Lögberg - 02.10.1952, Qupperneq 6

6 LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 2. OKTÓBER, 1952
LANGT í burtu
frá
Heimsku Mannanna
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
XLV. KAÍPTULI
Eftir að Bathsheba hafði skilið við mann
sinn og farið út úr húsinu um miðnætti kveldið
áður, þá var það fyrsta verk Tray, að breiða
yfir andlit þeirrar látnu. Að því loknu. fór hann
upp á loft í húsi sínu og henti sér á rúm sitt
í öllum fötum og beið morguns angistarfullur.
örlögin höfðu verið honum erfið upp á síð-
kastið. Dagurinn nýliðni hafði verið honum
miklu erfiðari heldur en hann hafði vonast
eftir. Menn verða allaf að yfirstíga þrótt- eða
magnleysi áður en þeir leggja inn á nýjar
brautir, eða taka upp nýja siði — kannske
ekki meira hvað þá sjálfa snertir heldur en
ýmsa atburði, sem umkringja þá og sýnast
sameinast og standa í vegi fyrir öllum þróunar-
möguleikum. Hann hafði fengið tuttugu pund
hjá Bathshebu, og sjálfur hafði hann bætt við
þá upphæð öllu því, sem hann gat hendi á fest,
er var sjö pund og tíu shillings. Með þessa upp-
hæð, tuttugu og sjö pund og tíu shilling, lagði
hann af stað morguninn áður keyrandi til móts
við Fanny Robin, eins og ráðgert hafði verið.
Þegar að hann kom til Casterbridge, skildi
hann hrossið og vagninn eftir hjá gestgjafa í
efri parti bæjarins, og þegar að klukkuna vant-
aði fimm mínútur í tíu var hann kominn að
brú, sem var í neðri parti bæjarins og settist
þar á handrið brúarinnar. Klukkan sló tíu,
en Fanny kom ekki. Það var einmitt þá, sem
að tvær konur voru að færa hana í líkklæðin á
félagsheimili fátæklinganna — í fyrsta og síð-
asta sinni, sem að vesalings Fanny var heiðruð
með slíkri þjónustu. Fimmtán mínútur liðu —
hálfur klukkutími. Endurminningarnar þrengdu
sér fram í huga Tray, þar sem að hann beið.
Þetta var í annað skiptið, sem að hún hafði
rofið alvarlegt samfundarloforð sitt við hann.
í þykkju sór hann og sárt við lagði að þetta
skyldi verða hið síðasta, og þegar að klukkan
var ellefu, og að hann hafði horft á steinana
í brúnni þangað til að hann þekkti alla mosa-
og lyngtoppana á þeim, og hlustað á nið árinn-
ar, þangað til að hann var orðinn dauðþreytt-
ur á honum, þá henti hann sér ofan af hand-
riðinu og fór aftur til gistihússins, argur í
skapi og kærulaus um það, sem liðið var — og
skeytingarlaus um framtíð sína. Svo tók hann
hest sinn og vagn og lagði af stað til veðreið-
anria í Bedmouth.
Hann kom til veðreiðasvæðisins klukkan
tvö og var þar og í bænum til klukkan níu. —
Endurminningin um Fanny þrengdi sér inn í
huga hans eins og að hún var á laugardags-
kveldið, og ávítur Bathshebu gjörðu þær enn
minnisstæðari.
Hann ásetti sér að veðja ekki á veðreið-
arnar og þann ásetning hélt hann, því þegar
að hann fór úr bænum um kveldið klukkan níu,
hafði hann eytt aðeins fáeinpm shillings af pen-
ingunum, sem að hann hafði tekið með sér.
Hann lét hestinn tölta hægt heim á leið, og það
var þá, sem honum datt fyrst í hug, að Fanny
hefði máske verið veik og ekki getað komið
til móts við hann, eins og að um var talað. Það
var óhugsanlegt að hún hefði getað villst í
þetta sinn. Hann sá eftir að hafa ekki verið
kyrr í Casterbridge og spurt um hana. Þegar
að hann kom heim flýtti hann sér að láta
hestinn inn og fór svo inn í hús, eins og áður
er sagt.
Morguninn eftir með birtingu reis Tray
upp í rúmi sínu, án þess að hugsa nokkuð um
Bathshebu, eða kærði sig um hvort að hún væri
úti eða inni, lífs eða liðin, og hann fór ofan
bakstigann og út um bakdyr hússins. Hann
hélt út í kirkjugarð og litaðist þar um þangað
til að hann fann nýtekna gröf, sem enn var
tóm — gröfina, sem grafin hafði verið daginn
áður til að jarðsetja Fanny í. Hann setti vel á
sig hvar gröfin var, og flýtti sér svo til Caster-
bridge, en stansaði ofurlítið við hæðina, þar
sem að hann sá Fanny síðast á lífi.
Þegar að hann kom inn í bæinn hélt hann
rakleitt inn í hliðargötu og fór eftir henni
þangað til að hann kom að hliði, með borði yfir,
sem á stóð: „Lesier, slein- og marmarasmiður."
Og inni fyrir hliðinu lágu legsteinar af marg-
víslegri stærð og gerð, sem letruð voru á nöfn
manna, sem enn voru ekki dauðir.
Tray var nú svo ólíkur, sjálfum sér í orði,
æði og útliti, að hann varð þess sjálfur var.
Aðferð hans við legsteinskaupin var eins og
manns, sem enga hugmynd hefir um almenn
viðskipti. Hann gat ekki hugsað neitt, athugað
eða sparað. Hann hafði hugmynd um, að hann
vildi fá eitthvað, eins og barn í vöggu. „Ég vil
fá góðan legstein," sagði hann við manninn,
sem var í lítilli skrifstofu í garðinum, „eins full
kominn og að þú getur selt mér fyrir tuttugu og
sjö pund.“ Það voru allir peningarnir, sem að
hann hafði. „I þeirri upphæð verður allt að
vera innifalið — allt, áletrunin, flutningurinn
til Weatherbury og uppsetning hans. Og ég vil
fá hann nú undir eins.“
„Við getum ekki undirbúið neitt sérstak
þessa viku.“
„Ég verð að fá hann strax.“
„Ef þú gjörir þig ánægðan með eitthvað af
þeim, sem að við höfum tilbúna, þá geta þeir
verið tilbúnir án mikillar tafar.“
„Nú jæja,“ sagði Tray órólega. „Láttu mig
sjá hvað þú hefir.“
„Sá bezti, sem að ég hefi tilbúinn, er þessi
þarna,“ sagði steinsmiðurinn og fór inn í skýli,
sem var þar rétt hjá. „Hérna er marmarasteinn
fagurlega gjörður með myndum og varanlegri
yfirskrift. Hérna er undirstöðusteinninn af
sömu gerð, og hliðarsteinarnir til að hylja gröf-
ina. Það kostaði mig ellefu pund að pólera þá
alla; hliðarsteinarnir eru þeir beztu, sem hægt
er að fá af þeirri tegund og ég get ábyrgst að
þeir þola bæði frost og regn í hundrað ár.“
„Hvað kosta þeir?“
„Ég gæti grafið nafnið á, og sett steininn
upp , Weatherbury fyrir upphæðina, sem að
þú nefndir.“
„Láttu gera þetta í dag, og ég skal borga
þér peningana núna.“
Maðurinn féllst á að gjöra þetta, og furð-
aði sig á skepgerð þessa gests, sem að ekki bar
á sér nein sorgarmerki. Tray skrifaði svo á blað
það, sem að hann vildi að grafið væri á stein-
inn, borgaði peningana og fór. Eftir miðjan
daginn kom hann aftur og sá að áletruninni var
nærri lokið. Hann beið þar unz að búið var að
ganga frá legsteininum, setja hann á vagn —
og áður en lagt var af stað með hann áleiðis
til Weatherbury sagði Tray mönnunum tveim-
ur, sem með hann fóru, að þeir ættu að finna
grafarann í Weatherbury að máli þegar að þeir
kæmu þangað og hann mundi segja þeim hvar
gröfin væri.
Það var orðið dimmt þegar að Tray fór
frá Casterbridge. Hann bar allþunga köífu á
handleggnum og þrammaði daufur og dutl-
ungafullur eftir veginum og stansaði öðru
hvoru við hlið og brýr, þar sem að hann setti
körfuna niður og hvíldi sig. Þegar hann var
kominn hálfa leiðina mætti hann í myrkrinu
mönnunum tveimur og vagninum, sem að þeir
fóru með legsteininn á til Weatherbury. Hann
spurði þá hvort þeir hefðu lokið við verkið, og
þegar að þeir fullvissuðu hann um, að þeir hefðu
gert það, hélt hann áfram.
Tray kom til Weatherbury um klukkan tíu
um morguninn og fór strax út í kirkjugarð
þangað, sem að hann vissi af gröf Fanny. Frá
veginum skyggði kirkjuturninn á staðinn, þar
sem að gröfin var, þetta var staður, sem lítið
hafði verið hirtur, og steinhrúgur og álmviðar-
runnar höfðu staðið á, þar til fyrir skömmu
síðan, að hann hafði verið hreinsaður og gjörð-
ur hæfilegur til greftrunar, sökum þrengsla í
hinum pörtum kirkjugarðsins.
Hér var þá gröfin, eins og mennirnir höfðu
sagt, snjóhvít og myndarleg í hálfbirtunni með
legsteinninn og hvítar marmarahellur lagðar
allt í kringum gröfina. I miðjunni var auður
blettur, sem planta mátti blómum í.
Tray setti körfu sína niður við gröfina, og
brá sér frá í svip. Þegar að hann kom aftur
hafði hann með sér reku og lukt og lét Ijósið
á luktinni leika um gröfina á meðan að hann
las áletrunina á steininum. Svo hengdi hann
luktina á lægstu greinina á beykitré og tók
ýmsar tegundir af blómum úr körfu sinni. —
Þar voru knippi af snæblómum, bláklukkum,
krókusum, fjólum og baldursbrá, sem öll áttu
að blómgast að vorinu til, og carnatípm, gulum
„þicotoes,“ vallarliljum, gleym-mér-ei, engja-
saffrónum og fleiri blómknippi, sem í blóma
eru síðari part ársins.
Tray lagði blómaræturnar á grasið og fór
að planta þeim með andlitssvip, sem lýsti al-
gjörðu tilfinningarleysi. Snæblóminu plantaði
hann í einni óslitinni röð í kringum gröfina.
Krókusblómunum og bláklukkunum plantaði
hann í röðum á gröfina; sumu af sumarblómun-
um plantaði hann yfir höfuð og fætur þeirrar
látnu, en liljum og gleym-mér-eyjum yfir hjarta
hennar; því sem eftir var, plantaði hann í opið
beð, sem var á milli raðanna.
Tray, í þessu angistarástandi sínu, hafði
ekki hina minnstu hugmynd um, að í þessum
fánýtu, rómantísku athöfnum hans, sem að
stöfuðu frá fyrrverandi kæruleysi, fólst eimur
af brjálsemi. Hann hafði erft skapgerð sína
frá stofni, sem heima átti beggja vegna við
enska sundið, og sem kom greinilega í ljós undir
þeim kringumstæðum, sem að hann nú var í —
ðsveigjanleik Englendingsins, ásamt blindu
Frakka, sem stundum gengur svo langt, að til-
finningatildur þeirra er andstyggðin ein.
Það var þykkt mugguloft og nóttin niða-
dimm, og ljósið eða bjarminn frá lukt Trays
glampaði á tvö grenitré með einkennilegu bliki
og bjarminn frá henni glóði á svörtum skýjun-
um, sem að héngu í loftinu. Hann fann stóran
regndropa falla á hendina á sér, og annar féll
ofan á luktarglasið, svo að ljósið slokknaði.
Tray var orðinn þreyttur og það var komið
fram undir miðnætti og útlit fyrir að regnið
mundi aukast svo að hann ásetti sér að bíða
til morguns með það, sem að hann átti eftir
ógjört. Rann þreifaði sig áfram meðfram veg-
inum að kirkjunni þangað til að hann var
kominn að norðurhliðinni, þar sem að hann
• fann dyr fyrir sér. Hann fór inn í anddyrið
og fann bekk, þar lagðist hann niður og sofnaði.
XLVI. KAPÍTULI
Kirkjuturninn á Weatherburykirkjunni
var ferkantaður í fjórtándu aldarstíl með
tveimur vatnssprautu-fígúrum úr steini á
hverjum kanti. Af þessum átta einkennilegu
vatnsleiðslutækjum ,sem voru úr höggnum
steini voru tvö sem að hæf voru til síns fyrsta
ætlunarverks, þess, að spýta vatninu út frá
turngólfinu. Munninum á einni af þessum
vatnsleiðslum, eða vatnsspýtu-fígúrum, hafði
verið lokað af embættismönnum kirkjunnar, af
því að þeim þótti honum ofaukið, en hinir tveir,
voru brotnir og stoppaðir upp — sem að gerði
nú reyndar ekki mikið til fyrir turninn, því
þeir tveir, sem að eftir voru heilir og gapandi,
nægðu til þess að taka á móti vatninu, sem að
oían á turninn féll.
Því hefir stundum verið haldið fram, að
sannara met í listrænni list hafi aldrei verið
sett á nokkru lista-tímabili heldur en að meist-
ararnir gerðu á því stórskrítna tímabili, og það
er engum vafa bundið, að það var svo, með
hina forn Gotnesku list.
Kirkjuturninn í Weatherbury var frá hin-
um fyrri tímum brjóstgirðinga-útflúrsins á
sveitakirkjum í mótsetningu við fyrirkomulag
á dómkirkjum, og þessi vatnsrennuskrípi voru
óhjákvæmilegar fylgjur brjóstgirðinganna á
turnum sveitakirknanna í þá daga og voru
mjög áberandi — eins djarflega hugsuð og
höggvin og hugur mannsins gat hugsað og hönd
hans höggvið, og eins frumleg og frekast var
hægt að hugsa sér. Það má segja, að samræmið
í afmyndun þeirra hafi verið minna hjá Bret-
um, heldur en í slíkri afmyndun eða stórskrípa
myndum á meginlandi Evrópu á þeirri tíð. —
Allar þessar stórskrípamyndir voru ólíkar hver
annari. Maður, sem að horfði á þær að norðan-
verðu, var alveg sannfærður um að ekkert gæti
verið afskræmislegra en myndirnar, sem þar
voru þangað til að hann sá þær, sem á suður-
hliðturninum voru. Af þessum tveimur, sem á
suðurhliðinni voru kemur aðeins sú, sem var við
suðausturhornið, þessu máli við. Hún var of
mannleg til að vera nefnd dreki — of púkaleg
til þess að vera af manni — of dýrsleg til að
líkjast fjandanum, — en ekki nógu lík fugli
til þess að vera nefnd „griffin“ (ógurleg skepna
með ljónsskrokk og fætur, en amarvængi og
nef). Þessi ægilega steinmynd var gjörð eins og
að hún hefði hrufótta húð; á henni voru stutt
eyru, sem stóðu beint upp, augun störðu í
augnatóftunum, og fingurnir og hendurnar
héldu í munnvikin, sem að þeir virtust toga
í sundur til þess að gefa vatninu, sem að hún
spjó, frjálsari útrás. Tennurnar voru þvegnar
úr neðri skoltinum, þó að þær væru enn í þeim
efri. Þetta ferlíki náði tvö fet út fyrir vegginn,
sem að fætur þess námu við til stuðnings, og
þannig hafði þetta skepnulíki staðið í fjögur
hundruð ár og glatt land og lýð, þegjandi í
þurrviðri en með gutlandi vatnsnið þegar
rigndi.
Tray svaf á bekknum og regnið óx úti.
Eftir dálítinn tíma tók skrípamyndin að spúa
og bráðlega rann vatnið í óslitnum straum frá
munni hennar og ofan á jörð, sjötíu og fimm fet,
þar sem það skall niður með sívaxandi þunga.
Vatnsstraumurinn óx með auknu afli og vatns-
bunan náði æ lengra út frá kirkjuveggnum,
og eftir því, sem meira rigndi, því sterkari varð
vatnsstraumurinn.
Við fylgjumst með falli vatnsins ofan á
jörðina á þessum stað. Aðalvatnsmagnið var
farið að flæða út frá veginum, yfir undirstöð-
una, yfir steinhrúgurnar, yfir marmaraum-
gjörðina og út yfir miðja gröf Fanny Robin. •
Aðalþungi þessa vatns, þegar mikið rigndi,
hafði mætt á steinhrúgunum, sem að þarna
höfðu verið til skamms tíma og hlíft jarðvegin-
um, en þegar grjót það hafði verið fært í burtu
þá um sumarið, og var því ekkert þar nú til
hlífðar eða mótstöðu. Vatnsstraumurinn hafði
ekki náð eins langt út í nokkur ár, eins og að
hann gerði þessa nótt, og engum datt í hug,
að nein óþægindi af því væru líkleg. Það liðu
oft tvö til þrjú ár á milli þess að nokkur væri
grafinn í þessu afskekkta horni garðsins, og
þegar að einhver var grafinn þar, þá, var það
vanalega fátæklingur, veiðiþjófur, eða aðrir
óveglegir syndarar. Það var eins og hinn lát-
lausi og vaxandi vatnsstraumur úr munni stein-
ófreskjunnar ætlaði sér að hefna einhvers við
gröf Fanny. Gulmórauði bletturinn með blóm-
unum í á gröf hennar fór að iða og sjóða eins
og súkkulaði. Vatnið óx og gróf sig dýpra
niður og suðan í forarpollinum, sem þannig
myndaðist, leið út í nóttina, sem ein af aðal-
hreyfingum eða hávaða næturinnar. Blómin,
sem að svo vel var gengið frá af hinum iðrandi
elskliuga Fanny tóku að hreyfast og titra á
beði sínu. Vetrar-fjólan snerist smátt og smátt
á. endum og þaktist mold. Snæblómið ásamt
fleiri blómum dansaði upp og niður í þessari
oigandi vilpu, eins og spað í sjóðandi potti.
Krónublómin, losnuðu, risu upp á yfirborðið og
flutu í burtu.
Tray vaknaði ekki, þó að illa færi um hann,
fyrr en albjart var orðið af degi. Hann hafði
ekki sofnað dúr í tvær nætur. Hann var stífur
í herðunum, fæturnir viðkvæmir og höfuðið
þungt. Hann mundi eftir afstöðu sinni, reis á
fætur, skalf, tók skóflu og fór út.
Það var hætt að rigna og sólin skein í
gegnum græn, brún og gul viðarlaufin, sem nú
glóðu og glitruðu eftir regnbaðið, lauguð þeirri
óendanlegu fegurð, sem að vatn og litur fram-
leiða í sterkri birtu. Loftið var svo gegnsætt
eftir rigninguna, að fölvi haustsins var eins auð-
sær á landi í fjarlægð og eins breytilegur eins
og á því landi, sem næst var, og akrarnir sem
fjærstir voru og báru í hornið á kirkjuturnin-
um sýndust vera á jafnsléttu við turninn.
Tray gekk á mölbornum götuslóða, sem að
lá á bak við kirkjuturninn. Götuslóðinn, í stað-
inn íynr að vera steinóttur, eins og að hann
haíði verið kveldið áður, var nú þakinn mold-
arleðju. Á einum stað á slóðanum sá hann rót-
artopp með berum rótum, hreinum og þvegn-
um. Hann tók hann upp. — Þetta var vissu-
lega ekki ein af rósunum, sem að hann hafði
plantað kveldinu áður? Hann sá aðra rót og
svo eina eftir aðra eftir því sem að hann hélt
lengra áfram. Það var enginn efi á, að þarna
voru krókusblómin. Með óhug og kvíða kom
Tray fyrir kirkjuhornið og sá usla þann, sem
að regnið hafði gert.
Brúnirnar sigu á Tray. Hann nísti tönnum
saman og varnirar, sem líka voru samanherpt-
ar, hreyfðust eins og á manni, sem líður sár-
ustu kvalir. Þetta einkennileag tilfelli, sökum
áhrifa þess á tilfinningar hans var sárasta
slagið, sem að hann hafði fengið. Hinn innri
maður Tray var auðráðinn á andlitssvip hans
og hver sem að hefði séð hann nú, hefði naum-
ast tekið hann fyrir sama mann og þegar að
hann sat syrgjandi og hlægjandi og hvíslaði
ástarævintýrum í eyru kvenfólksins. Honum
kom fyrst í hug, að bölva og formæla þessu ó-
happa-hlutskipti sínu, en jafnvel til þess, sem
er lægsta stig andúðarinnar, þurfti framtak, sem
að hjáliðnir viðburðir höfðu numið í burt frá
honum, í því vandræða-vesældarástandi, sem
kvaldi hann nú. Þetta, sem að nú blasti við
honum ofan á endurminningar undanfarinna
daga, varð eins og brennipunktur inn í heildar-
myndinni, og það var meira en að hann gat
þolað. Hann var bjartsýnn að upplagi og átti
oft þrótt til þess að komast hjá erfiðleikunum
með því aðeins að sneiða hjá þeim. Hann gat
frestað að athuga hvað, sem að höndum
bar, þangað til að viðfangsefnin voru orðin
gömul og tíminn hafði dregið úr þeim. — Að
planta blómum á gröf Fanny hafði máske ver-
ið tálmynd fyrstu sorgarinnar, en nú var eins
og vitað hafði verið um tilgang hans og hann
ónýttur. j
Nálega í fyrsta sinni á ævinni, þegar að
Tray stóð þarna við rofið leiðið, óskaði hann
eftir því að hann væri annar maður en hann
var. Það er sjaldan, að persóna, sem gædd er
miklu andlegu lífi, finni ekki til þess að hún
eigi sjálf yfir lífi sínu að ráða og að það sé sá
leiðarvísir, sem merki lífi hennar braut og lofi
meiru heldur en líf annar, hvað líkir henni,
sem að þeir kunna að vera, í öllum hlutum.
Tyay hafði hundrað sinnum fundið til þess á
sína vísu, að hann öfundaði ekki annað fólk
af hlutskipti þess, því að til þess þurfti allt
aðra skapgerð en hann átti yfir að ráða, en
sjálfur vildi hann ekki vera neitt annað en
það, sem að hann var. Hann hafði ekki gert
sér neina rellu út af faðerni sínu, breytilegum
lífskjörum, né heldur hinnar miklu óvissu í
öllu, sem að honum laut, vegna þess, að allt
slíkt snerist' um hetjuna í hans eigin sögu, og án
þess hefði engin saga af honum farið; og það
sýndist eðlilegur hlutur, að allt mundi ein-
hvern tíma lagast og enda vel. En þennan
morgun hurfu þessar tálhugsanir svo að segja
allt í einu. Tray hataði sjálfan sig. Hið skyndi-
lega hvarf þessara hugsana var máske meira
á yfirborðinu en undir niðri.