. ítrekar brezka
stjórnin þar, að henni þyki leitt
að íslenzka ríkisstjórnin skuli á
eindæmi hafa gert svo mjög
auknar kröfur varðandi fisk-
veiðitakmörk sín, en hafnað til-
lögu Breta um að takmörk þessi
bæri að ákveða með samningi
milli landanna. Þá er talið í orð-
sendingunni að þriggja mílna
landhelgi hafi verið þáttur al-
menns þjóðaréttar síðan á 19.
öld, og að lokum segir svo:
„Enda þótt brezka ríkisstjórn-
in lýsi ánægju sinni yfir því, að
íslenzka ríkisstjórnin ætlar ein-
ungis að nota hin nýju takmörk
í sambandi við fiskveiðar og
sjái, að þær takmarkanir, sem
nú eru í gildi, gera ekki upp á
milli fiskiskipa hinna ýmsu
þjóða, telur hún eftir atvikum
nauðsynlegt að gera fyrirvara
um að hún áskilur sér rétt til
skaðabóta frá íslenzku ríkis-
stjórninni að því er snertir
hvers konar afskipti af brezkum
fiskiskipum fiskiskipum á svæð-
um, sem brezka ríkisstjórnin
telur vera á úthafinu.“ — Utan-
ríkisráðherra skýrði sendifull-
trúanum enn á ný frá sjónarmið-
um íslenzku stjórnarinnar í máli
þessu, og er orðsendingin nú til
athugunar hjá ríkisstjórninni.
☆
Þrjú rannsóknarskip, María
Júlía, G. O. Sars frá Noregi og
Dana frá Danmörku hafa að
undanförnu verið að rannsókn-
um á hafinu fyrir austan og
norðaustan ísland. Hafa þau
bæði gert sjórannsóknir og leit-
að síldar. Að lokinni rannsókn-
arför mættust skipin á Seyðis-
firði 25. þ. m. og var þá birt
sameiginleg tilkynning um nið-
urstöður rannsóknanna. Segir
þar, að ástand sjávarins norðan
og austan íslands sé svipað og
verið hefir undanfarin ár. Á út-
hafinu er 50 til 75 metra þykkt
lag af tiltölulega heitum sjó, þar
sem síldar varð vart. Greint er
í tilkynningunni frá þeim svæð-
um, þar sem síld fannst. Síld-
veiðar eru ekki hafnar hér við
land en verið er að búa báta til
veiðanna.
☆
Á sunnudaginn var vígði
biskup Hlíðarendakirkju í Fljóts
hlíð, sem nú hefir verið endur-
reist á myndarlegan hátt. Kostn-
aður við endurbyggingu kirkj-
unnar varð á annað hundrað
krónur, og þar af nema framlög
120 gjaldskyldra safnaðarmeð-
lima um 40 þúsund krónum.
☆
Gerðar hafa verið þær breyt-
ingar á lögum Ræktunarfélags
Norðurlands að það verður
framvegis menningarlegt sam-
band fyrir búnaðarfélögin í
Norðlendingafjórðungi, er starfi
að kynningu meðal félaganna,
sameini þau til átaka út á við
og gangist jafnframt fyrir al-
hliða búnaðarfræðslu á félags-
svæiðnu.
☆
Fimmtíu ára afmæli Sambands
íslenzkra samvinnufélaga verð-
ur haldið hátíðlegt í Reykjavík
í þessari viku í sambandi við
aðalfund sambandsins, sem hefst
á morgun. Einn stofnenda sam-
bandsins, Steingrímur Jónsson,
sýslumaður er enn á lífi. Á laug-
ardaginn hefst í Reykjavík
fundur miðstjórnar alþjóðasam-
bands samvinnumanna, Inter-
national Co-operative Alliance,
og sækja hann fulltrúar frá 18
löndum. Verða þá staddir hér
yfir 80 erlendir gestir í sam-
bandi við fundinn, sem haldinn
verður í hátíðasal Háskólans og
verður allt, sem þar fer fram,
jafnóðum þýtt á fjögur tungu-
mál: ensku, frönsku, þýzku og
rússnesku. Á föstudaginn er sér-
stakur hátíðafundur til að minn-
ast 50 ára afmælis sambandsins
og verður Sir Harry Gill, for-
seti alþjóðasambands samvinnu
manna, meðal ræðumanna á
þeim fundi.
☆
Nýlega er lokið niðurjöfnun
útsvara í Reykjavík og var jafn-
að þar niður 83 miljónum króna
og að auki 5—10% fyrir van-
höldum. Útsvarsgreiðendur eru
um 21.300. Hæst útsvar greiðir
Samband íslenzkra samvinnu-
félaga, 840.000 krónur.
☆
Þingi Stórstúku íslands lauk
á mánudaginn og var Björn
Magnússon prófessor kjörinn
stórtemplar, en séra Kristinn
Stefánsson hafði lýst yfir því,
að hann gæfi ekki kost á sér til
endurkjörs. Þingið sóttu 80 full-
trúar. Samþykktar voru margar
ályktanir, tillögur og áskoranir
í áfengismálunum, m. a. að
hvorki verði leyfð bruggun, inn-
flutningur né sala á sterku öli,
eftirlit stórum aukið með því að
ekki fari fram áfengisbruggun
í laumi, og framlag ríkisins til
bindindisfræðslu og áfengis-
varna aukið að miklum mun,
svo að Stórstúkan geti haft leið-
beinendur og erindreka, sem
starfi að bindindisboðun og
bindindisfræðslu árið um kring
svipað og nú tíðkast annars stað-
ar á Norðurlöndum.
☆
Fulltrúaþing hjúkrunarkvenna
á Norðurlöndum er nú háð í
Reykjavík og sækja það 40
hjúkrunarkonur frá . hinum
Norðurlöndunum, meðal þeirra
formaður Alþjóðasambands
hjúkrunarkvenna, Gerda Höjer
frá Svíþjóð. Aðalmál þessa þings
er menntun hjúkrunarkvenna,
en til þeirra eru gerðar æ meiri
kröfur.
☆
Kirkjukórasamband íslands,
sem stofnað var í fyrra hélt ný-
lega fyrsta aðalfund sinn. í sam-
bandinu eru nú samtals 155 kór-
ar, og höfðu þeir á s.l. starfsári
73 opinbera samsöngva auk
hins reglulega messusöngs, og
haldin voru 5 héraðssöngmót
kirkjukóra. Sigurður Birkis
söngmálastjóri þjóðkirkjunnar
er formaður kirkjukórasam-
bandsins.
☆
McGuigan kardínáli frá Kan-
ada kom til Reykjavíkur fyrra
laugardag og söng messu á sunnu
daginn í Kristskirkju í Reykja-
vík í minningu Jóns biskups
Arasonar, og við það tækifæri
las Jóhannes Gunnarsson biskup
bréf frá Píusi páfa, þar sem
minnst var Jóns biskups Ara-
sonar. Síðar þennan dag fór
kardínálinn til Skálholts.
☆
26 nemendur, sem brautskráð-
ir voru úr Kennaraskólanum í
vor, fóru kynnisför til Dan-
merkur að lokinni skólauppsögn.
Þeir ferðuðust um dönsku eyj-
arnar og Jótland, heimsóttu
skólasetur og merka danska
skólamenn. Var þeim hvar vetna
ágætlega tekið. Þeir nutu styrks
úr sáttmálasjóði.
vv
/
Nemendur þeir, sem luku stú-
dentsprófi við Verzlunarskplann
í vor, 15 að tölu, fóru að prófi
loknu í ferðalag til meginlands
Evrópu, um Frakkland og Rínar-
lönd.
☆
Sex manna leikflokkur er ný-
lega lagður af stað frá Reykja-
vík í leikför um landið og sýnir
leikritið Vér morðingjar eftir
Guðmund Kamban. Gunnar
Hansen hefir æft leikinn. Þetta
leikrit hefir tvisvar verið sýnt
í Reykjavík, og hið síðara skipt-
ið, 1927, stjórnaði höfundurinn
sjálfur leiksýningunum.
☆
I Vestmannaeyjum er nýlega
lokið niðurjöfnun útsvara og var
jafnað niður samtals 5,9 miljón-
um króna.
☆
Á aðalfundi Verzlunarráðs Is-
lands, sem haldinn var fyrir
nokkru í Reykjavík, var m. a.
skorað á ríkisstjónrina að hún
haldi áfram á þeirri braut, er
hún markaði sér í verzlunarmál-
unum snemma á s.l ári og að
hún létti hið bráðasta af hvers
kyns viðskiptahöftum. Enn-
fremur var skorað á ríkisstjórn-
ina að afnema nú þegar verð-
lagsákvæði þau, sem enn eru í
gildi, aðkallandi var talið að nú-
gildandi tollskrá verði endur-
skoðuð hið fyrsta, og óhjá-
kvæmíilegt að núverandi skatta-
löggjöf verði breytt þegar á
þessu ári.
☆
Búnaðarsamband Austurlands
á bráðum 50 ára afmæli, og var
ákveðið á aðalfundi sambands-
ins að gefa út eins myndarlegt
afmælisrit og tök verða á. At-
hugað hafði verið, hvort kleift
myndi að halda landbúnaðar-
sýningu á Austurlandi í sam-
bandi við afmælið, en ekki taldi
fundurinn líklegt að það myndi
reynast fært.
☆
Knattspyrnuflokkur úr Knatt-
spyrnusambandi Rínarlands er
nýkominn til Reykjavíkur í boði
íslenzkra knattspyrnumanna. —
Fyrsti leikur þeirra í Reykjavík
var við Fram, og vann Fram
Framhald á bls. 8