Lögberg - 25.09.1952, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 25. SEPTEMBER, 1952
Langt f Burtu
frá
Heimsku Mannanna
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
Það var eitthvað svo óvanalegt og óttalegt
í þessari barnslegu og sáru en þó látlausu beiðni
frá konu, sem var gædd jafnmiklum sjálfstæðis-
þrótt og Bathsheba var. Tray losaði handlegg-
inn, sem að hún hélt fast um háls honum og
horfði á hana eins og að hann væri hálf ringl-
aður. Þessi opinberun á kvenlegu eðli, sem
öllum konum er innrætt, jafnvel þeim, sem eru
eins ólíkar að upplagi og Fanny og sú sem -stóð
við hliðina á honum; Tray virtist naumast geta
áttað sig á, að það gæti verið hin mikilláta
kona hans, {Jathsheba. Það var eins og andi
Fanny réði hugsunum hennar og orðum. En
sú aðstaðá hans varði aðeins stutta stund. Þegar
þessi stundar-undrun var liðin hjá, breyttist
andlitssvipur hans og hann starði þegjandi á
Bathshebu með valdsmannssvip.
„Ég kyssi þig ekki!“ sagði hann og ýtti
henni frá sér.
Ef að kona hans hefði látið þar við sitja í
stað þess að segja það, sem að henni bjó í brjósti
undir þessum kringumstæðum var yfirsjón,
sem skiljanlegri er, ef ekki fyrirgefanleg, í
hennar sporum, heldur en ígrundun og orð-
gætni. Allt tilfinningaflóðið, sem kringumstæð-
urnar höfðu vakið, kólnuðu og hún sjálf með.
„Hvaða ástæðu færirðu fyrir því?“ spurði
hún með beiskju og í lágum róm, sem var
næsta ólíkur hinum eiginlega málrómi hennar.
„Ég hefi það að segja, að ég hefi verið
vondur og harðhjartaður maður,“ svaraði hann.
„Og að þessi kona er fórnardýr þitt, og ég
ekki síður en hún.“
„Brigzla þú mér ekki, frú. Þessi kona mein-
ar meira til mín dauð heldur en þú hefir nokk-
urn tíma verið, ert, eða getur orðið. Ef fjand-
inn hefði ekki freistað mín með andlitinu á þér,
og öllu fjandans daðrinu úr þér, þá hefði ég
gifst henni. Mér kom aldrei annað til hugar
þangað til ég mætti þér. Ég vildi, að guð hefði
gefið, að ég hefði gjört það; en það er of seint
nú! Eftir þetta á ég skilið að lifa kvalafullu
lífi.“ Svo sneri hann sér að Fanny. „En fást þú
ekki um það mín kæra,“ sagði hann, „í augliti
guðs ert þú eina konan mín!“
Það heyrðist Jangt örvæntingar- og angist-
arhljóð frá vörum Bathshebu, átakanlegra en
áður hafði heyrzt innan veggja þessa gamla
húss. Það var svanasöngur sambands hennar
við Tray.
„Ef að hún — er — það, — hvað er ég þá?“
spurði hún með sama örvæntingar- og angistar-
hrimnum hágrátandi. Og vegna þess hve sjald-
gæft það var fyrir hana, að sleppa valdi á til-
finningum sínum, eins og að hún nú hafði gert,
gjörði kringumstæðurnar enn hræðilegri.
„Þú meinar ekkert til mín — ekkert!“ sagði
Tray með miskunnarlausri óskammfeilni. „At-
höfn frammi fyrir presti löghelgar enga gift-
ingu. Siðferðilega átt þú ekkert tilkall til mín.“
Sterk ástríða greip Bathshebu til að flýja
frá honum — flýja burt úr húsinu, fela sig —
flýja undan orðakasti hans hvað sem það kost-
aði, þó að það væri út í dauðann sjálfan. Hún
hikaði ekki í mínútu, heldur sneri sér við til
dyranna og hljóp út.
XLIX. KAPÍTULI
Bathsheba gekk áfram í myrkrinu, án þess
að vita í hvaða átt hún fór eða hvert að flóttinn
tók hana. Það fyrsta, sem kom henni til að átta
sig á hvar hún væri stödd, var hliðið á girð-
ingu, sem að skildi skógarbeltið frá akurlend-
inu á bújörð hennar. Þegar að hún leit inn í
skóginn, sem var stór eikar- og beykitrésskógur,
fannst henni að hún hefði séð hann einhvern
tíma áður í dagsbirtu, og það sem henfti fannst
hann vera svo þéttur að ókleyft væri að komast
í gegnum hann var í rauninni þéttur burkni,
sem farinn var að fölna. Henni fannst að hún
gæti ekki gert neitt betra við sjálfa sig, eins og
á stóð, en að fara inn í skóginn og fela sig; og
þegar að hún kom inn í hann rak hún sig á tré,
sem að var hálf fallið og skjól var undir fyrir
þokumuggunni sem á var og hné þar niður á
burknalauf og stöngla; hún dróg laufin og
stönglana að sér eins og í leiðslu til skjóls og
sofnaði.
Bathsheba var aldrei viss um, hvort að
henni hafði komið dúr á dauga þá nótt eða ekki.
En hún var hressari og hugsunin gleggri þegar
að hún löngu seinna varð vör við einkennilega
atburði, sem voru að gerast í trjánum fyrir ofan
hana og allt í kring. Fyréta röddin, sem hún
heyrði, var dimm og kokkend. Hún kom frá
spörfugli, sem var að vakna. Næst kom: Hí-is-
tí-tí! frá smáfuglum úr öllum áttum.
Þriðja hljóðið: Tínk-tínk-tínk-a-kínk! kom
frá þresti, er sat í þykkum skógarrunni.
Kjökk-kjökk-kjökk frá íkorna í trénu fyrir
ofan hana.
Svo heyrðist frá veginum seint og þungt
hófatak; það var drengur, sem vann að plæg-
ingum. Hann kom brátt á móts við hana og
henni sýndist það vera einn af drengjunum,
sem hjá henni unnu. Á eftir honum kom hægt
og þungt hófatak, og þegar að hún leit í gegnum
runnann sá hún að það voru sumir af hennar
eigin vinnuhestum. Þeir stönsuðu til að drekka
úr polli hinu megin við veginn. Hún horfði á
þá ryðjast að pollinum til að drekka; þeir
beygðu höfuðin ofan að vatninu, reistu þau upp
aftur, drukku aftur og vatnsdroparnir drupu af
vörum þeirra og féllu eins og demantsperlur
ofan í vatnspollinn. Það varð önnur hreyfing,
hestarnir komu frá pollinum og sneru við og
fóru aftur heimleiðis.
Bathsheba leit víðar í kringum sig. Dagur-
inn var að renna upp og samhliða andvara hans
sem var svalandi og litfagur, stóðu endurminn-
ingarnar frá athöfnum hennar og áformum nótt-
ina áður í skýrri mótsögn við myndina, sem að
mætti augum hennar nú. Hún sá að í kjöltu
hennar og hár höfðu rauð og gul laufblöð safn-
ast á meðan að hún lá í hálf-svefninum. Hún
hristi þau af sér, og við það fór aragrúi sömu
tegunda af laufum á kreik „eins og draugar,
sem eru að fíýja undan sprota töframannsins."
Það var opið útsýni í austurátt, og geislar
frá morgunsólinni, sem ennþá var ekki komin
upp fyrir sjóndeildarhringinn, komu henni til
þess að líta í þá átt. Frá staðnum, sem að hún
stóð á, hallaði landinu, sem þakið var burkna
er nú slóg á fögrum gulum lit, ofan að keldu,
sem að mosabreiður huldu og morgunþokan
breiddi sig yfir — þétt, en þó eins og dásamleg
silfurblæja, sem skáhallandi ljósblik sólarinnar
lýsti upp — runnarnir á bak við voru að nokkru
leyti faldir í þessari daufu birtu. í brekkunum
að þessari laut uxu njólar og hér og þar voru
einkennilegar tegundir af írskum súrblaðs-
plöntum, sem að sólargeislarnir blikuðu á eins
og ljáblöð. En aðalútlit keldunnar var illkynjað.
Frá hinu vota og eitraða yfirborði hennar sýnd-
ist leggja illa uppgufun frá ólyfjaninni, sem að
undir. var. Ofan á þessu keldulagi var alls kon-
ar fokgróður og í öllum myndum frá rotnuðum
viðarlaufum, trjástofnum, sem að upp úr henni
stóðu eins og dökk-klæddir útverðir, sem að
vatnsdöggin glitraði á, sumir klofnir svo að
vatnsgeislarnir sáust í gegnum þá. Á sumum
þeirra voru rákir rauðar sem blóð, aðrar voru
gular, sumir stofnarnir voru háir og mjóir eins
og Makkaroni-stönglar, og enn aðrir voru dökk-
brúnir á lit og maukkendir. Keldan virtist
fóstra eitur allslags pesta mitt á meðal heil-
brigði og allsnægta, sem að umkringdu haná.
Hún stóð á fætur með hrolli út af því að hafa
eytt nóttinni á svo ömurlegum stað.
Það heyrðist nú fótatak á veginum á ný.
Bathsheba var enn óstyrk. Hún faldi sig aftur,
og ferðamaðurinn kom í ljós. Það var drengur
á skólaaldri með poka á öxlinni með miðdags-
nesti sínu í og bók í hendinni. Hann stansaði
við hliðið og án þess að líta upp endurtók hann
í sífellu í lágum rómi, en nógu hátt til þess að
Bathsheba heyrði:
„Ó, herra, ó, herra, ó herra, ó, herra! Ég
kann þetta úr bókinni: Gef oss, gef oss, gef oss,
gef oss! Þetta kann ég': Náð til, náð til, náð til,
náð til! Ég kann þetta!“ Fleiri orð fylgdu á
eftir af sömu tegund. Drengurinn var auðsjáan-
lega tornæmur. Bókin, sem að hann var með,
voru Davíðssálmar, og þetta var ferð hans til
að læra bænina. Hvað miklir sem erfiðleikar
mannanna eru, þá sýnist vera yfirborðsfilma
í huga þeirra og heila, sem ekki er erfiðleikun-
um háð, og opin fyrir atburðum, sem fyrir aug-
un ber og Bathsheba hafði dálítið gaman af
aðferð drengsins, unz hann hvarf henni sjónum.
Þegar hér var komið höfðu angur og á-
hyggjur Bathshebu rýmt fyrir hungri og þorsta.
Persóna kom í ljós á hæð, sem var andspænis
henni hinu megin við kelduna, fyrst sást hún
óljóst í þokunni, en skýrðist brátt eftir því,
sem hún færðist nær. Konan, því þetta var
kvenmaður, leit allt í kringum sig, og þegar að
hún kom nokkru nær sá Bathsheba, að þetta var
Liddy Smallbury. Bathsheba varð dauðfegin,
því að hún sá, að hún var ekki alveg ein og
yfirgefin. Hún stóð upp og kallaði eða reyndi
að kalla: „Ó, Liddy!“ en orðin dóu á vörum
hennar. Það heyrðist ekkert til hennar sökum
hæsi, sem að hún hafði fengið um nóttina.
„Ó, frú, mér þykir svo vænt um að ég hefi
fundið þig!“ kallaði Liddy undir eins og að
hún kom auga á húsmóður sína.
„Þú getur ekki farið þarna yfir,“ sagði
Bathsheba eins hátt og hún gat, en ekki nógu
hátt til þess, að Liddy heyrði.
Liddy, sem hvorki heyrði aðvörun húsmóð-
ur sinnar né heldur hafði hugmynd um að
nokkur hætta væri á ferðinni, fór út í kelduna
og sagði um leið: „Ég held, að hún haldi mér
uppi!“
Bathsheba gat aldrei gleymt Liddy á með-
an að hún var að fara yfir kelduna til hennar
í morgunsárinu. Marglitar vatnsbólur, sem
gáfu af sér illan þef sprungu alls staðar upp úr
mosanum þar sem að Liddy steig og gáfu frá sér
soghljóð þegar að þær sprungu og loftið í þeim
losnaði og sameinaðist raka loftinu, sem yfir
keldunni lá. Liddy sökk ekki ofan í kelduna
eins og Bathsheba hafði þó búizt við. Hún komst
klakklaust yfir og leit framan í hina fögru en
nú fölu húsmóður sína.
„Vesalingurinn!“ sagði Liddy og augu henn-
ar flutu í tárum. „Reyndu að harka af þér, frú.
Hvernig í dauðanum gast þú komist . . . .“
„Ég get ekki látið til mín heyra nema í
hálfum hljóðum, raddfærin hafa yfirgefið mig
í bili,“ sagði Bathsheba. „Ég býst við að það sé
loftrakinn, sem valdið hefir því. Liddy, spurðu
mig ekki, ef að þér er sama. Sendi nokkur
þig?“
„Nei, enginn. Ég hélt, þegar að ég fann þig
ekki heima, að eitthvað óttalegt hefði komið
fyrir. Mér heyrðist ég heyra málróm hans seint
í gærkveldi; svo að ég þóttist vita, að allt væri
ekki með felldu . . . .“
„Er hann heima?“
, „Nei, hann fór rétt áður en að ég fór að
heiman.“
„Eru þeir farnir með Fanny?“
„Nei, ekki enn. En þeir fara bráðlega með
hana — klukkan níu.“
„Við förum þá ekki strax heim. Við skulum
ganga hér um skóginn.“
Liddy, sem án þess að skilja nakvæmlega
allt, sem var að gerast, samsinnti það, svo að
þær gengu saman um skóginn nokkra stund.
„Það væri betra fyrir þig að koma heim
frú og fá þér eitthvað að borða. Þú deyrð úr
kulda!“
„Ég fer ekki heim í hús ennþá — máske
aldrei.“
„Á ég að ná.þér í eitthvað til að borða, og
eitthvað til að láta yfir þig annað en klútinn,
sem að þú hefir á höfðinu?"
„Ef þú vilt gjöra svo vel, Liddy.“
Liddy fór og kom aftur eftir tuttugu mín-
útur með yfirhöfn, hatt, nokkrar brauðsneiðar,
smjör, tebolla og heitt te í lítilli könnu.
„Eru þeir farnir með Fanny?“
„Nei,“ sagði Liddy og hellti teinu í bollann.
Bathsheba vafði yfirhöfninni að sér og át
og drakk. Málrómur hennar var farinn að skýr-
ast ofurlítið og dálítill roði var farinn að færast
í kinnarnar á henni. „Nú skulum við ganga
um aftur,“ sagði hún.
Þær gengu fram og aftur um skóginn í
nærri tvo klukkutíma. Liddy var ræðin og
spurði, en Bathsheba svaraði með einsatkvæðis-
orðum, því að það var eitt og eitt aðeins, sem
að hún var að hugsa um. Svo greip hún fram í
og spurði:
„Skyldu þeir hafa tekið Fanny í burtu enn?“
„Ég skal fara og vita um það.“
Liddy kom til baka með þær fréttir, að
mennirnir hefðu verið að fara með líkið; að
þeir og aðrír hefðu verið að spyrja eftir henni;
og að hún hefði sagt þeim að húsmóðirin væri
lasin og að enginn gæti fengið að tala við hana.
„Þá halda þeir að ég sé í svefnherbergi
mínu?“
„Já,“ sagði Liddy og bætti svo við: „Þú
sagðir þegar ég fann þig fyrst, að þú færir
máske aldrei heim aftur — þú meintir það ekki,
frú?“
„Nei, ég hefi skipt um skoðun. Það eru að-
eins konur, er engan metnað hafa, sem að hlaupa
í burtu frá mönnum sínum. Það er ein staða
verri en sú, að finnast dauð í húsi manns síns
af völdum illrar meðferðar hans, og hún er: að
vera staðin að því, að hafa farið lifandi frá
honum og til einhvers annars. Ég hefi verið
að hugsa um þetta allt í morgun og ég hefi tekið
mína ákvörðun. Kona, sem hlaupið hefir í burtu
frá manni sínum, er handbendi öllu fólki, byrði
sjálfri sér og tunguhrak, — sem til samans er
mikil raun — meri raun heldur en fyrir getur
komið með því að vera kyrr á heimili sínu, þó
að hún þar verði að mæta smáóþægindum, svo
sem smán, höggum og hungri. Liddy, ef að þú
giftir þig nokkurn tíma — sem guð gefi, að þú
gerir aldrei! — þá kemst þú að raun um, að
aðstaða þín verður hræðileg; en mundu eftir að
láta hana ekki beygja þig. Taktu því með stöð-
uglyndi, þó að þú verðir skorin í stykki. Það er
það, sem að ég ætla að gera.“
„Ó, húsmóðir góð, talaðu ekki svona!“ sagði
Liddy og tók í hendina á Bathshebu; „en ég
vissi að þú varst of vel vitiborin til þess, að fara
í felur. Má ég spyrja hvaða ósköp það eru, sem
hafa komið fyrir á milli þín og hans?“
„Víst mátt þú spyrja*að því, en ég má ekki
segja þér það.“
Eftir svo sem tíu mínútur voru þær komnar
heim að húsinu eftir nokkra krókaleið og fóru
inn um bakdyrnar.
Bathsheba fór rakleitt upp á hanabjálka-
loft, sem var í húsinu og sjaldan var gengið um,
og Liddy á eftir henni.
„Liddy!“ sagði Bathsheba í léttara skapi, en
hún áður var í, því æskan var farin að láta til
sín taka aftur; „þú átt að vera trúnaðarmaður
minn um tíma — það verður einhver að vera
það og ég kýs þig. Jæja, ég ætla að búa um mig
hérna fyrst um sinn. Viltu kveikja eld á arn-
inum, láta dúk á gólfið og hjálpa mér til að
gera dálítið vistlegt hér inni? Seinna ætla ég
að biðja þig og Mary Ann að koma upp með
litla rúmstæðið, sem er í litla herberginu, og borð
og annað smádót .... Hvað á óg að gjöra til
að eyða tímanum, sem liggur á höndum mér eins
og mara?“
„Að falda vasaklúta, er gott fyrir þig,“
sagði Liddy.
„Nei, nei, nei! Ég hata allan saumaskap —
ég hefi alltaf gert það.“
„Prjóna?“
„Ég hata það líka.“
„Þú gætir lokið við dúkinn, sem að þú ert
að suma; þú átt aðeins eftir að ljúka við rós-
ina og páfuglinn, svo er hægt að setja hana í
ramma með gleri og hengja hann hjá mynd
ömmu þinnar, frú.“
„Útsaumur er nú kominn úr móð — orðið
mjög úrelt. Nei, Liddy. Ég ætla að lesa. Náðu í
bækur — ekki nýjar bækur. Ég er ekki í skapi
til að lesa nokkuð nýtt.“
„Sumar af gömlu bókunum hans föðurbróð-
ir þíns, frú?“
„Já, sumar af þeim, sem við settum til síðu
i kössunum,“ og það kom vottur af kímnissvip
á andlitið á henni um leið og hún sagði: ..Komdu
með Þernu sorganna eftir þá Beaumont og
Fletcher og BrúSvu morgunsins; og láttu mig sjá,
Nœturhugsanir og Fánýti hugsana mannanna.“
„Og söguna af blökkumanninum, sem drap
konu sína — Desdemona. Það er skemmtileg
sorgarsaga, sem að þér mundi falla vel í geð,
eins og á stendur fyrir þér nú.“
„Ó, Liddy! Þú hefir verið að hnýsast í bæk-
urnar mínar, án þess að láta mig vita af því;
og ég var búin að segja þér, að- þú mættir það
ekki! Hvernig veist þú, að mér mundi falla sú
saga vel í geð? Hún mundi alls ekki gera þaÓ.“
„En ef að hinar gjöra það? . . . .“
„Nei, þær gjöra það ekki; ég ætla ekki að
lesa neinar sorgarsögur. Því skyldi ég lesa sorg-
arsögur? Færðu mér „Love in the Village“ og
„Malarastúlkuna“ og „Doctor Syntax“ og nokk-
ur eintök af „The Spectotor.“
Þær Bathsheba og Liddy voru allan þann
dag í loftherberginu og læstu að sér; en sú varúð
var óþörf, að því er Tray snerti, því að hann
sást hvergi í kring og ónáðaði þær ekki. Bath-
sheba sat við gluggann fram að sólarlagi og
veitti hverri hreyfingu, sem að úti var, nákvæma
eftirtekt, án þess þó, að hafa á huga á þeim,
og hlustaði eftir hverju skvaldri, en lét sig það
samt engu varða.
Sólin settist þetta kvöld rauð eins og blóð
og roðaði öll ský í austrinu. Gengt þessum
dökka bakgrunni reis vesturhliðin á kirkju-
turninn, sem var hinn eini partur kirkjunnar,
er sást frá glugganum, sem að Bathsheba sat
við, með veðurvita á toppnum, sem geislar aftan
skinsins léku á.
Þarna í nágrenninu var leikvöllur, þar sem
ungt fólk úr þorpinu kom saman á, eins og það
hafði gjört frá ómuna tíð, til að leika „Prisoners
Base“ (leikur þessi var í því fólginn, að leik-
endurnir skipuðu sér í tvo andstæða flokka, og
svo átti einn úr öðrum flokknum að hefja leik-
inn með því að hlaupa og ná vissu marki, en
maður úr andstæðingaflokknum fór jafn
snemma af stað og ef hann náði hinum áður
en að hann náði markinu, þá var sá fyrrnefndi
fangi hans). Þessi leikvöllur hafði verið helgað-
ur þessum leik frá ómunatíð. Gömlu stokkarn-
ir, sem mörkin voru á, sem keppt var að ná,
lágu alveg upp að kirkjugarðinum, en völlurinn
fyrir framan þá var troðinn og gróðurlaus eftir
sparkið í leikendunum. — Bathsheba sá dökka
og brúna kollana á drengjunum skjótast fram og
til baka; og stundum heyrði hún köll og skelli-
hlátur, er barst til hennar í kveldkyrðinni. —
Leikurinn hélt áfram í fimmtán mínútur, eða
því sem næst, en þá hætti hann allt í einu og
leikendurnir hlupu yfir garðinn og hurfu á bak
við grenitré, sem var hálfhulið af beykitré, er
breiddi út laufskrúð sitt, sem að greinarnar
merktu á dökkar rákir.
„Því hættu „Base“-leikendurnir svona
snemma?“ spurði Bathsheba, þegar að Liddy
kom inn til hennar.
„Ég held að það hafi verið af því, að það
komu tveir menn rétt áðan frá Casterbridge
með útflúraðan legstein,“ sagði Liddy. „Dreng-
irnir hafa farið til að sjá á hvaða gröf hann væri
settur.“
„Veist þú það?“
„Nei, ég veit það ekki.“