Lögberg - 02.10.1952, Síða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 2. OKTÓBER, 1952
5
fi
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW
Ál íl 4 AHAI
l\VI NNA
Ritstjón: INGIBJÖRG JÓNSSON
AUGLÝSINGAFARGANIÐ
MINNINGARORÐ:
Frú Sigríður Davíðsdóttir
fyrrum ljósmáðir
Hr. porvaldur Árnason skattstjóri i Hafnarfirði, sendi Lögbergi þessi
minningarorð til birtingar. — Ég man Ijðslega þessa merku konu frá
unglingsárum minum, og öllum þeim, er henni kynntust, mun jafnan
hafa þðtt mikil til hennar koma. —E. P. J.
Margir munu kannast við
gömlu almanökin, sem voru
igefin út um áramótin ár hvert
itil þess að auglýsa ýmiskonar
pillur og lyf.. Meginlesmálið í
þeim voru bréf frá fólki, er
þjáðst hafði af allskonar sjúk-
dómum, sem það lýsti nákvæm-
lega og staðhæfði síðan, að það
hefði fengið fulla bót meina
sinna með því að taka inn þessar
pillur eða lyf, sem aulýstar
voru í almanakinu.
Sjálfsagt hafa sumir lagt
trúnað á þessi bréf og keypt
imeðulin, en fleiri munu hafa,
talið að ekki væri mikið að
marka þau, og meðul, sem þann-
ig væru auglýst væru lítils virði.
Langt er nú síðan að þessi
auglýsinga-almanök hafa sést,
en þessi auglýsingaaðferð hefir
síður en svo lagst niður. Aug-
lýsingafarganið hefir magnast
um allan helming á síðari árum,
sérstaklega síðan útvarpið kom
til sögunnar, og ekki er alltaf
hirt um að þræða veg sannleik'
ans, heldur hitt að ná sem mest-
um árangri; tilgangurinn er tal-
inn helga meðalið. — Enn er sú
aðferð notuð að fá fólk, sérstak-
lega það, er getið hefir sér orð-
istírs á einhverju sviði, til þess
að' ljá nöfn hinum og öðrum
fyrirtækjum; til dæmis eru
(filmstjörnur fengnar til að mæla
opinberlega með alls konar
sápu og ýmsum öðrum hrein-
lætis- og fegrunarvörum.
Þó færist skörin upp í bekk-
inn þegar þessar auglýsinga-
aðferðir eru notaðar til að út-
breiða ýmislegt, sem á að heita
andlegs efnis, svo sem bækur,
tímarit og hvers konar fram-
leiðslu af því tagi. Slíkt verkar
ónotalega á marga, ekki sízt ís-
lendinga, því það er svo gagn-
stætt hinu bezta í eðli þeirra;
þeir fá ósjálfrátt vantrú á því,
sem vafið er miklum auglýsinga
umbúðum og hyggja að inni-
haldið geti ekki verið mikils
virði.
Margir hinna fornu höfunda
íslendinga sagnanna voru svo
fráhverfir sjálfsauglýsingum að
þeir létu ekki einu sinni nafns
síns getið. Aðalsmerki sagnrit-
unar þeirra er hlutdrægnisleysi
í frásögn og viðleitnin að hafa
það „er sannara reynist". Þeir
kunnu þá list að segja frá við-
burðum hreint og beint án þess
að kveða nokkurn dóm um þá
eða heimfæra þá upp á ein-
hverja hugmynd, er þeir sjálfir
vildu að næði framgangi. Þannig
er ritháttur þeirra algerlega
andstæður þeim áróðurs- og
auglýsingarithætti sem nú vill
brenna svo víða við á þessari
öld áróðurstækninnar.
☆ ☆ ☆
ÚR ÝMSUIVI ÁTTUM
Þegar tröppur eru málaðar er
bezt að mála fyrst aðra hvora
tröppu og þegar þær eru þorn-
aðar að mála þá hinar. Þannig
er hægt að ganga upp tröppurn-
ar eða stigann meðan á málverk-
inu stendur.
☆
Kona, sem var að prjóna
marglita tígul-sokka, hafði
hniklana í hólfunum á 6 eggja
pappakassa; dróg bandið í gegn
um göt á lokinu og kom þannig
í veg fyrir að það flæktist.
«
☆
Nýtt litarefni er komið á
markaðinn, sem auðveldar litun
á fatnaði og voðum; vatnið þarf
ekki að vera sjóðandi, aðeins
volgt. Þannig er hægt að lita
rúmábreiður, og aðra stóra dúka
í þvottavélinni.
Þegar olíudúkar eru farnir að
mást, mála sumar húsfreyjur
þá með fallegum viðeigandi lit
og endast þeir þanriig helmingi
lengur; stundum setja þær einn
eða svo mismunandi liti í grunn-
lit dúksins með svampi og þá
verður spora ekki eins vart.
☆
Þegar hörð skán myndast á
moldinni í blómsturpottunum
verður að nota gaffal eða annan
slíkan hlut til þess að mylja
þessa skán svo að loft komist
að plöntunni.
☆
Tíu ár eru liðin síðan Nylon-
efnið var framleitt í Canada. En
það voru Du Pont-verksmiðj-
urnar í Bandaríkjunum, sem
fundu það upp 1930 og það var
ekki fyrr en sjö árum seinna að
það var fyrst notað sem stinnt
hár í tannbursta. Sokkaframleið-
endur fóru þá í sameiningu að
rannsaka hvort þeir gætu ekki
notað þetta nýja efni, og fyrstu
nylon-sokkarnir komu á mark-
aðinn 1940 og reyndust þeir
sterkari og endingarbetri en
silkisokkar. Fyrsta canadiska
nylon-verksmiðjan var stofnuð
í Kingston, Ontario, 1942 fyrir
tíu árum síðan, en stuttu eftir
að hún tók til starfa, var allri
nylon-framleiðslunni beint til
stríðsþarfa, því nylon-efnið þótti
tilvalið í fallhlífar og þess vegna
voru nylon-sokkar næstum ó-
fáanlegir á stríðsárunum.
Framleiðsla nylon er vanda-
söm og flókin efnafræðislega en
efnin í það eru framleidd úr
kolum, lofti og vatni. Nylon er
teygjanlegra, léttara og sterkara
en venjulegt fataefni og það
hleypur ekki í þvotti, og mölur
étur það ekki. — Nú er nylon
notað í létt nærföt, peysur,
kjóla, regnkápur, ábreiður,
bursta, skyrtur og margt fleira.
Og nylon þornar innan einnar
klukkustundar eftir að það er
þvegið.
☆ ☆ ☆
LEIÐRÉTTING
Mig langar til að leiðrétta villu
í ættfærstlu, er birtist í síðasta
hefti Icel. Canadian ritsins, bls.
30. Þar er sagt að Guðný, ipóðir
Mrs. G. O. Bergman að Flin
Flon, Man., hafi verið dóttir
Jónasar Brynjólfssonar frá
Hecla, Man., en faðir Guðnýjar
hét Brynjólfur Jónsson. Um
þetta er mér persónulega kunn-
ugt, auk þess er sagt frá þeim
góðu landnámshjónum, Bryn-
jólfi og Katrínu og börnum
þeirra í Landnámssögu Thor-
leifs Jacksonar, II. bindi bls. 128.
Ég leiðrétti þetta vegna þess,
að oft er hætta á því, að skjal-
festar villur í ættfærslu séu síð-
ar meir notaðar sem heimildir.
Sem dæmi upp á það, leyfi ég
mér að benda á lítilsháttar villu
í IV. bindi Sögu Vestur-íslend-
inga; sú villa snertir Bessa
Tómasson landnámsmann í
Lundar-^byggð; frásögnin um
hann á bls. 284 er auðsjáanlega
byggð á villu, sem fyrst birtist
í fyrra bindi Sögu Álftavatns-
og Grunnavatnsbyggða; þar er
sagt á bls. 107, að þau hjónin
Bessi og Járnbrá hafi komið til
Grunnavatnsbyggðar 1891, num-
ið land nálægt Vestfold og lokið
ævi sinni þar. Þau hjón dóu í
Mikley; um það er mér vel
kunnugt, því Bessi var afabróðir
minn. Þessi villa var leiðrétt að
*
nokkru í öðru bindi Sögu Álfta-
vatns og Grunnavatnsbyggða bls.
232, því þar er sagt að þau hjón-
in hvíli í Mikleyjar-kirkjugarði.
Til eru eldri heimildir um
Svo löng var nóttin, unz lauk við
skál,
með horfinn þróttinn, en heila
sál. —
í júlímánuði í sumar, er ég var
stödd uppi í Borgarfirði,
dreymdi mig nótt eina þessa
öldruðu vinkonu mína, sem ég
vissi, að síðustu misserin hafði
háð sína hörðu baráttu við elli
og þungbæran sjúkdóm. — Mér
þótti ég sjá hana glaða, hrausta
og ferðbúna, og vel til alls vand-
að. — Þótti mér hún ávarpa mig
þessum orðum. — „Nú er ekki
annað eftir, en að syngja nr. 489.“
— Það varð raunar ekki and-
látsfrega hennar, sem mér barst
næsta dag, heldur n á n u s t u
frænku hennar og vinkonu, frú
Ingibjargar frá Óseyrarnesi. —
En að kvöldi hins 14. þ. m. voru
öll ár og dagar Sigríðar Davíðs-
dóttur „liðin í aldanna skaut.“—
Hún var fædd að Hólum í
Stokkseyrarhreppi 30. október,
1864. Var móðir hennar Guðríð-
ur Jónsdóttir frá Loftsstöðum,
dótturdóttir Jóns ríka í Móhús-
um, og eru þær ættir alkunnar
og fjölmennar. En faðir hennar,
Davíð ólafsson úr Vestmanna-
eyjum, ættaður úr Rangárþingi,
hafði drukknað það sama ár, er
hann var á leið úr Eyjum til
lands, að vitja ráðahags við unn-
ustu sína og reisa með henni bú.
Guðríður giftist síðar Halldóri
Steindórssyni á Fljótshólum, og
bjó þar við mikla rausu og virð-
ingu um hálfar aldra skeið. Óx
Sigríður þar upp með móður
sinni og gerðist snemma afbragð
að andlega og líkamlegu atgervi.
Alsystir Sigríðar, ári eldri, var
Jónína, sem ólst upp hjá séra
Páli Ingimundarsyni í Gaul-
verjabæ, fór hún ung til Vestur-
heims, og er nú látin fyrir mörg-
um árum. En hálfsystkin Sig-
ríðar, börn Guðríðar og Halldórs
voru þrjú, — Þuríður, Bjarni og
Jón, bjuggu þau öll á Fljótshól-
um, og býr þar nú Guðríður
dóttir Jóns, gift Tómasi Tómas-
syni, og er þetta allt m i kri ð
manndómsfólk.
Um tvítugsaldur giftist Sig-
ríður Jóni Bjarnasyni, söðla-
smið, frá Tungufelli, ágætum
hæfileika- og drengskaparmanni.
Reistu þau bú á nokkrum hluta
Fljótshóla, en fluttu síðan að
Ásgautsstöðum við Stokkseyri.
Eignuðust þau þrjár dætur: Kat-
rínu. sem missti heilsu 25 ára
gömul og dvelur nú á sjúkra-
húsi, Guðríði, búsetta í Reykja-
vík, og Ólöfu Guðmundu, sem
andaðist á þriðja aldursári 1891.
Var hún óvenjulega vel gefið
barn, söngvin og ljúflynd, og
varð dótturmissirinn Sigríði svo
sár, að hún lét um stund nærri
bugast af sorginni. Varð það
meðal annars til þess að þau
hjónin slitu samvistir og fór þá
Sigríður með dætur sínar heim
til móður sinnar að Fljótshólum,
og var þar næstu ár. Tók þá
Guðríður húsfreyja dótturdæt-
urnar í fósturð allt til fullorðins-
ára.
En á Sigríði sönnuðust orð
skáldsins. „Þótt þú hnigir, hóf
þig aftur, himinbörinn sálar-
kraftur.“ Lífsþráin og starfsþrá-
uppruna og ævi þessara góðu
hjóna, sem ég hygg að séu all-
ábyggilegar og eru þær í þriðja
bindi Landnámssögu Thorleifs
Jackssonar bls. 16, og í þriðja
bindi Sögu Veslur-lslendinga
bls. 334.
Þessi missögn er ekki mikil-
væg, en eins og Dr. Tryggvi J.
Oleson ritstjóri IV. bindis Sögu
Vesiur-íslendinga segir í for-
mála bókarinnar, er rétt að
segja með Ara fróða: »,En
hvatki er missagt er í fræðum
þessum, þá er skylt at hafa þat
heldr, er sannara reynist.“
in unnu að nokkru bug á harm-
inum, en hin unga kona festi nú
ekki yndi í atthögunum, heldur
gaf sig útþránni á vald, og hélt
til Reykjavíkur. Starfaði hún
þar, fyrst á heimilum, m. a. á
heimili Þórhalls biskups og á
heimili Þorbjargar Sveinsdótt-
ur ljósmóður, og hjá henni og
Schierbeck landlækni lærði hún
síðan ljósmóðurfræði. Urðu þær
Þorbjörg tryggðavinir, og hygg
ég að með þeim konum hafi ver-
ið ekki svo lítill andlegar skyld-
leiki. Orð Matthías Jochumsson
um Þorbjörgu. — „Harða, blíða,
heita, djúpa sál, hjarta þitt var
eldur, gull og stál,“ hefði vel
mátt heimfæra til S i g r í ð a r
Davíðsdóttur. Bað frú Þorbjörg
Sigríði þess, ef hún eignaðist
son, að láta hann heita Benidikt,
og lýsir þetta betur en langt
mál, hvílíkar mætur gamla kon-
an hafði á skjólstæðing sínum.
Að námi loknu var Sigríði
veitt Jökuldalshérað í Norður-
Múlasýslu. Var hún þá heit-
bundin öðru sinni Gnðmundi
Guðjónssyni, trésmið, ættuðum
úr Árnesþingi. Var hann gáfu-
maður og hvers manns hugljúfi,
enda var hamingja þeirri mikil
og fögur.
Sigríður stundaði ljósmóður-
störf á Jökuldalnum nær sjö ára
skeið, við mikla farsæld og vin-
sæld, og urðu aldrei slys undir
höndum hennar. Mun það oft
hafa verið ekki lítið afrek að
etja við höfuðskepnurnar og
annan háska þar á þeim árum,
svo langt frá læknum og flestum
öryggistækjum, sem nú þykja
nauðsynleg. Væri það mikil saga
út af fyrir sig, en verður ekki
rakin hér.
Það var ekki háttur Sigríðar
að ræða mikið um erfiðleika eða
baráttu liðins tíma. En síðasta
skifti er ég átti tal við hana, fyr-
ir rúmum mánuði, talaði hún
um ferðalögin og samgöngu erf-
iðleikana á Jökuldalnum, og
þótti mér sem henni yxi ekki í
augum sú mikla ferð, er nú var
fram undan, móti margri tví-
sýnunni, er hún hafði lagt út í
við starf sitt fyrir 50-60 árum.
Og í báðum tilfellum var hin
sama huggun, — hinn sami
styrkur, — hennar bjargfasta
traust til forsjónar Guðs og hand
leiðslu, sem var ávöxtur mikill-
ar reynslu langrar ævi.
Árið 1902 fluttu þau Guð-
mundur aftur til Reykjavíkur
með Ingibjörgu dóttur sína (f.
1895), og bjuggu þar næstu tvö
ár. En örlögin höfðu aldrei ætl-
að Sigríði neinn værðarblund á
dúni eða rósum, og enn mátti
hún sjá á bak ástvini sínum.
Með æðruleysi þess, sem veit
síg hafa fengið uppfylltar dýpstu
óskir lífsins og notið þeirra
gæða, sem öllu gulli eru dýrri,
tók hún nú á herðar sér þá byrði
sem hamingju hennar og skap-
gerð hennar var samboðin, —
kaus heimili sínu bana, fremur
en örkuml, ef hamingja annarra
mætti þar fyrir verða heilli og
varanlegri.
Hvarf nú ástvinur hennar aft-
ur til Austurlands og ílentist
þar. En Sigríður kom dóttur
sinni í fóstur, og gerðist vöku-
kona á Landakotsspítala um
fjögurra ára skeið. Nú var við-
horf hennar til lífsins nokkuð
breytt. Jafnvægið milli hæfi-
leika og tilfinninga orðið örugt,
svo að henni var ljóst hve far-
sæla huggun það veitir, að reyna
eftir megni að bæta annarra böl,
og lina þrautir þess, sem liggur
særð^r við veginn.
Þegar Ingibjörg dóttir hennar
komst á þann aldur, að þurfa að
stunda framhaldsnám, breytti
Sigríður stöðu og réðist ráðskona
til Morten Hansen, skólastjóra,
þar til hann andaðist árið 1923.
Þá keyptu þær mæðgur húsið
nr. 12 við Grundarstíg, og bjuggu
þar til ársins 1938, er Ingibjörg
giftist Þorvaldi skattstjóra Arna
syni, og fluttist Sigríður þá með
henni til Hafnarfjarðar, þar sem
hún átti á heimili þeirra hið
fegursta æfikvöld. Mátti segja að
þau kepptust um að gera henni
ellina fagra og ánægjuríka, enda
elskaði Sigríður Þorvald, sem
væri hann sonur hennar.
Löngum var Sigríður heilsu-
hraust og óvenjulega verkmik-
il, að hvaða starfi sem hún
gekk. Var hún líka, — þrátt fyr-
ir örðugan og breytilegan hag,
— fjölskyldu sinni, ættingjum og
öðrum vinum, alveg sjaldgæfur
liðveizlumaður, hvort sem að
höndum bar sjúkdóma eða ann-
an vanda. Skapgerð hennar var
svo hrein og stórbrotin, hæfi-
leikar hennar svo fjölþættir og
frjóir, að öllum fannst eðlilegt
að leita til hennar um hvers
kyns liðveizlu. Sjálfri mun henni
líka hafa fundist að henni bæri
að styrkja með ráðum og dáð
alla sem hún náði til. En þá má
ekki gleyma hvílíkan bakhjarl
hún átti til hjálpseminnar eftir
að Ingibjörg dóttir hennar komst
á legg. Hélt hún alla tíð, eftir að
hún varð fulltíða, heimili með
móður sinni, og voru þær svo
samhentar og samrýmdar, að fá-
títt mun vera, og er fagurt þess
að minnast, þeim sem vel þekktu
til.
Sigríður var trúkona mikil og
einlæg, sem aldrei gleymdi misk-
unsemd Guðs, né lét hjá líða,
að gefa honum dýrðina. Á efri
árum hneigðist hugur hennar
nokkuð að spiritisma og dul-
rænum fræðum, og á vegum
spiritismans mun hún fyrst að
fullu hafa látið huggast eftir
dótturmissirinn 1891.
Árið 1934 varð Sigríður fyrir
því óhappi að lærbrotna og gat
eftir það litla ferlivist haft. En
sálin var heil, og hugur og kjark-
ur óbugaður. Hún vann eftir
það löngum í sæti sínu, las all-
mikið og ræddi við vini sína.
Mun margur hafa farið af fundi
hennar glaðari en hann kom, og
auðugri af andans gulli, og
bjartri trú á lífið og höfund þess.
Þeir sem áttu því láni að
fagna, að kynnast frú Sigríði vel
og eignast vináttu hennar og
trúnað, munu telja það dýrmæt-
an þátt í lífshamingju sinni. Svo
auðug að andlegum glæsileik
var þessi stórbrotna höfðings-
kona.
Blessuð sé minning hennar.
Fréttir . . .
Framhald af bls. 1
465 kílómetrar að lengd, og lág-
spennulínurnar 60 km. langar,
og nú hafa rafmagnsveiturnar í
smíðum samtals 85 km. langar
háspennulínur, sem ná til 100
þændabýla víða á landinu. — I
fyrra tóku rafmagnsveitur rík-
isins í sínar hendur Laxárvirkj-
unina í Austur-Húnavatnssýslu
og rafmagnskerfi henni tilheyr-
andi á Blönduósi. Þetta er um
300 kílóvatta virkjun en mjög
úr sér gengin. Unnið er að því
að koma þar upp 500 kw. sam-
stæðu og standa vonir til að
hægt verði að taka nýju vélina
í notkun fyrir áramót. Þá hafa
rafmagnsveiturnar í smíðum
500 kw. virkjun í Þverá við
Hólmavík og 850 kw. virkjun í
Fossá við jólafsvík, ásamt aðal-
orkuveitum frá þeim til kaup-
túnanna. Er svo ráð fyrir gert,
að virkjanir þessar verði full-
gerðar næsta haust. Kostnaður
við þær er áætlaður samanlagð-
ur um 17 miljónir króna, en þar
við bætist svo kostnaður við
innanbæjarkerfin í Ólafsvík, á
Hellissandi og Hólmavík, en
hann er áætlaður 2 miljónir
króna. — Auk þessa hafa raf-
magnsveitur ríkisins fram-
kvæmdastjórn nýju Laxárvirkj-
unarinnar í Þingeyjarsýslu með
höndum, en henni mun ljúka
einhvern tíma á næsta sumri. —
Þegar lokið er þeim veitum’ og
virkjunum, sem nú eru í smíð-
um, mun láta nærri að stofn-
kostnaður við ríkisveiturnar
verði orðinn 145 miljónir króna.
☆
í dag fer fram aukakosning
til Alþingis í Vestur-ísafjarðar-
sýslu, og eru þessir í kjöri: Fyrir
Alþýðuflokkinn Sturla Jónsson,
Suðureyri; Framsóknarflokkinn
Eiríkur Þorsteinsson kaupfélags
stjóri, Þingeyri; Sósíalistaflokk-
inn Gunnar M. Magnúss rithöf-
undur, Reykjavík, og fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn Þowaldur Garð-
ar Kristjánsson lögfræðingur,
Reykjavík. — Atkvæði verða
talin á þriðjudaginn kemur.
☆
Áttundi aðalfundur Kennara-
sambands Austurlands var ný-
lega haldinn í Neskaupstað og
sóttu hann kennarar víða af fé-
lagssvæðinu. Rætt var þar um
Aga- og umgengnisvenjur í skól-
um, og próf í barnaskólum.
☆ . '
Samkvæmt upplýsingum frá
Veiðimálaskrifstofunni hefir lax
Framhald á bls. 8
J. E.
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐMU N DSSON
FREYJUGATA 34 . REYKJAVIK
TIME PROVES THAT . . .
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence Your Busines»
Training Immediately!
For Scholarships Consult
THE CALUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 74-3411 695 SARGENT AVE., WINNIPEG